Pse Pakistani nuk është komb

Pakistani ka qenë shtet qysh nga viti 1947, por akoma nuk është komb. Ai është një territor dhe një popull brenda një kufiri të caktuar gjeografik, të cilit i mungojnë akoma komponentët kryesorë të nevojshme për të qenë komb: një identitet i përbashkët i fuqishëm, konstitucion mendor, një ndjenjë e përbashkët e historisë dhe objektiva të përbashkëta. Dështimi deri më tani për të krijuar një entitet koheziv kombëtar nga pabarazitë e pasurisë dhe mundësive, mungesa e demokracisë efektive dhe një sistem ligjor keqfunksionues. Ndërsa është e vërtetë se shumica e punjxhabëve e mendojnë veten fillimisht si pakistanezë dhe më pas si punxhabë, kjo nuk ndodh kështu me baluçët apo sindhët. Shkollat në Baluçistan refuzojnë që të mbajnë flamurin apo të këndojnë himnin kombëtar të Pakistanit. Ndërkohë, sindhët akuzojnë punxhabët se po u vjedhin ujin e tyre, Muttahida Quami Movement (MQM) e drejton Karaçin mbi baza strikte etnie dhe në muajin prill pashtunët e North West Frontier Province e kanë riemëruar me sukses provincën Khyber Pakhtunkhëa (kundër dëshirave të banorëve të tjerë). Në marrjen e një vendi pune, kasta dhe sekti kanë rëndësi më shumë sesa aftësia dhe grupet studentore etnike ndërmarrin beteja të hapura kundër njëri-tjetrit në kampuset anembanë vendit. Mungesa e idesë kombëtare mund të gjendet në zanafillën e Pakistanit dhe në faktorin e vetëm që e shty atë - identiteti fetar. E shkëputur nga India me shumicë hindu, Pakistani qe kulmimi i konkurrencës dhe i konfliktit midis vendasve që qenë konvertuar në islam dhe atyre që nuk qenë. Të konvertuarit shpesh e identifikonin veten me pushtuesit arabë të mijëvjeçarit të fundit. Shah Waliullah (1703-1762), një "pastrues" i islamit në nënkontinent që i përçmonte traditat lokale, deklaroi në mënyrë të shkëlqyer: "Ne [hindustanët] jemi një popull arab, baballarët e të cilëve kanë ardhur në mërgim në vendin e Hindustanit dhe gjenealogjia arabe e arabishtja janë krenaria jonë".
Mohamed Ali Jinnah, themeluesi i Pakistanit, gjithashtu i bënte jehonë ndarjes së myslimanëve dhe hinduve, duke e bazuar luftën për Pakistanin mbi premisën se dy popuj nuk mund të jetojnë kurrë së bashku paqësisht brenda një shteti komb. Por Jinnah ishte jashtëzakonisht ndryshe nga Waliullah, një studiues fetar mjekërosh. Një njeri i veshur shik si perëndimor me maniera viktoriane, një konceptim shekullar dhe një fiksim për ushqimin dhe verërat e mira, Jinnah megjithatë i artikuloi në mënyrë elokuente frikërat dhe aspiratat e një seksioni me influencë të bashkëfetarëve të tij. Në mënyrë interesante, ai u kundërshtua nga një pjesë e madhe e ulemasë konservatore, të tillë si Maulana Maudoodi i Jamaat-e-Islami, i cili thoshte se islami duhet të kufizohet brenda kufijve kombëtarë. Por Jinnah dhe Lidhja Myslimane e tij arritën të fitonin nëpërmjet këmbënguljes që myslimanët përbënin një komb të dallueshëm që do të mbytej në Indinë pasbritanike nga një mazhorancë hindu më e madhe më e mirëarsimuar.
