Kütüb i Sitte Hadis ansiklopedisi - tam 7.300 hadis

First topic message reminder :

Kütüb i Sitte Hadis
ansiklopedisi - tam 7.300 hadis

Kütüb i Sitte Hadis ansiklopedisi - tam 7.300 hadis - Faqe 2 Kutub-i-Sitte-Hadis-Ansiklopedisi

Kütüb i Sitte Hadis ansiklopedisi - tam 7.300 hadis - Faqe 2 Kutub-i-Sitte-Hadis-Ansiklopedisi

Kütüb-i Sitte nedir, Kütüb-i Sitte Hakkında

Meşhur
altı sahih hadis kitabı. Hadis mecmualarının en sahihleri kabul edilen; Buhârî
ve Müslim'in el-Câmiu's-Sahih'leri ile Ebu Davud, Tirmizi, Nesâî ve ibn
Mâce'nin Sünen'leri; hadis tasnifinin altın çağı olan Hicrî üçüncü yüzyılda
telif edilmiş olmak, mümkün mertebe sahih hadisleri ihtiva etmek, konulara göre
tasnif edilmek (alelebvâb)... gibi ortak özelliklerinden dolayı, daha sonraki
asırlarda Kütüb-i
Sitte:
Altı Kitap, ortak adıyla şöhret bulmuştur. Bazı âlimler, az da olsa zayıf ve
mevzu hadisler ihtiva ettiği için İbn Mâce'nin Sünen'i yerine İmam Mâlik'in
Muvatta'ı veya Dârimî'nin Sünen'ini Kütüb-i
Sitte'nin
altıncı kitabı kabul etmişlerdir.

Buhârî ve Müslim'in Câmi'leri, Sahıhayn (İki Sahih) adıyla, müellifleri daha
hayattayken büyük bir üne kavuşmuş, bunları Ebu Davud, Tirmizî ve Nesâi'nin
Sünen'leri takip etmiş ve hadis âlimleri arasında bu kitaplar Usûl-i Hamse (Beş
Temel) diye büyük bir kabul görmüştü. Ebu'l-Fazl Muhammed İbn Tahir el-Makdisî
(H.507)'nin Usûl-i Hamse'ye yazdığı ve sahabeyi alfabetik olarak sıralamak suretiyle
onlardan nakledilen, belirli kitaplardan bulunan hadislerin kaynağını göstermek
için yazıları kitaplar anlamına gelen etrafa İbn Mâce'nin Sünen'ini de eklemesi
ve Şurûti'l-Ümmeti's-Sitte (Altı İmamın Şartları) adlı kitabını telifiyle
muteber hadis kitaplarının grub adı bundan sonra, İbn Mâce'nin de ilave
edilmesiyle Kütüb-i
Sitte
olarak meşhur olmuştur.

Böyle bir isimlendirme, Kütüb-i
Sitte
içinde zayıf, hatta mevzu (bilhassa İbn Mâce'de) hiç bir hadis bulunmadığı,
onlar dışındaki hadis kitaplarında da sahih hadis olmadığı anlamına gelmez.
Nitekim Buhârî ve Müslim başta olmak üzere, Kütüb-i
Sitte
müelliflerinden hiç biri, kendi kitaplarına sahih hadislerin tamamını
aldıkları, kitaplarındakilerin dışında sahih hadis bulunmadığı şeklinde bir
iddiada bulunmamışlardır. Esasen bir hadisin sıhhati, hangi kitapta bulunduğuna
bakarak değil, onu nakleden kişilerin haline bakılarak tesbit edilebilir. Diğer
taraftan bu altı imam, kendilerinden önce derlenmiş olan yazılı ve sözlü hadis
kaynaklarından yararlanarak bu eserleri meydana getirmişlerdir. Bu değerli
eserlerin tasnifine, kendilerinden önceki çalışmalar zemin hazırladığı gibi,
hadis tasnifi onlardan sonra da devam etmiştir.

İlmî çevrelerde büyük bir kabul gören Kütüb-i
Sitte
ile ilgili çok sayıda ve hacimli çalışmalar yapılmıştır. Bunların büyük bir
kısmı bu kitapların şerhi (açıklaması), ravilerinin durumları, cem
(mükerrerleri çıkararak birlikte rivayet ettikleri hadisleri bir araya toplama)
ile ilgilidir. Kütüb-i
Sitte
hadislerini bir araya toplayıcı çalışmalardan biri, Beğavî'nin (H.516)
Mesâbîhu's-Sünne'sidir. Hadisleri, senedlerini hazfederek kitabına alan Beğavî
eserini Sünen tarzında tasnif etmiş, Kütüb-i
Sitte
ve Dârimî'nin Sünen'inde bulunan hadisleri 4434 hadiste toplamıştır. Bu konuda
yapılan önemli bir çalışma da İbnu'l-Esîr'in (H.606) Câmiu'l-Usûl li
Ehâdisi'r-Rasûl isimli eseridir. İbnu'l-Esîr, İbn Mâce hariç Kütüb-i
Sitte
ile Muvatta'da bulunan hadisleri,-mükerrerlerini çıkararak- alfabetik tarzda
tertib ettiği kitaplar ve onların alt başlıkları olan bablar halinde tasnif
etmiştir. 9523 hadis bulunan bu eser Kütüb-i
Sitte
adıyla Türkçeye tercüme edilmiştir. Kütüb-i
Sitte'yi
oluşturan kitaplar ve özellikleri:

1. Buhârî ve el-Câmiu's-Sahîh'i: Ebu Abdullah Muhammed b. İsmail el-Buhârî (H.
194-256/M.810-870) 40 yıl süren ilmî seyahatler esnasında toplamış olduğu engin
hadis malzemesini 16 yılda tasnif ederek, "el-Câmiu's
Sahîhu'l-Müsnedü'l-Muhtasar min Umûri Rasûlillahi (s.a.s) ve Sünenihi ve
Eyyâmih" adlı eserini yazmıştır. Hocası İshak b. Rahuye'nin,
"Rasûlüllah'ın sahih hadislerini muhtasar bir kitapta toplasanız"
tavsiyesiyle hareket eden Buhârî, 600.000 hadis arasında seçtiği 7275 hadisi,
97 kitap ve 3400 den fazla bab'a (alt bölüm) yerleştirmiş, konuları geldikçe
aynı hadisi bir kaç yerde daha tekrar etmiştir. Bu nedenle, mükerrerler
dışındaki toplam hadis sayısı 3-4 bin civarına inmektedir. Buhârî, tercüme
denilen bab başlıklarında konuyla ilgili âyet ve hadislerden iktibaslar yapar, âlimlerin
ve bazan kendisinin görüşlerine yer verir, direkt veya endirekt yollarla
tercihlerini ihsas ettirir. Tercemelerde verdiği hadis ve haberlerin çoğu
muallak (senedsiz veya eksik senedli)tır. Daha önceki hadis mecmualarında pek
görülmeyen bu usul Buhâri'ye hastır. Bu nedenle, "Buhârî'nin fıkhı
tercemelerindedir" sözü yaygınlaşmıştır. (Yekünü 1341 olan bu tür) muallak
hadisler, Buhârî'nin kitabına verdiği isimden de anlaşılacağı gibi, sahih
hadislerin dışındadır. Tercümelerde Buhârî'nin verdiği bilgiler, hadislerin
ihtiva ettiği fıkhı malumatı kavramada çok faydalıdır. Bütün âlimlerin
ittifakıyla hadis mecmualarının ensahihi kabul edilen el-Câmiu's-Sahîh,
türkçeye de tercüme edilmiş, mükerrerlerinin çıkarıldığı Tecrid'i de tercüme ve
şerhiyle, Diyanet İşleri Başkanlığınca basılmıştır.

2. Müslim'in el-Câmiu's-Sahîh'i: Ebu'l-Hüseyn Müslim b. Haccâc (H.202-261),
300.000 hadis arasından seçerek tasnif ettiği kitabına,
"el-Camiu'l-Müsnedü's-Sahîh" ismini vermiş, mukaddimede tasnif
metodunu açıklamıştır. Buhârî'nin yaptığı gibi bab başlıklarında bilgi
vermemiş, hatta, bab başlığı dahi tanzim etmemiş, sadece "bab"
demekle yetinmiştir. Bugün eldeki Müslim nüshalarında bulunan bab başlıkları,
eseri şerheden İmam Nevevî'ye aittir. Müslim kitabına, mevkuf ve maktu hadisleri
almamış, muallaklara ise çok az yer vermiş, hadisleri konularına göre bölmemiş,
hadisi en çok ilgili olduğu yerde nakletmiş, metin ve sened olarak benzerlerini
bir arada ve kısaltarak tekrar etmiştir. Bu yönüyle Müslim Buhârî'den daha
derli topludur. Bu ve benzeri özelliklerinden dolayı bazı âlimler (mesela
Mağribliler) Müslim'i Buhâri'ye tercih etmişlerdir. Müslim'in Câmi'i, 54 kitap,
1322 bab, mükerrerler dışında 3033 hadis ihtiva etmektedir. Kadı İyaz ve İmam
Nevevî başta olmak üzere pek çok âlim Müslim'i şerhetmiştir. Müslim, sade,
metin ve şerhli olarak türkçeye tercüme edilmiştir.

3. Tirmizi'nin Câmi'i: Ebu İsa Muhammed b. İsa et-Tirmizi'nin (H: 209-279)
Cami'i, es sünen ismiyle de maruftur. Devrin âlimlerinin tetkikine sunuları ve
takdir edilen Sünen-i Tirmizi, 46 kitap, 2496 bab ve 4000 hadis ihtiva
etmektedir. Hadisçilik açısından Müslim'e, fıkhu'l-hadis (hadislerde bulunan
çeşitli hükümler) yönünden de Buhârî'ye ait özellikleri, onlara yakın ölçüde
kitabında toplayan Tirmizi, bab başlığı altında hadisleri sıraladıktan sonra şu
işlemleri yapar; hadisin sıhhat durumunu (sahih, hasen, zayıf, hasen-sahih,
garib...), ravilerin durumunu, varsa seneddeki illetleri, hadisin diğer
tariklerini, sahabilerin o konudaki başka rivayetlerini, bu hadislerle ulemânın
nasıl amel ettiğini, ittifak ve ihtilaflarını... açıklar. Hadislerden istifade
için çok faydalı olan bu açıklamalar onları, amel edilebilir hale getirir.
Tirmizi üzerine de pek çok şerh yazılmış ve eser türkçeye tercüme edilmiştir.

4. Ebu Davud'un Sünen'i: Ebu Davud Süleyman b. Eş'as es-Sicistânî'nin (H:
202-275) kitabı, ahkâmla ilgili hadislerin tasnif edildiği Sünen türünün en
güzel örneğidir. Kitabına, 400.000 hadis arasından seçtiği 4000 hadisi
aldığını, bunların da dört hadiste özetlenebileceğini belirten Ebu Davud;
sahih, hasen, leyyin ve amel edilebilir derecedeki zayıf hadisleri Sünen'ine
aldığını söyler. Kitabında zayıf hadislerin mevcudiyetini kabul eden Ebu Davud,
muhaddislerin ittifakla terkettikleri herhangi bir hadisi Sünen'ine almamıştır.
40 kitaptan oluşan Sünen'e pek çok şerh yazılmış, eser türkçeye de tercüme
edilmiştir.

5. Nesâî'nin Sünen'i: Ebu Abdurrahman Ahmed b. Şuayb en-Nesâî (H: 215-303),
sahih ve zayıf hadislerden derlediği es-Sünenü'l-Kübrâ'sını istek üzerine,
sadece sahih hadisleri almak üzere ihtisar etti ve bu yeni eserine el-Müctebâ
adını verdi. Kütüb-i
Sitte
içinde Nesâî denince, işte bu Müctebâ kasdedilir. Sünenler içinde en az zayıf
hadis ve cerhedilmiş ravisi olan mücteba, Sahihayn'dan sonra üçüncü kitap
olarak kabul edilir. Nesâî, hadisler arasındaki çok küçük rivayet farklarını
dahi göstermiş ve rical tenkidinde büyük bir hassasiyet göstermiştir. 51 kitap
ve yaklabıh 2400 babtan oluşan Müctebâ, türkçeye çevrilmiştir.

6. İbn Mâce'nin Sunen Ebu Abdullah Muhammed b. Yezıd el-Kazvînî'nin (H:
209-273) Sünen'i, 37 kitap, 1515 bab ve 4341 hadis ihtiva eder. Bu hadislerin
büyük bir çoğunluğu, diğer beş kitapta (usûli hamse) mevcuttur veya sahih ve
hasen durumundadır. ibn Mâce'deki hadislerin 613 ünün isnadı zayıf, 99 unun
isnadı ise, yok hükmünde veya münker ya da yalanlanmıştır. Bilhassa, şahıs,
kabile ve şehirlerin faziletleriyle ilgili hadislerin çoğunun uydurma olduğu
söylenmiştir. Ancak, VI. asırdan sonra Kütüb-i
Sitte'nin
altıncı kitabı olarak kabul edilen İbn Mâce, tertibi, tekrardan uzak ve kısa
olusu ile oldukça değerlidir. Muhammed Fuad Abdülbâkı tahkikiyle yapılan baskı,
pek çok ilmî kolaylıklar sağlamış, eserdeki zayıf yönlere işaret edilmiştir. Bu
baskı esas alınarak Sünen, şerhi de yapılmak suretiyle türkçeye çevrilmiştir.

491 - Hz. Aişe'nin azadlısı
Ebu Yunus anlatıyor: "Hz. Aişe (radıyallahu anhâ), kendisine bir mushaf
yazmamı emretti ve dedi ki: "Şu âyete gelince bana haber ver:
"Namazlara ve bilhassa orta namazına devam edin" (Bakara, 238).
Yazarken bu ayete gelince ona haber verdim. Bana şunu imla ettirdi:
"Namazlara ve orta namazına ve ikindi namazına devam edin ve Allah için
yalvaranlar olarak eda edin" (Bakara, 238). Hz. Aişe (radıyallahu anhâ):
"Ben bunu Resûlullah'dan işittim" dedi.

Müslim, Mesacid 207. (629);
Ebu Dâvud, Salat 5, (410); Tirmizi, Tefsir, Bakara 2, (2986); Nesâî, Salat 6,
(1, 236); Muvatta, Salat 25, (1, 138-139).

492 - Amr İbnu Râfi
(radıyallahu anh)'nin anlattığına göre, "Hz. Hafsa (radıyallahu anhâ)'ya
bir mushaf yazıyormuş. Hz. Hafsa (radıyallahu anhâ) kendisinden,önceki hadiste
-(Ebu Yunus'tan) Hz. Aişe'nin- taleb ettiği hususu aynen taleb ettiğini
anlatmıştır."

Muvatta, Cmâ'a 25, (1, 139).

493 - Şakik İbnu Utbe, Berâ
İbnu'l-Âzib (radıyallahu anhüma)'ten naklettiğine göre, demiştir ki: "Önce
şu ayet nazil oldu: "Namazlara ve bilhassa ikindi namazına devam
edin." Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm) bunu bize Allah'ın dilediği
müddetçe okudu. Sonra Allah bunu nashetti ve şu ayeti indirdi: "Namazlara
ve bilhassa orta namazına devam edin." Şakik'in yanında oturmakta olan bir
zat kendisine: "Öyle ise bu ikindi namazıdır." Berâ dedi ki:
"Ben bu âyetin nasıl nazil olduğunu Allah'ın nasıl neshettiğini sana haber
verdim."

Müslim, Mesâcid 208, (630).

494 - İmam Malik
(rahimehumullah)'e ulaştığına göre, Ali İbnu Ebi Tâlib (radıyallahu anh)'e İbnu
Abbas (radıyallahu anhüma), Kur'ân'da zikri geçen "orta namaz"a
(salâtu'l-vusta) sabah namazı demişlerdir.

Muvatta, Cemâ'a 28, (1, 137).
Tirmizi, bu hadisi İbnu Abbas ve İbnu Ömer'den muallak (senetsiz) olarak
zikretmiştir. Tirmizî, Salât 133, (182).

495 - Zeyd İbnu Sâbit ve Hz.
Aişe (radıyallahu anhümâ) "Orta namazı, öğlen namazıdır" derlerdi.

Muvatta, Cemâ'a 27, (1, 139);
Tirmizi, Salat 133, (182); Ebu Dâvud, Salât 5, (411).

496 - Ebu Dâvud'un Zeyd
(radıyallahu anh)'den kaydettiğine göre, Hz. Resûlullah (aleyhissalâtu
vesselâm) öğle namazını zevalden sonra sıcağın en şiddetli olduğu saatte
kılardı. Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm)'ın kıldığı namazlar içinde
ashabına en zor geleni bu namaz idi. Bunun üzerine şu ayet nazil oldu:
"Namazlara ve orta namazına devam edin." Zeyd devamla dedi ki:
"(Orta namazı, öğlen namazıdır, zira) bundan önce iki namaz var (birisi
geceden -yatsı-, diğeri gündüzden -sabah-), ondan sonra da iki namaz var (biri
gündüzden -ikindi- diğeri geceden -akşam-)".

Ebu Davud, Salat 5, (411).

497 - Abdullah İbnu'z-Zübeyr
(radıyallahu anh) anlatıyor: "Hz. Osman (radıyallahu anh)'a, Bakara
suresinde geçen: "Sizden zevceler (ini geride) bırakıp ölecek olanlar
eşlerinin (kendi evlerinden) çıkarılmayarak yılına kadar faidelenmesini
(bakılmasını) vasiyyet etsinler" (Bakara 240), ayeti diğer bir ayetle
(Bakara, 234) neshedildiği halde niçin bu mensuh ayeti de Kur'ân-ı Kerim'e
yazıyorsunuz?" diye sordum. Bana şu cevabı verdi: "Ey kardeşim oğlu
bu ayeti terk mi edelim, (bunu mu söylüyorsun)? Hayır, ben hiçbir şeyi yerinden
oynatmam."

Buhârî, Tefsir, Bakara, 2,
45.

498 - Ebu Hüreyre
(radıyallahu anh) anlatıyor: "Hz. Peygamber (aleyhissalâtu vesselâm) şöyle
buyurdular: "Her şeyin bir şerefi var. Kur'ân-ı Kerîm'in şerefesi de
Bakara suresidir. Bu surede bir âyet vardır ki, Kur'ân âyetlerinin efendisidir:
"Ayetü'l-Kürsî".

Tirmizî, Sevâbu'l-Kur'ân 2,
(2881).

499 - Übey İbnu Ka'b
(radıyallahu anh) anlatıyor: "Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm) bana:
"Ey Ebu'l-Münzir, Allah'ın Kitabından ezberinde bulunan hangi âyetin daha
büyük olduğunu biliyor musun?" diye sordu. Ben: "O Allah ki, O'ndan
başka ilah yoktur, O, Hayy'dır, Kayyûm'dur (yani diridir her şeye kıyam
sağlayandır" (Bakara, 225) -ki buna Ayet'ü'l-Kürsî denir- dedim. Göğsüme
vurdu ve: "İlim sana mübârek olsun ey Ebu'l-Münzir!" dedi."

Müslim, Müsâfirin 258, (810);
Ebu Dâvud, Vitr, 17, (Salât 325, (1460).

500 - Ebu Hüreyre
(radıyallahu anh) anlatıyor: Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm) beni Ramazan
zekatını muhâfazaya tâyin etmişti. Derken kara bir adam gelerek zâhireden avuç
avuç almaya başladı. Ben derhal kendisini yakaladım ve: "Seni
Resûlullah(aleyhissalâtu vesselâm)'a çıkaracağım" dedim. Bana: "Ben
fakir ve muhtaç bir kimseyim, üstelik üzerimde bakmak zorunda olduğum çoluk-çocuk
var, ihtiyaçlarım cidden çoktur, şiddetlidir" dedi. Ben de onu salıverdim.
Sabah olunca Hz. Peygamber (aleyhissalâtu vesselâm):

-Ey Ebu Hüreyre! Dün akşamki
esirini ne yaptın? diye sordu. Ben:

-Ey Allah'ın Resûlü: Bana
şiddetli ihtiyacından ve çoluk-çocuktan dert yandı. Bunun üzerine ona acıyarak
salıverdim, dedim. Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm):

-Ama o sana muhakkak yalan
söyledi. Haberin olsun, o tekrar gelecek! buyurdu. Bu sözünden anladım ki,
herif tekrar gelecek. Binâenaleyh onu beklemeye başladım. Derken yine geldi ve
zahireden avuçlamaya başladı. Ben de derhal yakaladım ve: "Seni mutlaka
Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm)'a çıkaracağım" dedim. Yine yalvararak:
"Beni bırak, gerçekten çok muhtacım, üzerimde çoluk-çocuk var, bir daha
yapmam" dedi. Ben yine acıdım ve salıverdim.

Ertesi gün Resûlullah
(aleyhissalâtu vesselâm):

-Ey Ebu Hüreyre, dün geceki
esirini ne yaptın? diye sordu. Ben:

-Ey Allah'ın Resûlü, bana
ihtiyacından çoluk-çocuğundan dert yandı. Ben de acıdım ve salıverdim, dedim.
"Ama" dedi, Resûlullah: "O yalan söyledi fakat yine
gelecek."

Üçüncü sefer yine gözetledim.
Yine geldi ve zahireden avuç avuç almaya başladı. Onu yine yakalayıp:

-Seni mutlaka Hz. Peygamber
(aleyhissalâtu vesselâm)'e götüreceğim. Bu üçüncü gelişin, üstelik sıkılmadan
başka gelmeyeceğim deyip yine de geliyorsun, dedim. Yine bana rica ederek şöyle
söyledi: "Bırak beni, sana birkaç kelime öğreteyim de Allah onlarla sana
fayda ulaştırsın". Ben:

-Nedir bu kelimeler söyle!
dedim. Bana dedi ki:

-Yatağa girdin mi
Ayetü'l-Kürsî'yi sonuna kadar oku. Bunu yaparsan Allah senin üzerine muhafız
bir melek diker, sabah oluncaya kadar sana şeytan yaklaşamaz dedi. Ben yine
acıdım ve serbest bıraktım.

Sabah oldu, Resûlullah
(aleyhissalâtu vesselâm): "Dün akşamki esirini ne yaptın?" diye sordu.
Ben:

-Ey Allah'ın Resûlü, bana
birkaç kelime öğreteceğini, bunlarla Allah'ın bana faide ihsan buyuracağını
söyledi, ben de kendisini yine serbest bıraktım, dedim. Resul-i Ekrem
(aleyhissalâtu vesselâm):

-Neymiş onlar? dedi. Ben:

-Efendim, döşeğine uzandığın
vakit Ayetü'l-Kürsî'yi başından sonuna kadar oku. (Bunu okursan) Allah'ın
koyacağı bir muhafız üzerinden eksik olmaz ve ta sabaha kadar şeytan sana
yaklaşmaz! dedi, cevabını verdim.

Resûlullah (aleyhissalâtu
vesselâm) bunun üzerine: "(Bak hele!) o koyu bir yalancı olduğu halde, bu
sefer doğru söylemiş. Ey Ebu Hüreyre! Üç gecedir kiminle konuştuğunu biliyor
musun?" dedi. Ben:

-Hayır! cevabını verdim.

-O bir şeytandı buyurdular.

Buhârî, Vekâle 10.

501 - Ebu Eyyûb (radıyallahu
anh) anlatmıştır ki: "Kendisinin bir hücresi vardı ve içinde hurma
bulunuyordu. Buraya bir gulyabani (cin) dadanmış gelip hurmadan alıyordu. Bu
durumu Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm)'a açtı. Resûlullah (aleyhissalâtu
vesselâm) kendisine "Git, tekrar görecek olursan "Allah'ın adıyla,
Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm)'a icabet et" dersin" buyurdu.

Ebu Eyyub der ki: (Bekledim,
tekrar gelince) yakaladım. Ancak, bir daha gelmeyeceğine dair yemin etti, ben
de salıverdim. Sonra Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm)'la karşılaştığımda Resûlullah
(aleyhissalâtu vesselâm): "Esirin ne oldu?" diye sordu. Ben:
"Bir daha gelmeyeceğine dair yemin etti (ben de bıraktım)" dedim.
Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm): "O yalan söylemiş, o yalana
alışkındır" buyurdu.

Ebu Eyyûb, bir başka sefer
yine geldiğini, yakalayınca gelmeyeceğine dair yine yemin ettiğini, yemini
üzerine salıverdiğini anlatır. Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm) tekrar:
"Esirin ne oldu?" diye sorar. "Gelmeyeceğine dair yemin edince
bıraktım" der. Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm): "Yalan söylemiş,
o zaten yalana alışkındır" buyurur.

Ebu eyyub (radıyallahu anh)
üçüncü sefer yine yakalar ve: "Bu sefer seni bırakmayacağım, mutlaka
Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm)'a kadar götüreceğim" der. Bunun
üzerine cin: "(Dinle beni) sana mühim bir şey hatırlatacağım:
Ayet'ü'l-Kürsî varya onu evinde oku. O takdirde sana hiç ne şeytan ne başkası
yaklaşamaz" der. (Ebu Eyyub yine salar) ve Hz. Peygamber (aleyhissalâtu
vesselâm)'e gelir. Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm): "Esirin ne oldu?"
diye sorar. Olup biteni haber verince: "(Hayret), yalancı olduğu halde bu
sefer doğruyu söylemiş" buyurur."

Tirmizi, Sevabu'l-Kur'ân 3,
(2883).

502 - İbnu Abbâs (radıyallahu
anhümâ) anlatıyor: "Dinde zorlama yoktur" (Bakara 256) ayeti Ensar
hakkında inmiştir. Şöyle ki: Medine'de çocuğu yaşamayıp ölen kadınlar,
"çocuğum yaşarsa Yahudi dini üzerine yetiştireceğim" diye adakta
bulunurdu. Benu Nadîr Yahudileri Medine'den sürüldükleri vakit, bunlar arasında
Yahudileştirilmiş çok sayıda Ensâr çocuğu vardı. Ensarîler: "Çocuklarımızı
onlara terketmeyiz" dediler. Bunun üzerine Cenab-ı Hakk: "Dinde
zorlama yoktur, artık iman ile küfür apaçık meydana çıkmıştır..." (Bakara)
ayetini inzal buyurdu."

Ebu Davud, Cihâd 126, (2682).

503 - Ebu Hüreyre
(radıyallahu anh) anlatıyor: "Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm)
buyurdular ki: "Hz. İbrahim (aleyhisselâm)'in şu sözleriyle ifade ettiği
şüpheyi yaşamaya biz ondan daha lâyıkız: "Ey Rabbim ölüleri nasıl
dirilteceğini bana göster" demiş, (Allah: "Buna) inanmadın mı
yoksa" demiş, o da: "İnandım, fakat kalbimin, (gözümle görerek)
yatışması için (istedim, diye) söylemişti." (Bakara, 260).

Allah, Lût (aleyhisselam)'a
rahmetini bol kılsın, aslında o çok muhkem bir kaleye sığınmıştı.

Eğer, Hz. Yusuf
(aleyhisselam)'un kaldığı müddetçe hapiste ben kalsaydım, dâvete icâbet
ederdim."

Buhârî, Enbiyâ 11, 15, 19,
Tefsir, Yusuf 5, Ta'bir 9; Müslim, İman 238, (151), Fedâil 152, (151); Tirmizî,
Tefsir, Yusuf 12, (3115).

504 - Tirmizi'nin bir
rivayetinde Hz. Yusuf'la ilgili olarak Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm)
şöyle buyurmuştur: "Kerim oğlu Kerim oğlu Kerim oğlu Kerim; İbrahimoğlu
İshâkoğlu Yakuboğlu Yusuf'tur.

Ve ilave etti:

"Şayet, hapiste onun
yerine ben yatmış olsaydım da, sonunda bana elçi gelseydi, çıkma hususunda
hemen cevap verirdim." Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm) arkadan şu
ayeti okudu: "Kendisine elçi gelince, "Efendine dön de ellerini kesen
o kadınların zoru neydi kendisine sor" dedi.

Resûlullah (aleyhissalâtu
vesselâm) devamla şunu söyledi: "Allah Teâla'nın rahmeti Lût'a olsun, o
aslında çok sağlam bir kaleye sığınmıştı. Allah ondan sonra, her peygamberi
kavminden kalabalık bir ceaat içinde gönderdi."

Tirmizi, Tefsir, Yusuf,
(3115).

505 - Ubeyd İbnu Umayr
anlatıyor: "Ömer İbnu'l-Hattab (radıyallahu anh) Resûlullah (aleyhissalâtu
vesselâm)'ın ashabına sordu. "Şu âyet kimin hakkında nazil olmuştur?

"Sizden herhangi biri
arzu edermi ki, hurmalardan, üzümlerden kendisinin bir bahçesi olsun, altından
ırmaklar aksın, orada kendisinin her çeşit meyveleri bulunsun. Fakat ona
ihtiyarlık çöksün, aciz ve küçük çocukları da olsun, derken o bahçeye içinde
bir ateş bulunan bir bora isabet etsin de o, yanıversin? (Bakara, 266).

Cemaat: "Allah ve Resûlü
daha iyi bilir" cevabını verdi. Hz. Ömer (radıyallahu anh) bu cevaba kızdı
ve: "Biliyoruz veya bilmiyoruz" deyin dedi.

Bunun üzerine İbnu Abbâs
(radıyallahu anhümâ): "Bu hususta içimden bir şeyler geçiyor ey müminlerin
emiri" dedi. Hz. Ömer (radıyallahu anh) ona: "Ey kardeşimin oğlu
söyle onu, kendini küçük görme" dedi. İbnu Abbas: "Bu, bir iş için
misal olarak verilmiştir" deyince Hz. Ömer: "Hangi iş için?"
diye tekrar etti. İbnu Abbas da: "Zengin bir kimsenin işi için, öyle ki bu
zengin Allah'a kulluk ve itaatini yerine getiriyordu. Sonra Allah ona şeytanı
gönderdi. (Zengin onun iğvasına kapılarak günahlar eşledi ve sonunda bütün
(salih) amellerini batırdı."

Buhârî, Tefsir, Bakara 47.

506 - Berâ (radıyallahu anh):
"İğrenmeden alamayacağınız pis şeyleri vermeye kalkmayın..." (Bakara,
267) meâlindeki ayet biz ensarlar hakkında indi" dedi ve anlattı:
"Biz hurma yetiştiren kimselerdik. Herkes, hurmasından az veya çok oluşuna
göre tasadduk ederdi. Bu cümleden olarak, kişi bir iki hurma salkımı getirir
onu mescide asardı. Mescidde kalan Ehl-i Suffa'nın yiyeceği yoktu. Bunlardan
biri acıktığı zaman, salkıma gelir, sopasıyla vurur, ondan bir miktar hurma
düşürür ve yerdi. Hayrı düşünmeyenlerden bazıları, içerisinde kalitesiz
hurmaların çokça bulunduğu salkımlardan, bazıları kırık adi salkımlardan
getirip asıyordu. Bunun üzerine Cenâb-ı Hakk şu âyeti indirdi: "Ey iman
edenler: Kazandıklarınızın temizlerinden ve size yerden çıkardıklarımızdan
sarfedin; iğrenmeden alamıyacağınız pis şeyleri vermeye kalkmayın. Allah'ın
müstağni ve övülmeye layık olduğunu bilin." Resûlullah (aleyhissalâtu
vesselâm) ayeti şöyle açıklar: "Sizden biri, sadaka olarak verdiği şeyin
benzeri, kendisine verildiği takdirde onu istemeye istemeye, utanarak alacağı
şeyden almamasına dikkat etsin." İbnu Abbas der ki: "Bundan sonra
hepimiz, sahib olduğumuz şeylerin iyilerinden verir olduk."

Hadisi, Tirmizi rivayet eder
ve sahih olduğunu belirtir. (Tefsir, (2990). Hadisi İbnu Mâce, Zekat'ın 19,
(1822) babında kaydeder.

507 - İbnu Mes'ud
(radıyallahu anh) anlatıyor: "Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm)
buyurdular ki: "Şeytan da, melek de insanoğluna sokularak onun kalbine
birtakım şeyler atarlar. Şeytanın işi kötülüğe çağırmak, sonu fena ve zararlı
olan şeylere teşvik etmek ve hakkı yalanlamak, haktan uzaklaştırmaktır. Meleğin
işi hak ve hayra, iyiliğe çağırmak ve kötülükten uzaklaştırmaktır. Kim içinde hakka,
hayıra, iyiliğe çağıran bir ses duyarsa bilsin ki bu Allah'tandır ve hemen
Allahu Teala'ya hamdetsin. Kim de içinde şerr ve inkâra çağıran bir fısıltı
duyarsa ondan uzaklaşsın ve hemen şeytandan Allah'a sığınsın." Resûlullah
(aleyhissalâtu vesselâm) bu sözlerine şu meâldeki âyeti ekledi: "Şeytan
sizi fakir olacaksınız diye korkutur, size cimriliği emreder.." (Bakara
268).

Tirmizî, Tefsir, (2991).

508 - Mervân el-Esfar'ın
anlattığına göre, Abdullah İbnu Ömer (radıyallahu anhümâ): "..İçinizdekini
açıklasanız da gizleseniz de Allah sizi onunla hesaba çeker ve dilediğini
bağışlar, dilediğine azâb eder, Allah her şeye kâdirdir." (Bakara 284)
ayetinin müteakip ayet tarafından neshedildiğini söylemiştir."

Buhârî, Tefsir, Bakara 54,
55.

509 - Ebu Hüreyre (radıyallahu
anh) anlatıyor: "Cenab-ı Hakk'ın şu mealdeki sözü nazil olunca:
"İçinizdekini açıklasanız da gizleseniz de Allah sizi onunla hesâba çeker
ve dilediğini bağışlar, dilediğine azab eder..." (Bakar, 284) bu ihbar
Sahabe (radıyallahu anhümâ)'ye çok ağır geldi. Resûlullah (aleyhissalâtu
vesselâm)'a geldiler, diz çöküp oturdular ve dediler ki: "Ey Allah'ın
elçisi, bize yapabileceğimiz işler emredildi: Namaz, oruç, cihâd ve sadaka,
bunları yapıyoruz. Ama Cenâb-ı Hakk sana şu âyeti inzal buyurdu. Onu yerine getirmemiz
mümkün değil." Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm) onlara: "Yani
sizler de sizden önceki Yahudi ve Hıristiyanlar gibi "dinledik ama itaat
etmiyoruz" mu demek istiyorsunuz? Hayır öyle değil şöyle deyin:
"İşittik itaat ettik. Ey Rabbimiz affını dileriz, dönüş Sana'dır."
Cemaat bunu okuyup, dilleri ona alışınca, bir müddet sonra Cenâb-ı Hakk şu
vahyi inzal buyurdu: "Peygamber ve inananlar O'na Rabbi'nden indirilene
inandı. Hepsi Allah'a, meleklerine, kitaplarına, peygamberlerine inandı. "Peygamberleri
arasında hiçbirini ayırdetmeyiz, işittik, itaat ettik, Rabbimiz! Affını
dileriz, dönüş sanadır" dediler" (Bakara 285).

Ashab bunu yapınca Allah,
önceki âyeti neshetti ve şu âyeti inzal buyurdu: "Allah kişiye ancak
gücünün yeteceği kadar yükler; kazandığı iyilik lehine, ettiği kötülük de
aleyhinedir. Rabbimiz! Eğer unutacak veya yanılacak olursak bizi sorumlu tutma.
(Resûlullah bu duayı yapınca Allah Teâla hazretleri: Pekala, yaptım
buyurmuştur). Rabbimiz bizden öncekilere yüklediğin gibi bize de ağır yük
yükleme! (Allah Teâla hazretleri: Pekiyi buyurmuştur). Rabbimiz! Bize gücümüzün
yetmiyeceği şeyi taşıtma (Rabb Teâla hazretleri: Pekiyi dedi). Bizi affet, bizi
bağışla, bize acı. Sen Mevlâmızsın, kâfirlere karşı bize yardım et (Rabb Teâla
buna da Pekiyi demiştir).

Müslim, İman 199, (125).

