Zuhdi(Asketizmi) NË KËNDVËSHTRIMIN ISLAM

Fjala zuhd në aspektin gjuhësor do të thotë: braktisje, largim prej gjërave të liga, mospërfillje e kësaj bote dhe braktisje e saj. Ndërsa në aspektin terminologjik zuhd do të thotë: largim prej kësaj bote dhe pengim i nefsit që të mos lakmojë ndaj kësaj bote.^[sup]1[/sup] Po qe se pyesim vetveten se njeriu prej nga ka ardhur, për çfarë qëllimi jeton dhe se ku do të shkojë, më së miri do të kuptojmë thelbin e filozofisë së zuhdit. Pra, sipas Kur’anit njeriu është një krijesë e krijuar (argument) e All-llahut si dhe përsëri tek Ai do të kthehet, e në këtë botë jeton si mëkëmbës (hafife)^[sup]2[/sup] i All-llahut që nënkupton se njeriu me largimin prej kësaj bote nuk përfundon jeta e tij, veçse kalon prej një faze në një fazë tjetër. Kuptohet, pra, se qëllimi i krijimit të njeriut është që ai të përkujtojë Krijuesin e vet. Por, pasi që te njeriu ekziston nefsi tashmë shtohen dëshirat e tij.

Nëse shikojmë krijimin e njeriut nga këndvështrimi biologjik, do të vërejmë se në të ekzistojnë gjëra që janë të përbashkëta me krijesat e tjera, mirëpo, logjika është ajo që njeriun e dallon nga krijesat e tjera, e dihet se këtë ia dhuroi All-llahu Fuqiplotë. Ai edhe e ngarkoi njeriun me përgjegjësi dhe njeriu me të pranuar këtë përgjegjësi, mori mbi vete një barrë të rëndë, andaj edhe duhet të ketë frikë se a do të mund ta kryejë këtë amanet? All-llahu xh.sh. thotë: “Sikur Ne ta zbritnim Kur’anin mbi ndonjë kodër, do ta shihje atë të strukur e të çarë prej frikës nga All-llahu”.^[sup]3[/sup] Po qe se njeriu largohet nga Kur’ani, atëherë në vend që të adhurojë Krijuesin, bie në dashurinë e krijesave dhe ata dalëngadalë fillon t’i konsiderojë si zota dhe t’i adhurojë. All-llahu xh.sh. thotë: “A e ke parë ti (Muhammed) atë që dëshirën e vet e respekton si zot, e All-llahu e ka ditur se ky do të jetë i humbur”.^[sup]4[/sup]

Shihet qartë se përmes këtij ajeti lur’anor na përkujton se njeriu po qe se jepet pas nefsit gradualisht dëshirat epsharake në zemrën e tij konsiderohen zot. E ai që të mos bie në këtë nivel të ulët i sugjerohet të mbizotërojë epshin. Këtë ai mund ta arrijë duke i kryer obligimet e veta që ka ndaj All-llahut. Po qe se njeriu e arrin këtë ai tashmë lirohet prej brengave të nefsit dhe fillon të logjikojë me trurin e tij të shëndoshë e jo me trurin e barkut të tij. Kjo mund të quhet zuhd (zahid-asketë). Në të kundërtën edhe pse All-llahu e lartësoi krijesën njeri, por nëse ai e ndjek nefsin e tij, me këtë veprim të tijin ai bie në nivelin më të ulët se krijesat e tjera. Në Kur’anin Famëlartë thuhet: “Vërtet Ne e krijuam njeriun në formën më të bukur. Pastaj e zbritëm atë në më të ulëtin e të ulëtëve”.^[sup]5[/sup]

Zuhdi është një drejtim sofist që i pëshpërit njeriut ta rikujtojë qëllimin e krijimit të tij si dhe kthimin tek All-llahu. Ose thënë ndryshe zuhdi është ushqim shpirtëror që njeriut ia përkujton burimin e vërtetë të shpirtit dhe zemrën ia mbush me dashurinë e All-llahut xh.sh. Zuhdi është proces i transferimit të elementit mbizotërues të nefsit në platformën shpirtërore.^[sup]6[/sup] Për këtë edhe Shemsi Tibrizi thotë: Qëllimi im nuk është që unë të dëshiroj vetëm dardha.^[sup]7[/sup] Pra, qëllimi i krijimit të njeriut nuk qenka që atë ta mbizotërojë nefsi, por ai ta mbizotërojë nefsin e tij. Ja se si thotë All-llahu Fuqiplotë:

