Ekzistojnë grupacione dhe individ të cilët në bazë të fjalëve të Ebu Hurejres r.a. mendojnë dhe konkludojnë se si ekzistojnë dy lloje të diturisë, të ndryshme nga njëra tjetra, d.m.th. bëjnë dallimin në mes tyre sikur ka të bëjë me dy anë të kundërta të një medalje.
Për të parën thonë se ka të bëjë me informacione të ndryshme, urdhëresa, ndalesa, udhëzime dhe ngjajshëm, dhe të cilat i hasim në hadithet e Pejgamberit s.a.v.s., siç janë rregullat, lajmërimet për popujt e kaluar dhe ngjarjet, për moralin dhe temat tjera të njohura, por janë të lidhura me të jashtmen (dhahir) dhe paraqesin diturinë e Sheriatit. Por, lloji tjetër, thonë ata ka të bëjë me llojin e diturisë së veçantë e cila nuk është e njohur për masën e rëndomtë dhe të cilën e posedojnë vetëm disa të lumtur, d.m.th. diturinë e brendshme (batin).
Imam Buhariu transmeton që Ebu Hurejre r.a. me një rast ka thënë: “Kam mbajtur mend nga Pejgamberi s.a.v.s. dy enë (lloje) të diturisë: Njërën prej tyre e kam derdhur (kumtuar), ndërsa sikur të dytën ta derdhja (kumtoja), ky gabzher imi do të prehej.”1
Me këto fjalë, Ebu Hurejre r.a. e ka ndarë diturinë që e ka mbajtur mend nga Pejgamberi s.a.v.s. në dy lloje kryesore. Për të parën thotë se e ka transmetuar pa frikë për veten dhe jetën e tij, ndërsa llojin e dytë të diturisë nuk e ka kumtuar haptas dhe është ngurruar nga transmetimi i saj.
Ekzistojnë grupacione dhe individ të cilët në bazë të fjalëve të Ebu Hurejres mendojnë dhe konkludojnë se si ekzistojnë dy lloje të diturisë, të ndryshme nga njëra tjetra, d.m.th. bëjnë dallimin në mes tyre sikur ka të bëjë me dy anë të kundërta të një medalje.
Për të parën thonë se ka të bëjë me informacione të ndryshme, urdhëresa, ndalesa, udhëzime dhe ngjajshëm, dhe të cilat i hasim në hadithet e Pejgamberit s.a.v.s., siç janë rregullat, lajmërimet për popujt e kaluar dhe ngjarjet, për moralin dhe temat tjera të njohura, por janë të lidhura me të jashtmen (dhahir) dhe paraqesin diturinë e Sheriatit. Por, lloji tjetër, thonë ata ka të bëjë me llojin e diturisë së veçantë e cila nuk është e njohur për masën e rëndomtë dhe të cilën e posedojnë vetëm disa të lumtur, d.m.th. diturinë e brendshme (batin).
Individët e rrallë që kanë njohur këtë janë mbi njerëzit tjerë, si në shkallë ashtu edhe në njohjen e Allahut të madhërishëm dhe vetëm këta posedojnë diturinë e vërtetë dhe esenciale. Me këtë mendojnë në çështje të ndryshme nga lëmi i (gajbit (padukshmës dhe të panjohurës) dhe diturisë mbi Allahun e madhërishëm, dhe mënyrat e afrimit tek Ai, si dhe vetëm nëpërmes këtij lloji të diturisë është e mundur ta njohësh realisht Allahun e madhërishëm dhe të afrohesh tek Ai. Të gjithë ata që nuk kanë këtë lloj diturie, krahas kësaj ndarje dhe kuptimi, këta janë shumica e njerëzve, janë të cunguar nga mirësia e madhe dhe nuk kanë mundësi të lirohen nga kornizat e kësaj bote kalimtare dhe të hyjnë në botën e padukshme, mahnitëse, në mënyrë që të zbulojnë realitetin e vërtetë dhe fshehtësitë e njohura vetëm për njerëzit e zgjedhur (zbulim hyjnor - mënjanim i perdeve). Sepse, thonë ata, sikur Ebu Hurejre të zbulonte këtë dituri të fshehtë, Allahu i madhërishëm do ta dënonte ashtu që (dikush) do t’ia priste gabzherin duke e lënë të vdekur.