510 - Ebu Hüreyre
(radıyallahu anh) anlatıyor: Hz. Peygamber (aleyhissalâtu vesselâm) buyurdular
ki: "Allah Teâla, ümmetim, içinden geçen fena şeylerle amel etmedikçe veya
onu konuşmadıkça o şey yüzünden ümmetimi hesâba çekmeyecektir."

Buhâri, Eyman Ve'n-Nüzûr 15,
Itk 6, Talak 11; Müslim, İman 201, (127); Ebu Davud, Talak 15, (2209); Nesâî,
Talak 22 (6, 156); Tirmizî, Talak 8, (1183); İbnu Mâce, Talak 14, (2540).

AL-İ İMRÂN SURESİ

511 - Hz. Aişe (radıyallahu
anhâ) anlatıyor: "Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm) şu mealdeki âyeti
okudu: "(Habibim) Sana Kitab'ı indiren O'dur. Ondan bir kısım âyetler
muhkemdir ki bunlar Kitab'ın anası (temeli)dir. Diğer bir kısmı da
müteşâbihlerdir. İşte kalblerinde eğrilik bulunanlar sırf fitne aramak (ötekini
berikini saptırmak) ve (kendi arzularına göre) onun te'viline yeltenmek için
onun müteşâbih olanına tâbi olurlar. Halbuki onun te'vilini Allah'dan başkası
bilmez, ilimde yüksek gayeye erenler ise; "Biz ona inandık, hepsi Rabbimiz
katındadır" derler. (Bunları) salim akıllılardan başkası iyice
düşünmez."

Resûlullah (aleyhissalâtu
vesselâm) ayetin okunmasını tamamlayınca bana şunu söyledi: "Kur'an'ın
müteşâbih ayetlerine tâbi olanları gördüğünüz vakit bilin ki onlar Allah'ın
ayette haber verdiği kimselerdir, onlardan sakının."

Buhârî, Tefsir, Âl-i İmrân 1;
Müslim, İlim 1, (2665); Tirmizî, Tefsir, Âl-i İmrân (2996); Ebu Davud, Sünne 2,
(4598).

512 - Said İbnu Cübeyr
(radıyallahu anh) anlatıyor: "Bir adam gelerek, İbnu Abbas (radıyallahu
anhümâ)'a "Ben Kur'ân'da bazı ayetler görüyorum onlar bana aralarında
ihtilaflı geliyor" dedi. İbnu Abbâs (radıyallahu anhümâ): "Nelermiş
onlar?" diye sorunca adam şu ayetleri okudu: "Sûr'a üflendiği zaman,
aralarında o gün (böbürlenecekleri) soyları sopları olmadığı gibi,
(birbirlerinin halini) de soramazlar" (mü'minun, 101). Halbuki şu ayet de
var: "Birbirlerine dönüp soruşurlar" (Saffat 27).

Bir ayette şöyle denir:
"O gün inkâr edip peygambere baş kaldırmış olanlar, yerle bir olmayı ne
kadar isterler ve Allah'tan bir söz gizleyemezler" (Nisa 42). Halbuki şu
ayet var: "Sonra, Rabbimiz Allah'a and olsun ki bizler puta tapanlar
değildik, demekten başka çare bulamazlar" (En'âm, 23).

Nâzi'ât suresinde: "Ey
inkârcılar! Sizi yaratmak mı daha zordur, yoksa göğü yaratmak mı? Ki onu Allah
bina edip yükseltmiş ve ona şekil vermiştir. Gecesini karanlık yapmış,
gündüzünü aydınlatmıştır. Ardından yeri düzenlemiştir" (27-30) buyuruyor.

Burada göğün yaratılışı yerin
yaratılışından öncedir: "Ey Muhammed onlara de ki: "Siz yeri iki
günde yaratanı mı inkar ediyor ve O'na eşler koşuyorsunuz! O âlemlerin
Rabbi'dir. O yeryüzüne sâbit dağlar yerleştirdi, onu bereketli kıldı. Arayanlar
için yeryüzünde gıdalarını normal olarak dört gün (dört mevsim) içinde
yetiştirmesi kanununu koydu. Sonra duman halinde bulunan göğe yöneldi. Ona ve
yeryüzüne "İsteyerek veya istemeyerek buyruğuma gelin" dedi, ikisi
de: "İsteyerek geldik" dediler (Fussilet, 9-11).

Kur'ân'da: "Allah
affedici, merhametli oldu", "Allah aziz ve hakim oldu",
"Allah işitici ve görücü oldu" denmektedir. Sanki, Allah eskiden
böyle olmuş bitmiş gibi ifâde edilmektedir."

İbnu Abbas (radıyallahu
anhümâ) şu cevabı verdi: "Sûr'a ilk üflemede onların aralarında hiçbir bağ
olamaz, Allah'ın diledikleri dışında herkes gökte olsun yerde olsun bu ilk
üflemede baygın düşer. İşte bu baygınlık anında bağ da yok, hal hatır sorma da
yok. Sonra ikinci üflemede birbirlerine gelip soruşurlar."

İbnu Abbas devam etti:
"...Rabbimiz Allah'a and olsun ki biz puta tapanlar değildik" ayeti
ile;

"...Allah'tan bir şey
gizleyemezler" ayetine gelince: "Allah Teala ihlas sahiplerinin
günahlarını affeder. Bunun üzerine müşrikler: "Gelin bir de "Müşrik
değildik" diyelim" derler. Allah da onların ağızlarını mühürler.
Vücudlarındaki her bir uzuv yaptığı işleri söyler. O sırada, Allah'ın hiçbir
sözü gizlemediği bilinir. O'nun yanında: "İnkâr edenler: "Keşke
Müslüman olsaydık" temennisinde bulunacaklardır" (Hicr, 2).

Diğer soruna gelince: Allah
yeri iki günde yarattı. Sonra göğe yöneldi, başka iki günde de onu yedi kat olarak
tanzim etti, sonra diğer iki günde arzı düzenledi yani yaydı, arzdan su ve
otlak çıkardı. Arzda dağlar, ağaçlar, tepeler ve arzla sema arasında bulunan
şeyleri yarattı. Bunu Cenab-ı Hakk: "Ardından yeri düzenlemiştir"
(Nâziât, 30) kelam-ı şerifleriyle ifade buyurmaktadır. Böylece arz ve
içindekiler dört günde yaratılmış olmaktadır. Semâvat da iki günde yaratılmış
olmaktadır.

"Allah affedici,
merhametli oldu" kelâmına gelince, Allah kendisini bu şekilde
isimlemiştir, yani O hep böyle olmuştur ve böyle olacaktır, Allah her ne irade
buyurdu ise irade buyurduğu şey mutlaka olmuştur.

Yazık sana, Kur'ân (ayetleri)
sana ihtilaflı gelmemeli. Çünkü onun tamamı Aziz ve Celil olan
Allah'tandır."

Buhâri, Tefsir, Ha-Mim, Secde
(Fissilet) 1.

513 - İbnu Abbâs (radıyallahu
anhümâ) anlatıyor: Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm), Bedir savaşında
Kureyş'i yendikten sonra Medine'ye döndüğü zaman Yahudileri toplayarak onlara:
"Kureyş'in başına gelen musibet size de gelmeden Müslüman olun" dedi.
Onlar cevâben: "Ey Muhammed, Kureyş'ten savaşmasını bilmeyen top bir grubu
mağlub etmen sakın seni aldatmasın. Şayet bizimle savaşacak olursan bizim
kimler olduğumuzu öğrenecek ve bizim gibisiyle hiç karşılaşmadığını
anlayacaksın!" dediler. Bunun üzerine Cenab-ı Hakk şu ayeti indirdi:
"(Habibim), "O (Yahudi) kafirlerine de ki: Yakında mağlub olacaksınız
ve (toptan) cehenneme sürüleceksiniz. O, ne kötü yataktır, (Bedir
muharebesinde) karşılaşan iki grub hakkında sizin için muhakkak bir ibret
vardı. (Onlardan) bir grub Allah yolunda dövüşüyordu, diğeri ise kâfirdi"
(Âl-i İmrân, 12-13).

Ebu Dâvud, Harac 22 (3001).

514 - İbnu Mes'ud
(radıyallahu anh) anlatıyor: "Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm)
buyurdular ki: "Her peygamberin peygamberlerden dostları vardır. Benim
dostum, ceddimve Rabbimin halili olan İbrahim'dir." Resûlullah
(aleyhissalâtu vesselâm) sonra şu ayeti tilavet buyurdular: "Gerçekten,
insanlardan İbrahim'e en yakın olanı her halde (zamanında) ona tabi olanlarla
şu peygamber ve (şu) iman edenlerdir. Allah da o iman edenlerin yâridir"
(Âl-i İmran, 68)b

Tirmizi, Tefsir, Âl-i İmran
(2998).

515 - İbnu Abbas (radıyallahu
anhüma): "...İbrahim'in ailesi ve İmrân ailesi..." (Âl-i İmrân, 33)
ayeti hakkında: "Onlar, İbrahim'in neslinden, İmran'ın neslinden, Yâsin'in
neslinden ve Muhammed'in neslinden imân eden kimselerdir." Allah Teâla
hazretleri şöyle buyuruyor: "Gerçekten, insanlardan İbrahim'e en yakın
olanı her halde (zamanında) ona tâbi olanlarla şu peygamber ve (şu) imân
edenlerdir. Allah da o imân edenlerin yâridir" (Âl-i İmrân, 68) demiştir.

Bu hadisi Buhari, muallak
(senetsiz) olarak tahric etmiştir (Enbiya, 44).

516 - Yine İbnu Abbas
(radıyallahu anhüma), saliha kadının: "Rabbim, karnımdakini azadlı bir kul
olarak sana adadım" (Âl-i İmran, 35) sözünü tefsir sadedinde şöyle der:
"Yani sırf mescide hizmet etmesi için."

Buhari, bu rivayeti bab
başlığı olarak tahric etmiştir (Salat, 74).

517 - Ebu Hüreyre
(radıyallahu anh) anlatıyor: "Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm)
buyurdular: "Yeni doğan her insan yavrusuna, doğduğu anda şeytan mutlaka
bir dürter. Yavru, onun dürtmesi (nin verdiği rahatsızlık) sebebiyle bağırarak
ağlar. Hazret-i Meryem ve onun oğlu İsa bundan hâriçtir." Ebu Hüreyre
sözüne devamla: "İsterseniz şu âyeti de okuyun dedi: "Meryem:
"...Ben onu da soyunu da kovulmuş şeytandan sana sığındırırım"
dedi". (Âl-i İmran, 36).

Buhari, Tefsir, Âl-i İmran 2;
Müslim, Fedail, 146, 2366. H.

518 - İbnu Abbâs (radıyallahu
anhümâ): "Meryem'i hangisi himâyesine alacak diye (kura çekmek üzere)
kalemlerini atarken sen yanlarında değildin" (Âl-i İmrân, 44) ayetiyle
ilgili olarak buyurdu ki: "Kur'a çekmek üzere kalemlerini (suya) attılar.
Kalemler akıntıyla beraber gitti. Sâdece Zekeriya'nın kalemi suyun üstüne
çıktı."

Hadisi Buhari, bab başlığında
tahric etti. (şehâdet, 30).

519 - Yine İbnu Abbas
(radıyallahu anhüma), "Ey İsa, şüphesiz ki seni vefat ettirecek olan
(onlar değil) benim" ayetindeki (Âl-i İmran 55) seni vefat ettirecek olan
(müteveffike) ibâresini "seni öldürecek olan" diye açıklanmıştır.

Bu rivayeti Buhari, bab
başlığında kaydetmiştir. (Tefsir, Suretu'l-Mâide 13).

520 - Yine İbnu Abbas
(radıyallahu anhüma) anlatıyor: "Ensar'dan bir zat Müslüman olmuştu,
sonratekrar irtidat edip müşriklerin yanına gitti. Bilahere yaptığından pişman
olup, kabilesine: "Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm)'a sorun, benim için
tevbe imkânı var mı?" diye haber saldı. Kavmi de Resûlullah (aleyhissalâtu
vesselâm)'a gelerek: "Onun için tevbe etme şansı var mı?" diye
sordular. Bunun üzerine şu âyet indi: "İnandıktan, Peygamberin hak olduğuna
şehâdet ettikten, kendilerine belgeler geldikten sonra inkâr eden bir milleti
Allah nasıl doğru yola eriştirir? Allah zalimleri doğru yola eriştirmez. İşte
bunların cezası, Allah'ın meleklerin, insanların hepsinin lânetine
uğramalarıdır. Orada temellidirler; onlardan azâb hafifletilmez; onların azabı
geciktirilmez. Ancak bunun ardından tevbe edip düzelenler müstesnâdır. Doğrusu
Allah bağışlar ve merhamet eder" (Âl-i İmrân, 86-89). Ayeti ona gönderdi.
O da Müslüman oldu."

Nesâî, Tahrimû'd-Dem 15, (7,
107).

521 - Behz İbnu Hakim babası
ve ceddi tarikiyle anlattığına göre, Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm)'ın
"Siz insanlar için çıkarılmış en hayırlı bir ümmetsiniz" (Âl-i İmrân,
110) ayeti hakkında şunu söylediğini işitti: "Siz yetmiş ümmeti yetmişe
tamamlayan sonuncu ümmetsiniz. Siz onların en hayırlısı ve Allah yanında en
değerli olanısınız."

Tirmizî, Tefsir, Âl-i İmrân
(3004); İbnu Mâce, Zühd 34, (4288).

522 - İbnu Abbas (radıyallahu
anhüma): "Rabb'e kul olun (kûnû Rabbâniyyin)" (Âl-i İmran, 79)
ayetiyle "Hakimler, fakihler olun" denmek istenmiştir"
buyurmuştur.

Buhari, bu hadisi bab
başlığında kaydetmiştir (ilm 10).

523 - Hz. Câbir (radıyallahu
anh) anlatıyor: Şu âyet bizim hakkımızda indi: "O zaman içinizden iki
zümre za'f göster(mek iste)mişdi. Halbuki onların yardımcısı Allah'tı.
Mü'minler ancak Allah'a güvenip dayanmalılar." (Âl-i İmrân, 122) Hz. Câbir
devamla şu açıklamayı yaptı: "Biz iki zümreydik: Bir zümre Benû Hârise,
diğeri Benû Seleme. Ayette: "Allah onların yardımcısıdır" dendiği
için bu ayet hakkımızda inmemiş olsaydı sevinmezdim."

Buhari, Megâzi 18, Tefsir,
Al-i İmran 8; Müslim, Fedailu's-Sahabe 171, (2505).

524 - İbnu Ömer (radıyallahu
anhümâ) anlatıyor: Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm) Safvân İbnu Umeyye,
Süheyl İbnu Amr ve el-Hâris İbnu Hişâm'a beddua ediyordu. Bunun üzerine şu ayet
indi: "Allah'ın, onların tevbelerini kabul veya onlara azab etmesi işiyle
senin bir ilişiğin yoktur; çünkü onlar zalimlerdir" (Âl-i İmran, 128).

Buhari, Megazi 21, Tefsir,
Al-i İmran 9; Tirmizi, Tefsir, Al-i İmran (3007, 3008); Nesâî, Salat 121, (2,
203).

525 - Tirmizi'de geldiği
üzere Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm) Uhud günü şöyle demiştir: "Ey
Allahım, Ebu Süfyan'a lânet et! Ey Allah'ım, el-Hâris İbnu Hişâm'a ln İbnu
Umeyye'ye lânet et!" Bunun üzerine: "Allah'ın onların tevbelerini
kabul veya onlara azab etmesi işiyle senin bir ilişiğin yoktur. Çünkü onlar
zâlimlerdir" (Âl-i İmrân, 128) mealindeki ayet indi.

Tirmizî, Tefsir, Âl-i İmrân
(3007).

526 - Nesâî'de geldiğine
göre, İbnu Ömer, Hz. Peygamber (aleyhissalâtu vesselâm)'in sabah namazında
başını sonuncu rekatta kaldırdığı sırada "Ey Rabbim... lanet" diye
aynen yukarıdaki hadiste muhtevayı işittiğini söylemiştir.

Nesâî, Salât 121, (2, 203).

527 - İbnu Abbas (radıyallahu
anhümâ): "Hiçbir peygamber ganimete ve millet malına hıyânet
yaraşmaz" (Âl-i İmran, 161) ayeti, Bedir savaşı sırasında kaybolan kırmızı
renkli bir kadife parçası hakkında nazil olmuştu. Cemaatten bazısı "Belki
de Hz. Peygamber almıştır" demişti ki bunun üzerine yukarıdaki âyet nazil
oldu."

Ebu Dâvud, el-Huruf
ve'l-Kırâat 1,(3971); Tirmizi, Tefsir, Âl-i İmrân (3012).

528 - İbnu Abbas (radıyallahu
anhümâ) anlatıyor: "Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm) ashabına şöyle
dedi: "Uhud'da şehid olan kardeşleriniz var ya! allah, onların ruhlarını
yeşil kuşların içine koydu. Bunlar cennetin nehirlerine giden, cennet
meyvelerinden yiyen ve Arşın gölgesine asılmış altından kandillere girip
istirahat eden kuşlardır. Şehidler böylece güzel güzel yiyip içip dinlenince
şöyle dediler: Kardeşlerimize bizden kim haber götürecek ve bildirecek ki
bizler cennette dirileriz, rızıklanıyoruz? Bu haber gitmeli ki onlar cennete
karşı isteksiz olmasınlar ve harpte korkak davranmasınlar!"

Allah Teâla onlara cevaben:

"Sizin haberinizi ben
duyuracağım" buyurdu ve şu âyeti indirdi: "Allah yolunda
öldürülenleri ölü saymayın bilakis onlar Rableri katında diridirler. Allah'ın
bol nimetinden onlara verdiği şeylerle sevinç içinde rızıklanırlar.
Arkalarından kenidlerine ulaşmayan kimselere, kendilerine korku olmadığını ve
kendilerinin üzülmeyeceklerini müjde etmek isterler" (Âl-i İmrân, 169).

Ebu Dâvud, Cihâd 27, (2520).

529 - Yine İbnu Abbas
(radıyallahu anlümâ): "Halk onlara "Düşmanınız olan insanlar size
karşı bir ordu topladılar, onlardan korkun" dediler. Bu, onların imanını
artırdı da: "Allah bize yeter, o ne güzel vekildir" dediler"
(Al-i İmran 173). ayeti hakkında şu açıklamayı yaptı: "Bunu İbrahim
(aleyhisselâm) ateşe atıldığı esnada söyledi, keza aynı şeyi Hz. Peygamber
(aleyhissalâtu vesselâm), halk kendisine: "İnsanlar size karşı
toplandılar" dediği zaman söyledi.

Buhari, Tefsir, Âl-i İmrân,
13.

530 - Ebu Saîd (radıyallahu
anh) anlatıyor: "Hz. Peygamber (aleyhissalâtu vesselâm) zamanında bir
kısım münâfıklar, Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm) bir gazveye çıktığı vakit
ondan ayrılıp geri kalırlar ve Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm)'a muhalefet
edip kaldıkları için rahatlarlar, sevinirlerdi. Resûlullah (aleyhissalâtu
vesselâm) Medine'ye dönünce de gelip andlar, yeminler içerek özürler beyan
ederlerdi. Bir de isterlerdi ki, yapmadıkları şeylere övgüye, madh'u senaya
mazhar olsunlar. Onların bu hali ile ilgili olarak şu âyet nazil oldu:
"Ettiklerine sevinen ve yapmadıklarıyla övülmekten hoşlananların, sakın
sakın onların azabtan kurtulacaklarını sanma, elem verici azab onlaradır"
(Âl-i İmrân, 188).

Buhari, Tefsir, Al-i İmran
16, (6, 51); Müslim, Sıfatu'l-Münafikin 7, (2777).

531 - Humeyd İbnu Abdirrahman
İbni Avf anlatıyor: Emevi halifesi Mervân kapıcısına: "Ey Râfi! İbnu Abbâs
(radıyallahu anhümâ)'a git ve de ki: "Eğer bizden herkes, ettiği ile
sevinmesinden ve yapmadığı şeyle de övülmekten hoşlanmasından dolayı azab
görecekse, toptan hep azâba maruz kalacağız demektir."

İbnu Abbâs (radıyallahu
anhümâ) kendisine bu söylenince şöyle dedi: "O ayetten size ne? O âyet,
Ehl-i Kitap hakkında inmiştir." Sonra şu âyeti okudu: "Allah kitap
verilenlerden, onu insanlara açıklayacaksınız ve gizlemeyeceksiniz diye ahid
almıştı. Onlar ise, onu arkalarına atıp, az bir değere değiştiler.
Alış-verişleri ne kötüdür. Ettiklerine sevinen ve yapmadıklarıyla övülmekten
hoşlananların, sakın sakın onların azaptan kurtulacaklarını sanma, elem verici
azab onlaradır." (Âl-i İmrân, 187-188).

İbnu Abbas (radıyallahu
anhümâ) sözüne devam ederek şu açıklamayı yaptı: "Resûlullah
(aleyhissalâtu vesselâm) onlara bir husus sordu, gerçeği gizleyip, değişik
şekilde yanlış cevap verdiler. Üstelik kendilerine sorduğu hususa verdikleri
cevap sebebiyle medhedilmeyi beklediklerini de iş'âr ettiler. Ayrıca sorulan
şeyi ona gizlemiş olmalarına da sevindiler."

Buhari, Tefsir, Al-i imran 16
(6, 51); Müslim, Sıfatu'l-Münafıkin 8, (2778); Tirmizi, Tefsir, Al-i İmran
(3018).

532 - İbnu Abbas (radıyallahu
anhüma): "İster, amelce iyi, müttaki, isterse amelce kötü, facir kişi
olsun, ölüm herkes hakkında hayırlıdır" buyurduktan sonra şu ayeti okudu:
"İnkâr edenler, kendilerine vermiş olduğumuz muhletin sakın kendileri için
hayırlı olduğunu sanmasınlar. Biz onlara ancak, günahları çoğalsın diye mühlet
veriyoruz. Alçaltıcı azab onlaradır, (Âl-i İmran, 178). Sonra da şu ayeti
okudu: "Fakat Rablerinden sakınanlara, Allah katından ziyafetler bulunan,
içlerinden ırmaklar akan, içinde temelli kalacakları cennetler vardır. Allah
katındaki şeyler iyi olanlar için daha hayırlıdır" (Âl-i İmran, 198).

Rezin kaydetmiş fakat, kaynak
vermemiştir. Ancak bunu Hâkim, el-Müstedrek'te (2, 298) tahric eder.

533 - Ümmü Seleme
(radıyallahu anhâ) anlatıyor: "Ey Allah'ın Resûlü, Allahu Teâla'nın
kadınları hicretle ilgili olarak zikrettiğini hiç işitmiyorum, niçin? diye
sordum.

Bu sorum üzerine şu âyet
indi: "Rableri dualarını kabul etti: Bir birinizden meydana gelen
sizlerden, erkek olsun, kadın olsun iş yapanın işini boşa çıkarmam. Hicret
edenlerin, memleketlerinden çıkanların, yolumda ezâya uğratılanların, savaşan
ve öldürülenlerin günahlarını elbette örteceğim. And olsun ki, Allah katında
bir nimet olarak, onları içlerinden ırmaklar akan cennetlere koyacağım. Nimetin
güzeli Allah katındadır." (Âl-i İmrân, 195).

Tirmizi, Nisa, (3026).

NİSA SURESİ

534 - Hz. Aişe (radıyallahu
anhâ) anlatıyor: "Bir adamın yanında yetime bir kız vardı. Onu kendisine
nikâhladı. Kızın meyve veren bir hurma ağacı vardı. Kız, o hurma ağacında
olsun, adamın başka malında olsun ona artaktı. Adam kızı kendisi için tutuyor,
kıza kendisinden (mehir olarak) bir şey vermiyordu. Bunun üzerine şu âyet indi:
"Eğer velisi olduğunuz mal sâhibi yetim kızlarla evlenmekle onlara
haksızlık yapmaktan korkarsanız, onlarla değil, hoşunuza giden başka kadınlarla
iki, üç ve dörde kadar evlenebilirsiniz..." (Nisa, 3),

Buhârî, Vesaya 21, Tefsir,
Nisa 1, 23, Nikâh 1, 16, 19, 37; Hiyel 8; Müslim, Tefsir 6, 3018; Ebu Davud,
Nikâh 13, 2068; Nesâî, Nikâh 66 (6, 115, 116).

535 - Bir rivayette hadis
şöyledir: "Yetime kız velisinin terbiyesindedir. Velisi, kızın güzelliğine
ve malına tamâh etmekte (evlenmek istemekte)dir. Ancak mehrini tam değil, eksik
vermeyi düşünmektedir. Böyle veliler, yetimlere, mehri hususunda adaletli
davranmadıkça, yetimle evlenmeleri yasaklanmış, başka kadınlarla evlenmeleri
emredilmiştir."

536 - Bir diğer rivayette,
Hz. Aişe (radıyallahu anhâ) şöyle demektedir: "Cenâb-ı Hakk'ın şu ayette:
"Ey Muhammed! Kadınlar hakkında senden fetva isterler, de ki: "Onlar
hakkında fetvayı size Allah veriyor: Bu fetva kendilerine yazılan şeyi
vermediğiniz ve kendileriyle evlenmeyi arzuladığınız yetim kadınlara ve bir de
zavallı çocuklara ve yetimlere doğrulukla bakmanız hususunda Kitab'ta size
okunandır.." (Nisa 127) ayetinde atıfta bulunan bahis, önceki ayettir ki
orada şöyle denmektedir: "Eğer velisi olduğunuz mal sahibi yetim kızlarla
evlenmekle onlara haksızlık yapmaktan korkarsanız, onlarla değil, hoşunuza
giden başka kadınlarla iki, iç ve dörde kadar evlenebilirsiniz."

Hz. Aişe (radıyallahu anha)
devamla şunu söyledi: "Sonraki ayette yani, "...kendileriyle
evlenmeyi arzuladığınız yetim kadınlara..." (Nisa, 127) ifadesinin geçtiği
ayette, Cenab-ı Hakk'ın mevzubahis ettiği arzu, kişinin terbiyesi altında
bulunan yetimenin malı ve güzelliği az olması halındeki arzudur. Bu durumda
onunla evlenmek istememektedir.

537 - Bir başka rivayette
"Ey Muhammed! Kadınlar hakkında senden fetva isterler..." (Nisa 127)
ayeti ile ilgili Hz. Aişe şu açıklamayı yapar: "Burada sözkonusu edilen,
kişinin terbiyesi altında bulunan vemalından kendisine ortak olan yetime
kızdır. Adam bu yetime ile evlenmeyi düşünmediği gibi, başkasıyla evlendirip,
yabancıyı malına ortak kılmak da istememekte, yetimeyi ortada tutmaktadır.
Cenâb-ı Hakk, mezkur ayetle bu durumu yasaklamaktadır."

Ebu Dâvud merhum şu ilavede
bulunur: Rebî'a, Cenâb-ı Hakk'ın "Eğer velisi olduğunuz mâl sahibi yetim
kızlarla evlenmekte onlara haksızlık yapmaktan korkarsanız..." sözü
hakkında şu açıklamayı yaptı: "Burada Allah Teâla şunu söylüyor:
"Korkuyorsanız bu yetimeleri serbest bırakın, (arada tutmayın), ben size
dört tanesini helal kıldım."

538 - Yine Hz. Aişe
(radıyallahu anhâ) "Yetimleri, evlenme çağına gelene kadar deneyin,
onlarda olgunlaşma görürseniz mallarını kendilerine verin, büyüyecekler de geri
alacaklar diye onları israf ederek ve tez elden yemeyin. Zengin olan iffetli
olmağa çalışsın, yoksul olan uygun bir şekilde yesin..." (Nisa, 6), ayeti
hakkında şu açıklamayı yaptı: "Bu âyet, yetime bakan velinin fakir olması
halinde, bakım hizmetine mukabil, yetimin malından uygun şekilde yiyebileceğini
beyân için nâzil olmuştur."

Bir başka rivayette şöyle
denir: "Velî, muhtaçsa, çocuğun malından, malın miktarına göre uygun
şekilde alır."

Buhârî, Büyû 95, Vesâya 23,
Tefsir, Nisa 2; Müslim, Tefsir 10, 3019.

539 - İbnu Abbas (radıyallahu
anhümâ), "Taksimde yakınlar yetimler ve düşkünler bulunursa, ondan onlara
da verin, güzel sözler söyleyin" (Nisa, 8) ayeti hakkında şu açıklamayı
yaptı: "Bu ayet muhkemdir ve mensuh da değildir. Bazıları bunun mensuh
olduğunu zanneder. Hayır, Allah'a kasem olsun mensuh değildir. Ancak, bu ayet
halkın hükmüyle amel etmemek suretiyle kadrini idrak edemediği ayetlerdendir.
Terekede tavarrufta bulunan ve tereke ile ilgili işleri üzerine alan veli iki
kısımdır:

1. Mala varis olan mutavarrıf
veli, (mesela asabe gibi). İşte bu veli (taksim sırasında hazır bulunan
yakınlara, yetimlere ve düşkünlere onların gönüllerini hoş edecek birşeyler)
verir.

2. Mala varis olmayan veli
(yetimin velisi gibi ki taksimde hayır bulunanlara maldan bağışta bulunmak gibi
tasarrufta bulunamaz. Onlara bazı) tatlı sözü bu veli söyler. Mesela şöyle de:
Benim, sizlere birşeyler verme yetkim yok."

Buhari, Vesâya 18, Tefsir,
Nisa 3.

540 - Hz. Câbir (radıyallahu
anh) anlatıyor: "Hastalanmıştım. Geçmiş olsun demek üzere, Resulullah
(aleyhissalâtu vesselâm) ve Hz. Ebu Bekir (radıyallahu anh) yaya olarak bana
uğradılar. Bize geldikleri sırada baygınmışım. Resûlullah (aleyhissalâtu
vesselâm) abdest aldılar ve abdest suyundan üzerime serptiler. Bunun üzerine
ayıldım. Karşımda Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm)'ı görmez miyim! Hemen
sordum: "Ya Resûlullah (görüyorsunuz ölmek üzereyim) malımı ne yapayım?"

Bana cevap vermede acele
etmedi. Derken miras âyeti geldi: "(Ey Muhammed!) Senden fetva isterler,
de ki: "Allah size ikinci dereceden mirascılar hakkında fetva veriyor:
Şayet çocuğu olmayıp bir kız kardeşi bulunan kimse ölürse, bıraktığının yarısı
kız kardeşe kalır. Fakat kız kardeşinin çocuğu yoksa, kendisi ona tamamen varis
olur. Eğer kız kardeşi kalmışsa, bıraktığının üçte ikisi onlaradır. Eğer
mirasçılar erkek ve kadın kardeşlerse, erkeğe, iki kadının hissesi kadar
vardır. Doğru yoldan saparsınız diye Allah size açıklıyor. Allah her şeyi
bilir" (Nisa, 176).

Bir rivayette şöyle
denmektedir: "...(Sorum üzerine) feraiz ayeti indi." Bir başka
rivayette de: "Allah çocuklarınız hakkında erkeğe, iki kızın hissesi kadar
tavsiye eder..." (Nisa11) ayeti indi" denir.

Tirmizi'nin rivayetinde Câbir
hazretleri (radıyallahu anh) şöyle der: "Benim yedi tane kızkardeşim
vardı..."

Ebu Dâvud'un rivayetinde şu
ayetin nazil olduğu belirtilir: " Senden fetva isterler, de ki: Allah size
ikinci derece mirascılar hakkında fetva veriyor..." ikinci derece
mirascılar: Kendisinin çocuğu olmayıp kız kardeşleri olan kimse.

Buhâri, Vudû 44, Tefsir Nisa
4, Marda5, 15, 21, Feraiz, giriş kısmı, 13, İ'tisam 8, Müslim, Feraiz 5, 1616;
Tirmizi, Feraiz 7, 2098; Tefsir, Nisa 3019 H; Ebu Davud, Feraiz 2, 2886; 3,
2887.

541 - Yukarıdaki Câbir
(radıyallahu anh) hadisi, bir rivayette şöyle gelmiştir:
"Rahatsızlanmıştım. Tam o sırada yedi kızkardeşim vardı, benim yanımda
idiler. Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm) yanıma girdiler. Girince ilk iş
yüzüme (okuyup) üfledi. Hemen ayıldım. Ayılır ayılmaz: "Ey Allah'ın
Resûlü, kızkardeşlerim için malımın üçte ikisini vasiyet edeyim mi?"
dedim. Bana: "İhsanda bulun!" dedi. Ben: Öyleyse yarısını? dedim.
Resûlullah "İhsanda bulun" dedi. Sonra beni bıraktı ve çıkarken şöyle
dedi: "Bu ağrıdan ölmeyeceksin. Allah Teâla kızkardeşlerine vermen gereken
miktar hususunda açıklayıcı ayet indirdi. Onların hissesini üçte iki
kıldı."

Câbir (radıyallahu anh) şu
âyet benim hakkımda indi derdi: "Senden fetva isterler, de ki Allah size
ikinci dereceden mirasçılar hakkında fetva veriyor..." (Nisa 176).

542 - Yine Hz. Câbir
(radıyallahu anh) anlatıyor: "Bir kadın iki kızıyla gelerek: "Ey
Allah'ın Resûlü, bu iki kız Sâbit İbnu Kays'ın kızlarıdır. Babaları Uhud'da
seninle beraber cihâd ederken şihid oldu. Kızların amcası, babalarından kalan
malların ve miraslarının tamamını aldı ve kızlara hiçbir şey bırakmadı. Bu
hususta ne dersiniz ey Allah'ın Resûlü. Allah'a yemin ederim bunlar malları
olmadıkça asla evlenemezler de!" dedi.

Resûlullah (aleyhissalâtu
vesselâm): "Bunlar hakkında Allah hükmeder" cevabını verdi. Arkadan
Nisa suresi nazil oldu: "Allah çocuklarınız hakkında erkeğe, iki kızın
hissesi kadar tavsiye eder..." (Nisa 11).

Resûlullah (aleyhissalâtu
vesselâm): "Bana kadını ve sahibini çağırın!" emretti. Çocukların
amcasına: "Babalarından kalan malın üçte ikisini kızlara, sekizde birini
kızların annesine ver, geriye kalan da senindir" dedi.

Ebu Davud, Ferâiz 4, 2891.
Metin Ebu Davud'a aittir. Tirmizi, Ferâiz 3, (2093).

543 - Ubâdetu'bnu's-Sâmit
(radıyallahu anh) anlatıyor: "Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm)'a bir
vahiy geldiği zaman, vahiy sebebiyle onu bir gam ve keder alır, yüzünün rengi
uçardı. Bir gün Cenab-ı Hakk yine vahiy indirmişti ki aynı han onu sardı. Keder
hali açılınca: "(Zina haddiyle ilgili hükmü) benden alın. Allah onlar
hakkında yol kıldı (yani çok açık şekilde had beyan etti): Bekâr bekârla zina
yapmışsa cezası yüz sopa ve bir yıl sürgündür. Dul dilla zina yaparsa yüz sopa
ve recm'dir."

Müslim, Hudud 13, 1690. H. Ebu
Davud, Hudud 23, 4415; Tirmizi, Hudud 8, 1434.

544 - İbnu Abbas: "Ey
iman edenler! kadınlara zorla mirasçı olmaya kalkmanız size helal değildir.
Apaçık hayasızlık etmedikçe onlara verdiğinizin bir kısmını alıp götürmeniz
için onları sıkıştırmayın..." (Nisa 19) ayeti hakkında şu açıklamayı
yaptı: "Cahiliye devrinde bir erkek ölünce, karısı üzerinden en ziyade
onun yakınları hak sahibi idiler: Onlardan biri dilerse onunla evlenir, dilerse
kadını bir başkasıyla evlendirirlerdi, dilemedikleri takdirde de evlenmesine
mâni olurlardı. Erkeğin yakınları bu hususta, kadını akrabalarından da çok hak
sahibi idiler. Yukarıdaki ayet bu durumla ilgili olarak indi."

Buhari, Tefsir, Nisa 6, İkrah
5; Ebu Davud, Nikah 23, 2089 H.