Kështu që Pakistani, në thelb, u krijua si negativi i Indisë: ai nuk ishte Indi. Por atëherë, larg së qeni një atdhe për myslimanët, çfarë ishte ai? Dekada pas gjakderdhjes së tmerrshme të ndarjes, ideja e Pakistanit mbetet nxehtësisht e debatueshme. Nuk ndihmoi as fakti që Jinnah vdiq në vitin 1948, vetëm një vit pasi Pakistani kishte lindur, me planet atij akoma të deklaruara në mënyrë ambigue. Ai nuk bëri asnjë libër e nuk shkroi asnjë vepër politike. Ai mbajti shumë fjalime, prej të cilëve disa qenë të shtyra nga oportunizmi politik dhe ndershmërisht janë kontradiktorë. Ata përdoren lirisht sot, me disa që gjejnë në to një zë liberal dhe shekullar, të tjerë një mishërim të vlerave islamike. Konfuzioni është i pazgjidhshëm. Pas Jinnah, Rezoluta e Objektivave e 12 marsit 1949 qe hapi i parë i madh drejt transformimit të Pakistanit nga një shtet mysliman në një shtet islamik. Rezoluta fillon me deklarimin se sovraniteti qëndron me Allahun. Kjo i kufizon dukshëm fuqitë e asamblesë përfaqësuese, përderisa fondamentalistët tashmë janë përkufizuar. Një pasojë tjetër qe lëshimi i sforcuar se "Duhet të krijohen kushte të përshtatshme për minoritetet që t'i ushtrojnë dhe praktikojnë lirisht besimet e tyre fetare dhe të zhvillojnë kulturat e tyre". Kjo krijoi konceptin e minoritetit në politikën pakistaneze dhe mohoi kështu të drejtën e barazisë - kërkesë themelore e demokracisë moderne. Bazimi në identitetin fetar çoi shpejt në paradokse të dhimbshme. Një Pakistan Perëndimor dominues do ta keqtrajtonte Pakistanin Lindor dhe do të bëhej i urryer si një fuqi e huaj perandorake. Teoria e "Dy Kombeve" e Jinnah u bë copë-copë pas ndarjes së Pakistanit Lindor në vitin 1971 dhe humbjes së forcave të armatosura pakistaneze. Entuziazmi i bengalezëve myslimanë për Bangladeshin dhe dështimi i tyre për t'u "penduar" dekada pas vitit 1971 qe një goditje vdekjeprurëse kundër vetë themelit të Pakistanit. Megjithatë, në kundërshtim me parashikimet e zeza, shteti pakistanez mbijetoi. Forcat e tij të armatosura të fuqishme i shtypën me lehtësi lëvizjet separatiste në Baluçistan dhe në Sindh. Për një periudhë të shkurtër kohe pas vitit 1971, çështja e ideologjisë kombëtare u la në harresë. Kryeministri Zulfikar Ali Bhutto u përpoq që të krijojë një identitet pakistanez rreth nocionit të hakmarrjes për humbjen e Anës Lindore. Ai premtoi "luftë 1000-vjeçare" kundër Indisë dhe filloi kërkimin për bombën atomike të Pakistanit në vitin 1972. Ndërsa kjo shërbeu përkohësisht si një thirrje lufte, grushti i shtetit ushtarak i vitit 1977 që e dërgoi atë në trupicë qe që të ringjallte çështjen e identitetit.
Projekti i Zias
Menjëherë pasi mori pushtetin, Gjenerali Zia ul-Haq shpalli synimin e tij për ta ribërë Pakistanin dhe për t'i dhënë fund konfuzionit për identitetin dhe qëllimin e vendit njëherë e përgjithmonë. Në një kuptim, ai donte të imitonte arritjen e Napoleon Bonapartit në krijimin e një kombi nga një shtet - komb. Eric Hobsbawm, historiani influenc marksist, argumenton në mënyrë bindëse se shteti i Francës e bëri kombin francez dhe jo anasjelltas. Në mënyrë të ngjashme, Zia kërkoi që të krijonte një komb - pavarësisht se një të bazuar tek feja më shumë sesa tek parimet shekullare - duke përdorur fuqinë e shtetit. Shpejt do të dilte fjala se Pakistani tash e prapa nuk do të përshkruhej më si një shtet mysliman. Në vend të kësaj, ai është tani një shtet islamik, ku ligji islamik shpejt do të mbretërojë suprem. Për ta arritur këtë rikonceptualizim, Zia e dinte se brezat e ardhshëm të pakistanezëve do të duhej të pastroheshin nga vlerat liberale dhe shekullare. Kështu filloi një projekt masiv afatgjatë i sponsorizuar nga shteti. Demokracia u demonizua dhe u deklarua josialmike, kultura e pastrua nga "infektimi" hindu, gjuha urdu u qërua nga fjalët hindi sa më shumë që qe e mundur, dënimi kapital filloi të përdorej lirisht, u futën kodet e veshjes, pedagogët e panë besimin e tyre të shqyrtuar si në mikroskop dhe feja u fut në çdo aspekt të jetës publike dhe private. Arsimi qe arma kyçe e strategjisë të Zias. Në vitin 1981 ai urdhëroi autoritetet arsimore që të rishkruajnë historinë e Pakistanit. Të gjitha tekstet e rinj shkollorë tani duhet të "nxisnin krenarinë për të kaluarën e kombit, entuziazmin për të tashmen dhe besimin e palëkundur në stabilitetin dhe jetëgjatësinë e Pakistanit".