IKJA NGA KUPTIMI I DREJTË
Ata thonë më tutje se nuk është e lejuar t’ia transmetosh masës së rëndomtë këto fshehtësi mahnitëse, por vetëm individëve të zgjedhur të cilët kalojnë vërtetime të caktuara dhe sipas vlerësimit të tyre arrijnë shkallë të caktuara. Më tej janë të mendimit se si të zgjedhurit e tyre, diturinë e marrin direkt nga Allahu i madhërishëm dhe thonë: “Më ka treguar zemra ime nga Zoti im”, dhe thonë: “Ju (besimtarë të rëndomtë) e merrni diturinë nga të vdekurit (duke menduar në hadithe dhe vargun e transmetuesve d.m.th. njerëzit që i kanë transmetuar hadithet, të gjithë ata janë të vdekur), e ne e marrim diturinë nga i Gjalli i Cili nuk vdes!”
Mirëpo ky është shembull i shpjegimit jo të drejtë të hadithit dhe ikje nga kuptimi i tij i drejtë (sjellje e ujit në mullirin personal). Të tillët as nuk janë përpjekur të njohin kontekstin dhe shkakun i cili e ka nxitur Ebu Hurejren të thotë atë që e ka thënë.
Lloji i parë i diturisë të cilin Ebu Hurejre e ka kumtuar haptas dhe me te ka mësuar për atë që ka dëgjuar nga Pejgamberi s.a.v.s. e që ka të bëjë me rregulla, çështjet e besimit, moralit dhe çështje të zakonshme nga jeta e përditshme.
Lloji i dytë i diturisë, në realitet është shpjegim për ndodhitë e ardhshme dhe fitnet (ngatërresat) që do t’u ndodhin myslimanëve, gjegjësisht për akterët dhe aparatin e pushtetit të padrejtë i cili do të mbjellë çrregullime dhe shkaktojë konflikte në mes myslimanëve. Në realitet, Pejgamberi s.a.v.s. e ka paralajmëruar Ebu Hurejren për disa ngjarje të ardhshme dhe grupe të veçanta dhe dinastitë sunduese të cilat do të bëjnë terror mbi msylimanët dhe shkaktojnë gjakderdhje të pafajshme.
Ebu Hurejre i përjetoi disa nga këto ngjarje dhe çrregullime brenda shtetit islam, andaj ka thënë që sikur t’i kumtonte të gjitha ato që di për këto, padyshim do ta vrisnin të padrejtët të cilët në këto hadithe do ta njihnin veten. Për këtë vendosi që të mos flet haptas dhe konkretisht, por transmetohet se e kishte zakon që nëpërmjet aluzioneve (mënyrë e shprehjes me të cilën një gjë flitet, për qëllim është diç tjetër) të paralajmërojë në ardhjen e ngatërresave dhe zbulojë kush janë të padrejtët si p.sh. kur ka thënë: “Më ruaj Zot 60 viteve të para të këtij shekulli dhe pushtetit të fëmijëve!” Me këtë ka paralajmëruar që në vitin 60 sipas Hixhretit do të vjen pushteti i padrejtë i cili do të jetë shkas i ngatërresave dhe kundërthënieve për çka shumë besimtarë të sinqertë dhe me famë do të pësojnë.
Allahu i madhërishëm e pranoi lutjen e Ebu Hurejres dhe ai vdiç në vitin 59 sipas Hixhretit, dhe ashtu siç paralajmëroi (sepse për këtë e lajmëroi Pejgamberi s.a.v.s.), në vitin 60 sipas Hixhretit në pushtet erdhi Jezid ibn Muaviu i cili veproi ashtu si veproi. Andaj ky është kuptimi i vërtetë i fjalëve të Ebu Hurejres r.a. për dy lloje të diturisë për të cilat ka menduar, por nuk i ka thënë. Lloji i dytë i diturisë gjithashtu është gajb d.m.th. për ne e panjohur përderisa Pejgamberi s.a.v.s. nuk e paralajmëroi, sepse përmban shënime për ngjarjet e ardhshme:
“Ai është që e di të fshehtën, por fshehtësinë e vet nuk ia zbulon askujt.2
Me përjashtim të ndonjë të dërguari që Ai do. Atëbotë Ai vë roje para edhe prapa tij (kur i shpall fshehtësinë).”