545 - Ebu Dâvud'da gelen bir
diğer rivayette şöyle denir: "Erkek, akrabasının hanımına varis olur,
kadın ölünceye veya mehrini kendisine iade edinceye kadar müşkülat çıkarırdı.
Cenâb-ı Hakk buna mani oldu ve kadına uygulanan engeli yasakladı."

Ebu Davud, Nikah 23 (2090).

546 - Yine İbnu Abbas (radıyallahu
anhüma), "Ey iman edenler, birbirinizin mallarını haram sebeplerle
yemeyin. Meğer ki, (o mallar) sizden karşılıklı bir rızadan (doğan) bir ticaret
(malı) ola..." (Nisa 29) ayetiyle ilgili olarak şu açıklamayı yaptı:
"Bu ayet indiği zaman kişi, bir başkasının yanında yemeyi nefsine haram
etti. Sonra Cenâb-ı Hakk bu âyeti Nûr suresinde yer alan şu ayetle neshetti:
"...Evlerinizde veya babalarınızın evlerinde veya annelerinizin evlerinde
veya erkek kardeşlerinizin evlerinde veya kızkardeşlerinizin evlerinde veya
amcalarınızın evlerinde veya halalarınızın evlerinde veya dayılarınızın
evlerinde, veya teyzelerinizin evlerinde veya kahyası olup anahtarlar elinde
olan evlerde, ya da dostlarınızın evlerinde izinsiz yemek yemenizde bir
sorumluluk yoktur. Bir ara veya ayrı ayrı yemenizde bir sorumluluk yoktur"
(Nur 61). Bundan önce zengin kişi, ehlinden olan kimseyi yemeğe davet ederdi de
çağrılan kimse:

-(Nisa suresindeki ayeti
gözönüne alarak): Benim bundan yemem günahtır, zira fakirin bundan yeme hakkı
benden fazladır" derdi. (Nur suresindeki) bu ayetle, Müslümanlara (ayette
sayılan kimselere ait olmak üzere) üzerine Allah'ın ismi zikredilen
yemeklerinden yemeleri helal kılındığı gibi, ehl-i kitabın yiyecekleri de helal
kılındı."

Ebu Dâvud, Et'ime 6, (3753).

547 - İbnu Mes'ud
(radıyallahu anh) anlatıyor: "Beş ayet vardır ki onları bütün dünya ve
içindekilerle değişmem. Bunlar şunlardır:

1. "Size yasak edilen
büyük günahlardan kaçınırsanız, kusurlarınızı örter ve sizi şerefli bir yere
yerleştiririz" (Nisa 31)

2. "Allah şüphesiz zerre
kadar haksızlık yapmaz, zerre kadar iyilik olsa onu kat kat artırır ve yapana
büyük ecir verir" (Nisa 4).

3. "Biz her peygamberi
ancak, Allah'ın izniyle, itaat olunması için gönderdik. Onlar, kendilerine
yazık ettiklerinde, sana gelip Allah'tan mağfiret dileseler ve Peygamber de
onlara mağfiret dileseydi, Allah'ın tevbeleri dâima kabul ve merhamet eden
olduğunu görürlerdi" (Nisa 64).

4. "Allah kendisine
ortak koşmayı elbette bağışlamaz, bundan başkasını dilediğine bağışlar. Allah'a
ortak koşan kimse, şüphesiz büyük bir günahla iftira etmiş olur" (Nisa
18).

5. "Kim kötülük işler
veya kendine yazık eder de, sonra Allah'tan bağışlanma dilerse, Allah'ı
mağfiret ve merhamet sâhibi olarak bulur" (Nisa 110).

Rezin tahric etmiştir.

548 - Ümmü Seleme
(radıyallahu anhâ) validemiz anlatıyor: "Ey Allah'ın Resûlü, dedim,
erkekler cihâda çıkıyorlar, kadınlar cihâd yapmıyor, biz kadınlara mirasdan da
yarım veriliyor." Bunun üzerine Rabb Teâla şu ayeti inzal buyurdu:
"Allah'ın sizi birbirinizden üstün kıldığı şeyleri özlemeyin. Erkeklere
kazandıklarından bir pay, kadınlara da kazandıklarından bir pay vardır.
Allah'tan bol nimet isteyin. Doğrusu Allah herşeyi bilir" (Nisa 32).

Mücahid der ki: "Cenab-ı
Hakk şu ayeti de Ümmü Seleme hakkında inzal buyurdu: "Doğrusu erkek ve
kadın Müslümanlar, erkek ve kadın mü'minler, boyun eğen erkekler ve kadınlar;
doğru sözlü erkekler ve kadınlar, sadaka veren erkekler ve kadınlar, oruç tutan
erkekler ve kadınlar, iffetlerini koruyan erkekler ve kadınlar, Allah'ı çok
anan erkekler ve kadınlar, işte Allah bunların hepsine mağfiret ve büyük ecir
hazırlamıştır" ( Ahzâb 35). Ümmü Seleme Medine'ye hicretle gelen ilk
kadındır."

Tirmizi, Tefsir, Nisa (3025).

549 - İbnu Abbâs (radıyallahu
anhümâ): "Ana-babanın ve yakınların bıraktıklarından herbirini mevâliye
kıldık..." (Nisa, 33) ayetindeki mevaliye tabirini varisler olarak tefsir
etmiştir. Keza ayetin devamında geçen "yeminlerinizin bağladığı kimselere
haklarını verin" ibaresindeki "yeminlerinizin bağladığı kimseler"
tabiriyle ilgili olarak da şu açıklamayı yapmıştır: "Mekkeli muhacirler
Medine'ye geldikleri vakit, muhacir bir kimse Medineli bir ensari'ye
-Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm)'ın aralarında tesis ettiği kardeşlik
sebebiyle- kendi kan yakınlarından önce varis olurdu. Ancak: "Ana babanın
ve yakınların bıraktıklarından, her birine varisler kıldık..." (Nisa 33)
ayetiyle bu muamele neshedildi. Kelâm-ı ilâhi'de geçen "yeminlerinizin
bağladığı" tabiriyle ifade edilen "muâhattan gelen kardeşlik hukuku"
birbirinize yardım, rifâde (hacılara toplanan yardım, destek), bir de nasihat
ve hayırhahlığa münhasırdır. Artık hukuki olan tevarüs kalkmıştır. Ancak kişi
ihtiyari olarak vasiyette bulunabilir."

Buhari, Tefsir, Nisa 7,
Kefalet 2, Feraiz 16; Ebu Davud, Feraiz 16, (2921, 2922).

550 - Ebu Dâvud'un bir başka
rivayetinde şu açıklama vardır: "Yeminlerinizin bağladığı kimseler"
(tabirine gelince bununla şu kastediyor: İslâm'ın bidâyetinde) kişi, aralarında
hiçbir neseb bağı bulunmayan bir başkası ile anlaşma yoluyla hukuki bir bağ kurup
biri diğerine vâris olabiliyordu. Bu müessese, Enfal suresinde gelen şu ayetle
neshedildi: "...Ve zevil erham (birbirine mirasçı olan akraba), Allah'ın
Kitabı'na göre birbirine daha yakındır..." (Enfal 75).

Ebu Davud, Feraiz 16 (2921).

551 - Dâvud İbnu'l-Husayn
anlatıyor: Ümmü Sa'd Binti Rebî'ye Kur'ân'dan okuyordum. Bu kadın Hz. Ebu Bekir
es-Sıddîk (radıyallahu anh)'in terbiyesinde yetişen bir yetime idi. Ben Nisa
suresinin 33. ayetini "vellezîne âkadet eymânukum" diye okuyunca
müdahele edereke: "Öyle okuma fakat "vellezîne akadet eymânukum"
diye oku. Bu âyet Hz. Ebu Bekir ve oğlu Abdurrahmân hakkında nazil oldu. Oğlu,
İslâm'ı kabul etmeyince Hz. Ebu Bekir, ona miras bırakmayacağım diye yemin
etmişti. Bilâhare Abdurrahman Müslüman olunca, Cenâb-ı Hakk, mirasdan nasibini
ayırması için Hz. Ebu Bekir'e bu âyetle emir buyurdu" dedi.

Bir rivayette şu ilave
açıklama yapılmıştır: "Abdurrahman'ın İslâm'a girişi Müslümanların maddi
galebesine kadar gecikti."

Ebu Dâvud, Ferâiz 16. (2923).

552 - Hz. Enes (radıyallahu
anh) "Allah, şüphesiz zerre kadar haksızlık etmez, zerre kadar iyilik olsa
onu kat kat artırır ve yapana büyük ecir verir" ayeti ile ilgili olarak
Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm)'ın şöyle dediğini rivayet etti: "Allah
hiçbir mü'mine, yaptığı tek hayrın bile karşılığını ihmal etmek suretiyle
zulümde bulunmaz. Yaptığı her hasenenin karşılığı hem dünyada hem de ahirette kendisine
verilir. Kâfir ise, yaptığı hayır sebebiyle dünyada öylesine yedirilir ki,
ahirete varınca, karşılığı verilecek tek hayrı kalmaz."

Müslim, Sıfatu'l-Münâfıkin
56, (2808).

553 - İmam Mâlik'e ulaştığına
göre, Hz. Ali (radıyallahu anh): "Karı-kocanın arasının açılmasından
endişelenirseniz, erkeğin ailesinden bir hakem ve kadının ailesinden bir hakem
gönderin, bunlar düzeltmek isterlerse, Allah onların aralarını buldurur"
(Nisa 35) ayetinde temas edilen iki hakem hakkında "karı-kocanın ayrılma
veya birleşme kararları bu iki hakemin vereceği hükme kalmıştır" diye
beyanda bulunmuştur.

Muvatta, Talâk 72 (2, 584).

554 - Ebu Hürre er-Rakkâşî,
amcasından (radıyalluhu anh) naklen Hz. Peygamber (aleyhissalâtu vesselâm):
"Şerlerinden, serkeşliklerinden yıldığınız kadınlara gelince: Onlara
(evvela) öğüt verin, (vazgeçmezlerse) kendilerini yataklarında yalnız
bırakın..." (Nisa, 34) ayeti hakkında şunu söylemiştir: "Kadınların
serkeşlik etmelerinden yılarsanız yatakta onları yalnız bırakın."

Hammâd merhûm, yatakta yalnız
bırakmayı "cinsi teması terketmek" olarak anlamıştır.

Ebu Dâvud, Nikah 43 (2145).

555 - Hz. Ali (radıyallahu
anh) anlatıyor: "İbnu Avf (radıyallahu anh) bizim için yemek hazırlayarak
bizi davet etti, gittik, yemeği yedik. Arkadan şarap ikram etti, içtik. Bu
ziyafet şarabın haram edilmesinden önce idi. Şarab beni sarhoş etmişti. Namaz
vakti gelince imam olmamı istediler. Namazda Kâfirûn suresini okudum. Ancak
"sizin taptığınıza ben tapmam" diyecek yerde "biz, sizin
taptığınıza taparız" şeklinde yanlış okudum. Bunun üzerine: "Ey iman
edenler! Sarhoşken, ne dediğinizi bilene kadar, cünübken -yolcu olan müstesna-
gusledene kadar namaza yaklaşmayın..." ayeti nazil oldu."

Ebu Davud, Eşribe 1, (3671);
Tirmizi, Tefsir, Nisa (3029). Tirmizi hadisin sahih olduğunu belirtir.

556 - Ebu Dâvud'da şu rivayet
de var: Ensârdan bir zat kendisine (Hz. Ali'yi) ve Abdurrahmân İbnu Avf'ı
yemeğe çağırdı. "Rivâyet, Hz. Ali'nin icabet ettiğini, akşam namazında
cemaate imamlık yaptığını belirtir ve hadisi(n devamını yukarıdaki gibi)
zikreder.

Ebu Dâvud, Eşribe 1, (3671).

557 - Yine Hz. Ali
(radıyallahu anh) buyuruyor: "Kur'ân-ı Kerîm'de en çok sevdiğim ayet
şudur: "Allah, kendisine ortak koşmayı elbette bağışlamaz, bundan
başkasını dilediğine bağışlar..." (Nisa, 48).

Tirmizi, Tefsir, Nisa,
(3040).

558 - İbnu Abbas (radıyallahu
anhümâ) anlatıyor: "Ey iman edenler, Allah'a itaat edin, Peygambere ve
sizden buyruk sâhibi olanlara itaat edin" (Nisa 59) ayeti, Abdullah İbnu
Huzâfe İbni Kays İbni Adiy es-Sehmî hakkında, Resûlullah (aleyhissalâtu
vesselâm) onu bir seriyyeye gönderdiği esnada nâzil oldu."

Buhâri, Tefsir, Nisa 11;
Müslim, İmâret 31, (1834); Ebu Dâvud, Cihad 96, (2624); Tirmizi, Cİhâd 3,
(1672); Nesâî, Bey'at 28 (7, 154, 155).

559 - Yine İbnu Abbas
(radıyallahu anh): "Size ne oluyor da: "Rabbimiz! Bizi halkı zalim
olan bu şehirden çıkar, katından bize bir sahip çıkan gönder, katından bize bir
yardımcı lutfet" diyen zavallı çocuklar, erkekler ve kadınlar uğrunda ve
Allah yolunda savaşmıyorsunuz?" (Nisa 75) ayetiyle ilgili olarak şunu
söyledi: "Annem ve ben burada ifade edilen "zavallılar" arasında
idik."

Buhari, Tefsir, Nisa 14, 20;
Cenâiz 80.

560 - Buhari’nin bir
rivayetinde şöyle denmiştir: İbnu Abbas (radıyallahu anh): "Çaresiz kalan,
yol bulamayan zavallı erkek, kadın ve çocuklar müstesna" (Nisa 98),
ayetini tilavet buyurduktan sonra: "Ben ve annem Allahu Teâla'nın mazur
addettiklerindendik, ben çocuklardan, annem kadınlardan mâzurdu" dedi.

Buhari, Tefsir Nisa 14, 20.

561 - Yine İbnu Abbas
(radıyallahu anh) anlatıyor: "Abdurrahmân İbnu Avf ve bir kısım
arkadaşları, Mekke'de Hz. Peygamber (aleyhissalâtu vesselâm)'e gelerek şöyle
dediler: "Biz müşrik iken izzet ve itibarı olan kimselerdik. Müslüman
olduktan sonra zelil duruma düştük. (Müsaade edin müşriklere karşı koyalım).
Hz. Peygamber (aleyhissalâtu vesselâm) onlara: "Ben affetmekle emrolundum.
Sakın müşriklerle mücâdeleye kalkmayın" dedi. Ancak, Medine'ye hicretten
sonra Cenab-ı Hakk cihad emretti. Bu sefer onlar durakladılar. Bunun üzerine şu
âyet nazil oldu: "Kendilerine: "Elinizi savaştan çekin, namaz kılın,
zekat verin" denenleri görmedin mi? Onlara savaş farz kılındığında,
içlerinden bir takımı hemen, insanlardan, Allah'tan korkar gibi hatta daha çok
korkarlar ve "Rabbimiz! bize savaşı niçin farz kıldın, bizi yakın bir zamana
kadar te'hir edemez miydin?" derler. Ey Muhammed de ki: "Dünya
geçimliği azdır, ahiret, allah'a karşı gelmekten sakınan için hayırlıdır, size
zerre kadar zulmedilmez" (Nisa, 77).

Nesâî, Cihâd 1, (6, 3).

562 - Hârice İbnu Zeyd
(radıyallahu anh) anlatıyor: "Zeyd İbnu Sâbit (radıyallahu anh)'i şöyle
derken dinledim: "Kim bir mü'mini kasden öldürürse cezâsı, içinde temelli
kalacağı cehennemdir. Allah ona gazab etmiş, lânetlemiş ve büyük azab
hazırlamıştır" (Nisa, 93) ayeti, Furkân suresindeki "Onlar, allah'ın
yanında başka tanrı tutup ona yalvarmazlar. Allah'ın haram kıldığı cana haksız
yere kıymazlar..." (Furkân 68) ayetinden altı ay kadar sonra nâzil
oldu."

Nesâî merhumun bir
rivayetinde şu ziyade mevcuttur: "Kim bir mü'mini kasden öldürürse cezası,
içinde ebedi kalacağı cehennemdir" ayeti indiği zaman (ayette ifade edilen
şiddet sebebiyle) çok korktuk. Bunun üzerine (bize rahatlık getiren) Furkân
suresindeki "Onlar, Allah'ın yanında başka tanrı tutup ona yalvarmazlar,
Allah'ın haram kıldığı cana haksız yere kıymazlar..." ayeti nazil
oldu."

Ebu Dâvud, Fiten 6, (4272);
Nesâî, Tahrimu'd-Dem 2, (7, 87, 88).

563 - Sa'îd İbnu Cübeyr
(radıyallahu anh) anlatıyor: "İbnu Abbas (radıyallahu anhümâ)'a: "Bir
mü'mini kasden öldürenin tevbesi makbul olur mu?" diye sordum da bana
"Hayır!" diye cevap verdi. Ben de kendisine, Furkân suresindeki:
"Onlar ki Allah'ın yanında başka tanrı tutup ona yalvarmazlar, Allah'ın
haram kıldığı cana kıymazlar... Ancak tevbe eden, inanıp, yararlı iş
işleyenlerin, işte Allah onların kötülüklerini iyiliklere çevirir. Allah
bağışlar ve merhamet eder" (Furkan, 68-70) ayetini okudum. Bana şu cevabı
verdi. "Senin okuduğun ayet Mekke'de nâzil olmuştur. Onu Medine'de nazil
olan: "Kim bir mü'mini kasden öldürürse, cezası, içinde ebedî kalacağı
cehennemdir..." (Nisa, 93) ayeti neshetmiştir."

Buhari, Menâkıbu'l-Ensar 29,
Tefsir, Nisa 16, Tefsir, Furkan 2, 3, 4; Müslim, Tefsir 16, (3023); Ebu Davud,
Fiten 6, (4273, 4274, 4275); Nesâî, Tahrimü'd-Dem 2, (7, 85, 86).

564 - İbnu Abbâs (radıyallahu
anhümâ) anlatıyor: "Şu âyet: "Onlar Allah'ın yanında başka tanrı
tutup ona yalvarmazlar, Allah'ın haram kıldığı cana haksız yere kıymazlar, zina
etmezler. Bunları yapan, günaha girmiş olur. Kıyamet günü azabı kat kat olur,
orada alçaltılarak ebedî kalır" (Furkan 68-69) ayeti Mekke'de nazil olduğu
zaman müşrikler şöyle dediler: "İslâmiyet bize ne bahşediyor? (Hep azab
vaad etmekte. Zira) biz Allah'a şirk günahını işledik. Allah'ın haram ettiği
cana kıydık, diğer bir çok kötülüklere bulaştık." Bunun üzerine Cenâb-ı
Hakk şu ayeti indirdi: "Ancak tevbe eden, inanıp yararlı iş işleyenler var
ya, işte Allah onların kötülüklerini iyiliklere çevirir. Allah bağışlar ve
merhameteder" (Furkan 70).

Bir rivayette şu ziyade var.
"Kim İslâm'a girer ve onu idrak eder, sonra da katil olursa onun tevbesi
kabul olmaz."

565 - Ebu Dâvud'dan gelen bir
rivayette de şöyle denmektedir. "Kim kasıtlı olarak bir mü'mini öldürürse,
onun günahını hiçbir şey ortadan kaldırmaz."

Fiten 6, 4275.

566 - Nesâî ve Tirmizi'den
gelen bir rivayette şöyle denir: "İbnu Abbas (radıyallahu anhümâ)'a bir
mü'mini kasıtlı olarak öldürüp sonra tevbe edip, imana giren, güzel ameller
işleyen ve hidayete eren bir kimse hakkında soruldu. Şu cevabı verdi:
"Buna nasıl tevbe olur? Ben Hz. Peygamber (aleyhissalâtu vesselâm)'i şöyle
söylerken işittim: "Maktûl, avurtları kana bulanmış olan kâtile asılı
olarak getirilir. Kâtili şöyle şikayet eder: "Ey Rabbim, buna sor bakalım
beni niçin öldürdü, suçum ne idi?"

İbnu Abbas (radıyallahu anh)
ilave etti: "Allah'a kasem olsun, Allah bu hükmü indirdi, fakat
neshetmedi."

Bu Nesâî'nin rivayetidir.
Nesâî, Tahrîmu'd-Dem 2, (85-87).

567 - Ebu Miclez merhum,
"Kim bir mü'mini kasden öldürürse cezası içinde ebedî kalacağı
cehennemdir" ayeti hakkında şöyle söylemiştir: "Evet, bu cürmün
cezası budur. Ancak, Allah dilerse onun bu cezasını affeder."

Ebu Dâvud, Fiten 6, (4276).

568 - İbnu Abbâs (radıyallahu
anhümâ) anlatıyor: Müslümanlardan bir grup, (gazve sırasında) sürüsünü otlatan
bir kimseye rastladılar. Adam, onlara es-selamu aleyküm diyerek (İslâmî âdaba
uygun) selam verdi. Ama onlar adamı yakalayıp öldürdüler ve sürüsüne
elkoydular. Bunun üzerine şu ayet indi: "Ey iman edenler: Allah yolunda
cihâda çıktığınız zaman (meselelerin) tam bir açıklanmasını bekleyin. Size
(Müslümanca) selam verene, dünya hayatının (geçici) menfaatini arayarak,
"sen mü'min değilsin" demeyin. İşte Allah'ın katında birçok
ganimetler vardır. Evvelce siz de böyle iken Allah size lutfetti..."
(Nisa, 94).

İbnu Abbâs ayeti okudu ve
ayette geçen ve Nafi kıraatına göre esselem olan kelimeyi es-selâm olarak
kıraat buyurdu.

Buhâri, Tefsir Nisa 17;
Müslim, Tefsir 22, (3025); Ebu Davud, Huruf ve'l-Kıraat 1 (3974). Yukarıdaki
metin Sahiheyn'e aittir.

569 - Tirmizi'den gelen
rivayette şöyle denir: "Benu Süleym'den bir kimse, Resûlullah
(aleyhissalâtu vesselâm)'ın ashabından bir gruba uğradı. Adamın beraberinde
sürüsü vardı. Gruba selam verdi. Ancak onlar: "Bu adam kendisini size
karşı emniyete almak için böyle (İslâmca) selam verdi. (Bu Müslüman değildir)
dediler ve kalkıp adamı öldürüp sürüsüne el koydular. Sürüyle birlikte
Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm)'a geldiler. Ancak haklarında Cenab-ı Hakk
vahiy inzal buyurdu."

570 - Yine İbnu Abbâs
(radıyallahu anhümâ) anlatıyor: "Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm) Hz.
Mikdâd (radıyallahu anh)'a: "Bir kimse içinde yaşadığı kafirlere karşı
imanını gizler, (sen karşılaştığın zaman) imânını açığa vurursa (sakın öldürme.
Bu hayatını kurtarmak için mü'minim dedi, diyerek onu) öldürecek olursan
(cinayet işlemiş olursun). Nitekim, Mekke'de iken, bir zamanlar sen de imanını
gizlemiştin"

Buhârî, Diyât 1.

571 - Yine İbnu Abbâs
(radıyallahu anhüma): "Mü'minlerden özür sahibi olmaksızın (evlerinde)
oturanlarla Allah yolunda mallarıyla canlarıyla savaşanlar bir olmaz"
(Nisa, 95) ayetini Bedir savaşına katılanlara uygulayarak şöyle demiştir:
"Bedir savaşına gitmeyip (evlarinde) oturanlarla ona katılanlar bir
olmaz" (Bu rivayet Buhâri'ye aittir).

Tirmizi'nin rivayetinde şu
ziyade var:

Bedir Gazvesi olduğu zaman
Abdullah İbnu Cahş ve İbnu Ümmi Mektum: "Ey Allah'ın Resûlü, biz âmâyız,
bize bir ruhsat var mı?" dediler. Bunun üzerine şu ayet indi:
"İnsanlardan özürsüz olarak yerlerinde oturanlar ile, mal ve canlarıyla
Allah yolunda cihad edenler birbirine eşit değildir. Allah, mal ve canlarıyla
cihad edenleri, mertebece, oturanlardan üstün kılmıştır. Allah hepsine de
cenneti vaadetmiştir, ama Allah, cihad edenleri oturanlara, büyük ecirler,
dereceler, mağfiret ve rahmetle üstün kılmıştır. Allah bağışlar ve merhamet
eder." (Nisa, 95-96).

Buhari, Meğazi 4; Tefsir, Nisa
18; Tirmizi, Tefsir, Nisa, (3035).

572 - el-Berâ (radıyallahu
anh) anlatıyor: "Mü'minlerden oturanlarla Allah yolunda mallarıyla
canlarıyla savaşanlar bir olmaz" (Nisa, 95) ayeti nazil olduğu zaman Hz.
Peygamber (aleyhissalâtu vesselâm) Zeyd (radıyallahu anh)'i çağırdı. Zeyd bir
kürek kemiği ile, ayeti yazmaya geldi. Bu sırada İbnu Mektum gözlerinin âmâ
oluşundan yakınıyordu. Bunun üzerine âyetin devamında özür sahipleri istisna
edildi: "Mü'minlerden, özür sahibi olmaksızın (evlerinde) oturanlarla Allah
yolunda mallarıyla canlarıyla savaşanlar bir olmaz.."

Buhari, Cihad 31, Tefsir,
Nisa 18, Fezâilu'l-Kur'ân 4; Tirmizi, Cihad 1 (1670), Tefsir, Nisa (3034);
Nesai, Cihad 4, (6, 10).

573 - Etbauttâbiin'den
Muhammed İbnu Abdirrahman anlatıyor: (Abdullah İbnu Zübeyr'in hilâfeti
sırasında Şamlılara karşı gönderilmek üzere) Medine halkından askeri bir birlik
teşkili kararlaştırıldı. Birliğe de yazıldım. Bu esnada İbnu Abbas (radıyallahu
anhüma)'ın azadlısı İkrime ile karşılaştım, durumu ona anlatmıştım. Bu sefere
katılmayı bana şiddetle yasakladı. Sonra da şunu anlattı: "İbnu Abbas
(radıyallahu anhüma) bana haber verdi ki: "Müslümanlardan bir grup
(Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm) devrinde) müşriklerle berâberdi ve onların
sayılarını artırıyorlardı. Müşriklere atılan ok, bazan gelip onlardan birine
isabet etip öldürdüğü oluyordu. Kılıç darbeleriyle hayatlarını kaybedenler de
vardı. Bunun üzerine Cenâb-ı Hak şu ayeti indirdi: "Kendilerine yazık
edenlerin canlarını melekler aldıkları zaman onlara: "Ne yaptınız bakalım?
deyince, "Biz yeryüzünde zavallı kimselerdik" diyecekler, melekler
de: "Allah'ın arzı geniş değil miydi? Hicret etseydiniz ya!" cevabını
verecekler, onların varacakları yer cehennemdir. Orası ne kötü dönülecek
yerdir" (Nisa, 97).

Buhari, Tefsir, Nisâ 19;
Fiten 12.

574 - İbnu Abbas (radıyallahu
anh) "...Yağmurdan zarar görecekseniz veya hasta olursanız, silahlarınızı
bırakmanıza engel yoktur. Fakat bütün ihtiyat tedbirlerini alın..." (Nisa
102) ayeti Abdurrahman İbnu Avf (radıyallahu anh) hakkında, o yaralı iken nâzil
oldu" demiştir.

Buhari, Tefsir, Nisa 22.

575 - Ya'la İbnu Ümeyye
anlatıyor: "Ömer İbnu'l-Hattab (radıyallahu anh)'a: "Ayet-i
kerime'de: "Yerzüzünde sefere çıktığınız zaman, kâfirlerin size fenalık
yapacağından endişe ederseniz, namazdan kısaltmanızda üzerinize bir vebal
yoktur" (Nisa, 101) buyuruluyor. Şimdi ise halk emniyet içerisinde, buna
rağmen, sefer hâlinde niye namaz kasrediliyor (kısaltılıyor)" diye sordum.
Bana şu cevabı verdi:

"Senin gibi, ben de aynı
şekilde merak ederek, bu meselede Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm)'a
sormuştum. Bana şu açıklamayı yapmıştı: "Namazın kısaltılması, Allah'ın
sizlere yaptığı bir sadakadır. Rabbinizin sadakasını kabul edin."

Müslim, Salatu'l-Müsafirin 4,
(686); Tirmizi, Tefsir, Nisa (3037); Ebu Dâvud, Salat 270, (199); Nesâî,
Taksiru's-Salat 1 (3, 116).

576 - Ümeyye İbnu Abdillah
İbnu Hâlid merhumun anlattığına göre Abdullah İbnu Ömer (radıyallahu anhümâ)'e
şöyle demiştir:

"-Cenâb-ı Hakk âyeti
kerimede: "Kafirlerin size fenalık yapacağından endişe ederseniz, namazdan
kısaltmanızda üzerinize bir vebal yoktur" (Nisâ, 101) diyerek (savaş ve
korku halinde) kısaltmaya izin verdiği halde, seferde namaz neye dayanılarak
kısaltılır?"

İbnu Ömer (radıyallahu
anhümâ) şu cevabı verdi:

"- Ey kardeşimoğlu!
Bizler hep dalâlette iken Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm) bize geldi ve
dinimizi öğretti. Bize öğrettikleri arasında namazı sefer sırasında iki rekat
kılmak da var."

Nesai'de yer alan rivayet
(Taksiru's-Salât Fi's-Sefer 1 (3, 117)) bu manadadır. Hadisin lafzen bu şekli
Nesâî'nin es-Sünenü'l-Kübra'da yer almış olabilir.

577 - Katâde İbnu'n-Nu'mân
(radıyallahu anh) anlatıyor: "Kendilerine Benu Übeyrik denen bizden bir
âile halkı vardı. Ferdlerinin isimleri Bişr, Büşeyr ve Mübeşşir idi.

Büşeyr münâfık bir kimseydi.
Şiir düzer, Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm)'ın ashâbını (radıyallahu anh)
hicveder, sonra da bu şiiri bir Arab'a nisbet edip: Falanca şöyle dedi,
fişmakanca böyle dedi (diye onlardan naklederek kendi yazdığı hicviyeleri
okurdu). Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm)'ın ashabı bu şiirleri duyunca
tanırlar ve: "Allah'a kasem olsun bu şiiri şu habis heriften başkası
söylemez -ravi şüphe ediyor: "şu habis herifi" mi derlerdi, yoksa
"şu herif" mi derlerdi diye- "onu mutlaka İbnu'l- Übeyrik
söyledi" derlerdi.

Bu aile, cahiliye devrinde de
İslâm döneminde de hep fakir ve ihtiyaç içinde kaldı. O zaman Medine'de halkın
gıdasını hurma ve arpa teşkil ediyordu. Kişi zenginse, beyaz un tüccarı geldiği
vakit, o undan satın alır, böylece zenginliğini izhâr ederdi. Fakirlerin
yiyecekleri ise hurma ve arpa idi.

Bir seferinde Şam'dan bir
tüccar geldi. Amcam Rifâ'a İbnu Zeyd bir yük beyaz un aldı. Onu meşrübe denen
tenezzüh odasına koydu. Meşrübesinde silah, zırh ve kılınç vardı. Bir gece
evine giren hırsızlar meşrübeyi yarıp yiyecek, silah orada ne varsa alıp
götürdüler. Sabah olunca amcam Rifa'a bana uğradı ve: "Ey yeğenim,
geceleyin evime hırsız girmiş, meşrübemizi yardılar, silah, yiyecek ne varsa
götürdüler" dedi. Biz de mahallede bir araştırma yaptık, soruşturduk. Bize:
"Bu gece Benu Ubeyrik'leri gördük, ateş yakıyorlardı. Gördüklerimizin bir
kısmı mutlaka sizin yiyecekleriniz idi" dediler.

Biz mahallede soruşturma
yaparken, Benu Übeyrik de: "Allah'a kasem olsun, biz (bu işin faili
olarak) dostunuz Lebid İbnu Sehl'i görüyoruz" dediler.

Lebid İbnu Sehl bizden
birisiydi, sâlih ve Müslüman bir kimseydi. Lebid onların sözünü işitince
kılıncını çekti: "Yani ben mi çaldım? Allah'a yemin olsun ya bu hırsızlığı
açıklayacaksınız ya da bu kılınçla sizi deşeliyeceğim" dedi.

Onlar: "Be adam senden
bize ne, sen kim, hırsızlık kim" diye lafı çevirdiler.

Mahallede iyice
soruşturuyorduk. Sonunda hırsızlığı bunların yaptığı hususunda şüphemez
kalmadı. Amcam bana: "Ey yeğenim, Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm)'a
kadar gidip, durumu anlatmaz mısın?" dedi. Ben de O'na gelip: "Bizden
bir aile zalimlik yaptı, amcam Rifa'a'yı hedef kılıp meşrübesini yardılar.
İçinde silah, yiyecek ne varsa aşırdılar. Hiç olmazsa silahımızı iade etsinler,
yiyeceğe ihtiyacımız yok, onu istemiyoruz" dedim. Resûlullah
(aleyhissalâtu vesselâm): "Ben bunu emredeceğim" dedi.

Benü Übeyrik bunu duyunca,
Esîr İbnu Urve adındaki adamlarına gelip bu hususta kendisiyle konuştular.

Mahalle halkından bir grup bu
meselede ittifak edip: "Ey Allah'ın Resûlü, Katâde ve amcası bizden salih
ve Müslüman bir aile halkını hedef alıp hiçbir delil ve hüccete dayanmadan
iftira atıp hırsız diyor" dediler.

Katâde: "Ben de
Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm)'a gidip kendisiyle konuştum. Bana:
"Müslüman ve sâlih oldukları söylenen bir aileyi hedef yapıp delil ve
hüccet olmadan hırsızlıkla mı itham ediyorsun?" dedi. Ben de oradan
ayrılıp eve döndüm. "Keşke bir çok malım gitseydi de bu hususta Resûlullah
(aleyhissalâtu vesselâm)'a söylememiş olsaydım" diye içten temenni ettim. Derken
amcam geldi ve "Yeğenim ne yaptın?" diye sordu. Resûlullah
(aleyhissalâtu vesselâm)'ın bana söylediklerini anlattım. Amcam bana:
"Allah yardımcımızdır" dedi. Aradan çok geçmeden şu âyet indi:
"(Ey Muhammed!) Doğrusu insanlar arasında Allah'ın sana gösterdiği gibi hükmedesin
diye Kitab'ı sana hak olarak indirdik; hakkı gözet, hainlerden taraf (yani Benû
Übeyrik tarafında) olma. (Katâde'ye söylediğin söz için) Allah'tan mağfiret
dile. Allah bağışlar ve mağfiret eder. Kendilerine hainlik edenlerden yana
uğraşmaya kalkma. Allah hainlikte direnen suçluyu sevmet. Allah'ın razı
olmadığı sözü gece kurarlarken onu insanlardan gizliyorlar da kendileriyle
beraber olan Allah'tan gizlemiyorlar. Allah işlediklerinin hepsini bilmektedir.
İşte siz, dünya hayatında onları müdafaa ediyorsunuz, ama kıyamet günü onları
Allah'a karşı kim müdafaa edecek? Veya onların vekaletini kim üzerine alacak?
Kim kötülük işler, kendine yazık eder de sonra da Allah'tan bağışlanma dilerse
Allah'ı mağfiret ve merhamet sahibi olarak bulur" (yani "Eğer onlar
tevbe ederse Allah onları bağışlayacaktır"). "Kim günah işlerse bunu
ancak kendi aleyhine yapmış olur. Allah bilendir, Hakimdir. Kim yanılır veya
suç işlerde sonra onu bir suçsuzun üzerine atarsa, şüphesiz iftira etmiş,
apaçık bir günah yüklenmiş olur" (Lebid'e söyledikleri söz). "Ey
Muhammed! (Eğer sana Allah'ın bol nimeti ve rahmeti olmasaydı onlardan
birtakımı seni sapıtmaya çalışırdı. Halbuki onlar kendilerinden başkasını
saptıramazlar. Sana da bir zarar veremezler. Allah sana Kitap ve hikmet indirmiş,
sana bilmediğini öğretmiştir. Allah'ın sana olan nimeti ne büyüktür. Ancak
sadaka vermeyi yahut iyilik yapmayı ve insanların arasını düzeltmeyi gözeten
kimseler müstesna, onların gizli toplantılarının çoğunda hayır yoktur. Bunları
Allah'ın rızasını kazanmak için yapana büyük ecir vereceğiz" (Nisa
104-114).

