Shoqëria shqiptare ka kohë që është përballur me valë të furishme të krizës morale. Kjo fillimisht ka nisur me ndërrimin e vlerave morale dhe zëvendësimin e tyre me „vlera“ të reja morale të cilat shoqëria shqiptare i përfitonte nga kontaktet me popujt e Evropës Perëndimore gjatë kohës së Krizës Lindore dhe më pas. Kohë kjo, kur bëheshin përpjekje të vazhdueshme të forcave perëndimore për heqjen e shtetit islamik nga skena politike, ekonomike dhe ushtarake ndërkombëtare dhe futjen e shoqërisë islame nën pushtetin e shoqërive dhe shteteve perëndimore. Ndërrimet e reja politike, ekonomike dhe ushtarake me vete tërhoqën edhe ndërimet kulturore.
Kultura evropiane e asaj kohe ishte një përzierje zakonesh, traditash, shprehish, stilesh, idesh, përshtypjesh e sjelljesh, që kishin lindur nga përplasjet mes dogmës morale krishtere të ndjekura nga kisha dhe ideve filozofike që i paraqisnin në shoqëri drejtime dhe mësime filozofike të cilat filluan të paraqiten nga koha e humanizmit dhe renesansës evropiane, të frymëzuara nga filozofia greko-helanase, e cila në planin moral, ashtu si edhe në atë ontologjik e antropologjik, nuk kishte për bazë tjerët veçse përshtypje, pikëpamje, dhe përvoja individuale të formuara nga zhvillimet e një shoqërie politeiste me zhvillim primitiv ideor ku njerëzit njiheshin për zotra!
Me ndërrimet ideore dhe kulturore që solli humanizmi dhe renesansa në evropë u shkatëruan edhe ato vlera që kishte arritur t’i mbjell krishterimi si fe e lindur nga mësimi i drejtë i Zotit të shpallur në Inxhil (ungjill), dhe kështu humanizmi e bën njeriun sërish zot si dikur në antikë, pas përpjekjeve shekullore të krishtërimit për ta ruajtur atë njeri, edhe pse vet krishterizmi e ka pasur rëndë këtë pasi vet ai e njeh njeriun për zot, dhe këtë dyzim e bëri mësim themelor të vetin duke ngritur kështu teorinë e trinitetit.
Me triumfimin e ushtrive perëndimore në arenën ndërkombëtare, shoqëria evropiane me një kulturë krishtero-antike, ngrihet në shoqëri prodhuese vlerash të cilat përmes sundimit do t abarten edhe te kombet e mundura në luftë.
„En-Nasu ala dini mulukihim“ thotë një thënie arabe: Njerëzit janë në fenë e mbretërve të tyre. Kështu, të ngelur të mundur popujt islamik (njerëzit), ndër ta edhe shqiptarët, fillaun të përvetësojnë „fenë“ (kulturën) e mbretërve të tyre të rinj.
Lufta për rrëximin e halifatit përmes përpjekjes për pavarësim nga pushteti i tij, pastaj sekularizimi i shtetit të ri, ndërimi i alfabetit, përvetësimi i kulturës, stileve dhe sjelljeve evropiane, ndryshimi i modelit të familjes dhe format e reja të jetesës, të gjitha këto paraqesin nismën e zhytjes shqiptare në valët e krizës morale me të cilën përballet sot.
Kultura evropiane nuk e përfshiu popullin shqiptar të tërin njëkohësisht. Atë më herët e përvetësoi pjesa e popullit që mbetën brenda kufijve të shtetit të pavarur shqiptar të 1912-tës, i cili u ngrit sipas modelit perëndimor. Pastaj e gjejmë atë në Kosovë, Mal të zi, vise tjera shqiptare dhe më në fund edhe në Maqedoni.
Sot të gjithë shqiptarët, flasim për muslimanët si pjesë dërmuese e kombit, kanë përvetëusar aq tepër kulturën evropiane sa që është rëndë të flasish për përkatësinë e tyre ndaj kulturës së tyre origjinë, kulturës islame.
Kodi moral „çdo gjë islame është morale dhe çdo gjë jo islame është amorale“ tashmë është hequr nga bindjet e shumicës muslimane, dhe në vend të kodit moral islam, ata kanë përvetësuar si të thuash një kod moral të sajuar nga vet njeriu përmes motiveve individuale, deëshirave, kënaqësive, lakmive e synimeve si elemente që përbëjnë tërësinë e epshit të njeriut.
Kjo nuk është një rastësi. Ngritja e njeriut në pozitën e krijimit të vlerave vjen si zhvillim normal i një procesi të gjatë që ka filluar, ashtu siç është bërë zakon të quhet, që me kthimin e njeriut në qendër të vëmendjes në kohën e paraqitjes së humanizmit dhe renesansës në evropë, që s’ishte tjetër vetëm se përpjekje për çlirim nga prangat kishtare dhe kthim në antikë, e cila njihej për nga liria e shthurrur njerëzore dhe mos pranimi i asnjë autoriteti mbinjerëzor, siç ndosh në shoqëritë të cilat në krye të tyre e kanë Zotin.