Jinnah dhe ikona të tjera Pakistan Movement duhet të portretizoheshin si fondamentalistë të devotshëm, mbanin ose jo mjekëra. Stilet e tyre të jetesës duhej të fshiheshin nga sytë e publikut. Për të eliminuar ambiguitete të mundshme qëndrimi, u nënshkrua një urdhër presidencial për University Grants Commission, që tash e prapa të gjitha tekstet e studimeve pakistaneze duhet ta përmbanin: Të demonstronin se baza e Pakistanit nuk është e mbështetur tek faktorët racialë, gjuhësorë apo gjeografikë, por më shumë në përvojën e pranuar të një besimi fetar të përbashkët. Për t'i bërë studentët që ta njihnin dhe vlerësonin ideologjinë e Pakistanit dhe ta popullarizonin atë me slogane. Për t'i drejtuar studentët drejt objektivit përfundimtar të Pakistanit: krijimit të një shteti krejtësisht të islamizuar. Brenda pak vitesh, nxënësit e shkollave pakistaneze u rritën duke mësuar disa vargje që të ngjisnin, por gjuhësisht të pakuptimta, rreth "ideologjisë" së Pakistanit: "Pakistan ka matlab kya? La illaha illala!" (Cili është kuptimi i Pakistanit? Nuk ka asnjë zot tjetër përveç Allahut!). Megjithëse përgjigjja e nënkuptuar nuk ka të bëjë aspak me pyetjen, strategjia e Zias shpejt filloi të tregojë rezultate. Pothuajse një dekadë u desh për transformimin e Pakistanit nga një vend i moderuar me mazhorancë myslimane ku shumica e qytetarëve donin që islami të luante një rol kyç në politikë. Efektet e indoktrinimit tani janë qartësisht të dukshëm. Edhe pse anëtarë të talibanëve sheriat-kërkues qenë të zënë me hedhjen në erë të shkollave në Sëat dhe tjetërkund, një sondazh në vitin 2008 nga World Public Opinion gjeti se 54 përqind e pakistanezëve donin një zbatim strikt të sheriatit, ndërsa 25 përqind e donin atë në një formë disi më të zbutur. Në total 79 përqind, kjo qe përqindja më e madhe në katër vendet pjesëmarrëse në sondazh - Marok, Egjipt, Indonezi dhe Pakistan. Një sondazh më i vonshëm, midis 1226 të rinjve pakistanezë midis 18 dhe 29-vjeçëve, u krye anembanë Pakistanit nga British Council në vitin 2009. Ai zbuloi se "tri të katërtat e të gjithë të rinjve e identifikonin veten më së pari si myslimanë. Vetëm 14 përqind e tyre zgjodhi që të shikonin veten më së pari si qytetarë pakistanezë". Dukeshim, rinia e vendit është thellësisht e frikësuar nga mungesa e punësimit, inflacioni ekonomik, korrupsioni dhe dhuna. Në këtë det të trazuar, nuk është për t'u habitur që shumica ta shikojnë fenë si spirancën e tyre të shpëtimit. Për disa, ndryshimi me dhunë është përgjigjja ndaj problemeve të vendit. Kjo është jo çka Zaid Hamid, një prej demagogëve të rinj më të egër të Pakistanit, thekson me forcë. Një xhihadist i vetëdeklaruar që pretendon se ka luftuar kundër sovjetikëve në Afganistan, Hamid mbështetet specifikisht në pasigurinë e të rinjve, studentëve të trallisur që mbushin auditorët për ta dëgjuar. Miliona më shumë e shikojnë në televizor, teksa fshikullon sunduesit e korruptuar të Pakistanit dhe "tradhtarë" të tjerë. Hamid premton se ato që tradhtuan nderin e vendit nëpërmjet bashkimit me "luftën kundër terrorit" të drejtuar nga Shtetet e Bashkuara do të varen në shtyllat e elektrikut në Islamabad. Në utopinë e tij të premtuar islamike, drejtësia e shpejtë e stilit taliban do të zëvendësojë gjykatat e ngathta dhe të korruptuara të ngritura nga britanikët. Ashtu si Adolf Hitleri ndalej në "nderin e plagosur" të Gjermanisë në oratorinë e tij të famshme të birrarisë në Munich (ku premtoi se Gjermania do të pushtonte botën), Hamid i bën thirrje ushtrisë pakistaneze që të hyjë në luftë me Indinë dhe të çlirojë Kashmirin, Palestinën, Çeçeninë dhe Afganistanit. Një ditë, thotë ai, inshallah, flamuri i Pakistanit do të shpaloset në Red Fort e New Delhi. Studentët duartrokasin nxehtësisht.