Bu ayetler nazil olunca
Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm)'a silahlar getirildi. Resûlullah
(aleyhissalâtu vesselâm) onları Rifâa'ya geri verdi.

Katâde devamla dedi ki:
"Ben silahı amcama getirip verdim. Amcam cahiliye devrinde yaşlanmış veya
(ravilerden Ebû İsa'nın tereddüdüne göre) gözleri çok zayıf gören bir
ihtiyardı. Bu sebeple ben onun Müslümanlığını biraz karışık görüyordum. Ne var
ki silâhı kendisine teslim ettiğim zaman bana: "Ey yeğenim, bunu Allah
için bağışladım" dedi. O zaman anladım ki, imanı sağlammış.

Yukarıdaki ayetler inince
Büşeyr, müşriklere iltihak etti. Gidip Sülâfe Bintu Sa'd İbni Sümeyye'ye
misafir oldu. Bunun üzerine Cenab-ı Hakk şu ayeti indirdi: "Doğru yol
kendisine apaçık belli olduktan sonra, Peygamberden ayrılıp, inananların
yolundan başkasına uyan kimseyi, döndüğü yöne döndürür ve onu cehenneme
sokarız. Orası ne kötü bir dönüş yeridir. Allah kendisine ortak koşulmasını
elbette bağışlamaz, bundan başkasını dilediğine bağışlar. Allah'a ortak koşan
derin bir sapıklığa sapmış olur." (Nisa, 115-116).

Büşeyr, Sülâfe'nin yanına
misafir olarak inince, Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm)'ın şairi Hassân İbnu
Sâbit (radıyallahu anh) kadını taşlayıcı şiirler yazdı. Bunlar kulağına gelince,
Sülafe, Büşeyr'in havıdını başının üzerine koyup götürdü ve sel yatağına
fırlattı. Sonra kendisine şunu söyledi: "Defol! Bana Hassân'ın şiirini
hediyeden başka bir hayır getirmedin"

Tirmizi, Tefsir, Nisa (3039).

578 - Ebu Hüreyre
(radıyallahu anh) anlatıyor: "Kim fenalık yaparsa cezasını görür.
Kendisine Allah'tan başka ne dost ne de yardımcı bulur" (Nisa 123)
meâlindeki ayet nazil olduğu zaman, Müslümanları çok ciddi bir kedere sevketti.
Bunun üzerine Hz. Peygamber (aleyhissalâtu vesselâm) şöyle tavsiye etti:
"Amellerinizde orta yolu ve doğruyu bulmaya çalışın. Mü'mine musibet
nevinden her ne ulaşır ise günahlarına bir kefaret olur. Musibet, beklenmedik
bir hadise olmuş, ayağına batan bir diken olmuş farketmez."

Müslim, Birr (2574). Bu metin
Müslim'in metnidir. Tirmizi, Tefsir, Nisa (3041).

Tirmizi'nin rivayetinde şu
ziyade var: "Ayet(in hükmü) Müslümanları çok üzdü. Resûlullah
(aleyhissalâtu vesselâm)'a şikayet ettiler. Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm)
şunu söyledi..."

579 – Ebu Bekir es-Sıddik
(radıyallahu anh) buyurdu ki: "Ben Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm)'ın
yanında oturuyor idim. O'na şu ayet indirildi: "Kim fenalık yaparsa
cezasını görür. Kendisine Allah'tan başka ne dost ne de yardımcı bulur"
(Nisa, 123). Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm): "Bana inen bir ayeti
sana okutayım mı?" dedi. Ben: "Pek tabii" dedim. Bana onu
okuttu. Sanki belimin ayrıldığını hissettim ve o yüzden gerindim. Resûlullah
(aleyhissalâtu vesselâm): "Neyin var, ne oldu Ey Ebu Bekr?" diye sordu.
"Annem babam sana feda olsun Ey Allah'ın Resûlü, dedim, hangimiz kötü
amelde bulunmaz ki, demek hepimiz işlediklerimiz yüzünden cezalandırılacağız
ha?" diye üzüntümü ifade ettim.

Resûlullah (aleyhissalâtu
vesselâm) şu açıklamayı yaptı: "Ey Ebu Bekr, sen ve mü'minler, bunlar
sebebiyle dünyada cezalandırılıyorsunuz. Öyle ki Allah'a kavuştuğunuz zaman
sizde günah kalmaz. Diğerlerine gelince onlarınkiler biriktirilir, kıyamet günü
cezaları toptan verilir.

Tirmizi, Tefsir, Nisa (3042).

580 - Ali İbnu Zeyd
annesinden anlatıyor: Annesi Hz. Aişe (radıyallahu anhâ)'ye Cenab-ı Hakk'ın şu
ayetinden: "...İçinizdekini açıklasanız da gizleseniz de Allah sizi onunla
hesâba çeker ve dilediğini bağışlar" (Bakara, 284) ve keza: "Kim
fenalık yaparsa cezasını görür" (Nisa 123) ayetinden sordu. Hz. Aişe şu
cevabı verdi: "Benim Resûllullah (aleyhissalâtu vesselâm)'tan bu hususta
sorduğum günden bu yana kimse meseleyi bana sormadı. Resûlullah (aleyhissalâtu
vesselâm) şöyle cevap vermişti: "Bu, Allah'ın hastalık ve kazadan tut,
cebine koyduğu basit bir eşyanın kaybıyla duyduğu üzüntüye varıncaya kadar
mâruz kaldığı musibetlerle kulunu (dünyada) cezalandırmasıdır. Böylece kul,
peyderpey günahlarından arınmış olarak çıkar, tıpkı ham altının körükten saf
kızıl çıktığı gibi."Tirmizi, Tefsir, Bakara (2993).

581 - İbnu Abbas (radıyallahu
anhümâ) anlatıyor: "Sevde validemiz (radıyallahu anhâ) Resûlullah
(aleyhissalâtu vesselâm)'ın kendisini boşayacağından korkarak: "Beni
boşama, nikâhın altında tut, benim sıramı Aişe alsın" dedi. Resûlullah
(aleyhissalâtu vesselâm) da öyle yaptı. Bunun üzerine şu ayet nazil oldu:
"Eğer kadın, kocasının serkeşliğinden veya aldırışsızlığından endişe
ederse, aralarında anlaşmaya çalışmalarında kendilerine bir engel yoktur.
Anlaşmak daha hayırlıdır..." (Nisa, 128). "Her ne üzerine anlaşılırsa
o câizdir."

Tirmizi, Tefsir, Nisa,
(3043).

MAİDE SURESİ

582 - Târık İbnu Şihab
anlatıyor: "Yahudiler, Hz. Ömer (radıyallahu anh)'e şöyle dediler:
"Siz bir âyet okuyorsunuz ki o, şâyet bize inseydi o günü bayram ittihaz
eder (her yıl kutlardık)."

Hz. Ömer (radıyallahu anh)
diyor ki: Ben onun indiği anı ve yeri, indiği sırada Resûlullah (aleyhissalâtu
vesselâm)'ın bulunduğu noktayı biliyorum: Arafe günü inmişti. O zaman ben de
Arafat'ta idim ve bir cuma günüydü. Kasteddikleri ayet de: "Size bugün
dininizi tamamladık" (Maide 3) ayeti idi."

Buhari, İman 33; Meğazi 77;
Tefsir, Maide 2; İ'tisam giriş; Müslim, Tefsir 3, (3017); Tirmizi, Tefsir Maide
(3046); Nesai, İman 18, (8, 114); Hac 194, (5, 251).

583 - İbnu Abbas (radıyallahu
anhümâ) dedi ki: "Allah ve Peygamberiyle savaşanların ve yeryüzünde
bozgunculuğa uğraşanların cezası öldürülmek veya asılmak yahut çarpraz olarak
el ve ayakları kesilmek ya da yerlerinden sürülmektir. Onlara ahirette büyük
azab vardır. Şu kadar ki, siz kendileri üzerine kâdir olmazdan (kendilerini ele
geçirmezden evvel) tevbe eden (muhâriblerle yol kesen)ler müstesnâdırlar. Bilin
ki Allah, çok affedici ve çok merhamet sahibidir" (Maide 33-34) ayeti
müşrikler hakkında indi. Kendileri mağlub edilmezden önce, kim gelip teslim
olursa bu, ona işlediği suç sebebiyle had cezası uygulamaya mani
değildir."

Ebu Dâvud, Hudud 3, (4372);
Nesâî, Tahrimü'd-Dem 9, (7, 101).

584 - Hz. Berâ (radıyallahu
anh) anlatıyor: "Hz. Peygamber (aleyhissalâtu vesselâm)'in yanına yürür
kömürle karartılmış ve dayak atılmış bir Yahudi getirdiler. Bunun üzerine
Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm) Yahudileri çağırarak: "Kitabınızda
zina haddini (cezasını) böyle mi buluyorsunuz? diye sordu.

"Evet" dediler.

Sonra Hz. Peygamber
(aleyhissalâtu vesselâm) onların alilerinden birini çağırdı ve "Musa'ya,
Tevrat'ı indiren Allah aşkına soruyorum, zina edenin haddini kitabınızda böyle
mi buluyorsunuz?" dedi. Alim:

-Hayır! Eğer bana böyle yemin
vererek sormasa idin sana haber vermezdim. Kitapta recm buluyoruz. Fakat, zina
vak'aları eşrafımız arasında çoğaldı. Artık şerefli birini bu suçla yakalarsak
onu bırakır olduk. Ancak biçare birisini yakalarsak ona haddi tatbik ediyoruz.
Kendi aramızda şöyle dedik: "Gelin aramızda öyle bir ceza şeklinde
anlaşalım ki o, eşraftan olsun, halktan olsun herkese tatbik edilsin. Sonunda
recm yerine suratın kömürle boyanıp dayak atılmasında ittifak ettik."

Bunun üzerine Resûlullah
(aleyhissalâtu vesselâm): "Allahım, onların öldürdüğü emr-i şerifini ilk
ihya edip dirilten ben olayım" dedi ve had cezasının tatbikini emretti,
zâni hemen recmedildi. Bunun üzerine şu âyet indi: "Ey Peygamber! Kalbleri
inanmamışken ağızlarıyla "inandık diyenler, Yahudilerden yalana kulak
verenler ve başka bir topluluk hesabına casusluk edenlerden inkara koşanlar seni
üzmesin. Sözleri asıl yerlerinden değiştirirler de "Böyle bir (fetva) size
verilirse alın, verilmezse kaçının" derler..." (Maide 41). Az sonra
Allah Teâla şu ayeti indirdi: "Allah'ın indirdiği ile hükmetmeyenler, işte
onlar kâfirlerdir..." "Allah'ın indirdiği ile hükmetmeyenler işte
onlar zâlimlerdir..." "...Allah'ın indirdiği ile hükmetmeyenler, işte
onlar fâsıklardır!" (Maide 44, 45, 47).

Bu ayetlerin hepsi kâfirler
hakkında nazil olmuştur."

Müslim, Hudud 28, (1700); Ebu
Dâvud, Hudud, 26 (4448).

585 - Ebu Dâvud'un İbnu Abbas
(radıyallahu anhümâ)'dan kaydettiği bir başka rivayette şöyle demiştir:
"Bu üç ayet hassaten Kureyza ve en-Nadir Yahudileri hakkında nâzil
oldu."

Ebu Dâvud, Diyât 2, (356).

586 - İbnu Abbas (radıyallahu
anhümâ) anlatıyor: Kureyza ve en-Nadir, Medine'de yaşayan Yahudilerden iki
kabile idi. Bunlardan en-Nadir kabilesi Kureyza kabilesinden daha şerefli kabul
ediliyordu. Sözgelimi, Kureyza kabilesine mensup birisi, en-Nadir'den birini
öldürecek olsa kısas olarak katil öldürülürdü, ama en-Nadir'den bir kimse
Kureyza'dan birisini öldürecek olsa, yüz vask hurma ile fidye ödenirdi (katil
öldürülmezdi). Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm)'ın peygamberliğinden sonra
en-Nâdir'den birisi Kureyza'dan bir adam öldürdü. Kureyzalılar: "Katili
bize teslim edin, onu öldüreceğiz" dediler. Öbür taraf "Sizinle bizim
aramızda Muhammed hakem olsun" dediler ve Resûlullah (aleyhissalâtu
vesselâm)'a geldiler. Bunun üzerine şu ayet indi: "...Eğer hükmedersen,
aralarında adaletle hüküm ver. Allah âdil olanları sever" (Maide 43).
Adaletle hükümden maksat "cana mukabil can"dı. Daha sonra şu ayet
indi: "Cahiliye devri hükmünü mü istiyorlar? Yakinen bilen bir millet için
Allah'tan daha iyi hüküm veren kim vardır?" (Maide, 50).

Ebu Davud, Diyat 1, (4494),
Akdiye 10, (3591); Nesâî, Kasâme 7, (8, 18).

587 - İbnu Abbâs (radıyallahu
anhümâ) Ebu Davud'un kaydettiği bir diğer rivayette şu açıklamayı yapar:
"Eğer sana gelirlerse aralarında hükmet, yahut onlardan yüz çevir, yüz
çevirirsen sana bir zarar vermezler" (Maide 42) ayeti neshedildi ve şu
emir geldi: "...Allah'ın indirdiği ile aralarında hükmet!..." (Maide
48).

Ebu Davud, Akdiye 10, (3590).

Yine Ebu Dâvud ve Nesâî'de
gelmiş olan bir diğer rivayette şöyle denir: "Benu'n-Nadirliler
Kureyza'dan birini öldürecek olsalar diyet olarak normal bedelin yarısını
öderlerdi. Buna mukabil Benu Kureyzalılar Benu'n-Nadirliler Kureyza'dan birini
öldürecek olsalar diyet olarak normal bedelin yarısını öderlerdi. Buna mukabil
Benu Kureyzalılar Benu'n-Nadir'den birisini öldürecek olsalar kan bedeli olarak
tam diyet öderlerdi. Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm) bu farklılığı kaldırdı
ve aralarını eşitledi."

Ebu Davud, Diyat 1, (4494),
Akdiye 10, (3591); Nesâî, Kasâme 7, (8, 18).

588 - Hz. Aişe (radıyallahu
anhâ) anlatıyor: Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm) geceleyin beklenerek
korunuyordu. Ancak: "...Allah seni insanlardan korur" (Maide 67),
ayeti inince Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm) başını çadırdan çıkarıp:
"Ey insanlar dağılın, artık beni Allah koruyor" diye seslendi.

Tirmizi, Tefsir, Mâide, (3049).

589 - İbnu Abbas (radıyallahu
anh) anlatıyor: "Bir adam Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm)'a gelerek:
"Ben et yediğim zaman kadınlara karşı zaafım artıyor ve bende şehvet
galebe çalıyor. Bu sebeple et yemeyi nefsime haram ettim" dedi. Bunun
üzerine şu ayet indi: "Ey iman edenler! Allah'ın size helal ettiği temiz
şeyleri haram kılmayın, hududu da aşmayın. Doğrusu Allah, aşırı gidenleri
sevmez. Allah'ın size verdiği rızıktan temiz ve helal olarak yiyin. İnandığınız
Allah'tan sakının" (Maide 87-88).

Tirmizi, Tefsir, Maide,
(3052).

590 - İbnu Mes'ud
(radıyallahu anh) anlatıyor: "İnananlara ve faydalı iş işleyenlere,
-sakınırlar, inanırlar, faydalı işler işlerler, sonra haramdan sakınıp
inanırlar ve sonra isyandan sakınıp iyilik yaparlarsa- daha önceleri tatmış
olduklarından dolayı bir sorumluluk yoktur..." (Maide 93) ayeti indiği
zaman Hz. Peygamber (aleyhissalâtu vesselâm) bana dedi ki: "Bana senin
onlardan olduğun söylendi."

Müslim, Fedâilü's-Sahâbe 109,
(2459). Tirmizi, Tefsir, Maide, (3056).

591 - Yine Müslim'in bir
başka rivayetinde Bera (radıyallahu anh) şunu anlatıyor: "Şarap haram
edilmezden önce, Ashab (radıyallahu anhüm)'tan bazıları vefat etmişti. Şarap
haram edilince birçok kimse: "Arkadaşlarımız şarap içerek öldüler, onların
hali ne olacak?" dediler. Bunun üzerine ayet indi: "İnananlara, ve
faydalı iş yapanlara... daha önceleri tatmış olduklarından dolayı bir
sorumluluk yoktur" (Maide 93) ayeti indi."

Tirmizi, Tefsir Maide,
(3054). Tirmizi bu hadisin sahih olduğunu söyledi.

592 - Ömer İbnu'l-Hattâb
(radıyallahu anh) anlatıyor: Ömer: "Allah'ım, şarap hakkında bize
tatminkâr bir açıklamada bulun" diye dua etmişti ki Bakara suresinde
bulunan şu ayet indi: "Sana içki ve kumarı sorarlar de ki: "İkisinde
hem büyük günah ve hem insanlara bazı faydalar vardır. Günahları faydasından
daha büyüktür." (Bakara 219).

Bunun üzerine Ömer
(radıyallahu anh) çağırıldı ve ayet kendisine okundu. Ömer yine: "Allah'ım
şarap hakkında bize tatminkâr bir açıklamada bulun" dedi. Bir müddet sonra
Nisa suresindeki: "Ey iman edenler! Sarhoşken ne dediğinizi bilene kadar,
cünübken, -yolcu olan müstesna- gusledene kadar namaza yaklaşmayın..."
(Nisa, 43) ayeti nazil oldu. Ömer (radıyallahu anh) çağırıldı ve ayet kendine
okundu. Ömer yine: "Allah'ım şarap hakkında bize tatminkar bir açıklamada
bulun" dedi.

Bir müddet sonra, Maide
suresindeki ayet indi: "Ey iman edenler! İçki, kumar, putlar ve fal okları
şüphesiz şeytan işi pisliklerdir. Bunlardan kaçının ki saadete eresiniz. Şeytan
şüphesiz içki ve kumar yüzünden aranıza düşmanlık ve kin sokmak ve sizi Allah'ı
anmaktan alıkoymak ister. Artık bunlardan vazgeçersiniz değil mi?" (Maide
90-91). Ömer yine çağırılıp ayet kendisine okundu. Bu sefer "Evet Rabbimiz
vazgeçtik, vazgeçtik" dedi.

Tirmizi, Tefsir, Maide
(3053); Ebu Davud, Eşribe 1, (3670); Nesâi, Eşribe 1, (8, 286, 287). Tirmizi
hadisin sahih olduğunu söyledi.

593 - Hz. Enes (radıyallahu
anh) anlatıyor: "Hz. Peygamber (aleyhissalâtu vesselâm)'e sorular
sordular. Soruda öylesine aşırı gittiler ki, birgün minbere çıkıp (öfkeyle):
"Sorun, her sorunuza cevap vereceğim" dedi. Cemaat bu sözü işitince,
korkuyla başlarını öne eğdiler. Başlarına mühim bir hadise gelmekte olmasından
korktular.

Enes (radıyallahu anh)
devamla dedi ki: "Ben sağıma soluma bakmaya başladım. Bir de ne göreyim,
herkes elbisesini başına sarmış ağlıyordu. (Kimseden ses çıkmıyordu). Derken,
münakaya falan ettiği zaman, babasından başka birisine nisbet edilen bir kimse
ilk konuşan oldu: "Ey allah'ın Resûlü! Babam kimdir?" dedi.
Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm): "Baban Hüzâfedir" buyurdu. Hz.
Ömer (radıyallahu anh) de: "Rabb olarak Allah'tan, din olarak İslâm'dan,
peygamber olarak da Muhammed'den razıyız. Fitnelerden Allah'a sığınırız"
dedi. Hz. Peygamber (aleyhissalâtu vesselâm) de: "Hayır ve şer her
ikisinin de bugünkü kadar bol indiğini hiç mi hiç görmedim. Bana cennet ve
cehennem gözle görülecek hale getirildi ve onları şu duvarın önünde
gördüm." dedi.

Buhari, Tefsir, Maide 12;
Rikâk 27; İ'tisam 3; Müslim, Fedail 134- 138, (2359); Tirmizi, Tefsir, Maide
(3058).

Bir rivayette şu ziyade var:
"...Bunun üzerine şu ayet indi: "Ey iman edenler! Size açıklanınca
hoşunuza gitmeyecek şeyleri sormayın. Kur'ân indirilirken onları sorarsanız
size açıklanır, (ama üzülürsünüz). Allah sorduğunuz şeyleri affetmiştir. Allah
bağışlayandır, halimdir. Sizden önce bir millet onları sormuştu. Sonra da
onları inkâr etmişlerdi" (Maide 101-102).

594 - Tabiin'den
İbnu'l-Müseyyeb anlatıyor: "el-Bahira, cahiliye Araplarınca, sütü putlara
bağışlanan, bu sebeple hiç kimse tarafından sağılmayan deveye denirdi.
Es-Sâibe; ilahları için salıverilen, üzerine hiçbir yük vurulmayan deveye
denir. El-Vasile; İlk doğumunu dişi yapıp sonra ikinci doğumunu da dişi yapan
ve araya erkek doğum girmeyen devedir, bu da putlar için salıverilir, hiçbir
şekilde istifade edilmezdi. El-Hâm; dölünden muayyen batın yavruya ulaşılan
erkek devedir, bu da putlara adanır, yükte kullanılmazdı."

İbnu'l-müseyyib, Ebu
Hüreyre'den şu sözü nakleder: "Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm) buyurdu
ki: "Amr İbnu Âmir el-Huzâ'iyi, cehennemde barsaklarını sürürken gördüm.
Bu adam, hayvanları putlara adak olsun diye ilk salıveren (sâibe bırakan) kimse
idi."

Buhari, Menakıb 9, Tefsir,
Maide 13; Müslim, Cennet 51, (2856).

595 - İbnu Abbas (radıyallahu
anhümâ) anlatıyor: Benu Sehm'den bir kişi, Tecîmüd'-Dâri ve Adiy İbnu Bedda ile
birlikte yola çıktı. Es-Sehmi, hiç Müslüman bulunmayan bir yerde vefat etti.
Terikesini Temin ve Adiyy getirdiler. Ancak (Sehmî'nin yakınları vasiyette adı
geçen) gümüş işlemeli bir kabı (teslim edilen mallar arasında) bulamadılar.
(Şikayet üzerine) Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm) bu hususta ikisine (Temim
ve Adiyy'e) yemin ettirdi. Sonra kap Mekke'de bulundu. Kabın yanlarında
bulunduğu kişiler: "Biz bunu Temin ve Adiyy'den aldık" diye yemin
ettiler. Sehmî'nin yakınlarından iki kişi de kalkıp Allah'a yemin ederek:
"Bizim şahitliğimiz o ikisinin şehadetinden daha doğrudur, kap da
arkadaşımıza aittir" dediler.

İbnu Abbas der ki şu ayet
bunlar hakkında nazil oldu: "Ey iman edenler! Ölüm birinize geldiği zaman
vasiyet ederken içinizden iki adil kimseyi, şayet yoklukta olup başınıza da
ölüm müsibeti gelmişse, namazdan sonra alıkoyacağınız, -şüpheleniyorsanız,
"Akraba bile olsa yeminle hiçbir değeri değiştirmeyeceğiz, Allah'ın
şahidliğini gizlemiyeceğiz, yoksa şüphesiz günahkârlardan oluruz" diye
yemin eden- sizden olmayan iki kişiyi şâhid tutun. Eğer bu şâhidlerin günah
işlemiş oldukları ortaya çıkarsa ölene kadar yakın hak sahibi diğer kişi
bunların yerine geçer ve "bizim şâhidliğimiz ikisininkinden de daha doğrudur,
biz aşırı gitmedik, yoksa şüphesiz zulmedenlerden oluruz" diye Allah'a
yemin ederler. Bu, şahitliği gerektiği gibi yapmalarını veya yeminlerinden
sonra yeminlerin kabul edilmesinden korkmalarını daha iyi sağlar. Allah'tan
sakının, dinleyin, Allah fâsık kimselere yol göstermez" (Mâide, 106-108);

Buhari, Vesâya 35; Tirmizi,
Tefsir, Maide (3062); Ebu Dâvud, Akdiye 19, (3606).

596 - Ammâr İbnu Yâsir
(radıyallahu anh) anlatıyor: "Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm)
buyurdular ki: (Kur'ân-ı Kerim'de zikri geçen) sofra gökten ekmek ve et olarak
indirildi. Bu mucizeye mazhar olanlara, ihanet etmemeleri ve ertesi gün için, o
yiyeceklerden ayırmamaları emredildi. Ancak onlar bunu dinlemediler, hem ihânet
ettiler hem de yemeklerinden ayırıp ertesi gün için sakladılar. Bunun üzerine
ceza olarak maymun ve hınzır suretine çevrildiler."

Tirmizi, Tefsir, Maide
(3063).

EN'AM SURESİ

597 - Hz. Ali (radıyallahu
anh) anlatıyor: Ebu Cehil mel'un, Hz. Peygamber (aleyhissalâtu vesselâm)'e:
"Biz seni yalanlamıyoruz, biz senin getirdiğin şeriatı tekzib
ediyoruz" dedi. Bunun üzerine Cenab-ı Hakk şu ayeti inzal buyurdu:
"(Ey Muhammed!) Onların söylediklerinin seni üzeceğini elbette biliyoruz,
doğrusu onlar, seni yalancı saymıyorlar, fakat zalimler Allah'ın ayetlerini
bile bile inkâr ediyorlar. Senden önce nice peygamberler yalanlandı ve
kendilerine yardımcımız gelene kadar yalanlamalarına ve sıkıştırılmalarına
katlandılar..." (En'âm 32-34).

Tirmizî, Tefsir, En'âm
(3066).

598 - Sa'd İbnu Ebi Vakkas
anlatıyor: "Biz altı kişi Hz. Peygamber (aleyhissalâtu vesselâm) ile
birlikte oturuyorduk. Müşrikler ona: "Şunları huzurundan kov, bizimle
sohbete cür'et etmesinler" dediler.

Sa'd devamla diyor ki, orada
ben vardım, İbnu Mes'ud, Hüzeyl kabilesinden bir kişi, Bilal ve ismini
hatırlayamadığım iki kişi daha varlardı. Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm)'ın
içine Allah'ın dilediği birşeyler düşmüştü. Kendi kendine içinden mırıldandı.
Bunun üzerine Cenâb-ı Hakk şu ayeti inzal buyurdu: "Sabah akşam
Rabblerinin rızasını isteyerek O'na yalvaranları kovma. Onların hesabından sana
bir sorumluluk yoktur, senin hesabından da onlara bir sorumluluk yoktur ki
onları kovarak zulmedenlerden olasın" (En'âm 52);

Müslim, Fedailu's-Sahâbe, 45
(2413); İbnu Mâce, Zühd 7, (4128).

599 - Yine Sa'd İbnu Ebi
Vakkas (radıyallahu anh) "(Ey Muhammed! De ki: "Üstünüzden ve
altınızdan size azab göndermeye, sizi fırka fırka yapıp kiminize kiminizin
hıncını tattırmaya kâdir olan O'dur. Anlasınlar diye âyetleri nasıl yerli
yerince açıkladığımıza bak" (En'âm 65) ayeti hakkında Resûülullah (aleyhissalâtu
vesselâm)'ın şöyle dediğini rivayet etmiştir: "Haber verilen bu durum
ilerde olacaktır, henüz olmuş değildir."

Tirmizi, Tefsir, En'âm
(3068).

600 - Hz. Câbir (radıyallahu
anh) anlatıyor: "(Ey Muhammed!) De ki: Üstünüzden ve altınızdan size azab
göndermeye kâdir olan O'dur..." ayeti indiği esnâda Resûlullah
(aleyhissalâtu vesselâm): "...üstünüzden" ibaresinden sonra: "Ya
Rabbi sana sığınırım" dedi. Ne zaman ayetin devamı olan: "...Sizi
fırka fırka yapıp kiminize kiminizin hıncını tattırmaya kâdir olan O'dur"
kısmı nâzil olunca: "Bu iki azab daha hafif, (telafisi) daha kolay"
buyurdu."

Buhâri, Tefsir, En'am 2;
İ'tisam 11, Tevhid 16; Tirmizi, Tefsir, En'am (3067).

601 - İbnu Mes'ud
(radıyallahu anh) anlatıyor: "İmân edenler, bununla berâber imanlarına
zulüm bulaştırmayanlar var ya, işte (ancak) onlardır ki korkudan emin olmak
hakkı kendilerinindir. Onlar doğru yolu bulmuş kimselerdir" (En'âm, 82)
ayeti indiği zaman, bu ayet Müslümanlara çok ağır geldi ve: "Hengimiz
nefsine zulmetmiyor? (mahvolduk)" dediler. Resûlullah (aleyhissalâtu
vesselâm): "Hayır, burada kastedilen o değil, şirktir. Lokman'ın oğluna
olan şu sözünü işitmediniz mi?: "Oğulcuğum, Allah'a şirk koşma, zira şirk
büyük zulümdür" (Lokman, 13).

Buhari, İman 23; Enbiya 8,
41; Tefsir, En'âm 3; Tefsir, Lokman 1; İstitâbe 1,9; Müslim, İman 197, (124);
Tirmizi, Tefsir, En'âm, (3029).

602 -
İbnu Abbâs (radıyallahu anhümâ) anlatıyor: "Bir grup insan Resûlullah
(aleyhissalâtu vesselâm)'a gelerek: "Ey Allah'ın Resulü biz kendi
öldürdüğümüzü yiyor, fakat Allah'ın öldürdüğünü yemiyoruz (bu nasıl iş?)"
dediler. Bunun üzerine Cenab-ı Hakk şu âyeti indirdi: "Allah'ın ayetlerine
inanıyorsanız, üzerine Allah'ın adı anılmış olan şeyden yiyin. Size ne oluyor
ki, Allah size darda kalmanızın dışında, haram olanları genişçe anlatmışken
adının üzerine anıldığı şeyden yemiyorsunuz? Doğrusu çoğunluk, hevâ ve
heveslerine uyarak, bilmeden sapıtıyorlar. Aşırı gidenleri en iyi bilen
Rabbindir. Günahın açığını da gizlisini de bırakın. Günah kazananlar,
kazandıklarına karşılık şüphesiz ceza göreceklerdir. Üzerine Allah'ın adının
anılmadığı kesilmiş hayvanları yemeyin. Bunu yapmak Allah'ın yolundan
çıkmaktır. Doğrusu şeytanlar sizinle tartışmaları için dostlarına fısıldarlar.
Eğer onlara itaat ederseniz, şüphesiz siz müşrik olursunuz" (En'âm,
118-122).

Tirmizi,
Tefsir, En'âm, (3071); Ebu Davud, Edâhi, 13, (2817, 2818, 2819); Nesâî, Edâhi
40, (7, 237).

603 -
Ebu Davud'un bir rivayetinde: "...Doğrusu şeytanlar, sizinle tartışmaları
için dostlarına fısıldarlar..." (En'âm, 121) ayetiyle ilgili olarak, İbnu
Abbas şu açıklamayı yapar: Yani "Allah'ın öldürdüğü" diyerek meyteyi
(kesilmeksizin, kendiliğinden ölen hayvanı) kastederek: "Onu niye
yemiyorsunuz? derler." işte bunun üzerine Cenâb-ı Hakk: "Eğer onlara
itaat ederseniz, şüphesiz siz müşrik olursunuz" ayetini indirdi. Bundan
sonra da: "Üzerine Allah'ın adının anılmadığı kesilmiş hayvanları
yemeyin..." ayeti indi."

Ebu
Davud, Edâhi 13, (2818).

604 -
İbnu Abbas (radıyallahu anhüma)'ın bir diğer rivayetinde şöyle buyrulur:
"Üzerine Allah'ın ismi zikredilen (hayvan etinden) yiyin" (En'âm,
118). "Üzerine Allah'ın ismi zikredilmeyenden yemeyin" (En'âm 121)
emri neshedilip, ehl-i kitabın kestiği, yasaktan istisna edilerek şöyle dendi:
"... Kitap verilenlerin yemeği size helâl, sizin yemeğiniz de onlara
helâldir..." (Maide, 5),

Ebu
Davud, edâhi, 13, (2817).

605 -
Nesâî'den gelen rivayette İbnu Abbas (radıyallahu anhüma) Cenâb-ı Hakk'ın
"Üzerine Allah'ın isminin zikredilmediği (kesilmiş hayvan eti)nden
yemeyin" ayeti ile ilgili olarak şu açıklamayı yapmaktadır:
"Müşrikler, bu meselede müminlerle ihtilaf ederek (alayvari) şöyle
dediler: "Allah'ın kestiğini yemiyorsunuz, fakat kendi kestiğinizi
yiyorsunuz."

Nesâî,
Zebâih 40, (7, 237).

606 -
İbnu Abbas (radıyallahu anhüma) anlatıyor: "Arab'ın (cahiliye devrindeki)
cehâletini öğrenmek seni memnun ederse En'âm suresinin 130'lu ayetten sonra
gelen şu ayetini oku: "Beyinsizlikleri yüzünden, körü körüne çocuklarını
öldürenler ve Allah'ın kendilerine verdiği nimetleri -Allah'a iftira ederek- haram
sayanlar mahvolmuşlardır; onlar sapıtmışlardır, zaten doğru yolda da
değillerdi" (En'âm 140).

Buhâri,
Menâkıb 11.

607 -
İbnu Mes'ud (radıyallahu anh) buyurmuşlardır: "Kim üzerinde Muhammed
(aleyhissalâtu vesselâm)'in mührü bulunan sahifeyi görmek isterse şu ayetleri
okusun:

"De
ki: "Gelin size Rabbinizin haram kıldığı şeyleri söyleyeyim. O'na hiçbir
şeyi ortak koşmayın, anaya babaya iyilik yapın. Yoksulluk korkusuyla
çocuklarınızı öldürmeyin" -sizin ve onların rızkını veren biziz-
"Gizli ve açık kötülüklere yaklaşmayın, Allah'ın haram kıldığı cana haksız
yere kıymayın. Allah bunları size düşünesiniz diye buyurmaktadır. Yetim malına,
ergenlik çağına erişene kadar en iyi şeklin dışında yaklaşmayın; ölçüyü ve
tartıyı doğru yapın. Biz kimseye ancak gücünün yeteceği kadar yükleriz.
Konuştuğunuz vakit -akraba bile olsa sözünüzde âdil olun. Allah'ın ahdini
yerine getirin. Allah size bunları öğüt almanız için buyurmaktadır" (En'âm
151-153);

Tirmizi,
Tefsir, en'am, (3072).

608 -
Hz. Ebu Hüreyre (radıyallahu anh) anlatıyor: "Resûlullah (aleyhissalâtu
vesselâm) buyurdular ki: "Kıyametin üç alâmeti vardır, onlar zuhur edince,
"daha önce inanmamış olanların artık inanmaları da onlara fayda
vermez" (En'âm, 158), Güneşin battığı yerden doğması, Deccâl, Dâbbetu'l-arz."

Müslim,
İman 249, (158); Tirmizi, Tefsir, En'âm (3074).

609 -
Ebu Sa'id (radıyallahu anh) "Onlar kendilerine... Rablerinden birtakım
delillerin gelmesini mi bekliyorlar. Rabbinin birtakım mucizeleri geldiği gün,
bir kimse daha önce inanmamışsa veya imanıyla bir iyilik kazanmamışsa imanı ona
fayda vermez..." (En'âm 158) ayetinde geçen "Rabblerinden birtakım
deliller" ile "güneşin battığı yerden doğması kastedilmiştir
demiştir.

Tirmizi,
Tefsir, En'âm (3073).

A'RAF
SURESİ

610 -
İbnu Abbas (radıyallahu anhümâ) anlatıyor: "(Cahiliye devrinde) kadın,
Kâbe-i Muazzama'yı çıplak olarak tavaf eder ve şöyle derdi: "Bana kim
ödünç bir tavaf elbisesi verecek?"