Disa e zgjerojnë kuptimin e hadithit edhe me lloje tjera të gajbit, si p.sh. disa dituri specifike për Allahun e madhërishëm, mënyrën mënyrën e njohjes dhe ardhjes tek Ai dhe ngjajshëm, e të cilat nuk na janë kumtuar në Kuran dhe hadithe. Por, verseti i cituar është argument kundër tyre, ngase i Lartësuari qartë na këshillon që fshehtësitë nuk i di kush pos Tij, përveç të dërguarit të Tij të cilët Ai i njofton për atë që dëshiron dhe sa dëshiron. Për këtë askush nuk mund të thirret në Hidrin a.s., sepse ai ka qenë nebijj (lajmëtar) të cilit Allahu i madhërishëm nëpërmes shpalljes (vahjit) ia ka zbuluar disa fshehtësi, sepse siç Hidri i thotë Musait a.s.:
“Dhe unë nuk e punova tërë atë sipas bindjes sime (po sipas udhëzimit të Zotit).”3
Është e çuditshme kur dikush thotë: “Musai e ka pasur ‘Ilmu dhahir’, ndërsa Hidri ‘Ilmu batin’, kështu që ne e posedojmë ‘Ilmu batin’, e ju jeni pasues të Sheriatit ‘Ilmu dhahir’.” Njeriu do të mendojë në bazë të këtyre fjalëve se si Musai a.s. ka qenë një injorant i paudhëzuar në njohjen e Zotit të tij! Duhet shqyrtuar disa çështje:
1. Nëse ka qenë e saktë që Ebu Hurejre ka qenë i njoftuar me dituri të caktuar të fshehtë, e ka marrë nga Pejgamberi s.a.v.s. derisa ka qenë gjallë. Pasi që Pejgamberi s.a.v.s. kaloi në botën më të mirë, nuk është e mundur të njohësh nga lëmi i gajbit d.m.th. për ne të panjohura.
2. Allahu i lartësuar na ka treguar që vetëm të dërguarve të Tij u zbulon disa fshehtësi, andaj si mundet të thotë dikush “Zemra ime më tregon nga Zoti im”, duke u sjellur kinse ai vet merr shpalljen. Secilit mysliman i është e njohur që vetëm pejgamberët e pranojnë shpalljen (vahj) e jo njerëzit tjerë (Ebu Bekri, i pari i gjithë euliave asnjëherë nuk ka pohuar se i vie shpallja).
3. I Dërguari i Allahut s.a.v.s. asnjëherë nuk ka pohuar që është i aftë vet t’i zbulojë të fshehtat:
“Thuaj: “Unë nuk kam në dorë për veten time as ndonjë dobi, as ndonjë dëm, pos çka do All-llahu. Sikur ta dija të fshehtën, do t’i shumoja për vete të dobishmet, e nuk do të më prekte gjë e keqe. Unë nuk jam tjetër vetëm se qortues dhe përgëzues për njerëzit që besojnë.”