Akoma jo shtet islamik?
Pavarësisht impulsit të madh të dhënë nga Zia, suksesi final akoma u shpëton islamistëve të Pakistanit. Shpërthimi i afetarizmit nuk prodhoi një identitet të ri pakistanez dhe një shtet sheriati nuk duket asgjëkundi. Pse? Etno-nacionalizmi është pjesë e përgjigjes. Kjo rezistencë natyrore kundër futjes në ndonjë entitet më të madh është përgjigjja reflektive e grupeve historikisht të krijuara që kërkojnë të ruajnë dallueshmërinë e tyre, të shprehur në termat e veshjes, ushqimit, folklorit dhe historisë së përbashkët. Asimilimi i popujve të ndryshëm të Pakistanit në një kulturë kombëtare të homogjenizuar kundërshtohet nga kjo forcë e cila, njëlloj si graviteti, gjithmonë vepron në një drejtim. Sigurisht, etno-nacionalizmi është i cenueshëm. Ai mund të dalë nga forca integruese që dalin nga avantazhi natyror i të qenit pjesë e një ekonomie më të madhe me mundësi më të mëdha korresponduese. Por për këto forca që të jenë efektive është thelbësore që makineria shtetërore të sigurojë qeverisje efektive, të demonstrojë ndershmëri dhe të jetë indiferente ndaj origjinës etnike. Fatkeqësisht, elita sunduese e Pakistanit është njëherazi e paaftë dhe etnikisht partizane, që i nxjerr rrënjët e saj nga klasa e fuqishme e tokave dhe feudale. Lidershipi i ushtrisë dhe elita ekonomike i bashkuan forcat pas ndarjes për të pretenduar autoritet, por ata në mënyrë transparente po shikonin interesin e vetes dhe, për pasojë, u mungonte legjitimiteti. Përkëdhelja e utopisë së një shteti islamik i rriti shpresat, por bëri pak tjetër. Për fatin e keq të establishmentit politik dhe ushtarak, ajo në fund dështoi dhe u bë shkak përçarjeje të pafundme. Brezi pas-Zia - i cili beson se çdo çështje do të zgjidhej në qoftë se vendi do të kthehej në elementët themelorë të islamit - lëngon në një gjendje konfuzioni të thellë dhe përçarjeje vdekjeprurëse. Ai beson se aderimi në "islamin e vërtetë" do t'i zgjidhte të gjitha problemet dhe do të çonte në një shoqëri të çliruar në konfliktet. Por në të vërtetë, Kurani dhe hadithet mund të interpretohen në mënyra të ndryshme dhe "parimet themelore islamike" mund të përkufizohen në mënyra shumë kontradiktore. Këto diferenca ushqejnë forca politike të dhunshme, secila e bindur se ajo e kupton vullnetin e Zotit. Luftërat vrastare midis milicive suite dhe shiite filluan gjatë fundit të viteve Tetëdhjetë. Sot edhe ato që favorizojnë vizionin utopist të një shteti islamik ideal u ngjallin frikën edhe talibanëve pakistanezë, të cilët kërkojnë që ta imponojnë versionin e tyre të sheriatit nëpërmjet kallashnikovëve dhe bombave vetëvrasëse. E gjitha qe lehtësisht e parashikueshme, teksa përçarjet sektare janë po aq të vjetra sa vetë feja. Pikëpyetjet themelore në thelb janë që nuk mund t'u jepet përgjigje: Për shembull, cili version i islamit është islami i "drejtë"? nga katër shkollat e jurisprudencës suite (Hanafi, Shafii, Maaliki, Hanbali), cili version i sheriatit duhet adoptuar? Do ta pranonin të gjithë apo një pjesë e pakistanezëve ndonjë amir-ul-momineen (lider të besimtarëve) apo kalif jo të zgjedhur? Po për shiitët? Demokracia përjashtohet në çdo shtet teokratik, që nga përkufizimi është një shtet i qeverisur sipas parimeve të zbuluara në mënyrë hyjnore në të cilin kreu i shtetit, i zgjedhur apo ndryshe, i interpreton parime të tilla dhe i përkthen ato në çështje praktike shtetërore. Kështu, për shembull, megjithëse Abul Ala Maudoodi në veprën e tij "Kushtetuta