Elbiseyi
fercinin üzerine kor:

"Bugün
bir kısmı veya tamamı görülür ama, ondan açılanı helâl etmem" derdi. Bu
tatbikatla ilgili olarak şu ayet indi:

"Ey
Ademoğulları! Her mescide güzel elbiselerinizi giyerek gidin, yiyin, için fakat
israf etmeyin. Çünkü Allah müsrifleri sevmez" (A'raf, 31).

Müslim,
Tefsir 25, (3028); Nesâî, Hacc 131, (5,233, 234).

611 - Hz. Enes (radıyallahu
anh) anlatıyor: "Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm) şu ayeti okudu:
"Rabbi dağa tecelli edince onu yerle bir etti" (A'raf 143) -hadisi
rivayet eden Hammâd şöyle der: Hammad'dan rivayeti yapan Süleyman b. Harb
merhum- (tecellinin hafifliğini göstermek için) baş parmağının yanıyla sağ
parmağının ucuna değdirerek gösterir. (Ve ayetin kıraatı bitince Resûlullah)
ilâve eder: "Dağ, çığlık attı ve Musa baygın düştü"

Tirmizi, Tefsir, A'raf
(3076).

612 - Müslim İbnu Yesâr
el-Cühenî anlatıyor: "Hz. Ömer (radıyallahu anh)'den: "Rabbim Benî
Adem'den, bellerinden zürriyetlerini alıp da onları nefislerine karşı şâhid
tutarak: "Rabbiniz değil miyim?" diye işhâd ettiği vakit belâ (evet)
dediler: Şâhidiz. "Kıyamet günü bizim bundan haberimiz yoktu"
demeyesiniz. Yahud: "Ancak önceden atalarımız şirk koştular, biz ise
onlardan sonra bir zürriyet idik, şimdi o bâtılı te'sis edenlerin yaptıklarıyla
bizi helâk mı edeceksin?" demeyesiniz" (A'raf 172-173) ayetinden
soruldu Hz. Ömer (radıyallahu anh) şu cevabı verdi: "Bu ayetten Resûlullah
(aleyhissalâtu vesselâm)'a da sorulmuştu. O şöyle açıkladı: "Allah Teâla
hazretleri, Hz. Adem'i yarattı sonra sağ eliyle meshedip ondan bir zürriyet
çıkardı ve: "Bunlar cennet içindir, bunlar cennet ehlinin ameliyle amel
ederler" dedi. Rabb Teâla, ikinci defa sırtını okşadı, ondan bir nesil
daha çıkardı ve: "Bunları da cehennem için yarattım, bunlar da cehennem
ehlinin amelini işleyecekler" dedi.

Cemaatten bir adam: "Ey
Allah'ın Resûlü! (kaderimiz ezelden yazılmış ise) niye amel ediyoruz? diye sordu.
Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm) şu açıklamayı yaptı: "Allah bir kişiyi
cennet ehli olarak yaratmışsa onu cennet ehlinin amelinde çalıştırır. Öyle ki
cennetliklerin bir ameli üzere ölür ve Allah da onu cennetine kor. Aksine bir
kulu da cehennem ehli olarak yaratmışsa, onu da cehennemliklerin amelinde
istimal eder. Öyle ki bu da cehennemliklerin bir ameli üzere ölür, Allah da onu
cehenneme koyar."

Muvatta, Kader 2, (2, 898,
899); Tirmizi, Tefsir, A'raf, (3077); Ebu Dâvud, Sünnet 17, (4703).

613 - Ebu Hüreyre
(radıyallahu anh) anlatıyor: "Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm)
buyurdular ki: "Allahu Zü'l-Celâl hazretleri Adem (aleyhissalâtu
vesselâm)'i yarattığı zaman sırtını meshetti. Bunun üzerine kıyâmete kadar onun
neslinden yaratacağı insanlardan herbirinin iki gözü arasına nurdan bir
parlaklık koydu. Sonra hepsini Adem (aleyhisselâm)'e arzetti. Adem
(aleyhisselâm):

"-Ey Rabbim bunlar da
kim?" diye sordu.

"-Bunlar senin
zürriyetindir" dedi.

Onlardan bir tanesi dikkatini
çekti, gözlerinin arasındaki parlaklık çok hoşuna gitmişti.

"-Ey Rabbim şu da
kim?" diye sordu.

"-Davud!" deyince.

"-Pekala ne kadar ömür
verdin?" diye sordu.

"-Altmış yıl!"
dedi.

Adem:

"-Ey Rabbim, ona benim
ömrümden kırk yıl ilave et!" dedi.

Resûlullah (aleyhissalâtu
vesselâm) buyurdular ki: Hz. Adem'in yaşı kırk yıl eksik olarak kesinleşince
hemen ölüm meleği geldi. Adem (aleyhisselam) ona:

"-Yani benim ömrümden
kırk yıl daha geride kalmadı mı?" dedi. Melek:

"-İyi ama, dedi, sen onu
oğlun Dâvud'a vermedin mi?"

Adem inkâr etti, zürriyeti de
inkar etti, Adem unuttu ve meyveden yedi. Zirriyeti de unuttu. Adem hatâ
işledi, zürriyeti de hata işledi."

Tirmizi, Tefsir, A'raf,
(3078). Tirmizi hadisin sahih olduğunu söyledi.

614 - Semüre İbnu Cündeb
(radıyallahu anh) anlatıyor: Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm) buyurdular ki:
"Havva (aleyhisselam) hâmile kaldığı zaman iblîs Havvâ'nın yanına geldi.
(Bu sırada) Havvâ'nın çocuğu yaşamıyor hep ölüyordu. İblis: "Çocuğa
Abdü'l-Hâris adını ver, çünkü o yaşıyor" dedi. Havva bu ismi verdi, çocuk
da yaşadı. Ancak bu durum şeytanın bir telkini ve emri idi."

Tirmizi, Tefsir, A'raf,
(3079).

615 - İbnu'z-Zübeyr
(radıyallahu anhüma) diyor ki: "Sen af yolunu tut, bağışla, uygun olanı
emret, bilgisizlere aldırış etme" (A'raf, 199) âyeti, ancak ve ancak
halkın ahlâkı hususunda nâzil oldu."

Buhâri, Tefsir, A'raf 5; Ebu
Dâvud, edeb 5, (4787).

616 - Buhâri ve Ebu Davud'un
diğer bir rivayetinde şöyle denir: "Allah, Peygamberine (aleyhissalâtu
vesselâm) halkın ahlâkından, affetmeyi, benimseyip almasını emretti."

Buhâri, Tefsir, A'raf 5; Ebu
Davud, Edep 5, (4787).

ENFAL SURESİ

617 - İbnu Cübeyr anlatıyor:
"İbnu Abbas (radıyallahu anhüma)'a: "Enfal suresi (ne hususta indi?)
diye sordum, bana: "Bedir Savaşı üzerine indi" cevabını verdi."

Buhari, Tefsir, Enfal 1;
Müslim, Tefsir, 31, (3031).

618 - Mus'ab İbnu Sa'd
babasından (radıyallahu anh) naklettiğine göre, babası şöyle demiştir:
"Bedir Savaşı sırasında bir kılıçla geldim ve: "Ey Allah'ın Resulü,
Allah kalbimi müşriklerden kurtardı, bu kılıcı bana bağışla" dedim. Bana: "Bu
mal ne senin, ne de benim" diye cevap verdi.

Ben (içimden): "Bu
kılıç, savaş sırasında benim kadar ciddi hizmette bulunmayan birine
verilebilir" diyerek ayrıldım.

Sonra Resûlullah
(aleyhissalâtu vesselâm) benim yanıma geldi ve: "Sen, kılıç benim değilken
onu benden istemiştin. Şimdi ise artık benim oldu, al, bu senin olsun!"
dedi." Şu ayet inmişti:

"Ey Muhammed! Sana
ganimetlere dair soru sorarlar, de ki: "Ganimetler Allah'ın ve
Peygamberindir. İnanıyorsanız Allah'tan sakının..." (Enfâl, 1).

Müslim, Cihad 33, (1748);
Tirmizi, Tefsir, Enfal (3080); Ebu Davud, Cihâd 156, (2740).

619 - Ebu Said (radıyallahu
anh) anlatıyor: "Tekrar savaşmak için bir tarafa çekilmek veya bir başka
topluluğa katılmak maksadı dışında, savaş günü arkasını düşmana dönen kimse
Allah'tan bir gazaba uğramış olur. Onun varacağı yer cehennemdir. Ne kötü bir
dönüştür!" (Enfâl, 16) ayeti Bedir günü indi."

Ebu Davud, Cihâd 106, (2648).

620 - İbnu Abbas (radıyallahu
anhüma) "Allah katında yeryüzündeki canlıların en kötüsü gerçeği
akletmeyen sağırlar ve dilsizlerdir" (Enfâl, 22) ayetinde kastedilmiş
olanlar Abdü'd-Dâroğullarından bir gruptur" denmiştir."

Buhari, Tefsir, Enfâl 1.

621 - Hz. Enes (radıyallahu
anh) anlatıyor: "Ebu Cehl (birgün) şöyle dedi: "Allahımız, eğer bu
Kitap, gerçekten senin senin katından ise, bize gökten taş yağdır veya can
yakıcı bir azab ver" (Enfal, 32) diye dua etmişti. Şu ayet indi: "Sen
içlerinde iken Allah onlara azab etmez. Onlar bağışlanma dilerken de elbette
Allah azab edecek değildir" (Enfal, 33).

Müşrikler mü'minleri
Mekke'den çıkardıkları zaman da şu ayet indi: "Yoksa Mescid-i Haram'a
girmekten men ederlerken Allah onlara niçin azâb etmesin?..." (Enfal, 34).

Buhari, Tefsir, Enfal 3, 4;
Müslim, Sıfatu'l-Münâfıkin 37, (2796).

622 - Ukbe İbni Âmir
(radıyallahu anh) anlatıyor: Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm)'ı minberde
iken dinledim, şu ayeti okudu: "Ey iman edenler! Onlara karşı gücünüzün
yettiği kadar -Allah'ın düşmanı ve sizin düşmanlarınızı ve bunların dışında
Allah'ın bilip sizin bilmediklerinizi yıldırmak üzere kuvvet ve savaş atları
hazırlayın..." (Enfal, 60). Ayette geçen "kuvvet"i
"Bilesiniz, kuvvet "atmak"tır" diye açıkladı ve bunu üç
kere tekrar etti."

Müslim, İmâre 167, (1917);
Tirmizi, Tefsir, Enfal (3083); Ebu Davud, Cihâd 24, (2514).

623 - Müslim ve Tirmizi'de şu
ziyade vardır: "...Haberiniz olsun! Allah, arzı fethetmenizi müyesser
kılacak. İhtiyaçlarınız (Allah tarafından) karşılanacaktır. Sizden kimse
oklarıyla oynamaktan sakın geri kalmasın."

Müslim, İmaret 168, (1918).

624 - İbnu Abbas (radıyallahu
anhüma) anlatıyor: "Ey peygamber! Mü'minleri savaşa teşvik et. Sizin
sabırlı yirmi kişiniz onlardan iki yüz kişiyi yener. Sizin yüz kişiniz, inkâr
edenlerden bin kişiyi yener; çünkü onlar anlayışsız bir güruhtur" (Enfal,
65) ayeti inince bir kişinin on kişinin önünden kaçmaması, yirmi kişinin de iki
yüz kişinin önünden kaçmaması farz kılındı. Sonra da şu ayet indi: "Şimdi
Allah yükünüzü hafifletti, zira içinizde zaaf bulunduğunu biliyordu. Sizin
sabırlı yüz kişiniz, onlardan iki yüz kişiyi yener. Sizin bin kişiniz, Allah'ın
izniyle, iki bin kişiyi yener. Allah sabredenlerle beraberdir. (Enfâl, 66).
Böylece yüz kişinin, iki yüz kişinin önünden kaçmaması farz kılındı."

Buhari, Tefsir, Enfal 6, 7;
EbuDavud, Cihâd 106, (2646).

625 - Bir rivayette de şöyle
denir: "...Sizin sabırlı yirmi kişiniz, onlardan iki bin kişiyi
yener" ayeti nazil olunca bu, Müslümanlara ağır geldi ve şu ayet indi:
"Şimdi Allah yükünüzü hafifletti. Zira içinizde zaaf bulunduğunu
biliyordu. Sizin sabırlı yüz kişiniz onlardan iki yüz kişiyi yener. Sizin bin
kişiniz, Allah'ın izniyle onlardan iki bin kişiyi yener..." (Enfal, 66)
Allah onlardan miktarı hafiflettikçe, Müslümanların sabrı da -azaltılan miktar
nisbetinde- eksildi."

Ebu Davud, Cihâd 106, (2646).

626 - Ebu Hüreyre
(radıyallahu anh) anlatıyor: "Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm)
buyurdular ki: "Ganimetler sizden önce hiçbir başı siyaha (yani
âdemoğluna) helal kılınmadı. Ganimet alındığı zaman gökten inen bir ateş onu
yakardı." -Ravi Süleymân el-A'meş der ki: "(Başı siyah tabirini) şimdilerde
Ebü Hüreyre'den başka kullanan birini göremiyorum- Bedir savaşı sırasında henüz
helâl edilmezden önce, Müslümanlar ganimetleri aldılar. Bunun üzerine Cenâb-ı
Hakk şu ayeti indirdi: "Daha önceden Allah'tan verilmiş bir hüküm
olmasaydı, aldıklarınızdan ötürü size büyük bir azab erişirdi..." (Enfal,
68).

Tirmizi, Tefsir, Enfal,
(3084).

627 - Hz. Ömer (radıyallahu
anh) anlatıyor: Bedir savaşında Hz. Peygamber (aleyhissalâtu vesselâm)
(esirlerin serbest bırakılmaları mukabilinde) fidye-i necat alınca Cenâb-ı Hakk
şu ayeti indirdi: "Yeryüzünde savaşırken, düşmanı yere sermeden esir almak
hiçbir peygambere yaraşmaz. Geçici dünya malını istiyorsunuz. Oysa Allah
âhireti kazanmanızı ister. Allah güçlüdür, hakimdir. Daha önceden Allah'tan
verilmiş bir hüküm olmasaydı, aldıklarınızdan ötürü size büyük bir azab
erişirdi. Elde ettiğiniz ganimetleri temiz ve helâl olarak yiyin..."
(Enfal 67-69). Ganimetler sonradan helâl kılındı."

Ebu Dâvud, Cihâd (2690);
Müslim, Cihad 58, (1763).

628 - İbnu Abbas (radıyallahu
anhüma) şu iki ayet hakkında aşağıdaki açıklamayı yapmıştır: "Doğrusu
inanıp hicret edenler, Allah yolunda mallarıyla canlarıyla cihâd edenler ve
Muhâcirleri barındırıp onlara yardım edenler, işte bunlar birbirlerinin
dostudurlar" ve "İnanıp hicret etmeyenlerle, -hicret edene kadar-
sizin dostluğunuz yoktur. Fakat din uğrunda yardım isterlerse, aranızda anlaşma
olmayan topluluktan başkasına karşı onlara yardım etmeniz gerekir. Allah
işlediklerinizi görür. İnkar edenler birbirlerinin dostlarıdır. Eğer siz aranızda
dost olmazsanız yeryüzünde kargaşalık, fitne ve büyük bozgun çıkar. İnanıp
hicret eden, Allah yolunda savaşanlar ve Muhacirler'i barındırıp, onlara yardım
edenler, işte onlar gerçekten inanmış olanlardır. Onlara mağfiret ve cömertçe
verilmiş rızıklar vardır. Sonra inanıp hicret eden ve sizinle birlikte
savaşanlar, işte onlar sizdendir." Bedeviler muhacire varis olmazdı,
muhacir de ona varis olmazdı. Bu durum nesh edildi. Ayet şöyle buyurdu:
"Birbirinin mirascısı olan akraba Allah'ın kitabına göre birbirine daha
yakındır. Doğrusu Allah her şeyi bilir" (Enfal, 22-25).

Ebu Davud, Feraiz 16, (2924).

BERÂET SURESİ

629 - İbnu Abbas (radıyallahu
anh) anlatıyor: "Hz. Osman (radıyallahu anh)'a dedim ki: "Siz niçin,
mesâni grubuna giren Enfâl suresini miûn grubuna giren Berâet suresine
yaklaştırdınız ve aralarına da besmeleyi yazmadınız?" Hz. Osman
(radıyallahu anh) şu cevabı verdi: "Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm)'a
vahiy sırasında, bir çok sûre birlikte gelirdi. Bu durumda herhangi bir vahiy
geldi mi, vahiy kâtiblerini çağırır, onlara: "Şu ayetleri, şu şu
meselelerin zikredildiği sureye koyun" diye irşad ederdi. Bir ayet geldiği
zaman da "Bu ayeti içinde şu şu şeylerin zikredildiği sureye koyun"
derdi. Enfal suresi, Medine'de ilk nazil olanlardandı. Berâet suresi ise, iniş
itibariyle Kur'ân'ın sonuncusu idi. Bunun kıssası da Enfal'in kıssasına
benzemekte idi. Bu sebeple Berâet'i öbüründen zannettim. Resûlullah
(aleyhissalâtu vesselâm) bu surenin öncekinden olduğunu belirtmeden vefat etti.
Bu sebeple ben bunların arasını yakın tuttum ve ikisinin arasına
bismillahirrahmanirrahim satırını koymadım. Böylece onu yedi uzunlar'ın
(Seb'ut-Tıvâl) arasına koydum."

Ebu Davud, Salat 125, (786);
Tirmizi, Tefsir, Tevbe, (3086), Ebu Davud'un rivayetinde "Berâet'i
öbüründen zannettim" cümlesi yoktur.

630 - İbnu Cübeyr
(radıyallahu anh) anlatıyor: "İbnu Abbas (radıyallahu anhümâ)'a sordum:

-Tevbe sûresi nedir? Şu
cevabı verdi:

-Tevbe mi? Bilakis o
fazihadır (İslâm düşmanlarını rezil etmektedir).

"Onlardan bir kısmı
şöyledir..." "Onlardan bir kısmı şöyledir..." diyerek o kadar
çok saymıştır ki, halk "Bizden kimseyi bırakmıyacak, herkesi
zikredecek" zannına kapıldılar.

Ben tekrar sordum:

-Ya Enfâl suresi?

-Bu, dedi, Bedir Savaşı
hakkında nazil oldu.

Ben tekrar sordum:

-Pekâla Haşr sûresi?

-O da, dedi, Benu'n-Nadir
Yahudileri hakkında nazil oldu."

Buharî, Tefsir, Haşr 1, Enfal
1, Meğazi 14; Müslim, Tefsir 31, (3031).

631 - Bir diğer rivayette
Said İbnu Cübeyr'in: "Ya Sûretu'l-Haşr (niçin inmiştir?)" sorusuna
İbnu Abbas (radıyallahu anhümâ)'ın: (Haşr suresi mi? hayır! O), Benûn-Nadir
suresidir" cevabını verdiği kaydedilmiştir.

Buhârî, Tefsir, Haşr 1, Enfal
1, Meğazi 14; Müslim, Tefsir 31, (3031).

632 - Hz. Ebu Hüreyre
(radıyallahu anh) anlatıyor: "Hz. Ebu Bekir (radıyallahu anh), Resûlullah
(aleyhissalâtu vesselâm) tarafından Veda haccından önceki hacc emiri olarak
tayin edildiği hacda, "Bu yıldan sonra müşriklere haccetmek
yasaktır", "Çıplak olarak Beytullah tavaf edilemez" diye ilan
etmek üzere vazifelendirdiği bir hrubla beni de gönderdi. Ancak, bilâhare Hz.
Peygamber (aleyhissalâtu vesselâm), Hz. ebu bekir (radıyallahu anh)'in
arkasından Hz. Ali'yi gönderdi ve Berâet suresini halka ilan etmeyi ona
emretti. Hz. Ali (radıyallahu anh) bizimle birlikte Mina'da halka, Berâet'i
ilan etti: "Bu yıldan sonra hiçbir müşrik hacc yapamıyacak ve çıplak
olarak Beytullah tavaf edilmeyecek."

Buhâri, Salat 10, Hacc 67,
Cizye 16, Meğazi 66, Tefsir, Tevbe 2, 3, 4; Müslim, Hacc 435, (1347); Ebu
Davud, Hacc 67, (1946); Nesâi, Hacc 161, (5, 234).

633 - Bir başka rivayette,
aynı hâdise şöyle gelmiştir:

"Haccu'-ekber günü,
kurban bayramı günüdür. el-Haccu'l-ekber de haccdır. Hacca
"el-Haccu'l-Ekber" denilmesi, halkın umreye
"el-Haccu'l-Asgar" demesinden ileri gelmiştir.

Ebu Hüreyre devamla diyor ki:
"O yıl, Hz. Ebu Bekir (radıyallahu anh) bu tebliği halka duyurdu. Bunun
üzerine ertesi yıl yani Hz. Peygamber (aleyhissalâtu vesselâm)'in bizzat
katılarak Veda haccını yaptığı zaman, tek müşrik hacca katılmadı.

Hz. Ebu Bekir'in müşriklere
ilanda bulunduğu sene Cenab-ı Hakk şu ayeti indirdi: "Ey iman edenler!
Doğrusu puta tapanlar pistirler, bu sebeple, bu yıldan sonra Mescid-i Haram'a
yaklaşmasınlar. Eğer fakirlikten korkarsanız, bilin ki, Allah dilerse sizi bol
nimetiyle zenginleştirecektir. Allah şüphesiz bilendir, hakimdir" (Tevbe
28).

Müşrikler ticaret yapıyorlar,
Müslümanlar da bundan faydalanıyorlardı. Allahu Teâla müşriklerin Mescid-i
Haram'a yaklaşmalarını yasaklayınca, Müslümanlar müşriklerin yaptıkları
ticaretin kesilmesiyle ondan elde ettikleri menfaatin kesileceği endişesine
düştüler. Bunun üzerine Cenab-ı Hakk şu vahyi indirdi: "Eğer fakirlikten
korkarsanız, bilin ki, Allah dilerse sizi bol nimetiyle
zenginleştirecektir."

Sonra bunu takip eden ayette
Cenab-ı Hakk cizyeyi helâl kıldı. Bu daha önce alınmıyordu. Bunu, müşriklerin
ticaretiyle elde edilen menfaate bir karşılık (ivaz) yaptı. Cenab-ı Hakk şöyle
buyurdu: "Kitap verilenlerden, Allah'a, ahiret gününe inanmayan, Allah'ın
ve Peygamberinin haram kıldığını haram saymayan, hak dinini din edinmeyenlerle,
boyunlarını büküp kendi elleriyle cizye verene kadar savaşın" (Tevbe 29).

Allah Müslümanlara bunu helâl
kılınca, anladılar ki, Allah kendilerine, müşriklerle olan ticaretin kesilmesi
sebebiyle kaybından korkup üzüldükleri menfaatten daha fazlasını vermektedir"

Buhârî, Salat 10, Hacc 67,
Cizye 16, Meğazi 66, Tefsir, Tevbe 2, 3, 4; Müslim, Hacc 435, (1347); Ebu
Davud, Hacc 67, (1946); Nesâî, Hacc 161, (5, 234).

634 - Nesâî'den gelen bir
rivayet şöyledir:

Ebu Hüreyre (radıyallahu anh)
dedi ki: "Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm) Ali İbnu Ebi Talib
(radıyallahu anh)'i Berâet suresiyle birlikte Mekke ahalisine gönderdiği zaman
onunla beraber ben de geldim. Kendisine "Ne ilan ediyordunuz?" diye
soruldu. Şu cevabı verdi: "Biz şunları ilan ediyorduk:

1. Kâbe'ye ancak mü'minler
girer.

2. Beytullah çıplak tavaf
edilemez.

3. Kimin Resûlullah
(aleyhissalâtu vesselâm)'la bir anlaşması varsa bunun müddeti dört ayın
hitamıdır. Dört ay geçtikten sonra Allah ve Resulü müşriklerden beridir.

4. Bu seneden sonra hiçbir
müşrik haccetmeyecek.

Ben bunları böyle (yüksek
sesle ve tekrarla) bağırarak söylüyorum ki o gün sesim kısıldı."

Nesâî, Hacc 161, (5y, 234).

635 - Hz. Ali İbni Ebi Talib
(radıyallahu anh) anlatıyor: "Ben Hacc-ı Ekber günü hangi gündür? diye
sordum, bana: "Kurban günü" diye cevap verdi."

Tirmizi, Tefsir, Berâet
(3088), Hacc 110 (958).

636 - İbnu Ömer (radıyallahu
anhümâ) anlatıyor: Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm) haccettiği hacc
sırasında, cemreler arasında, kurban günü durarak sordu: "Bu gün hangi
gündür?" Halk:

-Kurban günüdür, dediler.
Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm):

-"Bugün Hacc-ı Ekber
günüdür" buyurdu.

Ebu Davud, Hacc 67, (1945);
İbnu Mace, Menasık 76, (2058).

637 - İbnu Ebi Evfâ
(radıyallahu anhümâ) anlatıyor: "Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm) şöyle
diyordu: "Kurban günü büyük hacc (el-Haccu'l-Ekber) günüdür. O gün kanlar
akıtılır, başlar traş edilir, kirler, paslar giderilir, haramlar helal
olur."

638 - Hz. Câbir (radıyallahu
anh) anlatıyor: Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm) Ci'râne umresinden dönünce
Hz. Ebu Bekir (radıyallahu anh)'i haccın başında emir olarak yolladı. Onunla
birlikte biz de vardık, el-Arc mevkiinde iken (es-salatu hayrun minen nevm)
diye çağrıda bulundu. Bir müddet sonra da tekbir getirmek üzere doğrulduğu
sırada arka tarafından kulağına bir deve sesi geldi. Bunun üzerine tekbiri
bıraktı ve "Bu ses, dedi, Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm)'ın devesi
Ced'â'nın sesi, muhakkak ki hacc konusunda Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm)
yeni bir karara varmıştır, belki de bu, Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm)'ın
kendisidir, bu durumda namazı birlikte kılarız." dedi.

Devenin sırtındaki Ali
(radıyallahu anh) idi. Hz. Ebu Bekir (radıyallahu anh) ona: "Hacc emiri
olarak mı geldin, elçi olarak mı?" diye sordu. Hz. Ali (radıyallahu anh):
"Elçi olarak geldim, Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm) beni Berâe
suretiyle gönderdi. Onu hacc mahallerinde halka okuyup tebliğ edeceğim"
dedi.

Sonra kurban günü geldi.
Arafat'ı terketti. Hz. Ebu Bekir (radıyallahu anh) dönünce, tekrar halka
hitabetti. Onlara Arafat'ı terketme (âdâbın)dan kesimlerinden (vesâir)
menâsiklerinden sözetti. Sözü bitince, yine Hz. Ali (kerremallah vechehu) ayağa
kalktı, halka, Berâe suresini sonuna kadar okudu.

Nefru'l-evvel günü (Mina'dan
Mekke'ye hareket günü) Hz. Ebu Bekir (radıyallahu anh) kalktı ve halka bir
hitabede daha bulundu. Mina'yı nasıl terkedeceklerini, nasıl taşlama
yapacaklarını tarif etti, haccın menâsikini öğretti. Konuşmasını bitirince
fecirden Hz. Ali (radıyallahu anh) kalktı. Halka Berâe suresini sonuna kadar (bir
kere daha) okudu."

Nesâî Hacc 186, 187, (5,
247-248).

639 - Tabiin'den Zeyd İbnu
Vehb anlatıyor: "Biz Huzeyfe (radıyallahu anh)'nin yanında idik. Bize dedi
ki: Şu ayetin kasteddiklerinden hayatta sadece üç kişi kaldı: "Eğer
andlaşmalarından sonra yeminlerini bozarlar, dinimize dil uzatırlarsa, inkârda
önde gidenlerle savaşın -çünkü onların yeminleri sayılmaz- belki
vazgeçerler" (Tevbe 12), münafıklardan da sadece dört kişi kaldı."

Bu söz üzerine bir bedevi
kalkarak: "Siz Muhammed (aleyhissalâtu vesselâm)'in arkadaşlarısınız, bize
bir kısım haberlerde bulunuyorsunuz, ama bunların mâhiyeti nedir, ne değildir
biz anlamıyoruz. Söz gelimi sadece dört tane münafık kaldığını söylediniz.
Pekâla şu evlerimizi yarıp işe yarayan şeylerimizi çalanlara ne demeli?"
dedi.

Huzeyfe (radıyallahu anh):
"Onlar fasıklardır. Ben tekrar ediyorum münafıklardan sadece dört tanesi
kalmıştır: Bunlardan biri yaşlı bir ihtiyardır, öyle ki soğuk suyu içse
soğukluğunu hissedecek halde değildir."

Buhari, Tefsir, Berâe 5.

640 - en-Nu'mân İbnu Beşir
(radıyallahu anh) anlatıyor: "Ben Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm)'ın
minberinin yanında idim. Bir adam:

-"Ben Müslüman olduktan
sonra başka bir amelde bulunmamış olmama kıymet vermem, ancak hacılara su
dağıtmam hariç" dedi. Bir diğeri:

-"Ben de Müslüman
olduktan sonra başka bir iş yapmamış olmama ehemmiyet vermem, ancak Mescid-i
Haram'ı imâr edip bakımını yapmam hâriç" dedi. Bir üçüncüsü de:

-"Allah yolunda cihad,
söylediklerinizden daha üstün bir ameldir" dedi.

Hz. Ömer (radıyallahu anh)
onlara müdahale ederek konuşmalarını menetti ve: "Resûlullah
(aleyhissalâtu vesselâm)'ın minberinin yanında sesinizi yükseltmeyin, bugün
cumadır. Namazı kılınca ben huzura girer, ihtilâf ettiğiniz hususu
sorarım" dedi. Arkadan Cenâb-ı Hakk şu ayeti indirdi:

"Hacca gelenlere su
vermeyi, Mescid-i Haram'ı onarmayı Allah'a ve ahiret gününe inananla, Allah
yolunda cihâd edenle bir mi tuttunuz? Allah katında bir olmazlar, Allah
zulmeden milleti doğru yola eriştirmez. İnanan, hicret eden ve Allah yolunda
mallarıyla, canlarıyla cihad eden kimselere Allah katında en büyük dereceler
vardır. işte kurtulanlar onlardır" (Tevbe, 19-20).

Müslim, İmare 111, (1879).

641 - Adiy İbnu Hâtim
(radıyallahu anh) anlatıyor: "Boynumda altundan yapılmış bir haç olduğu
halde Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm)'a geldim. Bana: "Ey Adiy
boynundan şu putu çıkar, at!" dedi ve arkadan şu ayeti okuduğunu
hissettim:

"Onlar Allah'ı bırakıp
hahamlarını, papazlarını ve Meryem oğlu Mesih'i rableri olarak kabul ettiler.
Oysa tek ilahtan başkasına kulluk etmemekle emrolunmuşlardı. Ondan başka ilah
yoktur. Allah, koştukları eşlerden münezzehtir." (Tevbe, 31).

Resûlullah (aleyhissalâtu
vesselâm) devamla: "Aslında onlar, bunlara (ruhbanlarına) tapınmadılar,
ancak bunlar (Allah'ın haram ettiği bir şeyi) kendileri için helâl kılınca
hemen helâl addediverdiler, (Allah'ın helâl kıldığı bir şeyi de) kendilerine
haram edince hemen haram addediverdiler."

Tirmizi, Tefsir, Berâe,
(3094).

642 - Tabiinden Zeyd İbnu
Vehb anlatıyor: "Rebeze'ye uğramıştım. Orada Ebu Zerr (radıyallahu anh)'i
gördüm. Kendisine: "Seni buraya getiren sebep nedir?" diye sordum.
Şöyle açıkladı: "Şam'daydım. Bir ayet hakkında Muâviye (radıyallahu anh)
ile ihtilâfa düştük. Ayet şu: "Ey iman edenler! Hahamlar ve rahiplerin çoğu,
insanların mallarını haksızlıkla yerler. Allah yolundan alıkoyarlar. Altın ve
gümüşü biriktirip Allah yolunda sarfetmeyenlere can yakıcı bir azabı müjdele.
Bunlar cehennem ateşinde kızdırıldığı gün, alınları, böğürleri ve sırtları
onlarla dağlanacak. "Bu, kendiniz için biriktirdiğinizdir,
biriktirdiğinizi tadın" denecek" (Tevbe, 34-35). Muâviye (radıyallahu
anh): "Bu ayet ehli kitap hakkında inmiştir" dedi. Ben ise: "Hem
bizim, hem de onlar hakkında indi" dedim. Bu mesele üzerinde aramızda ihtilaf
çıktı. Halife Hz. Osman (radıyallahu anh)'a yazarak beni şikayet etti. Hz.
Osman bana yazarak Medine'ye gelmemi emretti. Bunun üzerine Medine'ye geldim.
Halk, sanki daha önce beni hiç görmemiş gibi, çoklukla etrafımı sardı. Durumu
Osman (radıyallahu anh)'a açtım. Bana: "İstersen buraya yakın bir yere
git" dedi. İşte beni buraya getiren gerçek sebep budur. Benim üzerime
Habeşli siyahi bir köleyi âmir tayin etseler mutlaka dinler, itaat
ederim."

Buhari, Zekat 4, Tefsir,
Berae 6.

643 - İbnu Ömer (radıyallahu
anhümâ) anlatıyor: "Bir bedevi kendisine: "Bana şu ayet hakkında
açılamada bulun, dedi ve ayeti okudu: "Altın ve gümüşü biriktirip Allah
yolunda sarfetmeyenlere can yakıcı bir azabı müjdele" (Tevbe 35). İbnu
Ömer şu cevabı verdi:

-"Kim onu biriktirir ve
zekatını vermezse vay haline! Bu ayet zekat emri gelmezden önceye aittir. Zekat
emri gelince, Allah zekâtı mallar için bir temizlik kıldı."

Buhari, Zekât 4, Tefsir,
Berâe 6; Muvatta, Zekât 1, (1, 256).

644 - Muvatta'da şöyle
denmiştir: "İbnu Ömer (radıyallahu anhümâ)'e "(Azaba sebep olacak)
hazine nedir?" diye sorulunca: "Zekatı verilmeyen maldır" diye
cevap verdi."

Muvatta, Zekat 1, (1, 256).

645 - Sevbân (radıyallahu
anh) anlatıyor: "Altın ve gümüşü biriktirip Allah yolunda sarfetmeyenlere
can yakıcı bir azabı müjdele" ayeti nazil olduğu zaman biz, Hz.
Peygamber'le bir seferde bulunuyorduk. Ashabından bazısı: "Ayet altın ve
gümüş hakkında indi, hangi malın daha hayırlı olduğunu keşke bilseydik?"
dedi. Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm) şu cevabı verdi: "(Sahip olunan
şeylerin en efdali: Zikreden bir dil, şükreden bir kalb, kocasının imanına
yardımcı olan sâliha bir zevcedir."

Tirmizi, Tefsir, Berâe
(3093).

646 - İbnu Abbas (radıyallahu
anhümâ) anlatıyor: "Altın ve gümüşü biriktirip Allah yolunda
sarfetmeyenlere can yakıcı bir azabı müjdele" ayeti nazil olduğu zaman,
Müslümanlar bundan fazlaca kaygulandılar. Hz. Ömer (radıyallahu anh): "Ben
sizin üzüntünüzü gidereceğim, haydi gelin" dedi ve gidip Hz. Peygamber
(aleyhissalâtu vesselâm)'e müracaat ederek: "Ey Allah'ın Resûlü, dedi bu
ayet ashabını çok kaygılandırdı." Hz. Peygamber: "Allah zekâtı,
malınızda bâki kalan kirliliği temizlemek için farz kıldı. Nitekim, sizden
sonrakilere kalması için de mirası farz kıldı" buyurdu.

İbnu Abbas devam etti:
(Resûlullah'ın bu açıklaması üzerine) Hz. Ömer (radıyallahu anh) sevincinden
() dedi. Peygamberimiz (aleyhissalâtu vesselâm) açıklamasına
devamla, Hz. Ömer (radıyallahu anh)'e: "Kişinin kendi lehine biriktirdiği
şeyin ne olduğunu sana haber vereyim mi? Bu, saliha bir kadındır. Yani nazar
ettiği zaman kendini hoşnud kılacak, emrettiği zaman itaat edecek, evinden
uzaklaştığı zaman (malını ve namusunu) koruyacak olan kadın."