Nëse ky është rast me Pejgamberin s.a.v.s., shtrohet pyetja: Kush janë këta “ekspert” pas tij që u zbulohen fshehtësitë e Zotit dhe zhytja në thellësira?!4
SECILI ILHAM TESTOHET ME VAHJ
4. Kur Pejgamberi transmeton diç nga Zoti i tij, kjo është shpallje (vahj) të cilën nuk ka dyshim, dhe për këtë nuk diskutohet dhe as që bëhet pyetja, pos vetëm pasohet. Njerëzit tjerë (që nuk janë pejgamber) munden ndonjëherë të njohin disa të vërteta, por edhe jo fshehtësi që i Lartësuari i di vetëm për Vete, ose u zbulon të dërguarve të Tij. Ebu Hurejre transmeton që Pejgamberi s.a.v.s. ka thënë: “Te popujt që kanë qenë para jush, ka pasur njerëz të cilëve u është paraqitur (muhaddesune) dhe nëse dikush është i tillë në mesin e ummetit tim, atëherë ky është Omeri.” Në versionin tjetër thotë: “. . . njerëz që janë të inspiruar me elokuencë (jukel-lemune) e nuk janë pejgamber . . .”5
Ibn Vehbi ka thënë: “Fjala muhaddesun (atyre që u paraqitet) d.m.th. mulhemun (ata që kanë qenë të inspiruar).” Pra, është e mundur që ata - të afërmit e Allahut për shkak të pastërtisë së tyre shpirtërore të frymëzohen (ilham - inspirim), kështu që flasin vetëm të vërtetën dhe punojnë atë që Allahu i madhërishëm është i kënaqur.
Mirëpo, secili ilham testohet me vahj, d.m.th. nëse ndien se ka njohur diç dhe ka zbuluar duhet të shikojë nëpërmes prizmës së Kuranit fisnik dhe Sunnetit.
Nëse njohuria e tij i përgjigjet dhe është në përputhshmëri me Fjalët e Allahut dhe Sunnetin e Pejgamberit s.a.v.s., le ta falënderojë Zotin e tij për këtë. Në të kundërtën ky nuk është ilham të cilin e pranon islami.
Pra, është e mundur që disa persona të njohin atë që disa tjerë nuk e kanë njohur, dhe që fshehin disa njohuri nga shumë njerëz atëherë kur frikësohen që ato do të jenë gabimisht të kuptuara dhe të akaraktezuara.
Por, ky është term i rrëshqitshëm në të cilin kanë rrëshqitur shumë dhe shumica e njerëzve nuk është në gjendje të bëjë dallimin në mes inspirimit (ilham) të cilin Allahu i madhërishëm ia dhuron kujt të dojë dhe cytjeve të shejtanit (vesveseve - informatave të rrjeshme që u përshpërit në zemrat e njerëzve).
Tani bëhet e qartë sa larg nga e vërteta dhe realiteti janë pohimet për njohuri të caktuara të cilat shpesh nuk kanë mbështetje në Kuran dhe Sunnet, por i kundërvihen këtyre burimeve themelore të islamit.
Kurani fisnik thotë:
“Nuk janë të barabartë i verbëri dhe ai që sheh.
Dhe as errësirat e drita.
E as hija me vapën.
E nuk janë të njëjtë as të gjallit e të vdekurit.”6
E vërteta nuk është e njëjtë sikur humbja, e vërteta është Allahu i madhërishëm, i Cili është i pavarur nga krijesat dhe Atë nuk e përfshin asgjë, ndërsa Ai me diturinë e Tij përfshin çdo send, Ai është me ne në çdo moment dhe çdo vend me diturinë e Tij, për çfarë qartë sugjeron edhe fundi i këtij verseti:
“. . . Ai është me ju kudo që të jeni, All-llahu është përcjellës i asaj që punoni.”7
“. . . Asnjë send nuk është si Ai.”8
Masa injorante humbaset me shpjegimet e pasakta dhe largohet nga gjendja reale e gjërave, në vend që të jetë e prehur dhe e sigurt në frymën e islamit i cili është i natyrshëm, i kuptueshëm, i afërt, autentik e jo artificial, i largët, i fshehtë, i hutueshëm. Reformatori i madh imam Ebu Hamid el-Gazali, si dhe dijetarët tjerë të mëdhenj, kanë treguar për rëndësinë e kuptimit të drejtë të teksteve dhe kanë tërhequr vërejtjen në shpjegimet jo të drejta në pajtim me Kuranin dhe Sunnetin. Ai transmeton se shejh Sirri i ka thënë njëherë nxënësit të tij Xhunejdit: “Nëse do Allahu i dashur, së pari të bën muhaddith e pastaj dervish, më mirë se sa së pari të bëhesh dervish e pastaj muhaddith.”9
Thu 23 Mar 2023 - 2:31 nga 