dhe Ligji islamik" deklaron se "islami i vesh të gjithë myslimanët e një shteti islamik me nënregjencë", ai menjëherë nënvizon se të gjithë nënregjentët nuk duhet të jenë në rang të njëjtë. Ai kërkon që kushtetutëbërësit duhet të "zhvillojnë një sistem të tillë zgjedhjesh teksa duhet të sigurojnë emërimin vetëm të atyre që janë të besuar dhe të përkorë. Gjithashtu, ata duhet të marrin masa efektive për të shpartalluat projektet dhe makinacionet e atyre që luftojnë për poste të besuara dhe, për pasojë, janë të urryer dhe të nëmur nga njerëzit pavarësisht të ashtuquajturave "fitore" të tyre në zgjedhje". Në këtë "shtet pa kufij", çdo mysliman kudo mund të jetë shtetas i tij. Do të ishte më i mirëqeverisuri jo vetëm pse liderët e tij janë të përkorë, por gjithashtu edhe pse të vetmit që do të jenë të përkorë vetë. Në fakt, feja nuk mund të jetë baza e Pakistanit apo ta lëvizë atë drejt integrimit. Kjo mund të thuhet në mënyrë kategorike, megjithëse feja qe padyshim arsyeja për formimin e Pakistanit. E ardhur mbi një gjysëm shekulli pas ndarjes, thirrja e Pervez Musharraf për "modelim iluminist" qe në fakt një pranim i heshtur i këtij fakti. Ai e kuptonte se një Pakistan teokratik mund të mos funksiononte, edhe pse kjo konfliktonte me përgjegjësinë tjetër të tij, atë të të qenit kreu i forcave të armatosura pakistaneze. Qysh nga ditët e Zias, forcat e armatosura i kanë vënë vetes detyrën e "mbrojtjes së kufijve ideologjikë të Pakistanit" dhe, qysh nga fundi i viteve Tetëdhjetë, në mënyrë të vetëdijshme e ka ushqyer radikalizmin si një instrument lufte të fshehtë në Kashmir dhe në Afganistan. Megjithëse pasuesi i Musharraf, Gjeneral Pervez Kayani, kërkon gjithashtu t'i distancojë forcat e armatosura nga e kaluara e tyre, është e paqartë se deri në çfarë mase ai apo oficerë të tjerë të lartë aktualisht kanë kontroll mbi to. Nga ana e tyre, islamistët shpresojnë dhe kërkojnë që të nxisin veprime nga oficerë të zellshëm që të sjellin ditët e lavdishme të aleancës ushtarakë - mullahë të drejtuar nga Zia. Ndërsa është e vërtetë që partitë politike fetare akoma nuk e kanë marrë ndonjë pjesë të konsiderueshme të votës popullore, sistemi shekullar i pushtetit nuk u konsiderua si i drejtë, i përshtatshëm apo autoritar nga qytetarët pakistanezë. Kështu, heshturazi, islami u pranua si baza e Pakistanit dhe çdo sugjerim për të kundërtën shkakton reagim publik të ashpër. Nga ana tjetër, çdo lëvizje serioze në drejtimin e bërjes së Pakistanit një shtet sheriat pothuajse me siguri do të çonte në luftë civile. Pse kështu? Kjo sepse ndërsa sheriati konsiderohet një eliksir për problemet e shumëfishta të korrupsionit, pabarazisë dhe qeverisjes së keqe të Pakistanit, natyra e vërtetë e tij zbulohet vetëm atëherë ka një lëvizje aktuale drejt implementimit të tij. Në të kaluarën, forca të tmerrshme dhe të pakontrollueshme janë ndërsyer kundër popullit. Në Swat, kuptimi wahabist - deobandi - salafi i talibanit pakistanez i sheriatit bën thirrje për ndalimin e femrave nga largimi prej shtëpive të tyre, që të arsimohen apo të shkojnë në punë. Njerëzit duhet të kenë mjekëra, të mbajnë shallvare sesa pantallona dhe të mos mungojnë në lutje. Vrasja e heretikëve, prerjet e kokave, fshikullimet dhe prerja e gjymtyrëve janë një pjesë thelbësore e kodit penal taliban. Fatmirësisht, ata që e mbrojnë këto nocion të sheriatit përbëjnë jo më shumë ndoshta, se 10 përqind e popullsisë së Pakistanit. Sigurisht, kjo nënkupton miliona.