“Njerëzve u është zbukuruar dashuria ndaj të këndshmeve, ndaj grave, ndaj djemve dhe ndaj pasurisë së grumbulluar nga ari e argjendi, ndaj kuajve të stolisur, ndaj bagëtisë e bujqësisë. Këto janë kënaqësi të kësaj bote, po tek All-llahu është e ardhmja më e mirë”.^[sup]8[/sup]

All-llahu xh.sh. përmes këtij ajeti na e tërheq vërejtjen që të mos mashtrohemi duke u dhënë vetëm pas pasurisë së kësaj bote, e të harrojmë Krijuesin, sepse të tillët që veprojnë kështu tek All-llahu konsiderohen si gjysmakë, të çmendur dhe të humbur. Imam Rabbani logjikën e njeriut e ndanë në dy pjesë: Mead dhe Meash. Në pjesën Meash bëjnë pjesë krijesat që kanë logjikë, por nuk mendojnë përveç hajes dhe pijes për asgjë tjetër (si kafshët) Në pjesën Mead bëjnë pjesë ato krijesa që përkujtojnë All-llahun dhe që pasuria nuk i largon nga të përmendurit e All-llahut.^[sup]9[/sup] Tregohet se një herë një dijetar iranian futet në burg nga pushtetmbajtësit e asaj kohe. Në qelinë e vet e kishte një shok i cili ishte bari (çoban) Dijetari një ditë i zhytur në mendime për gjendjen e popullit fillon të qajë. Edhe bariu që e shoqëronte filloi të qajë. Dijetari kur e pa atë duke qarë pak sikur u gëzua dhe tha në vete: “Më në fund e gjeta një njeri që po i kupton hallet e popullit sikur unë”. Pastaj iu drejtua dhe e pyeti: “pse po qanë?” Ai u përgjigj: “Pse të mos qaj, kur ti derisa qaje të dridhej mjekra dhe mua më shkoi mendja dhe mu kujtua cjapi im që e kam dashur shumë dhe nuk munda ta mbaj veten”.

Ja pra, këta të dytë kanë qarë, por secili ka pasur qëllimin e vet për të qarë, e dallimi i qëllimeve të tyre është sikur toka me qiellin. Po ashtu ne mund të krahasojmë veten ose në vend në vend të dijetarit ose në vend të çobanit. Njeriu prej lindjes së tij futet në një rrugë dhe përmes kësaj rruge mundohet të gjejë lumturinë. Kjo rrugë Në Kur’anin Famëlartë quhet siratul-mustekim (rrugë e drejtë), po qe se njeriu futet në këtë rrugë (siratul-mustekim), ai ndjehet më i lirë, por për t’u futur në këtë rrugë dihet se kërkohet mund, punë dhe sakrificë. Kur All-llahu e largoi Iblisin prej mëshirës së Tij, ai iu drejtua duke thënë: “(Iblisi) Tha: Zoti im, për shkak që më përzure (më largove) unë do t’ua zbukuroj (të këqijat) atyre sa të jenë në tokë dhe të gjithë ata do t’i largojë nga rruga e drejtë, përveç robërve të Tu, të cilët i ke bërë të sinqertë”.^[sup]10[/sup] Mu për këtë All-llahu na tregon se jeta e kësaj bote është një lojë, dëfrim dhe se duhet besuar dhe të jemi prej atyre që u ruhen të këqijave.^[sup]11[/sup]

Njeriu duhet të kuptojë qëllimin e krijimit të tij, ku, sipas këtyre ajeteve tregohet se njeriu ka përgjegjësi dhe se nuk është krijuar që ai të dëfrehet në këtë botë, e të jetojë vetëm për të ngrënë, por të hajë sa për të jetuar. Muhammedi a.s. i bënte lutje All-llahut: O Zot, furnizoje familjen time aq sa të kenë nevojë për t’u ushqyer.^[sup]12[/sup]