Ebu Dâvud, Zekat 32, (1664).

647 - Yine İbnu Abbas
(radıyallahu anhüma) anlatıyor: "Allah'a ve ahiret gününe inananlar
mallarıyla, canlarıyla savaşmak istediklerinden ötürü geri kalmak için senden
izin istemezler.." (Tevbe, 44) ayeti, Nur suresindeki şu ayetle
neshedilmiştir: "Doğrusu Allah'a ve Peygamberine inanan mü'minler,
Peygamberle beraber bir işe karar vermek için toplandıklarında ondan izin
almaksızın gitmezler. Ey Muhammed! Senden izin isteyenler, işte onlar, Allah'a
ve Peygamberine inananlardır. Bazı işleri için senden izin isterlerse,
içlerinden dilediğine izin ver, Allah'tan, onların bağışlanmalarını dile. Allah
şüphesiz bağışlar, merhamet eder" (Nur, 62).

Ebu Davud, Cihad 171, (2771).

648 - Ebu Mes'ud el-Bedrî
(radıyallahu anh) anlatıyor: "Sadaka vermeyi emreden ayet (Tevbe, 103)
nazil olduğu zaman biz (ücret mukabilinde) sırtlarımızda yük taşıyor (bu yolla
bir şeyler kazanıp ondan sadaka veriyor)duk. Bir adam (Abdurrahman İbnu Avf)
gelerek çok miktarda bağışta bulundu. (Münafıklar dedikodu yaparak onun
hakkında, gösteriş yapıyor), mürâdi dediler. Hemen şu ayet nazil oldu:

"Sadaka vermekle
gönülden davranan mü'minlere dil uzatan ve ancak ellerinden geldiği kadar
verebilenlerle alay eden kimselere bu davranışlarının cezasını Allah verir.
Onlara can yakıcı azab vardır" (Tevbe 79).

Buhari, Zekât 10, İcare 13,
Tefsir, Berâe 11; Müslim, Zekat 72, (1018); Nesâî, Zekat 48, (5, 59).

649 - İbnu Ömer (radıyallahu
anhümâ) anlatıyor: Abdullah İbnu Übey İbni Selül öldüğü zaman oğlu (radıyallahu
nah) Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm)'ın huzur-i âlîlerine çıkıp, mübarek
gömleklerini babasına kefen olarak vermesini talep etti. Resûlullah
(aleyhissalâtu vesselâm) talebi kabul edip verdi. Bunun üzerine, babasının
cenâze namazını kıldırıvermesini talep etti. Resûlullah (aleyhissalâtu
vesselâm) bu talebi de kabul etti ve namaz kıldırmak üzere kalktı. Ancak, Hz.
Ömer (radıyallahu anh) kalkarak Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm)'ın
elbisesinden tuttu ve: "Ey Allah'ın Resulü, Rabbin seni, ona namaz
kılmaktan men etmişken, sen nasıl ona namaz kılarsın?" diye müdahale etti.
Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm): "Allah beni muhayyer bırakmıştır,
zira: "Onların ister bağışlanmasını dile, ister dileme, birdir. Onlara
yetmiş defa bağışlanma dilesen de Allah onları bağışlamayacaktır" (Tevbe,
80) buyurmaktadır. ben yetmişden de fazla bağışlama talebinde bulunacağım"
dedi. Hz. Ömer (radıyallahu anh): "Ama, o münafıktır!" dedi.

Resûlullah (aleyhissalâtu
vesselâm) buna rağmen onun ardından namaz kıldı. Bunun üzerine Cenab-ı Hakk şu
ayeti inzal buyurdu: "Onlardan ölen hiç kimse için ebediyyen namaz
kılmayacaksın, mezarı başında da durmayacaksın. Çünkü onlar Allah ve Resûlüne
inanmadılar, fâsık olarak öldüler" (Tevbe, 84)

Hz. Ömer (radıyallahu anh)
der ki: "Sonra o gün Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm)'a karşı izhar
ettiğim cür'ete hayret ettim. Allah ve Resûlü daha iyi bilirler." (Bu son
cümlenin İbnu Abbas'ın sözü olma ihtimali de mevcuttur).

Buhari, Cenaiz 85, Tefsir,
Berâe 12; Müslim, Fedâilu's-Sahâbe 25, (2400), Sıfatu'l-Münâfıkin 3, (2744);
Tirmizi, Tefsir 3096 H.; Nesai, Cenaiz 69, (4, 68).

Tirmizi'nin rivayetinde şu
ziyade var: "Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm) bu ayetten sonra
münafıkların cenaze namazını kılmadı."

650 - Hz. Ebu Hüreyre
(radıyallahu anh) anlatıyor: "Şu ayet Kuba halkı hakkında nâzil olmuştur:
(Meâlen): "Orada, arınmak isteyen insanlar vardır. Allah arınmak
isteyenleri sever" (Tevbe 108).

Tirmizi, Tefsir, Berâe
(3099); Ebu Davud, Tahâret 23 (44); İbnu Mace, Tahâret, (357).

651 - Ali İbnu Ebi Talib
(radıyallahu anh) anlatıyor: "Ben, müşrik olan anne babası için, Allah'tan
af ve mağfiret dileyen birini gördüm. Kendisine: "Sen müşrik olan anne
baban için istiğfarda mı bulunuyorsun, (olur mu bu?)" dedim. Adam bana:
"(Niye olmasın, Kur'ân-ı Kerim'de) Hz. İbrahim (aleyhisselam) müşrik olan
babası için istiğfar etmektedir" diye cevap verdi.

Ben durumu Resûlullah
(aleyhissalâtu vesselâm)'a anlattım. Bunun üzerine şu mealdeki ayet indi:
"Cehennemlik oldukları anlaşıldıktan sonra, akraba bile olsalar, puta
tapanlar için mağfiret dilemek Peygambere ve müminlere yaraşmaz. İbrahim'in,
babası için mağfiret dilemesi, sadece ona verdiği bir sözden ötürü idi.
Allah'ın düşmanı olduğunu anlayınca ondan uzaklaştı..." (Tevbe, 113-114).

Tirmizi, Tefsir, Berâe
(3100); Nesâî, Cenâiz 102, (4, 91).

652 - Muhammed İbnu Şihab
ez-Zühri anlatıyor: "Bana Abdurrahmen İbnu Abidllah İbni Ka'b İbni Malik
nakletti: Abdullah İbnu Ka'b -ki babası Ka'b gözlerini kaybettiği zaman
kardeşleri değil, kendisi babasına rehberlik etmişti- kavmi içinde Resûlullah
(aleyhissalâtu vesselâm)7ın ashabının hadislerini en iyi bilen ve en iyi
öğrenmiş olanıydı. Abdullah dedi ki: "Babam Ka'b İbnu Malik'in, Resûlullah
(aleyhissalâtu vesselâm) Tebük seferine çıktığı zaman, sefere katılmayışı ile
ilgili hikayeyi kendisinden dinledi. Şöyle anlatmıştı: "Ben Tebük gazvesi
hariç Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm)'ın çıkardığı gazvelerden hiçbirine
katılmamazlık etmemiştim. Gerçi Bedir gazvesine iştirak etmedim. Ancak buna
katılmayanlardan kimseyi Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm) kınamadı. O
seferde Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm) ve Müslümanlar savaşı değil,
Kureyş'in kervanını ele geçirmeyi düşünüyorlardı. Ne var ki Cenab-ı Hakk
bunlarla düşmanı beklenmedik anda karşı karşıya getirdi.

Ben Akabe gecesinde İslâm'la
müşerref olup ilk andlaşmayı yaptığımız esnada Resûlullah (aleyhissalâtu
vesselâm)'la beraberdim. Ben Akabe'de hazır bulunmayı Bedir'de hazır bulunmaya
değişmem, halk Bedir gazasını Akabe biatından daha çok ansa da.

Benim Tebük seferinden geri
kalışımla ilgili habere gelince, gerçekten ben hiçbir zaman, o sıradaki kadar
güçlü ve zengin olmamıştım. Allah'a kasemle söylüyorum, daha önce hiçbir zaman
iki devem olmamıştı. Ama o gazve sırasında iki tane binmeye mahsus devem vardı.
Bir de Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm) gazaya niyet etti mi mübhem ifadeler
kullanarak asıl hedefi belli etmezdi. Fakat bu gazvede öyle yapmadı. Çünkü Tebük
seferi çok sıcak bir mevsimde oluyordu. Uzak bir seferi ve tehlikeleri göze
almış, büyük bir düşmanı hedef edinmişti. Müslümanlar gazve hazırlıklarını tam
yapsınlar diye durumu bütün ciddiyetle açıklamış, gidecekleri istikameti
gizlemeksizin bildirmişti.

Resûlullah (aleyhissalâtu
vesselâm)'la sefere katılacak Müslümanlar pek çoktu. Askerlerin künyelerini
kayıt defteri almıyordu. Kayıt defterinden maksat künyelerin yazıldığı
divandı." Ka'b (rivayetine devamla) der ki: "Pek az kimse gözden
kaybolmayı (katılmamayı) arzu ediyordu. Bunlar da vahiy gelmedikçe,
gizlendikleri, Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm) tarafından
bilinilemiyeceğini zanneden kimselerdi.

Bu gazve, tam meyvelerin
erdiği, gölgelerin iyice tatlılaştığı bir zamana rastlamıştı. Ben de meyve ve
gölgeye düşkün bir kimseydim.

Resûlullah (aleyhissalâtu
vesselâm) ve Müslümanlar yol hazırlığı yaptılar. Ben de onlarla yol hazırlığı
yapmak üzere sabahleyin evden çıkar (kararsızlık içinde) hiçbir şey yapmadan
geri dönerdim. Kendi kendime: "Bu da bir şey mi, dilersem hazırlığı
çabucak yapabilirim" diye teselli olur, avunurdum. Bu hal böylece devam
etti. Öyle ki, başkaları ciddi ciddi hazırlığını tamamlamıştı.

Derken Resûlullah
(aleyhissalâtu vesselâm) ve Müslümanlar yola çıktılar. Ben hâlâ hiçbir hazırlık
yapmamıştım. Yine hazırlık için gittim geldim ama bir şey yapmaya bir türlü
elim varmıyordu. Bu hal de sürdü gitti. Askerler sür'atle yol aldılar. Gazve
elimden kaçtı. Yine de yola çıkıp onlara kavuşmayı düşündüm. Keşke bunu
yapsaydım. Bana bu da nasib olmadı.

Resûlullah (aleyhissalâtu
vesselâm) Medine'den ayrıldıktan sonra halkın arasına çıkınca gördüğüm bir
husus beni üzmeye başladı: Çarşı-pazarda benim gibi kalanlar meyanında
gördüklerim ya münafıklık damgasını yemiş olanlardı veya zayıflıkları sebebiyle
Cenâb-ı Hakk'ın mazur addettiği kimselerdi.

Öte yandan Resûlullah
(aleyhissalâtu vesselâm) da beni Tebük'e varıncaya kadar hiç anmamış. Orada
kalabalığın arasında otururken: "Ka'b İbnu Mâlik ne yaptı, (ondan ne haber
var?)" diye sormuş. Benû Seleme'den birisi: "Ey Allah'ın Resûlü, onu,
yakışıklı iki elbisesi ve çalımla iki tarafına bakması (Medine'de)
hapsetti" demiş. Muaz da ona şu cevabı vermiş: "Ne kötü konuşuyorsun.
Ey Allah'ın Resulü Allah'a kasem olsun Mâlik hakkında hayırdan başka bir şey
bilmiyoruz" demiş.

Resûlullah (aleyhissalâtu
vesselâm) sükût buyurmuşlar. Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm) bu durumda
iken, uzaktan beyazlara bürünmüş bir adamın silüetini görür ve: "Bu gelen
Ebu Heyseme olmasın!" der. Gerçektende o Ebu Heyseme el-Sari'dir. Yani,
sefer hazırlığı sırasında bir sâ'lık hurma verdi diye münafıkların birbirlerine
kaş-göz ederek istihza ettikleri zât".

Kâ'b (sözlerine devamla) der
ki: "Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm)'ın Tebük'ten ayrılıp yola çıktığı
haberi bana ulaşınca keder ve üzüntüm tekrar arttı. Bir yalan hazırlamaya
başladım. "Yarın, Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm)'ın öfkesinden, ne
söyleyerek kurtulabilirim?" diyordum. Bu hususta ailemde aklı başında
herkesin fikrine müracat ediyordum.

Resûlullah (aleyhissalâtu
vesselâm)'ın gelmesi yaklaştı dendiği zaman benden yanlış düşünceler zâil oldu.
İyice anladım ki, hiçbir yalan asla beni kurtaramaz. Doğruyu söylemeye karar
verdim. Derken Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm) bir sabah Medine'ye
geldiler. O, bir seferden dönünce ilk iş olarak mescide uğrar, iki rek'at namaz
kılar, ondan sonra halka görünürdü. Bu gelişinde de namazını kılıp halkı kabul
etmeye başlayınca sefere katılmayıp geride kalanlar gelip özür dilemeye,
özürleri hususunda inandırıcı olmak için yeminler etmeye başladılar. Bunlar
seksen kadar erkekti. Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm) onların özürlerini
kabul ediyor, onlardan beyat alıyor, onlara istiğfarda bulunuyor, işlerini
Allah'a havale ediyordu.

Ben de geldim. Selam verdim.
Selâmımı işitince öfkeli öfkeli tebessüm etti ve "Gel" dedi.
Yaklaştım ve önüne oturdum.

-"Niye geride kaldın,
sen (Akabe'de) biat edip itaatı sırtına almış değil miydin?" dedi. Ben şu
cevabı verdim:

-"Evet ey Allah'ın
Resulü! Ben senin değil de dünya ehlinden bir başkasının yanında oturmuş
olsaydım, inandırıcı bir özür söyleyip, mutlaka öfkesini gidererek yanından
ayrılırdım. Çünkü, Allah bana yeterli bir ifade gücü vermiş bulunmaktadır.
Ancak, Allah'a kasem olsun kesinlikle inanıyorum ki, bugün sizi, benden razı
kılacak bir yalan söylesem çok geçmeden Allah sizi bana öfkelendirecektir. Size
doğruyu söylesem bana kızacaksınız. Ama ben de o hususta Allah'tan af dilerim.
Gerçeği söylüyorum, kasem olsun hiç bir özrüm yoktu. Vallahi başka hiç bir
vakit, sizden geri kaldığım zamanki kadar güçlü ve zengin değildim."

Benim bu itirafım üzerine
Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm): "İşte bu doğru konuştu" dedi ve
bana da: "Kalk, Allah senin hakkında hükmedinceye kadar bekle!"
buyurdu. Ben de kalktım. Benû Seleme'den bir kısım insanlar da koşarak beni
tâkip ettiler ve bana:

-"Allah'a kasem olsun
bundan önce herhangi bir günah işlediğini bilmiyoruz. Savaştan geri kalan
diğerlerinin yaptığı gibi Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm)'ın senin için
yapacağı istiğfar bu günâhını affettirmeye yeterdi" dediler."

Mâlik (devamla) şunları
anlattı: "Sonra: Benim vaziyetime düşen başka biri var mı? diye sordum.
"Evet iki kişi daha tıpkı senin gibi itirafta bulundular. Onlara da sana
söylenen söylendi" dediler.

-"Mürâre İbnu'r-Rebî
el-Amiri ile Hilâl İbnu Ümeyye el-Vâkıfî (radıyallahu anhümâ)" dediler.
Bana çok sâlih iki kişi zikretmiş oldular. Bunlar Bedir gazvesinde bulunmuş,
nümune-i imtisâl kişilerdi. Bunların ismini duyunca, geri gidip özür beyan etme
fikrinden vazgeçtim.

Derken Resûlullah
(aleyhissalâtu vesselâm), Müslümanlara gazveye katılmayanlardan sadece üçümüzle
konuşmayı yasakladı. Bunun üzerine halk bizden çekindi ve yüz çevirdi. Öyle ki
yeryüzü bana yabancılaştı. Dünya, önceden bilip tanıdığım dünya olmaktan çıktı.

Bu minval üzere elli gece
geçirdik. Diğer iki arkadaşım, halktan uzaklaşıp evlerinde oturup ağlayarak
vakit geçirdiler. Onlardan daha genç, daha güçlü olan ben dışarı çıkıyor,
namazlara katılıyor, çarşı pazar dolaşıyordum. Ama kimse benimle konuşmuyordu.
Bazan namazdan sonra, ashabıyla oturmakta olan Resûlullah (aleyhissalâtu
vesselâm)'a uğrayıp selam veriyordum. İçimden, "Acaba, benim selamımı
alarak dudaklarını kıpırdatır mı?" diye kendi kendime sorardım. Sonra
yakınına durup namaz kılar, göz ucuyla da ona bakardım. Namaza durunca bana
baktığını da görürdüm. Ama ben ona yönelecek olsam derhal benden yüzünü
çevirirdi.

Müslümanların cefasından
çektiğim bu ızdıraplı hal uzayınca bir gün dayanamayıp gittim. Ebû Katâde'nin
bahçe duvarını aştım. O amcamın oğlu idi ve herkesten çok severdim. Yanına varınca
selâm verdim. Hayret! Vallahi selâmımı almadı. Kendisine: Ey Ebu Katâde Allah
aşkına söyle. Allah ve Resulü'nü sevdiğimi bilmiyor musun? dedim. Sustu, cevap
vermedi. Tekrar Allah aşkına diye yemin verdim, yine konuşmadı. Üçüncü sefer
Allah adına yemin verdim. Bu defa:

"-Allah ve Resulü daha
iyi bilir!" dedi. Bunun üzerine gözlerimden yaş boşandı. Geri döndüm,
duvarı aştım."

Ka'b hikayesine devamla der
ki: "(Bir gün) Medine çarşısında yürürken Medine'ye buğday satmaya gelmiş,
Şam ahalisinden Nabâti bir fellâh: "Ka'b İbnu Mâlik'i bana kim
gösterecek?" diyordu. Halk beni ona gösterdi. Adam bana yaklaştı. Gassan
Kralı'ndan bir mektup getirdi. Ben okuma-yazma bilirdim, hemen okudum. Mektupta
şöyle diyordu: "Bana gelen habere göre arkadaşın sana sıkıntı veriyormuş.
Allah seni hakâret görmek, sıkıntı çekmek için yaratmadı. Bize gel, sana iyi
davranalım." mektubu okur okumaz: "Bu da bir başka belâ" dedim.
Tandıra götürüp attım ve yaktım.

Nihayet bu (boğucu) elli
günden kırkı geçmiş, (hakkımızda) vahiy de gecikmişti. Aniden Resûlullah
(aleyhissalâtu vesselâm)'ın elçisi geldi. Bana: "Resûlullah, hanımını
terketmeni emrediyor" dedi. ben: "Boşayacak mıyım, yoksa başka
şekilde bir terk mi?" diye sordum. "Hayır, boşamıyacaksın, ondan
ayrıl, sakın yaklaşma!" dedi.

Resûlullah (aleyhissalâtu
vesselâm) aynı haberi diğer iki arkadaşıma da göndermişti. Hanımıma:
"Ailene dön, onların yanında kal, Allah bu meselede bir hüküm bildirinceye
kadar da orada bekle" dedim.

Hilâl İbnu Ümeyye'nin hanımı
Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm)'a müracaat ederek: "Ey Allah'ın
Resulü, Ümeyye İbnu Hilâl kendini kaybetmiş bir ihtiyardır, hizmetçisi de
yoktur. Ona hizmetini yapıversem bir mahzuru var mı?" diye izin istemiş.
Ve: "Hayır, hizmet edebilirsin, ancak sakın yakınlaşmada bulunma"
cevabını almış. Kadın da: "Hayır ya Resûlullah! Vallahi, zaten onda
kımıldayacak mecal kalmadı. Vallahi cezalandığı günden şu ana kadar hiç ara
vermeden habire ağlıyor" dedi.

Ailemden bazısı bana:
"Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm)'a gidip hanımın, hizmetlerini yapıvermesi
için izin istesen iyi olur. Nitekim o, Hilâl'in hanımına hizmet etmesi için
müsaade etti" diye tavsiyede bulundu. "Hayır, dedim, böyle bir
talepte bulunmayacağım. Bana ne diyeceğini nasıl bilebilirim, ben genç bir
kimseyim."

Böylece sıkıntısı daha da
artan on gece daha geçirdim. Konuşmaktan yasaklandığımızın üzerinden tam elli
gece geçti. Ellinci gecenin sabah namazını evlerimizden birinin damında
kılmıştım. Ben Allahu Teâla'nın hakkımızda belirttiği o dehşetli hâl içinde
oturmuş duruyordum. Ruhum sıkılmış, bütün genişliğine rağmen dünya daralmıştı.
Sanki bir cendere içerisindeydim. Bir ses işittim. Bu, Sel dağı üzerine çıkmış
yüksek sesle bağıran birinin sesiydi. (Dikkat kesildim: Bana sesleniyor ve):

"Ey Kâ'b İbnu Mâlik
müjde!" diyordu. Hemen secdeye kapandım. Hakkımızda bir kurtuluşun
geldiğini anlamıştım.

Meğer Resûlullah
(aleyhissalâtu vesselâm), Cenab-ı Hakk'ın bizi affettiğine dair müjdeli haberi
o gün sabah namazında halka duyurmuş, halk da bize müjdelemek üzere koşuşmuş,
bazıları da diğer iki arkadaşıma gitmişmiş. Bir zat bana at koşmuştu, Eslemli
biri de yaya olarak seğirtip dağa çıkmış... Tabii ki ses, attan daha hızlı yol
aldı.

Müjdeci sesini duyduğum kimse
bir müddet sonra bizzat yanıma gelince, derhal iki parça elbisemi çıkarıp müjde
bedeli olarak kendisine giydirdim. Yemin olsun o gün için başka bir şeyim
yoktu. Emanet iki giyecek te'min ettim, onları giyip, Resûlullah (aleyhissalâtu
vesselâm)'ı görmek arzusuyla dışarı fırladım. Yolda halk grup grup beni
karşılıyor. Cenab-ı Hakk'ın affı sebebiyle tebrik ediyordu.

Bu minval üzere Mescid'e
geldim. Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm) etrafını saran ashabının ortasında
oturuyordu.

Beni görünce Talha İbnu
Ubeydillah (radıyallahu anh) kalktı, bana doğru koşup musafaha yaptı ve beni
tebrik etti. Yemin olsun, onun dışında muhacirlerden başka kalkan olmadı."

Ka'b onun bu samimi
davranışını ömrü boyu unutmayacaktır.

Ka'b, (sözlerine devam
ederek) şunları söyledi: "Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm)'a selam
verince memnuniyetten ışıl ışıl, mütebessim bir yüzle: "Müjdeler olsun!
Annenden doğalıdan beri yaşadığın en hayırlı gününü tebrik ederim" dedi.
Ben hemen sordum:

"Ey Allah'ın Resûlü, bu
sizin bağışladığınız bir lütuf mu, Cenâb-ı Hak'tan gelen bir lütuf mu?"

"Hayır, Allah'tan gelen
bir lütuf!" dedi.

Ka'b, ilaveten dedi ki:
"Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm)'ın vech-i mübarekleri, sürurlu
anlarında, bir ay parçası gibi nurlanır ve parlardı. Biz, bunu derhal anlardık.

Ben önüne oturunca: "Ey
Allah'ın Resulü! Mazhar olduğum bu af sebebiyle ne var ne yok bütün malımı
Allah ve Resulü'ne bağışlıyorum" dedim.

"Hayır, dedi. Hepsi
olmaz, bir kısmını kendine ayır, bu senin için daha hayırlı."

"Ey Allah'ın Resulü,
biliyorum ki, Allah beni sıdkımdan, doğru sözlülüğümden dolayı kurtardı. Benim
tevbemden biri de artık, yaşadığım müddetçe hep doğru söylemek olacaktır."

Allah'a yemin olsun,
Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm)'a bunu söylediğim günden beri, doğru söz
hususunda, Allah'ın bana lutfettiği ihsandan daha güzeline mazhar olan birisini
bilmiyorum. Yine Allah'a kasem ederek söylüyorum, Resûlullah (aleyhissalâtu
vesselâm)'a söz verdiğim günden beri bir kerecik olsun yalan söylemeyi
düşünmedim. Geri kalan ömrümde de Allah'ın beni yalandan korumasını
diliyorum."

Ka'b şunu da söyledi:
"Bizimle ilgili olarak Allahu Teâla şu ayeti indirmişti:

"And olsun ki, Allah,
sıkıntılı bir zamanda bir kısmının kalpleri kaymak üzere iken Peygambere uyan
Muhâcirler'le Ensâr'ın ve Peygamber'in tevbelerini kabul etti. Tevbelerini,
onlara karşı şefkatli ve merhametli olduğu için kabul etmiştir. bütün
genişliğine rağmen dünya onlara dar gelerek nefisleri kendilerini sıkıştırıp
Allah'tan başka sığınacak kimse olmadığını anlayan, (savaştan) geri kalmış üç
kişinin tevbesini de kabul etti. Allah, tevbe ettikleri için onların tevbesini
kabul etmiştir. Çünkü O, tevbeleri kabul eden, merhametli olandır. Ey iman
edenler! Allah'tan sakının ve doğrularla beraber olun!" (Tevbe, 117-119).

Ka'b şunu da dermiş:
"Allah'a yeminle söylüyorum, Allah beni İslâm'la şereflendirdikten sonra,
bana göre, Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm)'a söylediğim doğru sözden daha
büyük bir nimet vermemiştir. (Allah'ın bana lutfettiği birinci büyük nimeti
İslâm'la müşerref olmam, ikinci büyük nimeti de Resûlullah (aleyhissalâtu
vesselâm)'a doğru söz söylememi nasib etmiş olmasıdır). Aksi takdirde, diğer
yalan söyleyenler gibi ben de helâk olacaktım. Nitekim Cenâb-ı Hak, vahiy
indirdiği zaman, yalan söyleyenler hakkında, bir kimse için söylenebilecek en
kötü şeyi söylemiştir. Allahu Teâla şöyle buyurmuştur: "Döndüğünüzde,
kendilerin çıkışmamanız için, Allah'a yemin edeceklerdir. Siz onlardan yüz
çevirin. Çünkü onlar pistirler. Yaptıklarının karşılığı olarak varacakları yer
cehennemdir. Kendilerinden hoşnud olasınız diye, size yemin verirler. Siz
onlardan razı olsanız bile, Allah yoldan çıkmış fasık kimselerden razı
olmaz" (Tevbe, 95-96).

Kâ'b şunu söyledi:
"(Resûlullah Tebük seferinden döndüğü zaman, sefere katılmayanlar gidip
özür diledikleri, Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm)'ın da, yemin etmeleri
üzerine özürlerini kabul buyurup kendileriyle bey'atlaşıp, haklarında
istiğfarda bulunduğu kimselerden, biz üç kişi ayrı tutulmuş, (onların mazhar
olduğu aftan istifade edememiştik.) Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm) bizim
işimizi, Allah hakkımızda hükmedinceye kadar tehir etmişti. Hakkımızda gelen
ayette, Cenab-ı Hakk'ın: "..geri kalmış üç kişi.." sözünden kasıd,
savaştan geri kalmamız değildir, bu geri kalış Resûlullah (aleyhissalâtu
vesselâm)'in hakkımızdaki hükmü geri bırakması, yemin ederek özür dileyenlerin
özrünü kabul ettiği kimselerden ayrı tutmasıdır."

Buhari, Vesâya 16, Cihad 103,
Menakıb 23, Menakıbu'l-Ensâr 43, Meğazi 3, 78, Tefsir, Berâe, 17, 18, 19,
İsti'zân 21, Eymân 24, Ahkâm 53; Müslim, Tevbe 53, (2769); Tirmizi, Tefsir,
Berâe, (3101); Ebu Davud, Talak 11, (2202), Cihad 173, (2773), Nüzur 29,
(3317); Nesai, Talak 18, (6, 152), Nüzur 37, (7, 22).).

653 - İbnu Abbas (radıyallahu
anhüma), "(Allah yolunda savaşa) çıkmazsanız Allah size can yakıcı azabla
azâb eder..." (Tevbe, 39) ayeti ile, "Medinelilere ve çevrelerinde
bulunan bedevileri, savaşta Allah'ın Peygamberinden geri kalmak, kendilerini
ona tercih etmek yaraşmaz" (Tevbe, 120) ayetini şu ayet neshetmiştir:
"Müminler toptan savaşa çıkmamalıdır. Her topluluktan bir tâifenin, dini
iyi öğrenmek ve milletlerini geri döndüklerinde uyarmak üzere geri kalmaları
gerekli olmaz mı?..." (Tevbe, 122).

(Ebu Davud, Cihad 19.
(2503).)

654 - Necdet İbnu Nâki' diyor
ki: "İbnu Abbas (radıyallahu anhüma)'a şu ayet hakkında sordum:
"(Allah yolunda cihada) çıkmazsanız, Allah size can yakıcı azâbla azâb
eder..." (Tevbe, 39). Şu açıklamayı yaptı: "Allah onlardan yağmuru
kesti. Böylece (kuraklık Allah'ın onlara takdir ettiği) azabları oldu."

Ebu Davud, Cihad 19. (2506)H.

YUNUS (ALEYHİSSELAM) SURESİ

655 - Ubâde tu'bnu's-Sâmit
(radıyallahu anh) anlatıyor: "Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm)'a
Cenab-ı Hakk'ın şu ayeti hakkında sordum: "Dünya hayatında da, ahirette de
müjde onlaradır.." (Yunus, 64). Şu cevabı verdi: "Burada kastedilen
müjde sâlih rüyadır. Mü'min kul onu görür veya kendisine gösterilir."

Tirmizi, Rü'ya 3, (2276).

656 - İbnu Abbâs (radıyallahu
anhüma) anlatıyor: "Hz. Peygamber (aleyhissalâtu vesselâm) buyurdular ki:
"Cenab-ı Hakk Firavun'u suda boğduğu zaman: "Beni İsrail'in
inandığından başka ilah olmadığına inandım" dedi. (Yunus, 90). Cebrail
buyurdu ki: "Ey Muhammed, sen beni denizin çamurundan alıp, (Allah'ın)
rahmeti ona ulaşıverir korkusuyla ağzını tıkarken görseydin."

Tirmizi, Tefsir, Yunus,
(3106).

HÛD (ALEYHİSSELAM) SURESİ

657 - İbnu Abbas (radıyallahu
anhüma) anlatıyor: "Hz. Ebu Bekir (radıyallahu anh): "Ey Allah'ın
Resûlü, saçların ağardı, yaşlandın" dedi. Resûlullah (aleyhissalâtu
vesselâm): "Beni, Hûd, Vakı'a, Mürselât, Amme yetesâelun ve İza'ş-Şemsü
Küvviret sûreleri ihtiyarlattı" cevabını verdi."

Tirmizi, Tefsir, Vâkı'a,
(3293).

658 - Yine İbnu Abbas
(radıyallahu anhüma)'ın anlattığına göre, kendisine Cenab-ı Hakk'ın şu mealdeki
kelamından sual sorulmuştur: "Bilin ki, onlar, Kur'an okunurken gizlenmek
için iki büklüm olurlar. Bilin ki elbiselerine büründüklerinde bile Allah
onların gizlediklerini ve açığa vurduklarını bilir. Çünkü o, Kalplerde olanı
bilendir (Hud, 5).

İbnu Abbas (radıyallahu
anhüma) şu açıklamayı yapmıştır: "Bunlar helâda soyununca avret
mahallerinin açılıp, o manzaralarının semaya ulaşmasından, keza hanımlarıyla
cinsi mukarenet sırasında soyununca çıplak hallerinin semaya ulaşmasından
korkup haya duyan, (bu yüzden kendilerine sıkıntı veren) kimseler hakkında
nazil olmuştur."

Buhari, Tefsir, Hud 1.

659 - Ebu Musa el-Eş'ari
(radıyallahu anh) anlatıyor: Resul-i Ekrem (aleyhissalâtu vesselâm) buyurdular
ki: "Allahu Teâla, zalime biraz fırsat tanır, amma bir de yakaladı mı
artık paçayı kurtaramaz." Sonra da şu ayeti okudular: "Allah
kasabaların zâlim halkını yakalayınca böyle yakalar, yakalaması da şiddetli ve
elimdir" (Hid, 102).

Tirmizi, rivayetinde:
"Fırsat tanır (yümlî) değil, "mühlet tanır" (yümhil) olması
muhtemeldir" demiştir.

Buhari, Tefsir, Hud 5;
Müslim, Birr 61, (2583); Tirmizi, Tefsir, Hud, (3109); İbnu Mace, Fiten 22,
(4018).

660 - İbnu Mes'ud
(radıyallahu anh) anlatıyor: "Bir adam gelerek: "Ey Allah'ın Resulü!
Ben şehrin öbür tarafında bir kadına elledim, cima yapmaksızın onunla nefsimi
tatmin ettim. Ve işte ben buradayım, istediğin cezayı ver" dedi.

Hz. Ömer atılarak:
"Allah seni örtmüş, keşke sen de kendini örtüp açıklamasaydın" dedi.
Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm) hiçbir cevap vermedi. Adam kalkıp gitti.
Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm) peşine bir adam göndererek onu çağırtıp şu
ayeti okudu: "Gündüzün iki ucunda ve gecenin gündüze yakın zamanlarında
namaz kıl. Doğrusu iyilikler kötülükleri giderir... Bu, öğüt kabûl edenlere bir
öğüttür" (Hûd, 114). Bunun üzerine bir adam: "Ey Allah'ın Resulü bu
hüküm sadece soru sahibi için mi (başkasına da şâmil mi)?" diye sordu.
Resûlulah (aleyhissalâtu vesselâm): "Herkes için" cevabını verdi.

Buhari, Mevâkitu's-Salât 4,
Tefsir, Hûd 6; Müslim, Tevbe 39, (2763); Tirmizi, Tefsir, Hûd, (3111); Ebu
Davud, Hudud 32, (4468).

YUSUF (ALEYHİSSELAM) SURESİ

661 - Urve tu'bnu Zübeyr
(rahimehullah) anlatıyor: "Ben, diyor, Hz. Aişe (radıyallahu anhâ)'ye şu
ayetten sordum: "Öyle ki, peygamberler ümidsizliğe düşüp,
yalanlandıklarını sandıkları bir sırada onlara yardımımız gelmiştir"
(Yusuf 110).

-Bu ayette geçen bir kelime
küzzibû şeklinde şeddeli mi okunmalı, küzibû şeklinde şeddesiz mi okumalı?
dedim. Bana: "Onları kavimleri yalanladı" diye cevap verdi.

Urve der ki: "Öyle ise,
yemin olsun, onlar kesinlikle bildiler ki, kavimleri kendilerini tekzib
etmiştir, (böyle okununca) "tekzib edildikleri zannına düştüler" diye
bir mâna verme ihtimali kalmaz" dedim. Hz. Aişe: "Ey Urvecik,
öyledir. Peygamberler bu hususta kesin kanaate vardılar!" dedi. Ben
tekrar: "Ama ayet belki de "küzibû" diye okunmalı" dedim.
Cevaben: "Allah korusun, peygamberler, Rableri hakkında böyle bir zanna
düşmezler" dedi.

Ben tekrar: "Bu âyet
nedir? (kimlerden bahsediyor?)" diye sordum.

Cevaben: "Onlar
peygamberlerin kendilerine tabi olan adamlarıdır, bu kimseler Rablerine
inanmış, peygamberlerini de tasdik etmişlerdir. Ancak mâruz kaldıkları belâ
uzamış, Allah'tan onlara gelecek yardım da gecikmiştir. O kadar ki,
kavimlerinden kendilerini tekzib edenler sebebiyle peygamberler ümidlerini
kestikleri ve artık etbâlarının kendilerini tekzib ettiği zannına düştükleri
bir anda Allah'ın yardımı onlara ulaşmıştır. (İşte âyet-i kerimede bu durumdaki
peygamberler ve onların etbaları kastedilmektedir.)"