Pakistani duhet të qëndrojë
Në të folurën e përditshme, "shteti" i referohet qeverisë dhe një entiteti të së drejtës ndërkombëtare, njohja nga shtetet e tjera e pretendimit të shtetit për sovranitet i mundëson atij që të hyjë në marrëveshje ndërkombëtare. Për më tepër, ai ka nevojë për një qeveri që të kontrollojë punët e brendshme të tij. Një përkufizim më standard politologjik i një shteti-komb është pakashumë kështu: Një shtet është një komunitet i organizuar politikisht, që zë një territor dhe posedon sovranitet të brendshëm e të jashtëm, që zotëron një monopol në ushtrimin e forcës. Max Weber, ekonomisti politik, e përkufizoi shtetin si "një komunitet njerëzor që (në mënyrë të suksesshme) pretendon monopolin e përdorimit legjitim të forcës fizike brenda një territori të caktuar". Pakistani është një shtet-komb sipas përkufizimit të mësipërm dhe duhet të vazhdojë të qëndrojë i tillë. Praktikisht duhet të jetë për shkak të kësaj! Kostoja e zhdukjes apo e shkatërrimit të këtij shteti që ka armë bërthamore është menduar tejet e tmerrshme. Pakistani në fakt, mund të bëhet një komb; për më tepër, ai pothuajse me siguri do të bëhet një i tillë me kalimin e kohës. Megjithëse feja do të mbetet sigurisht një pjesë e rëndësishme e realitetit social të Pakistanit për një të ardhme të parashikueshme, ajo duhet të kërkojë rrënjë të reja që të shtrihen brenda realitetit social të vendit. Shikojeni në këtë mënyrë: shiu në mënyrë të pashmangshme i gërryen malet shkëmbore gjatë shekujve dhe në fund krijon terrene pjellore. Në mënyrë të ngjashme, kombet janë pashmangshmërisht të formuara kur njerëzit ndajnë një mjedis të përbashkët dhe jetojnë bashkë për aq gjatë sa duhet. Sa gjatë është aq gjatë sa duhet? Në rastin e Pakistanit, shkalla kohore mund të ishte mjaft e shkurtër. Njerëzit e tij janë të ndryshëm, por pothuajse të gjithë kuptojnë gjuhën urdu. Ata shikojnë të njëjtat programe televizive, dëgjojnë të njëjtat stacione radiofonike, ndeshen me të njëjtën burokraci irrituese e joefikase, përdorin të njëjtët libra shkollorë të shkruajtur keq, blejnë prodhime të ngjashme dhe urrejnë të njëjtin grup sunduesish. Me ngadalë, por sigurisht një komplekse, ama e natyrshme, kultura pakistaneze po lulëzon. Sigurisht, të qenurit komb i qëndrueshëm akoma nuk është e garantuar. Bashkimi Sovjetik dhe Jugosllavia u shpërbënë pas 7 dekadash. Nëqoftëse Pakistani do të qëndrojë si një i tërë dhe ndjek një rrugë drejt një të qeni komb të realizueshëm, atëherë ai duhet të identifikojë problemet e tij më akute dhe të kërkojë përmirësimin e tyre. Çfarë mund të ishte një manifest për ndryshim i përshtatshëm?
E para, Pakistani ka nevojë për paqe. Kjo nënkupton se duhet të shikojë nga brenda dhe t'i kushtojë vëmendjen më të plotë dhënies fund të luftërave të ashpra të brendshme. Konflikti 60-vjeçar me Indinë nuk ka arritur asgjë përveç krijimit të një shteti të militarizuar pakistanez që përdor forcën si mjetin e parë edhe kur merret me vetë popullin e tij. Përpjekjet për ta zgjidhur ushtarakisht çështjen e Kashmirit e ka konsumuar vendin, duke e lënë krejtësisht të varur në ndihmën e huaj. Roli i ushtrisë duhet të kufizohet në mbrojtjen e popullit të Pakistanit dhe në sigurimin që të drejtat e tij kushtetuese dhe civile janë të mbrojtura. Në të vërtetë, duke pasur parasysh se vendi në të kundërt do të përmbytej me shpejtësi nga ekstremistët që e deklarojnë hapur përbuzjen e tyre për demokracinë, ushtria është e detyruar që të luftojë pjellën e saj - talibanët. Nuk duhet të ketë asnjë iluzion se ekstremizmi mund të shkatërrohet me mjete pastërtisht paqësore. Në të vërtetë, rruga përpara mund të jetë e vështirë dhe e komplikuar. Si mundet njeriu të zhvillojë Federally Administered Tribal Areas (FATA) dhe të lehtësojë ankthin e popullit të tyre kur rebelët kanë dalë për të ndaluar zhvillimin, për t'u vënë bomba shkollave dhe vrarë mjekët? Në një situatë të tillë, Pakistani duhet t'u thotë po negociatave, por jo të dorëzohet. Aktualisht duket se e ardhmja do të jetë një e ardhme "bisedo, lufto, bisedo, lufto".