Sipas dijetarëve sufi zuhd nuk don të thotë varfëri, por largim i zemrës prej intrigave të dunjasë,^[sup]13[/sup] kështu që njeriun të mos e zotërojë pasuria, por ai ta zotërojë atë, sepse sikurse pasuria që e largon njeriun prej All-llahut, po ashtu e largon edhe varfëria. Pejgamberi a.s. në një hadith thotë: O Zot, kërkoj mbrojtje prej sherit të pasurisë si dhe prej fitnes së varfërisë.^[sup]14[/sup] Për ata persona që pasuria i largon nga të përmendurit e All-llahut apo prej të Dërguarit të Tij, All-llahu xh.sh. thotë: “Thuaj (o i Dërguar) në qoftë se etërit tuaj, djemt tuaj, vëllezërit tuaj, pasuria që e fituat, tregtia që frikoheni se do të dështojë, vendbanimet me të cilat jeni të kënaqur, janë më të dashura për ju se All-llahu, se i Dërguari i Tij dhe se lufta për në rrugën e Tij, atëherë pritni derisa All-llahu nuk vë në rrugën e drejtë njerëzit e prishur”.^[sup]15[/sup] Ndërsa Muhammedi a.s. shpesh thoshte: O Zot, kërkoj mbrojtje prej nefsit që nuk ngopet.^[sup]16[/sup]

Po ashtu e kanë pyetur Sufjan es-Seriun se a mund të jetë zahid njeriu që posedon pasuri? Ai u përgjigj: Po, përderisa kur e godet ndonjë vështirësi ka durim, si dhe kur i shtohet pasuria është falënderues.^[sup]17[/sup] Me termin zuhd nuk duhet të nënkuptojmë që njeriu të ec me tesha të vjetra e të shqyera, por të largojë lakminë ndaj pasurisë nga zemra e tij që ajo të mos bëhet shkak për ta penguar nga të përkujtuarit e All-llahut xh.sh., sepse njeriu nëse ka pasuri mundohet që atë ta shumëfishojë, ngase edhe syri i njeriut nuk ngopet me pasurinë që ka, por gjithmonë mundohet që sa më tepër pasuri të grumbullojë. Për këtë shkak Muhammedi a.s. thotë: Po qe se njeriu ka një luginë me pasuri mundohet të mbush edhe një luginë tjetër. Syrin e njeriut i nginë vetëm toka (dheu).^[sup]18[/sup] Po ashtu All-llahu xh.sh. në ajetet kur’anore urdhëron besimtarët që një pjesë të pasurisë t’ua shpërndajnë fukaraje. “Të pyesin ty se çka do të japin. Thuaj: Tepricën”.^[sup]19[/sup] Tepricë konsiderohet ajo pasuri që i kalon nevojat e përditshme elementare. Pra, njeriu që është lakmues i pasurisë dhe po të jetë dijetar i tejkalon kufijtë e xhahilit që nuk është lakmues i pasurisë. Sipas Fesë Islame njeriu duhet të mundohet të punojë, të fitojë, por të mos i kapërcejë kufijtë e të lejuarës. Ndodh që njeriu të jepet pas pasurisë dhe i bie ndërmend që si e si të shumëfishojë atë pa zgjedhur mjete. Kjo rrugë atë e shpie në kapitalizëm ose shekullarizim. Kohëve të fundit edhe vetë jeni dëshmitarë se si shtetet më të fuqishme mundohen të sundojnë shtetet më të dobëta vetëm e vetëm për t’ua marrë pasurinë edhe atë duke e arsyetuar veprimin e tyre me termin “të drejtat njerëzore”, demokraci, etj. Kështu që njeriun të cilin e kaplon ky virus ai nuk është në gjendje të mendojë diçka tjetër përveç asaj se si t’i mposhtë të tjerët, e vetë të grabitë dhe të grumbullojë sa më shumë pasuri. Ai duke i bërë izmet këtij mendimi në popull fut përçarje, varfëri, nacionalizëm, bën tregti me gjëra të palejuara dhe e ndotë ambientin dhe në këtë mënyrë bën çrregullime në tokë. Për këta njerëz All-llahu xh.sh. thotë: “E mos u bëni si ata që e harruan All-llahun, e All-llahu bëri që ata të harrojnë vetveten. Të tillët janë ata të prishurit”.^[sup]20[/sup]