Buhari, Enbiya 19, Tefsir,
Bakara 38, Yusuf 6.

662 - İbnu Abbas (radıyallahu
anhüma) şu ayet hakkında: "Onların çoğu, ortak koşmadan Allah'a
inanmazlar" (Yusuf, 106) şu açıklamayı yapmıştır: "Yani, "Onlara
kendilerini kim yarattı, semâvat ve arzı kim yarattı diye sorarsınız,
"Allah" diye cevap verirler, işte bu onların imanıdır. İbadet etmeye
gelince Allah'tan başkasına taparlar, bu da onların ortak koşmaları, şirkleridir."

Rezin'in ilavesidir. (Taberi
13, 51).

RA'D SURESİ

663 - Hz. Ebu Hüreyre
(radıyallahu anh) anlatıyor: "Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm), Cenâb-ı
Hakk'ın: "Arzda birbirine komşu kıt'alar vardır, üzüm bağları, ekinler,
çatallı ve çatalsız hurmalıklar vardır ki hepsi bir su ile sulanıyor. (Böyle
iken) biz onlardan bazısını yemişlerinde (ve tadlarında), bazısından üstün
kılıyoruz. İşte bunlarda da aklını kullanacak zümreler için elbette âyetler
vardır" (Ra'd, 4). Kelâm-ı İlâhisinde geçen "üstünlük"ü şöyle
açıkladılar: "Bu onların, kalitesiz, fârisi çeşitten tatlı ve ekşi
oluşlarıdır."

Tirmizi, Tefsir, Ra'd,
(3117).

İBRAHİM (ALEYHİSSELAM) SURESİ

664 - Ebu Umame (radıyallahu
anh) anlatıyor: "Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm): "Ardında
cehennem vardır, orada kendisine irinli su içirilecektir" (İbrahim 14, 16)
ayeti hakkında şu açıklamayı yaptı: "İrin ağzına yaklaştırılır, ondan
ikrah eder, iğrenir. Biraz daha yaklaştırılınca suratı yanar ve başının derisi
dökülür. İrini içince kıçından çıkıncaya kadar, (geçtiği yerleri ve bu meyanda)
bağırsaklarını param parça eder."

Resûlullah bu açıklama
üzerine şu ayetleri okudu: "...Ateşte ebedi kalan ve bağırsaklarını parça
parça edecek kaynar su içirilen kimseler..." (Muhammed, 15).

"...Onlar yardım
istediklerinde erimiş mâden gibi, yüzleri kavuran bir su kendilerine
sunulur" (Kehf, 29).

Tirmizi, Cehennem, 4, (2586).

665 - Enes İbnu Mâlik
(radıyallahu anh) anlatıyor: Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm):
"Allah'ın hoş bir sözü; kökü sağlam, dalları göğe doğru olan -Rabbinin
izniyle her zaman meyve veren- hoş bir ağaca benzeterek nasıl misal verdiğini
görmüyor musun?" (İbrahim, 24-25) ayetinde zikredilen ağaç hakkında:
"O hurma ağacıdır" buyurdu. Ve müteakip ayette ifade edilen kötü
ağacı da hanzale'ye (zakkum, Ebu Cehil karpuzu da denir, mercimek ağacıdır)
benzetti. Ayet şöyle: "Çirkin bir söz de yerden koparılmış, hiç bir sebatı
olmayan kötü bir ağaca benzer" (İbrahim, 26).

Tirmizi, Tefsir, İbrahim
(3118).

666 - el-Berâ İbnu'l-Âzib
(radıyallahu anhüma) anlatıyor: "Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm)
buyurdular ki: "Müslüman, kabirde suale maruz kalınca: "Allah'tan
başka ilah bulunmadığı ve Muhammed'in O'nun kulu olduğuna şehadet eder".
Bunun delili şu ayettir: "Allah inananları dünya hayatında ve ahirette
sağlam bir söz üzerine tutar; zâlimleri de saptırır..." (İbrahim, 27).

Buhari, Cenaiz 87, Tefsir,
İbrahim 2; Müslim, Sıfatu'l-Cenne, 13, (2871); Tirmizi, Tefsir, İbrahim (3119);
Ebu Davud, Sünne 27, (4750); Nesai, Cenaiz 114, (4, 101); İbnu Mace, Zühd 32,
(4269).

667 - İbnu Abbas (radıyallahu
anhüma), "Allah'ın verdiği nimetleri nankörlükle karşılayanları ve
milletlerini helâk yurduna, yaslanacakları cehenneme götürenleri görmüyor
musun?" (İbrahim, 27-28) ayetini açıklama sadedinde: "Onlar vallahi Kureyş
kâfirleridir. Nankörlükle karşılanan nimet de Muhammed (aleyhissalâtu
vesselâm)'dir. "Helak yurduna... götürdüler"in manası, "Bedir
günü ateşe ... götürdüler" demektir.

Buhari, Megazi 7, Tefsir,
İbrahim 3.

668 - Hz. Aişe (radıyallahu
anha) anlatıyor: Hz. Peygamber (aleyhissalâtu vesselâm)'e şu ayetten sordum:
"Yerin başka bir yerle, göklerin de başka göklerle değiştirildiği, her
şeye üstün gelen tek Allah'ın huzuruna çıktıkları günde sakın, Allah'ın
peygamberlerine verdiği sözden cayacağını sanma..." (İbrahim, 47-48). Ve
dedim ki: "Ey Allah'ın Resulü, o gün insanlar nerede olacaklar?"

-"Sırat üzerinde"
cevabını verdi.

Müslim, Münafıkun 29, (2791);
Tirmizi, Tefsir, İbrahim, (3120).

HİCR SURESİ

669 - İbnu Abbas (radıyallahu
anhümâ) anlatıyor: "Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm)'ın arkasında çok
güzel bir kadın namaz kılıyordu. Cemaatten bazıları onu görmemek için ön safa
kaçıyor, (münafık ve cahil takımından) bazıları da en arka safa geliyor, rükuya
vardığı zaman koltuğunun altından ona bakıyordu. Bu durum üzerine Cenab-ı Hakk
şu ayeti indirdi: "Andolsun, sizden öne geçenleri de biz biliriz, geri
kalanları da biz biliriz" (Hicr, 24).

Nesai, İmamet (2, 118);
Tirmizi Tefsir, Hicr, (3122).

670 - Ebu Said (radıyallahu
anh) anlatıyor: "Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm): "Mü'minin
ferasetinden kaçının, çünkü o Allahu Teâla'nın nuruyla bakar" buyurup
sonra şu ayeti okudular: "Elbette bunda fikr u firaseti olanlar için
ibretler vardır" (Hicr, 75)

Tirmizi, Tefsir, Hicr,
(3125).

671 - İbnu Abbas (radıyallahu
anhümâ) demiştir ki: "Andolsun ki sana Seb'u'l-Mesâni'yi ve Kur'ân-ı
Azim'i verdik" (Hicr 87) ayetinde geçen es-Seb'u'l-Mesânî, uzun sureler
(tıvel)dir."

Nesâî, Salat 26, (2, 139).

672 - Yine İbnu Abbas
(radıyallahu anhüma), "Kur'ân'ı parçalayanlara da..." (Hicr, 91)
ayetini açıklamak üzere: "Onlar Ehl-i Kitap'tır, yani Yahidi ve
Hıristiyanlar. Bunlar onu parçalara bölerek bazı kısımlarına inandılar, bazı
kısımlarına inanmadılar" buyurmuştur.

Buhari, Tefsir, Hicr 4,
Menâkibu'l-Ensar 52.

673 - Hz. Enes (radıyallahu
anh), "Rablerine andolsun ki hepsini yaptıklarından sorumlu
tutacağız" (Hicr, 92-93) ayeti ile ilgili olarak: "Onlar 'Lailahe
illallah' demekten sorumlu olacaklar" demiştir.

Tirmizi, Tefsir, Hicr,
(3126); Buhari, hadisi bab başlığı olarak kaydetmiştir.

NAHL SURESİ

674 - İbnu Abbas (radıyallahu
anhüma), "Gönlü imanla dolu olduğu halde, zor altında olan kimse müstesna,
inandıktan sonra Allah'ı inkâr edip, gönlünü kâfirliğe açanlara Allah katından
bir gazap vardır, büyük azab da onlar içindir" (Nalh, 106) ayetindeki
umumi hükümden şöyle bir istisna yaptı: "Rabbin, türlü eziyete
uğratıldıktan sonra hicret eden, Allah uğrunda savaşan ve sabreden kimselerden
yanadır. Rabbin şüphesiz bundan sonra da bağışlar ve merhamet eder."
(Nahl, 110).

Burada kastedilen Abdullah
İbnu Ebi Sarh'tır. Bu zat, Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm)'ın vahiy kâtibi
idi. Şeytan onu şaşırttı. Kâfirlere katılmasına sebep oldu. Resûlullah
(aleyhissalâtu vesselâm) Fetih günü, onun öldürülmesini emretti. Araya Hz.
Osman girerek affını diledi. Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm) da onu
affetti."

Nesâî, Tahrimu'd-Dem 15, (7,
107).

675 - Übey İbnu Ka'b
(radıyallahu anh) anlatıyor: "Uhud savaşında Ensar'dan altmış dört,
Muhacirler'den de altı kişi şehid düştü (radıyallahu anhüm ecmain). Bu
şehidlerden biri de Hz. Hamza (radıyallahu anh) idi. Bunların cesedlerinden
bazı uzuvlarını kopararak hakaretlerde bulundular. Bunun üzerine Ensâr:
"Bir gün beze de böyle bir fırsat düşerse, bu hakaretin daha fazlasını
yapacağız" dediler.

Mekke'nin fethi günü olunca
şu ayet indi: "Eğer ceza vermek isterseniz size yapılanın ayniyle mukabele
edin. Sabrederseniz andolsun ki bu sabredenler için daha iyidir." (Nahl,
126).

Bir adam: Bugünden sonra
Kureyş yok! dedi. Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm): "Dört kişiden başka
kimseye dokunmayın" diye emretti."

Tirmizi, Tefsir, Nahl (3128).

BENÛ İSRAİL SURESİ

676 - İbnu Abbas (radıyallahu
anhüma), "...Sana gösterdiğimiz rüya ile ve Kur'ân'da lânetlenmiş ağaçla
sadece insanları denedik..." (İsra, 60) mealindeki ayette geçen
"rüya" için şu açıklamayı yaptı: "Bu, Resûlullah (aleyhissalâtu
vesselâm) Miraç gecesinde Beytu'l-Makdis'e götürüldüğü zaman gözüyle
görmesidir. "Kur'ân'da lânetlenmiş ağaç" da zakkum ağacıdır."

Buhari, Menakibu'l-Ensar 42,
Tefsir, Benû İsrail 9, Kader 10; Tirmizi, Tefsir, Benû İsrail, (3133).

677 - İbnu Mes'ud
(radıyallahu anh), "Bir şehri yok etmek istediğimiz zaman onun nimet ve
refahtan şımarmış elebaşılarına (yola gelmelerini) emrederiz. Ama onlar orada
iyice yoldan çıkarlar. Artık o şehir yok olmayı hakeder. Biz de onu yerle bir
ederiz" (İsra, 16) ayetindeki "Şımarmış elebaşılarına emrederiz"
ifadesiyle ilgili olarak şunu söylemiştir: "Biz cahiliye devrinde, sayıca
artan bir kabile için: "falanca kabile arttı" derdik."

678 - Yine İbnu Mes'ud
(radıyallahu anh), "Onların taptıkları da Rablerine daha yakın olmak için
vesile ararlar" (İsra, 57) ayeti hakkında şu açıklamayı yaptı:
"İnsanlardan bir grup, cinlerden bir gruba tapıyorlardı. Bu cinniler
Müslüman oldular. İnsanlar hâla bunlara tapmaya devam ettiler. Bunun üzerine ayet
nazil oldu."

Buhari, Tefsir, Benû İsrail
7, 8; Müslim, Tefsir 28, (3030).

679 - Ebu Hüreyre
(radıyallahu anh) anlatıyor: "Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm),
"Bir gün bütün insanları önderleriyle beraber çağırırız" (İsra, 71)
meâlindeki ayetle ilgili olarak şunu söyledi: "Onlardan biri çağırılır.
(Amellerinin yazıldığı) kitap sağ eline verilir. Vücudu altmış zira'
genişletilir, yüzü beyazlaştırılır. Başına pırıl pırıl yanan inciden bir taç
geçirilir. Bu haliyle arkadaşlarının yanına döner. Arkadaşları onu uzaktan
görünce: "Ey Rabbimiz bunu bize de ver ve onu hakkımızda mübarek kıl"
derler. O, yanlarına gelir ve onlara: "Müjde sizlere! Herbirinize bunun
bir misli var" der.

Kâfire gelince, onun suratı
kararır. Onun da vücudu, altmış zira' genişletilir. Ona da bir taç giydirilir.
Arkadaşları onu görünce: "Bunun şerrinden Allah'a sığınırız, Ey Rabbimiz
onu bize verme" derler. Bu da arkadaşlarının yanına gelir. Onlar: "Ey
Rabbimiz, onu zelil et" derler. O da: "Allah sizi rahmetinden uzak
tuttu, sizden herkese bunun bir misli verilmiştir" der."

Tirmizi, Tefsir, Benû İsrail,
(3135).

680 - İbnu Ömer (radıyallahu
anhüma), "Güneşin kayması (dülûku'ş-şems) anından gecenin kararmasına
kadar güzelce namaz kıl" (İsra, 78) ayetinde geçen dülûku'ş-şems'ten
maksad, "güneşin meyli" derdi.

Muvatta, Vukûtu's-Salat 19,
(1, 11).

681 - Yine Muvatta'da İbnu
Abbas (radıyallahu anh)'tan geldiğine göre, İbnu Abbas, dülûku'ş-şems tabirini:
"İzâ fâe'l-fey'u" diye açıklardı. (Bu da gölgenin batı cihetinden
çekilip doğuya meyletmesidir. Bu da tam zevâl dediğimiz öğle vaktini ifade
eder. Güneş gökte tam tepededir ve artık batı cihetine meyletmektedir.)

Ayetin devamında gelen
"ğasaku'l-leyl" tabirini de, "gece ile gece karanlığının
birleşmesi" diye açıklardı.

Muvatta, Vukûtu's-Salat 20, (1,
11).

682 - Ebu Hüreyre
(radıyallahu anh)'nin rivayetine göre, "...Sabah namazı şâhidlidir"
(İsra, 78) ayeti hakkında Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm) şu açıklamayı
yapmıştır:

"Onda gece melekleri de
gündüz melekleri de, hazır bulunurlar"

Tirmizi, Tefsir, Benû İsrail,
(3136). Tirmizi hadisin sahih olduğunu söylemiştir.

683 - Yine Ebu Hüreyre
(radıyallahu anh) anlatıyor: "Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm)'a:
"...Ümid edebilirsin, Rabbin seni bir Makam-ı Mahmud'a
gönderecektir." (İsra 79) ayetinde zikredilen "Makam-ı
Mahmud"dan sual edildi. Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm): "Bu
şefaat'tir" diye cevap verdi."

Tirmizi, Tefsir, İsra,
(3136).

684 - İbnu Ömer (radıyallahu
anhüma) anlatıyor: "Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm) buyurdular ki:
"İnsanlar kıyamet günü cemaatler halinde olacaklar. Her ümmet kendi
peygamberini takip edip: "Ey falan! bize şefaat et, ey falan bize şefaat
et! diyecekler. Sonunda şefaat etme işi bana kalacak. İşte Makam-ı Mahmud
budur."

Buhari, Tefsir, Benû İsrail,
11, Zekât 52.

685 - İbnu Abbas (radıyallahu
anhüma) anlatıyor: "Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm) hicretle
emredildiği zaman kendisine şu ayet indi: "De ki: "Rabbim, beni dahil
edeceğin yere (Medine'ye) hoşnudluk ve esenlikle dâhil et; çıkaracağın yerden
de (Mekke'den) hoşnudluk ve esenlikle çıkar. Katından beni destekleyecek bir
kuvvet ver" (İsra, 80).

Tirmizi, Tefsir, Benû İsrail,
(3138).

686 - İbnu Mes'ud
(radıyallahu anh) anlatıyor: "Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm)
Yahudilerden bir gruba uğradı. Onlardan bazısı: "Muhammed'e ruh hakkında
sorun" dedi; bazısı da: "Sakın sormayın, hoşunuza gitmeyecek şeyler
işitirsiniz" diye aralarında konuştular. Sonunda kalkıp: "Ey
Ebu'l-Kâsım bize ruh'tan anlat, (ruh nedir?)" dediler. Resûlullah
(aleyhissalâtu vesselâm) bir müddet sessiz durdu. Ben anladım ki kendisine
vahiy inmektedir. Sonra okudu: "Sana ruhtan sorarlar; de ki, ruh Allah'ın
emrinden ibarettir. Size onun hakkında az bir ilim verilmiştir" (İsra, 85)

Bir rivayette: "Onun
hakkında az bir ilim verilmiştir" denmektedir. A'meş: "Bizim
kıraatımızda böyledir" demiştir.

Buhari, İlm 47, Tefsir, Benû
İsrail 13, İ'tisam 3, Tevhid 28, 29; Müslim, Münafıkûn 32, (2794); Tirmizi,
Tefsir (3140).

687 - Hz. İbnu Abbas
(radıyallahu anhüma)'tan gelen, Tirmizi'nin bir diğer rivayeti şöyledir:

"...Yahudiler:
"Bize çok ilim verildi, bize Tevrat verildi. Kime Tevrat verilmişse ona
çok ilim verilmiş demektir" dediler. Bunun üzerine şu ayet indi: "De
ki Rabbimin sözlerini yazmak için denizler mürekkep olsa ve bir o kadarını da katsak,
Rabbimin sözleri tükenmeden denizler tükenirdi" (Kehf, 109).

Tirmizi, Tefsir, Benû İsrail,
(3139).

688 - Saffân İbnu Assâl
(radıyallahu anh) anlatıyor: "İki Yahudi konuşuyorlardı, biri arkadaşına:
"Gel seninle şu Peygamber (aleyhissalâtu vesselâm)'e gidelim ve birşeyler
soralım" dedi. Arkadaşı: "Ona peygamber deme" diye müdahale edip
ekledi: "Şayet o, kendisinden "peygamber" diye bahsettiğini
duyacak olursa sevincinden gözleri dört olur."

Beraberce gidip Resûlullah
(aleyhissalâtu vesselâm)'a imtihan niyetiyle dokuz açık ayetten soru sordular.
Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm) onlara "Allah'a hiç bir şeyi ortak
kılmayın, hırsızlık yapmayın, zina fazihasını işlemeyin. Allah7ın haram kıldığı
cana kıymayın, mâsum kişiyi öldürtmek içinsultana gammazlamayın, sihir yapmayın,
fâiz yemeyin, günahsız kadına zinâ iftirası atmayın, savaş sırasında cepheyi
koyup kaçmayın, ey Yahudiler, bilhassa sizin için söylüyorum, cumartesi günü
yasağını ihlâl etmeyin" dedi.

Saffân der ki: "Bu cevap
üzerine Yahudiler, Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm)'ın el ve ayaklarını
öptüler ve: "Şehâdet ederiz ki, sen peygambersin" dediler.

Saffan diyor ki: Resûlullah
(aleyhissalâtu vesselâm) onlara: "Öyleyse niye bana uymuyorsunuz?"
diye sordu. Onlar:

"Davud (aleyhisselam),
neslinden peygamber kesilmesin diye dua etti. Biz, sana uyduğumuz takdirde
Yahudilerin bizi öldürmesinden korkuyoruz" cevabını verdiler."

Tirmizi, İsti'zan 33, (2734),
Tefsir, Benû İsrail (3143); Nesâî, Tahrim 18, (7, 111); İbnu Mace, Edeb 16,
(3705).

689 - İbnu Abbas (radıyallahu
anhüma), "... Ey Muhammed namaz kılarken sesini yükseltme, gizli de okuma,
ikisi ortasında bir yol tut" (İsra, 110) ayeti hakkında şu açıklamayı
yaptı:

"Bu ayet, Resûlullah
(aleyhissalâtu vesselâm)'ın gizli (tebligatta) bulunduğu sırada nazil olmuştur.
O zaman sesini yükseltince müşrikler işitiyor ve Kur'ân'a onu indirene, onu
getirene küfrediyorlardı. Allah Teâla Hazretleri, "Namazını açıktan
yapma." yani "açıktan, yüksek sesle okuma, ta ki müşrikler duymasın,
ashabın işitmeyecek kadar da kısma" buyurarak ikisi arası, yâni seslilikle
sessizlik ortası bir yol tutmasını emretti."

Buhari, Tefsir, Benû İsrail
14, Tevhid 34, 44, 52; Müslim, Salat 145, (446); Tirmizi, Tefsir, Benû İsrail,
(3144); Nesâî, Salat 80, (2, 177).

690 - Hz. Aişe (radıyallahu
anha) diyor ki: "Şu ayet dua hakkında nazil olmuştur: "(Ey Muhammed)
namaz kılarken sesini yükseltme, gizli de okuma..." (İsra, 110).

Buhari, Tefsir, Benû İsrail
14, Da'avât 17, Tevhid 44; Müslim, Salât 146, (447); Muvatta, Kur'ân 39, (1,
218).

KEHF SURESİ

691 - Ebu'd-Derdâ
(radıyallahu anh) anlatıyor: Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm) buyurdu ki:
"Kim Kehf sûresinin başından -bir rivayette; sonundan- on âyet ezberlerse
Mesih Deccâl'in şerrinden emin olur."

Müslim, Salatu'l-Müsâfirin
257, (809); Ebu Davud, Melahim 14, (4323); Tirmizi, Fedailu'l-Kur'ân 6, (2888).

692 - İbnu'l-Müseyyeb
diyorki: "Mal ve oğullar dünya hayatının süsüdür. Ama bâki kalacak faydalı
işler, sevap olarak da, emel olarak da Rabbinin katında daha hayırlıdır"
(Kehf, 46) ayetinde geçen "baki kalacak faydalı işler", kulun
sarfedeceği "", "Sübhanallah",
"Elhamdulillah", "Lailahe illallah", "Lâ-havle ve-lâ
kuvvete illa billâh" sözlerdir."

Muvatta, Kur'ân 22, (1, 210).

693 - Said İbnu Cübeyr
anlatıyor:

"İbnu Abbas (radıyallahu
anhüma)'a dedim ki: "Nevf el-Bekkâli, İsrailoğullarının peygamberi olan
Hz. Musa (aleyhisselam), Hızır'ın arkadaşı olan Musa olmadığını
zannediyor."

Bana şu cevabı verdi:
"Allah'ın düşmanı yalan söylüyor. Ben Übeyy İbnu Ka'b (radıyallahu anh)'ı
dinledim. Demişti ki: "Ben Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm)'tan
işittim, şunu anlattı:

"Musa (aleyhisselam)
Beni İsrail'e hutbe irad etmek üzere ayağa kalktı. Kendisine, "insanların
en bilgini kimdir?" diye soruldu: I: "Benim" diye cevap verdi.
Cenab-ı Hak, "Allahu a'lem (yani en iyi bilen Allah'tır)" demediği
için Musa'yı azarladı. Ve: "İki denizin birleştiği yerde bulunan bir kulum
senden daha alimdir" diye ona vahyetti.

Hz. Musa (aleyhisselam):

-"Ey Rabbim ben onu
nasıl bulabilirim? diye sordu. Kendisine:

-"Bir zenbile bir balık koy,
onu sırtına al. Balığı nerede yitirirsen o zat oradadır" dendi.

Dendiği gibi yaparak yola
çıktı. Kendisiyle beraber, hizmetçisi olan Yuşa İbnu Nûn da yola çıktı.
Beraberce yürüyerek bir kayanın yanına geldiler. Hz. Musa ve hizmetçisi
dinlenmek üzere orada yattılar. Balık kımıldayarak zenbilden çıkıp denize
kaydı. Allah ondan suyun akıntısını tuttu. Öyle ki su kemer gibi oldu. Balık
için bir kanal meydana gelmişti. Hz. Musa (aleyhisselam) ve hizmetçisi (balık
için olduğunu bilmeksizin) bu manzaraya şaşırdılar. Günlerinin geri kalan kısmı
ile o gece boyu da yürüdüler. Musa'nın arkadaşı ona, balığın gitmesini haber
vermeyi unutmuştu. Sabah olunca Hz. Musa (aleyhisselam) hizmetcisine:
"Hele sabah kahvaltımızı getir. Biz bu yolculukta yorulduk" dedi. Ama
emrolunduğu yere gelinceye kadar yorulmamıştı. Hizmetçi:

-"Hani bir kayanın
yanına gelmiş yatmıştık ya! Ben balığı orada unuttum. Onu hatırlatmayı, bana
mutlaka şeytan unutturdu. Balık denize şaşılacak şekilde sıvışıp gitmişti"
dedi.

Musa (aleyhisselam):
"Bizim aradığımız orasıydı" dedi ve hemen izlerinin üzerine geri
döndüler.

İzlerini takiben yürüyerek
kayaya kadar geldiler. Musa (aleyhisselam) orada örtüsüne bürünmüş bir adam
gördü ve ona selam verdi. Hızır aleyhisselam ona:

-"Senin bu yerinde selâm
ne gezer!"

-"Ben Musa'yım."

-"Benû İsrail'in Musa'sı
mı?"

-"Evet."

-"Sen, Allah'ın sana
öğrettiği bir ilmi bilmektesin ki ben onu bilmem. Ben de Allah'ın bana
öğrettiği bir ilmi bilmekteyim ki, onu da sen bilemezsin."

-"Allah'ın sana
öğrettiği hakkı bana öğretmen şartıyla sana uymamı kabul eder misin?"

-"Sen benimle beraber
olmak sabrını gösteremezsin. Mahiyet ve hikmetini bilmediğin şeye nasıl
sabredeceksin ki?"

-"İnşallah sen beni çok
sabırlı bulacaksın. Hem ben senin hiç bir emrine karşı gelmeyeceğim."

-"Öyleyse gel. Ancak,
madem bana tabi olacaksın, ben sana haber vermedikçe bana hiç bir şey
sormayacaksın!" dedi. Hz. Musa (aleyhisselam):

-"Tamam!" dedi.

Hz. Musa ve Hz. Hızır
(aleyhisselam) beraberce gittiler. Deniz kıyısında yürüyorlardı. Bir gemiye
rastladılar. Kendilerin gemiye almalarını söylediler. Gemi sahipleri Hızır
(aleyhisselam)'ı tanıdılar. Ve ücret istemeksizin onları gemiye aldılar.

Hızır (aleyhisselam), gidip,
geminin tahtalarından birini deldi. Hz. Musa (aleyhisselam) ona:

-"Bak, bunlar bizi
bedava gemilerine aldılar, sen gidip gemilerini deldin, adamları boğacaksın.
Hiç de yakışık almayan bir iş yaptın!" dedi.

Hızır:

-"Ben sana,
"benimle bulunmaya sabredemezsin" demedim mi?" dedi.

Hz. Musa:

-"Unuttuğum şey
sebebiyle beni sigaya çekme. Bu iş sebebiyle bana zorluk çıkarma!"
ricasında bulundu.

Sonra bunlar gemiden indiler.
Sahil boyu yürürken, çocuklarla oynayan bir yavrucak gördüler. Hızır
(aleyhisselam) yavrucağı yakaladığı gibi eliyle başını kopararak çocuğu
öldürdü. Musa (aleyhisselam):

-"Masum bir çocuğu kısas
hakkın olmaksızın niye öldürdün. Bu çok yadırganacak bir iş!" dedi.

-"Ben sana demedim mi,
sen benim beraberliğime sabredemezsin!" diye Hızır (aleyhisselam), Musa'ya
çıkıştı. Hz. Musa:

-"Ama bu birinciden de
şiddetli idi" dedi ve ilave etti: "Bundan sonra sana bir şey
sorarsam, beni arkadaş etme, nazarımda bu hususta haklı sayılacaksın"
dedi.

Yola devam ettiler. Bir köye
geldiler. Halktan yiyecek birşeyler istediler. Ama kimse onları ağırlamadı.
Köyde yıkılmak üzere olan bir duvara rastladılar. Hızır (aleyhisselam) eliyle
şöyle göstererek: "Eğilmiş" diyordu. Onu doğrulttu. Hz. Musa
(aleyhisselam) ona:

-"Bir cemaat ki,
kendilerine geliyoruz, bize ilgi gösterip, ağırlamıyorlar, yiyecek vermiyorlar.
Sen onlara bedava iş yapıyorsun, dilesen ücret alabilirdin!" dedi.

Hızır (aleyhisselam), Hz.
Musa'ya:

-"Artık birbirimizden
ayrılma zamanı geldi. Şimdi sana sabredemediğin şeylerin te'vilini haber
vereceğim" dedi.

Resûlullah (aleyhissalâtu
vesselâm) bu ara ilave etti:

-"Allah Musa'ya rahmet
buyursun. Keşke, Hz. Hızır'la beraberliğe sabretseydi de maceralarını bize
nakletseydi, bunu ne kadar isterdim!"

Ravi devam ediyor: Resûlullah
(aleyhissalâtu vesselâm) buyurdular ki: "Birinci (soru)su Musa'nın bir
unutması idi. Bir serçe gelerek geminin kenarına kondu. Sonra denizden
gagasıyla su aldı. Hz. Hızır bunu göstererek Hz. Musa'ya, "Bak, dedi.
Benim ve senin ilmin ve diğer mahlukatın ilmi, Allah'ın ilminden, şu kuşun
denizden eksilttiği kadar eksiltir."

Buhari, Tefsir, Kehf 2, 3, 4,
İlm 16, 19, 44, İcare 7, Şurût 12, Bed'u'l-Halk 11, Enbiya 27, Tevhid 31;
Müslim, Fedail 170, (2380); Tirmizi, Tefsir, Kehf, (3148); Ebu Davud, Sünnet
17, (4705, 4706, 4707).

694 - Ebu'd-Derdâ
(radıyallahu anh) anlatıyor: "Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm),
"duvarın altında onların bir hazinesi vardı" (Kehf, 82) âyetini
açıkladı ve: "O hazine altın ve gümüştendi" buyurdu.

Tirmizi, Tefsir, (3153).

695 - Zeyneb Bintu Cahş
(radıyallahu anhümâ) anlatıyor: "Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm) bir
gün korkulu bir vaziyette odaya girdi. Şöyle diyordu: "Lâ ilâhe illallâh,
yaklaşan bir belâdan Arabın vay hâline. Bugün, Ye'cüc ve Me'cüc'ün seddinden
şöyle bir gedik açıldı." baş parmağı ile şehâdet parmağını halka yaparak
gösterdi. Ben:

-"Ey Allah'ın Resulü,
yani içimizde sâlih kimseler olduğu halde toptan helâk mı olacağız?"
dedim.

-"Evet, dedi, fenalıklar
artarsa öyle olur."

Buhârî, Enbiyâ 7, Menâkıb 20,
Fiten 4, 28; Müslim, Fiten 1, (2880); Tirmizi, Fiten 23, (2188).

696 - Ebu Hüreyre
(radıyallahu anh) anlatıyor: "Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm),
(Zülkarneyn'in inşa ettiği) sed hakkında buyurdular ki: "(Ye'cüc ve
Me'cüc) onu hergün oyuyorlar. Tam delecekleri sırada başlarında bulunan reis:
"Bırakın artık, delme işini yarın yaparsınız" der. (Onlar bırakıp
gidince) Allah, seddi, daha sağlam olacak şekilde eski hâline iâde eder.
Böylece günler geçer, kendilerine takdir edilen müddet dolar ve onların
insanlara musallat olmalarını Allah'ın arzu ettiği vakit gelir. O zaman
başlarındaki reis: "Haydi dönün, yarın inşaallah bunu deleceksiniz"
der -ve ilk defa inşaallah tabirini kullanır-."

Resûlullah (aleyhissalâtu
vesselâm) devamla der ki: "Dönüp giderler. Ertesi gün geldikleri vakit
seddi ne halde bırakmışlarsa öyle bulurlar ve (o günkü çalışma sonunda) derler.
Açılan delikten insanların üzerine boşanırlar. (Önlerine çıkan) suları içip
kuruturlar. İnsanlar onlardan korkup kaçar.

Ye'cüc ve Mecüc göğe bir ok
atar. Bu ok kana bulanmış olarak kendilerine geri döner. Şöyle derler:
"Arzda olanları ezim ezim ezdik, semâda olanları da alçaltıp alt
ettik."

Allah onları enselerinden
yakalayacak bir kurt gönderir. Bu kurt onları toptan helâk edip, herbirini
parçalanmış halde yere serer."

Resûlullah (aleyhissalâtu
vesselâm) sözünü şöyle tamamladı: "Muhammed'in nefsini elinde tutan Zât'a
kasem olsun, yeryüzündeki bütün hayvanlar, onların etinden yiyerek canlanır,
sütlenir ve semirir."

Tirmizi, Tefsir, Kehf,
(3151); İbnu Mâce, Fiten 33, (4080).

697 - Mus'ab İbnu Sa'd
anlatıyor: "Babama şu ayet hakkında sordum: "Ey Muhammed! "Size
amelce en çok zararlı olanları haber verelim mi?" de..." (Kehf, 103)
ve dedim ki: "Burada kastedilenler Harûrîler midir?" Bana:

-"Hayır, onlar Yahudiler
ve Hıristiyanlar'dır. Çünkü Yahudiler, Muhammed (aleyhissalâtu vesselâm)'i
tekzib ettiler. Hıristiyanlar ise cenneti tekzib ettiler ve: "Cennette ne
yiyecek ne de içecek vardır" dediler."

Buhari, Tefsir, Kehf 5.

698 - Ebu Hüreyre
(radıyallahu anh) haber veriyor: "Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm)
buyurdular ki: "Kıyamet günü, şişman, iri bir adam mizana getirilip
tartılır da, Allah indinde sinek kanadı kadar ağırlığı olmadığı görülür."
Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm) ilave etti: "Dilerseniz şu ayeti
okuyun: "Bunlar, Rablerinin ayetlerini ve O'na kavuşmayı inkar edenlerdir.
Bu yüzden işleri boşa gitmiştir. Kıyamet günü biz onlar için hiçbir tartıda
bulunmayacağız" (Kehf, 105).

Buhari, Tefsir, Kehf 6;
Müslim, Kıyame 18, (2785).

699 - Ebu Sa'd İbnu Fadâle
(radıyallahu anh) anlatıyor: "Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm)'ı
işittim şöyle demiştir: "Allah geleceği kesin olan mahşer gününde insanları
topladığı zaman bir kimse şiyle bir duyuruda bulunur: "Kim işlediği bir
amelde Allah'a birini ortak koşmuş ise sevâbını ondan istesin. Zirâ Allah,
şirkin her çeşidine en müstağni olan Zât'tır."

Tirmizi, Tefsir, Kehf,
(3152).

MERYEM (ALEYHÂ'S-SELAM)
SURESİ

700 - Mugîre İbnu Şu'be
(radıyallahu anh) anlatıyor: "Ben, Necrân'a gelince bana sordular:
"Sizler şu ayeti okuyordunuz: "Ey Harun'un kızkardeşi: Baban kötü bir
kimse değildi..." (Meryem 28). Halbuki, Hz. Musa, Hz. İsa (aleyhimâ's-selam)'dan
yüzlerce yıl önce yaşamıştır. (Nasıl olur da Hz. İsa'nın annesi olan Hz.
Meryem, Hz. Musa'nın erkek kardeşi olan Hz. Harun'un kızkardeşi olur?)"
Ben Merdine'ye Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm)'ın yanına gelince, bu
meseleyi ona sordum, şu cevapta bulundular: "Onlar, kendilerinden önce
yaşamış olan peygamberlerinin ve salih kişilerin isimleriyle
isimleniyorlardı."

Müslim, Adâb 9, (2135);
Tirmizi, Tefsir, Meryem, (3154).