E dyta, Pakistani ka nevojë për drejtësi ekonomike. Kjo nuk është njëlloj sikur t'u hedhësh para lypësave. Në vend të kësaj, ajo kërkon infrastrukturë organizative që, më së paku, siguron punësim, por gjithashtu shpërblen sipas aftësisë dhe vëshirësisë së punës. Të ardhurat nuk duhet të jenë as shumë të larta, por as edhe shumë të ulëta. Për të qenë të sigurtë, "të larta" dhe "të ulëta" nuk janë lehtësisht të kuantifikueshme, por një ndjenjë e brendshme morale na tregon se diçka është jashtëzakonisht gabim kur pakistanezët e pasur fluturojnë drejt Dubait për pushime, ndërsa një nënë kryen vetëvrasje sepse nuk mund të ushqejë fëmijët e saj. Një shtet social në Pakistan është një ideal i largët. India e abrogoi feudalizmin nëpërmjet sigurimit të pavarësisë, por pronësia tokësore e latifondistëve të Pakistanit përpara ndarjes mbeti e paprekur, e mbrojtur nga autoriteti shtetëror. Reformat e tokës të shpallura nga Ayub Khan dhe Zulfikar Ali Bhutto qenë hi syve. Në vitet e fundit, me konsolidimin e sundimit ushtarak në politikën kombëtare, forcat e armatosura e kthyen veten në një klasë latifondiste dhe kapitaliste. Oficerët e ushtrisë zotërojnë asete që nuk kanë asnjë lidhje me mbrojtjen kombëtare. Kjo përfshin sasira të mëdha toke bujqësore dhe imobiliare urbane me vlerë, banka, sigurime, kompani reklamash, industritë e çimentos e të sheqerit, linja fluturimi dhe transportimi tokësor, çereale dhe ujë me shishe. Shumica e vendeve kanë ushtri, por siç e ka thënë në mënyrë sarkastike vetëm në Pakistan ushtria ka një vend të tërë.
E treta, Pakistani duhet të heqë strukturën e tij koloniale të qeverisjes. Popuj e formuara historikisht ndryshe duhet të duan të jetojnë së bashku me vullnet të lirë dhe të shikojnë benefice në bërjen kështu. Një makinë qeveritare e centralizuar gjigante që qëndron në Islamabad nuk mund ta menaxhojë në mënyrë efektive një vend të tillë të ndryshëm. Kërkesa për krijimin e më shumë provincave duhet të shqyrtohet me kujdes dhe mos të refuzohet në mënyrë taksative siç po ndodh rëndom tani. Pasja e njësive administrative më të vogla ka kuptim, veçanërisht për shkak të një popullsie në rritje të shpejtë. Nga ana tjetër, fryrja e flakëve të nacionalizimit vështirë se mund të jetë një gjë e mirë. Ashtu si në Indi, Pakistani duhet të riorganizohet si federatë në të cilën provincat dhe qeveritë lokale kanë tagra të rëndësishme ekonomike dhe sociale, ndërsa mbrojtja dhe punët e jashtme menaxhohen nga qendra. Në mënyrë të veçantë, konflikti i Islamabadit me Baluçistanin ka nevojë urgjente për zgjidhje, por nëpërmjet përdorimit të urtësisë politike sesa të forcës ushtarake. Akuzimi i Indisë nuk do të arrinte asgjë - baluçët janë të zemëruar me të drejtë. Në një leksion të kohëve të fundit për nëpunësit e lartë të shërbimit civil pakistanez në Peshawar, artikullshkruesi kap në befasi nga intensiteti me të cilin flisnin nëpunësit e lartë nga Baluçistani. Ata thanë se plagët baluçe janë shumë të thella dhe se koha për shërim dhe pajtim me Pakistanin ka kaluar. Një dekadë më parë, njeriu do ta kish pritur këtë gjuhë nga studentët radikalë, kurse tani është baluçi mbizotërues ai që artikulon ndjenja të tilla.