Në Kur’an njeriu porositet që të mbajë rrugën mesatare në jetë. Ia ka treguar kufijtë që nuk duhet t’i shkelë për të humbur botën tjetër për këtë botë. All-llahu xh.sh. thotë: “E për sa i përket atij që e ka tepruar, e i dha përparësi jetës së kësaj bote, Xhehennemi do të jetë vendi i tij”.^[sup]21[/sup] Ndërsa Muhammedi a.s. na këshillon neve që të mos na mashtrojë shumë pasuria e kësaj bote dhe thotë: më së shumti do të pendohet në Ditë e Kiametit ai që e shet ahiretin për dynjanë e tjetërkujt.^[sup]22[/sup] Si dhe përgëzon ata besimtarë të cilët kanë qenë indiferent ndaj kësaj bote dhe thotë: Nesër, në Ditën e Gjykimit, më afër All-llahut do të jenë ata që në këtë jetë janë ruajtur nga gjynahet dhe janë indiferent ndaj dynjasë (pra, nuk kanë lëshuar zemër për këtë jetë).^[sup]23[/sup] Pra, edhe vetë Muhammedi a.s. e ka praktikuar këtë hadith në jetën e tij. Librat e historisë na tregojnë se jeta e tij ka qenë e thjeshtë si në veshmbathje, ushqim, fjetje, ashtu edhe në sjellje. Në jetën e përditshme jemi dëshmitarë të se nga kjo botë nuk largohen vetëm të varfrit, por edhe të pasurit, sepse pasuria ata nuk i bën të përjetshëm. All-llahu xh.sh. thotë: “Ai që ka tubuar pasuri dhe atë e ruan të mos i pakësohet, e mendon se pasuria e tij do ta bëjë të përjetshëm. Jo, të mos mendojë ashtu! Se ai patjetër do të hidhet në Hutame”.^[sup]24[/sup] All-llahu xh.sh. i sugjeron Muhammedit a.s. që të largohet prej këtyre personave, sepse atyre nuk u bën dobi këshilla dhe thotë: “Leri (Muhammed) ata, të hanë, të dëfrehen dhe t’i preokupojë shpresa (se do të jetojnë shumë) e më vonë do të kuptojnë”.^[sup]25[/sup]

Si përfundim njeriu mund të llogarisë veten se cilit grup të njerëzve i takon, por sidoqoftë, na mbetet ta lusim All-llahun xh.sh. që të na mbrojë nga lakmia e tepërt e kësaj bote për të qenë fitues edhe të botës tjetër. Një poet mashtrimin e njeriut pas pasurisë e shprehë përmes poezisë së tij “Urtësia dhe dituria”, ku në mes tjerash ai thotë:

“Po nuk është paraja vetëm njeriu ta kërkojë,

Edhe vetëm për të atillë pasje ai të lakmojë.

Ka pasje të madhe, ka pasje të çmuar,

Që njerëzit e mençur kudo janë duke e kërkuar.

Lum ai njeri që ka rënë pas urtësisë,

Dhe i bëhet shok asaj, si dhe diturisë.

Urtësia është më e shtrenjtë se ari i kulluar,

Sepse e bën njeriun, vërtet, njeri të mbaruar”.^[sup]26[/sup]

1 Dr. Selcuk Eraydin, Tesavvufi dhe Tarikatet (përktheu Metin Izeti), f. 163, Tetovë 2001.

2 Bekare, 30.

3 Hashr, 21.

4 Xhathije, 23.

5 Tin, 4-5.

6 Dr. Selcuk Eraydin, Tesavvufi dhe Tarikatet, f. 163.

7 Tibrizi Shems, Mekalat (terc), Istanbul 1974, 1/194.

8 Ali Imran, 14.

9 Rabbani Ahmed Faruk es-Serhedi, Mektubat, Istanbul 1977, 1/219.

10 Hixhr, 39-40.

11 Muhammed, 36.

12 Tirmidhi, Zuhd 38; Buhari, Sahih, nifak 14.

13 Ibn Manzur, pjesa e zuhdit.

14 Buhari, Doroot, 44-45.

15 Tevbe, 24.

16 Ibën Maxhe, Ebu Abdullah Muhamed b. Jezid, Es-Sunen, 1/18.

17 Ebu Nuajm Ahmed b. Abdullah El-Isfani, Hiljetul-evlija, 6/387.

18 Darimi Ebu Muhamed Abdullah b. Abdurrahman, Es-Sunen, 2/319.

19 Bekare, 220.

20 Hashr, 19.

21 Naziat, 37-39.

22 Jakup Memiq, Hadithe të Zgjedhura të Pejgamberit Alejhisselam, f. 89, Tetovë 2003.

23 Po aty, f. 165.

24 Humeze, 2-4.

25 Hixhr, 3.

26 Gjerasim Qiriazi, Urtësia dhe dituria.