Vlerat e larta islame: Besimi i paluhatshëm në Allahun si qenie absolute, Zot i çdo gjëje dhe sundimtar i pakontestueshëm i çdo gjëje në hapësirë, shenjtëria e të cilit meriton dashurinë më të madhe, respektin, ndronë, adhurimin e vazhdueshëm dhe kujtimin e pandërprerë, sakrificën e më të çmuarës, përuljen dhe gjunjëzimin e plotë; Dashuria e Muhammedit a.s. vulës së të dërguarëve dhe më të zgjedhurit të tyre, ndjekja e mësimit, modelit, dhe shembullit që ai paraqiti gjatë jestës, imitimi i stilit të tij, kujtimi i pandarë për të, flijimi, lufta për të, ëndërra e takimit me të, ngjallja e sunnetit të tij, dëshira e flaktë e takimit me të; Dashuria ndaj familjes dhe shokëve të tij, pasimi i shembullit të tyre në shkrirjen për Allahun dhe Muhammedin a.s.; Vlerat e larta njerëzore: dashuria ndaj njeriut, respekti, nderimi, drejtësia, fisnikëria, besnikëria, bujaria, toleranca, butësia, modestia, mirëkuptimi, faqebardhësia, turpi dhe nderi, të gjitha këto janë bërë histori e harruar për shqiptarin sot.
Njeriu jonë sot e fyen Zotin, përbuz fjalën edhe porositë e tij, përkëmbë mësimin e tij, nënçmon ligjin e tij, shanë dhe tall të dërguarit e tij. Gjithçka të Zotit e vë lojë në skenë, e vë në satirë. Shqiptarët sot mbyten në valët e krizës morale, marrin frymat e fundit zhytur në detin e nxirë të jovlerave: urrejtjes ndaj çdo gjëje pos vetes, mospërfilljes, përbuzjes, mendjemadhësisë, mosrespektit, gënjeshtrës, mashtrimit, zilisë, tradhëtisë, shthurjes, kurvërisë, bixhozit, alkoolizmit, narkomanisë e vetëvrasjes. Të gjitha këto ndodhin para syve dhe veshëve tanë, aty mu para këmbëve tona. Çdo ditë dhe në çdo vend, dhe të gjithë heshtin!
Intelektualët tanë si të dehur nga valët zbavitëse të zërit melankolik të thëllënzave të reja pa pendla dhe muzikës joshëse që përlaset me lëkundjet e trupave të tyre të rinj, i buzëqeshin jetës së re. Apllaudojnë për spektaklin e ri. Të bëjnë të mendosh sikur festojnë ditën e re, ditën e ëndërruar nga mësuesit tyre tani të vdekur që me aq pasion u kishin folur për këtë ditë: ditën e lirisë!
Hoxhollarët si të lodhur nga përsëritja e shpeshtë e rrahjes së kësaj çështje nga kursia, të duken si të mplogësht e të bezdisur dhe disa mandej futen vet në ndërimin e ri.
Prindërit, të ngarkuar nga kërkesat e jetës, të vënë në vrap pas ëndërrave të largta të tyre, fëmijët ia kanë besuar shoqërisë dhe rrugëve të saj: kush do, ku do, si do le ta gjej veten!
Në këso rrethanash, në nismën tonë të përvetësimit të kulturës evroperëndimore, filluam gëlltitjet e para të fruteve të saj të hidhur. Tradita dhe zakoni i ri, jeta a là franga shpesh na bënte të shohim veten gojëhapur nga një ngjarje e re që se kishin patur zakon ta pësonim: një vajzë vrau vete me motiv dashurire; një djalë gjindet i pajetë në rrugë nga doza e madhe e drogës; dhëndrit i ik nusja nga banketi dhe i kthehet dashnorit; Një grua i lë fëmjët dhe ik te miku i burrit; Shefi bën dashuri me sekretaren; Nxënësja në dashuri me profesorin; Dy të ri dhunojnë shoqen… Fraza vulgare që të trondisin!
Ditve tona këto ngjarje janë të shpeshta. Ato të shqetësojnë. Të helmojnë zemrën. Të thejnë shpirtin. Të bëjnë të zhgënjehesh nga shoqëria dhe të bëhet sikur ajo të bën dhunë psikike me çrregullimin e vet. Të bën të ndihesh i huaj nga ajo. Të Dyshosh në çdokend. Dhe kështu ndoshta na vjen edhe sëmundja e tëhuajësimit evropian që dikur vetëm e lexonim te Alber Kamiu!
Cila është zgjidhja? Zgjidhja është vetëm një: rilindja islame. Rilindja islame është alternativa e vetme e daljes nga kriza morale në të cilën është duke u zhytur njeriu shqiptar sot. Ajo nënkupton mobilizim të gjërë popullor për kthim në sistemin islam të jetesës, që fillimisht do të fillonte me ndërtimn e një gjenerate te re mendimtarësh të cilët do ta paraqisnin dhe prezantonin idenë e rilindjes në të gjitha nivelet e popullit derisa të arrihej pjekuria popullore për pervetsimin e saj, që nënkupton vetëdije islame e cila do ta shtyej popullin në kërkesa të vazhdueshme për ndërime rrënjësore në zhvillimin kombëtar.
Pa një rilindje të këtillë, përpjekjet dhe orvatjet për zhvillim islamik të shoqërisë, si alternativë e shpëtimit nga kriza shoqërore, do të kenë ndikim anësor, jo serioz dhe shpesh mund të jenë në shërbim të zhvillimeve ditore pa arritur të shpreh idenë për ndërimn e tyre
Thu 23 Mar 2023 - 2:31 nga 