E katërta, Pakistani ka nevojë për një kontratë sociale dhe drejtësi ekonomike. Ky është një angazhim që qytetarët do të trajtohen ndershmërisht dhe barazitarisht nga shteti dhe, nga ana e tyre, me dëshirë do të përmbushin përgjegjësitë civile bazike. Por sot pakistanezëve u mohohet edhe mbrojtja bazike e specifikuara në kushtetutë. Të varfërit vuajnë mohimin e hapur të të drejtave - të tilla si siguria personale dhe aksesi ndaj ujit në qytete - ndërsa të pasurit janë të detyruar që t'i blejnë ato. Si të pasurit, ashtu dhe të varfrit, nuk ndiejnë asnjë detyrim për të përmbushur detyrimet e tyre civile. Shumica nuk e paguajnë pjesën që u takon të taksës për të ardhurat, duke çuar në një prej koeficentëve të taksave për GDP-në më të ulëta në botë. Duke parë që sunduesit në mënyrë flagrante shpërfillim tamam ato ligje që pretendojnë të zbatojnë, nuk është për t'u habitur që qytetari i thjeshtë të veprojë njëlloj.
E pesta, arsimi i vendit ka nevojë për një rishikim drastik në kuptimet e shpërndarjes dhe të përmbajtjes. Paraja shkon disi drejt të parës - infrastrukturë shkollore, libra, rroga mësuesish më të mira, etj., por kjo nuk është e mjaftueshme. Shkollat u mësojnë fëmijëve që në mënyrë iracionale t'i binden autoritetit, të shikojnë nga e kaluara për zgjidhjet e problemeve të së sotmes dhe të jenë jotolerantë ndaj fesë, kulturës dhe gjuhës së të tjerëve. Në të vërtetë, studentët duhet të mësohen që të jenë investigues, me mendje të hapur, krijues, logjikë, socialist përgjegjës dhe të vlerësojnë diversitetin.
Pakistani pagoi një çmim shumë të rëndë për shkak se liderët e tij nuk mund ta kuptonin që një popullsi heterogjene mund të jetojë së bashku vetëm në qoftë se diferencat respektohen. Imponimi i gjuhës urdu ndaj asaj bengale në vitin 1948 qe një gabim tragjik dhe e para një sekuence hapash të gabuara që çuan në masakrimin mizor të bengalezëve nga forcat ushtarake të Pakistanit Perëndimor në vitin 1971. Një sistem arsimor miop është absolutisht përgjegjës për faktin që minorancat etnike dhe fetare shikohen me dyshim dhe përçmim nga shumica. Kjo duhet të ndryshojë.
Në fund, që Pakistani t'ia dalë në krye, ai duhet të bëhet një komb i mbajtur bashkë nga interesa të përbashkëta më shumë se nga ndonjë ideologji islamike abstrakte. Kjo është mënyra e vetme për t'u përballur me luftëra civile të shumta që kanë filluar në vend. Rruga për krijimin e një kombi pakistanez padyshim që është e vështirë. Ndërsa popullsia rritet në mënyrë vertikale, oqeanet e varfërisë dhe mizerjes thellohen, lypësit sakatë nëpër rrugë shtohen, uji dhe ajri i pastër bëhen të rrallë, arsimi ngec, demokracia e vërtetë mbetet e pakapshme dhe largësia nga një botë që rritet me shpejtësi zmadhohet. Njeriu është fuqimisht i tunduar që të japë dorëheqjen, të dalë menjanë dhe të pranojë paaftësinë. Por sigurisht që kjo është gabim, për çka kemi frikë më pas aktualisht do të kalojë. Filozofi politikk Antonio Gramsci fliste për "pesimizmin e intelektit, optimizmin e vullnetit". Në të vërtetë, me pesimizmin e intelektit, njeriu qetësisht duhet të sodisë humnerën e hapur përpara. Por atëherë, pas një periudhe reflektimi, njeriu duhet të lëvizë që të parandalojë rënien në të.
Pervez Hoodbhoy jep mësim në Quaid-e-Azam University të Islamabadit.