701 - Ebu Said (radıyallahu
anh) anlatıyor: "Resûlullah(aleyhissalâtu vesselâm) okudu: "Ey Muhammed!
Hâlâ gaflet içinde bulunanları ve hâlâ inanmayanları, onları işin bitmiş
olacağı o hasret günü ile uyar" (Meryem 39). Sonra dedi ki: "(Kıyamet
günü) ölüm alaca bir koç suretinde getirilir. Cennetle cehennem arasında yer
alan sur üzerinde durdurulur. Önce:

-"Ey cennet
ahalisi!" diye bağırılır, onlar başlarını kaldırırlar. Sonra:

-"Ey cehennem
ahalisi!" diye bağırılır, onlar da başlarını kaldırırlar. Sonra sorulur:

-"Bunu tanıdınız mı,
nedirbu? Hepsi birden:

-"Evet tanıdık, derler.
Bu ölümdür"

Koç yatırılır ve kesilir.
Eğer, Allah cennet ahalisi için hayata hükmetmemiş olsaydı, neşeyle ölürlerdi.
Cehennem ahalisi için de Allah hayata, bekaya hükmetmemiş olsaydı onlar da
üzülerek ölürlerdi."

Tirmizi, Tefsir, Meryem
(3155), Tirmizi hadisin sahih olduğunu söylemiştir. Bu hadis biraz farklı
şekilde de rivayet edilmiştir. Buhari, Tefsir, Meryem 2; Müslim, Sıfatu'n-Nâr;
Tirmizi, Cennet 20, (2561).

702 - Katâde (merhum), şu
ayet hakkında: "Onu yüce bir yere yükselttik" (Meryem 57). Hz. Enes
(radıyallahu anh) Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm)'an şu rivayeti yaptığını
belirtir: "Ben Mirac'ta iken dördüncü kat semâda Hz. İdris
(aleyhi's-selam)'i gördüm."

Tirmizi, Tefsir, Meryem,
(3156).

703 - İbnu Abbâs (radıyallahu
anhümâ) anlatıyor: "Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm) Hz. Cibril
(aleyhisselam)'e: "Bana, niye hâlen yapmakta olduğundan daha fazla
ziyarette bulunmuyorsun?" diye sormuştu, şu ayet indi: "Cebrail
Muhammed'e şöyle dedi: "Biz ancak Rabbinin buyruğuyla ineriz, geçmişimizi,
geleceğimizi ve ikisinin arasındakileri bilmek O'na mahsustur. Rabbin unutkan
değildir" (Meryem 64).

Buhari, Tefsir, Meryem 2,
Bed'ü'l-Halk 6, Tevhid 28; Tirmizi, Tefsir, Meryem, (3157).

704 - Ümmü Mübeşşir
el-Ensâriyye (radıyallahu anhâ) anlatıyor: "Resûlullah (aleyhissalâtu
vesselâm)'ı dinledim şöyle buyurmuştur:

"(Hudeybiye biatına
katılan) ashâbu'ş-şecere'den hiç kimse inşaallah cehenneme girmeyecektir."

Bunun üzerine Hafsa
(radıyallahu anhâ) validemiz: "Hayır ey Allah'ın Resulü!" dediyse de
Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm) onu azarladı.

Bunun üzerine Hz. Hafsa
(radıyallahu anhâ) şu ayeti okudu: "Sizden cehenneme uğramayacak yoktur.
Bu, Rabbinin, yapmayı üzerine aldığı kesinleşmiş bir hükümdür" (Meryem
71).

Resûlullah (aleyhissalâtu
vesselâm) ona şu cevabı verdi: "Allah şöyle de buyurmaktadır: "Sonra
biz, Allah'a karşı gelmekten sakınmış olanları kurtarır, zâlimleri de orada diz
üstü çökmüş olarak bırakırız" (Meryem 72).

Müslim, Fedâilu's-Sahâbe 163,
(2496).

705 - Süddî anlatıyor:
"Mürre el-Hemedânî'ye, "Sizden cehenneme uğramayacak yoktur"
(Meryem 71) ayetinden sordum. Bunun üzerine bana İbnu Abbâs (radıyallahu
anhümâ)'ın Hz. Peygamber (aleyhissalâtu vesselâm)'den rivayet ettiği şu hadisi
rivayet etti: "İnsanlar ateşe girerler, sonra amellerine göre ondan
çıkarlar: Onların ilk grubu şimşek hızıyla çıkar, ikinci grub rüzgar gibi
çıkar. Sonra at sür'atiyle, at binicisi süratiyle, sonra yaya koşusuyla, en
sonra da yaya yürüyüşüyle çıkar."

Tirmizi, Tefsir, Meryem
(3158).

706 - Habbâb İbnu'l-Eret
anlatıyor: "Cahiliye devrinde demirci idim. Âs İbnu Vâil es-Sehmi'ye bir
kılıç yaptım. Ücretimi almaya gelmiştim.

-"Hayır, Muhammed'i
inkâr etmedikçe vermeyeceğim" dedi. Kendisine:

-"Asla" Sen ölüp,
Allah seni yeniden diriltinceye kadar ebediyyen onu inkâr etmeyeceğim"
dedim.

-"Yani ben, öldükten
sonra tekrar dirileceğim ha!" diye alaya aldı. Ben:

-"Bundan ne şüphe!"
deyince:

-"Öyleyse bırak beni,
öleyim de yeniden dirileyim. Bana bol mal ve evlât verilecek. O zaman sana olan
borcumu eda ederim" dedi.

Bunun üzerine şu âyet indi:
"Ey Muhammed! Ayetlerimizi inkâr eden ve: "Bana elbette mal ve çocuk
verilecektir" diyeni gördün mü? O görülmeyeni mi biliyor, yoksa Rahmân
katından bir söz mü almıştır? Hayır söylediğini yazacağız ve onun azabını
uzattıkça uzatacağız. Bahsettikleri şeyler bize kalacaktır. Kendisi bize tek
başına gelecektir" (Meryem 80).

Buhari, Tefsir, Meryem 3, 4,
6, İcâre 15, Husumât 10, Büyü 29; Müslim, Münafıkûn 35, (2795); Tirmizi,
Tefsir, (3161).

707 - Ebu Hüreyre
(radıyallahu anh) anlatıyor: Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm) buyurdu ki:
"Allah bir kulu sevdi mi, Cebrâil (aleyhisselam)'e şöyle seslenir:
"Ben falanca kişiyi seviyorum, sen de sev!" Bunun üzerine semâda aynı
şekilde nida edilir. Sonra, arz ehli arasına onun sevgisi indirilir. Bunu şu
ayet ifade etmektedir: "İnanıp hayırlı iş işleyenleri Rahmân sevgili
kılacaktır" (Meryem 96). "Allah bir kula buğzettimi, Cibril
(aleyhisselam)'e seslenir: Ben falancaya buğz ediyorum. Bu şekilde semâda nida
edilir. Sonra, yeryüzüne onun hakkında buğz indirilir."

Tirmizi, Tefsir, Meryem, (3160).

HACC SURESİ

708 - İbnu Abbâs (radıyallahu
anhümâ), "İnsanlardan bâzısı vardır, Allah'a (dininin) yalnız bir
taraf(ın)dan (tutup, şekk ve tereddüd içinde) ibâdet eder. Eğer kendisine bir
hayır dokunursa ona yapışır. Eğer bir fitne isabet ederse yüzü üstü döner.
Dünyada da, ahirette de hüsrana uğramıştır o. Bu ise, apaçık ziyanın ta
kendisidir." (Hac, 11) ayetinin iniş sebebini açıklamak maksadıyla şöyle
buyurdu: "Bazıları vardı, Medine'ye gelir, bakardı; bu gelişiyle hanımı
oğlan doğurur, atı da yavrularsa, "Bu din, derdi, sâlih iyi bir
dindir." Şayet hanım oğlan doğurmaz, atı da yavrulamazsa: "Bu din
kötüdür" derdi."

Buhari, Tefsir, Hacc 2.

709 - Ali İbnu Ebi Talib
(radıyallahu anh) buyurdular ki: "Kıyamet günü, Rahmân'ın önüne, dava
açmak üzere ilk diz çökecek olan benim."

Kays İbnu Ubâd der ki:
"Onlar hakkında şu ayet indi: "İşte Rabbleri hakkında tartışmaya
giren iki taraf; O'nu inkâr edenlere ateşten elbiseler biçilmiştir. Başlarına
da kaynar su dökülür de bununla karınlarındakiler ve deriler eritilir. Demir
topuzlar da onlar içindir" (Hacc19-21). Kays devamla der ki: "Onlar
Bedir savaşında karşılıklı mübâreze eden kimselerdir. Bir tarafta, Hz. Ali, Hz.
Hamza ve Ubayde İbnu'l-Hâris (radıyallahu anhüm), karşı tarafta da Şeybe İbnu
Rebîa, Utbe Rebî'a ve el-Velid İbnu Utbe varlardı."

Buhari, Tefsir, Hacc 3,
Meğâzi 3, 7.

710 - İbnu'z-Zübeyr
(radıyallahu anhümâ) anlatıyor:

"Resûlullah
(aleyhissalâtu vesselâm) buyurdular ki: "(Kâbe'ye) Kur'ân-ı Kerim'de,
Beytu'l-Atik denmiş olması (Hacc 29, 33) ona hiç bir cebbârın galebe çalmamış
olmasındandır."

Tirmizi, Tefsir, Hâcc (3169).

711 - İbnu Abbas (radıyallahu
anhüma) anlatıyor: "Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm) Mekke'den
çıkarıldığı zaman Hz. Ebu Bekir (radıyallahu anh) şöyle söyledi:
"Peygamberlerine eziyet ettiler, o da (dayanamayıp) oradan çıktı. Mutlaka
helâk olacaklar." Bunun üzerine şu ayet indi: "Haksızlığa uğratılarak
kendilerine savaş açılan kimselerin karşı koşup savaşmasına izin verilmiştir.
Allah onlara yardım etmeye elbette kâdirdir" (Hacc 39). Hz. Ebû Bekir
(radıyallahu anh) der ki: "Bu ayet üzerine anladım ki, (müşriklerle) savaş
olacak."

Tirmizi, Tefsir, Hacc,
(3170); Nesâî, Cihad 1, (6, 2).

KAD EFLAHA (MÜ'MİNUN) SURESİ

712 - Hz. Aişe (radıyallahu
anhâ) anlatıyor: "Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm)'a sorarak: "Ey
Allah'ın Resûlü, "Rablerine dönecekleri için kalpleri ürpererek vermeleri
gerekeni verenler, işte onlar iyi işlerde yarış ederler. O uğurda ileri
geçerler" (Mü'minun 60) ayetinde kastedilenler, şarap içenler, hırsızlık
yapanlar mı? dedim. Bana "Hayır ey Sıddik'in kızı. Aksine onlar, oruç
tutup, sadaka verip, yaptıkları bu hayırların kendilerinden kabul
edilmemesinden korkanlardır. (Baksana ayet ne buyuruyor): "İşte onlar iyi
işlerde yarış ederler" cevabını verdi."

Tirmizi, Tefsir, Mü'minun
(3174).

713 - Ebu Said el-Hudri
(radıyallahu anh), "Ateş onların yüzlerini yalar, dişleri sırıtıp
kalır" (Mü'minun 104) ayeti hakkında şu açıklamayı yapar: "Ateş yüzü
kızartır ve üst dudak büzülür, öyle ki, başının ortasına kadar çekilir, alt
dudak da aşağıya sallanır ve göbeğe kadar düşer."

Tirmizi, Tefsir, Mü'minun,
(3175)

NUR SURESİ

714 - Amr İbnu Şu'ayb,
babası, dedesi tarikiyle rivayet ediyor: "Kendisine Mersed İbnu Ebi Mersed
denen bir zât (radıyallahu anh) vardı. Mekke'den Medine'ye esir taşırdı.
Mekke'de Anâk adında fahişe bir kadın bu adamın dostu idi. Mekkeli esirlerden
birine, kendisini götürmeyi vaadetmişti. (Şimdi hikayesini kendisinden
dinleyelim):

-"Mersed'sin değil
mi?" dedi. Ben:

-"Evet Mersed'im"
dedim.

-"Merhaba, hoş geldin,
gel yanımızda geceyi geçir!" dedi. Ben:

-"Hayır, ey Anâk, Allah
zinayı haram etti" dedim. Kadın:

-"Ey çadır ahalisi, bu
adam esirlerinizi götürüyor!" diye bağırdı. Kaçtım.

Beni sekiz kişi takip etti.
Handeme Dağı'nın yolunu tuttum, bir mağaraya girdim. Takipçiler arkamdan gelip
mağaranın ağzını tuttular. Tepemden üzerime bevlettiler. Sidikleri başıma
isâbet etti. Ancak Allah, onların beni görmelerine mani oldu. Sonra dönüp
gittiler.

Ben de arkadaşımın yanına
döndüm. Onu sırtladım. Ağır birisiydi. Mekke'nin dışındaki İzhir denen mevkiye
geldim. Orada demir bukağılarını çözdüm. Onu sırtımda taşıyordum. Beni çok
yormuştu. Nihayet Medine'ye geldim. Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm)'ın
huzuruna çıktım:

-"Ey Allah'ın Resulü,
Anâk'la evleneyim mi?" dedim.

Resûlullah (aleyhissalâtu
vesselâm) cevap vermedi. Sonra şu ayet indi: "Zina eden erkek, ancak zina
eden veya putperest bir kadınla evlenebilir. Zina eden kadınla da, ancak zina
eden veya putperest olan bir erkek evlenebilir..." (Nur, 3).

Bu vahiy üzerine Resûlullah
(aleyhissalâtu vesselâm) bana:

-"Ey Mersed, zina eden
erkek ancak zina eden veya putperest bir kadınla evlenebilir. Zina eden kadınla
da ancak zina eden veya putperest olan bir erkek evlenebilir, onunla
evlenme!" dedi.

Tirmizi, Tefsir, Nur (3176);
Ebu Davud, Nikah 5, (2051); Nesâî, Nikah 12, (6, 66).

715 - İbnu Abbas (radıyallahu
anh) anlatıyor: "Hilal İbnu Ümeyye (radıyallahu anh) Resûlullah
(aleyhissalâtu vesselâm)'ın yanında, hanımının Şerik İbnu Sahmâ ile zina
yaptığını söyledi. Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm): "Ya delil
getirirsin ya da sırtına hadd tatbik edilir" dedi.

Hilâl: "Ey Allah'ın
Resûlü! Birimiz, hanımı üzerinde bir adam görse, koşup delil mi arayacak?"
dedi. Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm) önceki sözünü tekrar ediyordu:
"Ya delil getirirsin ya da sırtına had uygulanır." Bunun üzerine
Hilâl:

"Seni hak üzerine gönderen
Zât'a kasem olsun doğru söylüyorum. Mutlaka Allah sırtımı hadden kurtaracak bir
vahiy gönderecektir" dedi. Cibril (aleyhisselam) indi ve şu vahyi indirdi:
"Karılarına zina isnad edip de kendilerinden başka şâhidleri olmayanların
şâhidliği, kendisinin doğru sözlülerden olduğuna Allah'ı dört defa şahid
tutmasıyla olur. Beşincisinde eğer yalancılardan ise Allah'ın lânetinin
kendisine olmasını diler" (Nur 6-7).

Resûlullah (aleyhissalâtu
vesselâm) oradan ayrıldı. Onlarra adam gönderdi. Hilâl geldi (lânet okuyarak)
şehâdette bulundu. Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm): "Allah biliyor ki,
ikinizden biriniz yalancısınız, tevbekâr olanınız var mı?" dedi.

Sonra kadın kalktı, a da
şehâdette bulundu. Kadın beşinci şehâdette iken kıdını durdurdular ve:
"Beşinci şehâdet, (yalancı olduğun takdirde) şiddetli azab
gerektirir" dediler.

İbnu Abbâs der ki: Bunun
üzerine kadın durakladı ve sükut etti. Öyle ki, yeminden rücû edeceğini sandık.

Sonra: "Hayır, vallahi
kavmimi bundan böyle mahçup hâle düşürmeyeceğim" dedi ve yeminini
tamamladı.

Resûlullah (aleyhissalâtu
vesselâm): "İyi bakın, eğer bu kadın gözleri sürmeli, kabaları iri,
bacakları kalın bir çocuk doğurursa bilin ki bu çocuuk Şerik İbnu
Sahmâ'dandır" buyurdu. Gerçekten de bu evsafta bir çocuk doğurdu. Bunun
üzerine Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm) şöyle söylediler:

"Eğer, Allah'ın
Kitabı'nda kadının yemini ile haddini düşeceği hususunda hüküm gelmemiş
olsaydı, (çocuktaki bu benzerlikten hareketle kadının zâniliğine hükmederdim
ve) onun benden göreceği vardı."

Buhari, Tefsir, Nur 3,
Şehâdet 21, Talâk 28; Ebu Davud, Talak 27, (2254); Tirmizi, Tefsir, Nur,
(3178),

716 - Zühri merhum, Urve ve
başkalarından almış olarak Hz. Aişe'nin şu rivayetini nakleder:

"Hz. Aişe (radıyallahu
anhâ) buyurmuştur ki: "Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm) bir sefere
çıkacağı zaman kadınları arasında kur'a çeker, kur'a kime çıkarsa onu
beraberinde sefere götürürdü.

Bir sefer sırasında da benim
okum çıktı ve yolculuğuna ben refakat ettim. Bu sefer, örtünme emri geldikten
sonra idi. Ben yol sırasında deve sırtında giden bir mahmil içinde
taşınıyordum. Konak yerlerinde de onun içinde iken iniyordum. Resûlullah
(aleyhissalâtu vesselâm)'ın o gazvesi sona erinceye kadar hep böyle yol aldık.
Nihayet geri döndü ve Medine'ye yakın bir yerde konakladık. Geceleyin bir
müddet kaldıktan sonra dönüş emri verildi. Dönüş emri çıktığı sırada ben kalkıp
(kâza-yı hacet için tek başıma) sordudan ayrılıp gittim. İhtiyacımı gördükten
sonra bineğime geri geldim. O sırada göğsümü yokladım. Yemen'in göz boncuğundan
yapılmış gerdanlığım kopmuştu. Aramak üzere geri döndüm. Onu aramak beni epeyce
oyaladı. Benim bineğimle meşgul olan askerler gelip mahmilimi deveme
yüklemişler. Zannetmişler ki ben mahmilin içindeyim. O zamanlar kadınlar çok
hafifti. Az yedikleri için şişman değillerdi. Askerler mahmilini kaldırırken
hafifliğine şaşırmayıp yüklemişler. Ben zaten küçük yaşta bir kadındım: Hülâsa
devemi sürüp gitmişler.

Ordu gittikten sonra
gerdanlığımı buldum. Ordugâha geri döndüğüm zaman kimseyi bulamadım. Herkes
gitmişti. Önce bulunduğum yere geldim. Beni bir müddet sonra kaybetmiş
olduklarını farkederek aramaya geleceklerini düşündüm. Bu halde iken uyku
bastırmış ve uyuyup kalmışım.

Safvan İbnu Muattal es-Sülemî
-ki bilâhere (Zekvan'da ikamet ederek) Zekvâni ünvanını da almıştır- (geri
gözcülüğü vazifesiyle) ordugâhın gerilerinde geceyi geçirmişti. Sabah olunca
benim menzilden geçerken uyuyan bir insan karaltısı görerek yanıma geldi. Görür
görmez beni tanıdı. Zira örtünme emri gelmezden önce beni görmüştü.

Ben onun istirca sesiyle
"İnnâ lillah ve innâ ileyhi râci'ûn =Biz Allah'ın kullarıyız ve Allah'a
dönüp varacağız" uyandım. Derhal başörtümle yüzümü örttüm. Allah'a kasem
olsun bana tek kelime konuşmadı, istircâından başka bir tek sözünü de
işitmedim. İndi ve devesini ıhtırdı. Binmem için devenin ön ayaklarına ayağıyla
bastı. Ben de bindim. Devemi önden çekti, böylece yol aldık. Ordu bir yerde
konakladığı sırada onlara yetiştik.

(Gecikme hadisesini iftira
vesilesi yaparak) benim yüzümden helâk olanlar oldu. Bu işte en büyük vebal de
Abdullah İbnu Ubey İbni Selûl'e düşmüştü.

Medine'ye geldiğimiz zaman
bir ay kadar hasta yattım. Meğer bu esnada iftira edenlerin dedikoduları
herkesi meşgul ediyormuş. Benim ise hiçbir şeyden haberim olmadı. Ancak bir
husus bende kuşku uyandırmıştı. Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm)'da, başka
zaman hastalanınca gördüğüm iltifat ve alâkayı göremiyordum. Yanıma girip selam
veriyor, sonra da: "Şu sizinki nasıl?" deyip çıkıyordu. Bu
davranışından biraz işkilleniyordum ama yine de (ortalığı saran) fitneden
bihaberdim. Bu halde nekâlet devresine girdim.

Bir gece, ben ve Ümmü Mistah
o zaman için helâ olarak kullandığımız menâsı (denen çukurların bulunduğu
semte) doğru gitmiştik. Biz buraya, geceden geceye çıkardık. (Hicab ayetinden
sonra) evlerde helâlar inşa edilince çıkmaz olduk. Bundan önce biz de, eski
Arapların def-i hâcetteki usulüne uyuyorduk. Ben ve Ümmü Mistah -ki bu kadın
Ebu Rühm İbnu Muttalib İbni Abdi Menaf'ın kızıdır- böylece yürüdük. Onun annesi
Ebu Bekri's-Sıddîk'ın teyzesi olan Sahr İbnu Âmir'in kızıdır. Oğlu da Mistah
İbnu Üsâse İbnu Ubâd İbni'l-Muttalib'dir.

İşimiz bittikten sonra
yürüyorduk. Ümmü Mistah, ayağı örtüsüne takılarak düştü. Kadın (böyle can
yakıcı durumlarda söylenmesi âdet olan "düşmanın helâk olsun demedi):
"Mistah helâk olsun!" diye (oğluna) beddua etti. Ben kadına:

-"Amma da yaptın!"
Bedir gazvesine katılan bir kimseye beddua ediyorsun ha!" dedim.

-"Anacığım! onun ne
söylediğini işitmedin mi?" dedi.

-"Ne söylemiş ki?"
dedim.

Bunun üzerine iftiracıların söylediklerini
bir bir anlattı. Hastalığıma yeni hastalık katıldı.

Eve dönünce, Resûlullah
(aleyhissalâtu vesselâm) yanıma girdi ve:

(İsmimi söylemeden)
"Adamınız nasıl." dedi. Ben:

-"Ebeveynimin yanına
gitmeye izin ver" dedim. Ben, haberin aslını annemle babamdan işitmek
istiyordum. Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm) izin verdi, ben de ebeveynimin
yanına geldim. Anneme:

-"Ey anneciğim, halk
arasında söylenen bu sözler nedir?" dedim.

-"Ey kızım! Sen bu
meseleyi büyütme. Allah'a kasem olsun güzel ve kocasının yanında sevgili olan,
birçok kumaları (ortak) bulunan bir kadın hakkında her zaman çok dedikodu
ederler" dedi. Ben:

-"Sübhanallah, demek
halk böyle söylüyor ha!" dedim.

O gece sabaha kadar hiç
durmadan ağladım. Ne gözümün yaşı dindi, ne de gözüme uyku girdi.

Sabah oldu, ben hâlâ
ağlıyordum. Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm) o gün Ali İbnu Ebi Talib'i ve
Üsâme İbnu Zeyd (radıyallahu anhüma)'i çağırmıştı. Benimle ilgili vahyin
gecikmesi üzerine ailesiyle ayrılma hususunda onlarla istişâre ediyordu.

Üsâme (radıyallahu anh),
ehlinin suçsuzluğu hususunda onlara karşı içinde beslediği sevgiye dayanarak,
bildiği hususu şöyle dile getirmişti:

-"Ey Allah'ın Resûlü!
Onlar zevcelerinizdir. Allah'a kasem olsun, onlar hakkında hayırdan başka bir
şey bilmiyoruz."

Ali İbnu Ebî Tâlib de şöyle
demişti:

-"Ey Allah'ın Resûlü,
Allah sana darlık vermez. Ondan başka kadın çoktur. Sen câriyene sor, (onun
hâlinni o daha iyi bilir), sana gerçeği haber verir."

Resûlullah (aleyhissalâtu
vesselâm) bu tavsiye üzerine cariyemiz Berîre'yi çağırdı ve:

-"Ey Berîre, söyle!
Aişe'de sana şüphe verici bir husus gördün mü?" diye sordu. Berîre:

-"Hayır! Seni hak
üzerine peygamber olarak gönderen Zât-ı Zülcelâl'e yemin olsun, ben onda fena
bulduğum bir şey görmedim. Ayıplanabilecek tek gördüğüm şey şudur: "Yaşı
genç olduğu için, ailesi için yoğurduğu hamurun üzerine uyur, bu sırada gelen
keçi, hamurdan yerdi."

(Bu soruşturma sonunda)
Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm) kalkıp mescidde bir hutbe okur. Bu iftirayı
ilk defa çıkaran Abdullah İbni Ubey İbni Selûl hakkında söz etmekten özür
dileyerek, minberde şunları söyler:

-"Ehlim hakkında bana
sıkıntı veren adamı cezalandırmada, intikamımı almada bana kim yardım edecek?
Allah'a yemin olsun ehlim hakkında hayırdan başka bir şey bilmiyorum. Adı iftiraya
karıştırılan bir adamdan söz ettiler. Onun hakkında da hayırdan başka bir şey
bilmiyorum. O ailemin yanına ben olmayınca hiç girmemiştir."

Resûlullah (aleyhissalâtu
vesselâm)'ın bu sözleri üzerine (Evs kabilesinin reisi) Sa'd İbnu Muâz
(radıyallahu anh) kalktı ve:

-"Ey Allah'ın Resûlü!
Allah'a yemin olsun biz ondan senin intikamını alırız! Eğer Evs kabilesindense
boynunu vururuz. Hazreçli kardeşlerimizden ise, bize sen emredersin, biz emrini
aynen yerine getiririz!" dedi.

Hazreç kabilesinin reisi olan
Sa'd İbnu Ubâde ayağa kalktı. Sa'd aslında salih bir kimseydi. Ancak (Sa'd İbnu
Muaz'ın konuşmasından alınarak) kabile hamiyet ve gayretine kapılmıştı. Sa'd
İbnu Muâz'a dönerek şu sert cevabı verdi:

-"Vallahi sen yalan
söylüyorsun! Sen onu (Abdullah İbnu Ubey İbnu Selül'ü) öldüremezsin. Öldürtmeye
gücün de yetmez."

(Ensar'ın ileri
gelenlerinden) Useyd İbnu Hudayr (radıyallahu anh) -ki bu zât da Sa'd İbnu
Muaz'ın amcaoğludur- kalkarak Sa'd İbnu Ubâde'ye çıkıştı:

-"Allah'a yemin olsun
yalan söyleyen sensin. Onu mutlaka öldürürüz. (Abdullah İbnu Ubey'e arka
çıkıyorsan) sen de münâfıksın, münafıklar hesabına kavga ediyorsun!"

Derken (Ensâr'ın iki
kabilesi) Evs ve Hazreç ayağa kalkmışlar ve Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm)
daha minberde iken, birbirlerine girmeye ramak kalmıştı. Resûlullah
(aleyhissalâtu vesselâm) sükûneti sağlayıncaya kadar gayret sarfetmiş ve
minberden inmişti.

Ben o gün de ağladım. Ne
gözümün yaşı dindi, ne de gözüme uyku girdi. Müteakip gece de hep ağladım: Ne
gözümün yaşı dindi ne de bir parça olsun uykum geldi. Sabahleyin annem ve babam
yanıma geldiler. Böylece ben, iki gece bir gündüz aralıksız ağlamıştım. Öyle ki
artık ağlamaktan ciğerlerim parçalanacak diye düşünüyordum.

Onlar yanımda oturuyorlar,
ben de ağlamaya devam ediyordum. Derken Ensar'dan bir kadın izin istedi. Ona,
gir dedim. Yanıma oturup o da benimle ağlamaya başladı. Biz bu halde iken
Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm) girdi. Sonra oturdu. Hakkımda söylenen
şeyler söylenileden beri yanımda hiç oturmamıştı. Bu arada bir ay geçmiş ve
meselemle ilgili herhangi bir vahy gelmemişti. Resûlullah (aleyhissalâtu
vesselâm) otururken şehâdet kelimesini de getirmişti. Sonra bana şunları
söyledi:

-"Ey Aişe, senin
hakkında bana şöyle şöyle sözler ulaştı. Eğer bu dedikodulardan berî isen Allah
seni vahiyle tebrie edecektir. Şayet bir günah işledi isen Allah Teâlâ'ya tevbe
et. Zira kul bir günah işler, sonra da günahını itirafla tevbe ederse, Allah
Teâlâ tevbesini kabul ve affeder."

Resûlullah (aleyhissalâtu
vesselâm)'ın sözlerini tamamlayınca (ızdırabımın şiddetinden) gözlerimin yaşı
kurudu, artık tek bir damla bile yaş hissetmiyordum. Babama:

-"Resûlullah
(aleyhissalâtu vesselâm)'ın sözlerine sen cevap ver" dedim.

Babam:

-"Vallahi Resûlullah
(aleyhissalâtu vesselâm)'a ne diyeceğimi bilemiyorum" dedi. Anneme
yönelerek:

-"Resûlullah
(aleyhissalâtu vesselâm)'ın söylediklerine sen bâri cevap ver" dedim.
Annem de:

-"Vallahi Resûlullah
(aleyhissalâtu vesselâm)'a ne söyleyeceğimi ben de bilemiyorum" dedi.

Hz. Aişe devamla der ki:
"Ben yaşı henüz küçük bir kadındım. Kur'ân'dan da fazla okumuyordum. Dedim
ki:

-"Vallahi ben biliyorum
ki halkın söyleştiği şeyleri işittiniz. Onlar içinize yer etti ve hep
inandınız. Size: "Günahsızım" dedim, inanmıyorsunuz. Yapmadığım bir
şeyi size itiraf etsem, -Allah biliyor ki ben ondan berîyim- beni tasdik
edeceksiniz. Allah'a kasem olsun, sizinle benim durumumu anlatacak en iyi örnek
Hz. Yusuf'un babası ve onun şu sözüdür: "Bana güzelce sabır gerekir.
Anlattıklarınıza ancak Allah'tan yardım istenir" (Yusuf, 18). Sonra yüzümü
çevirip yatağıma sokuldum. Kasem olsun ben o zaman suçsuz olduğumu biliyordum
ve Allah'ın benim suçsuzluğumu te'yid edeceğine inanıyordum. Ancak, kesinlikle,
Allah'ın benim hakkımda bir vahiy indireceğini, bunun (kıyâmete kadar)
okunacağını hiç aklımdan geçirmedim. Ben, kendimi, Allah'ın herhangi bir
şekilde tekellüm buyurarak okunacak bir vahiy konusu edilmeye değer
bulmuyordum. Ancak, Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm)'ın göreceği bir rüya
yoluyla Allah'ın beni tebrie edeceğini ümid ediyordum.

Allah'a kasem olsun,
Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm) daha oturmuş olduğu yerden kalkmamış ve ev
halkından kimse dışarı çıkmamıştı ki Allah, Resûlüne vahiy indirdi: Resûlullah
(aleyhissalâtu vesselâm)'ı vahiy sırasında her zaman gelen hâlet istila etti. Sonra
da o hal zail oldu. Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm) tebessüm içindeydiler.
Konuştuğu ilk kelime bana şunu söylemek oldu:

-"Ey Aişe Allah'a
hamdet. Zira, seni tebrie buyurdu."

Annem de bana:

-"Kalk Resûlullah
(aleyhissalâtu vesselâm)'a teşekkür et!" dedi. Ben ise:

-"Vallahi hayır, ona
teşekkür etmeyeceğim, sadece Allahıma hamdediyorum. Benim suçsuzluğumu Rabbim
vahiy buyurdu" dedim. Allah'ın indirdiği vahiy şöyleydi:

-"Muhammed'in eşine o
yalanı uyduranlar içinizden bir güruhtur. Bunu kendiniz için kötü sanmayın, o
sizin için hayırlı olmuştur. O kimselerden herbirine kazandığı günah karşılığı
ceza vardır. İçlerinden elebaşılık yapana ise büyük azab vardır. Onu
işittiğiniz zaman, erkek-kadın mü'minlerin, kendiliklerinden hüsnüzanda bulunup
da: "Bu apaçık bir iftiradır" demeleri gerekmez miydi? Dört şâhid
getirmeleri gerekmez miydi? İşte bunlar şâhid getirmedikçe, Allah katında
yalancı olanlardır. Allah'ın dünya ve âhirette size lütuf ve merhameti
olmasaydı, o kötü sözü yaymanızdan ötürü büyük bir azaba uğrardınız..."
(Nur 20).

(Bir sayfa tutan) on âyeti,
Cenâb-ı Hakk benim suçsuzluğumla ilgili bu ayetleri indirince, Ebu
Bekri's-Sıddîk (radıyallahu anh) -ki Mistah İbnu Üsâse'ye akrabalığı ve
fakirliği sebebiyle maddi yardımda bulunuyordu- şunu söyledi:

-"Aişe (radıyallahu
anhâ)'ye bu iftirayı yaptıktan sonra, ona artık bir daha yardım
yapmayacağım."

Bunun üzerine şu vahiy indi:
"İçinizde lütuf ve servet sahibi olanlar, yakınlarına, düşkünlere ve Allah
yolunda hicret edenlere, vermemek için yemin etmesinler, affetsinler geçsinler.
Allah'ın sizi bağışlamasından hoşlanmaz mısınız? Allah bağışlayandır,
merhametli olandır" (Nur, 22).

Bunun üzerine Ebu
Bekri's-Sıddîk (radıyallahu anh): "Evet evet, Allah'a kasem olsun,
Allah'ın beni affetmesini çok severim" dedi ve Mistah'a yapmakta olduğu
yardımı yapmaya devam etti ve: "Ebediyyen yardımı ondan kesmeyeceğim"
dedi.

Hz. Aieşe (radıyallahu anhâ)
sözlerine devamla dedi ki:

Resûlullah (aleyhissalâtu
vesselâm) tahkik sırasında Zeyneb Bintu Cahş'a da hakkımda sormuş ve:

-"Ey Zeyneb, bu hususta
ne biliyorsun, ne gördün?" demişti. O da:

-"Ey Allah'ın Resûlü,
ben kulağımı, gözümü işitmediğim, görmediğim şeyden muhafaza ederim. Ben Aişe
hakkında hayırdan başka bir şey bilmiyorum!" demişti. Zeyneb (radıyallahu
anhâ), Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm)'ın zevce-i tâhireleri arasında (bazı
faziletleri sebebiyle) benimle boy ölçüşen birisiydi. Allah verâ ve dindarlığı
sebebiyle onu (bu meselede müfteriler tarafında yer almaktan) korudu. Onun kız
kardeşi Hamna ise, onunla mücâdeleye koyuldu ve helâk olan müfteriler arasında
helâk oldu.

Müfteriler arasında (Hz.
Peygamber (aleyhissalâtu vesselâm)'in şairi) Hassân İbnu Sâbit (radıyallahu
anh) de vardı. Urve der ki: "Hz. Aişe (radıyallahu anhâ) yanında Hassân'a
kötü söz söylenmesinden hoşlanmazdı ve derdi ki: "O şu beyti söyleyen
kimsedir: "Babam, babanın babası, ırzım, size karşı Muhammed
(aleyhissalâtu vesselâm)'in ırzına bekçidir."

Mesrûk İbnu'l-Ecda der ki:

-"Ben Hz. Aişe
(radıyallahu anhâ)'nin huzuruna girmiştim. Yanında Hassân İbnu Sâbit
(radıyallahu anh)'i gördüm. Hz. Aişe'ye şiir okuyor, bazı beyitleri kendisiyle
tezyin ediyordu. Şunu okudu:

"Afifdir, ağırdır,
iffetinden şüphe ne mümkün!

Kötü düşünceden uzak
olanların etleri bile onu aç bırakır."

Hz. Aişe'ye dedi ki:
"Sen nasıl olur da Hassân'ın yanına girmesine izin verirsin, o ki,
hakkında Allah şöyle buyurmuştur: "İçlerinden elebaşılık yapana ise büyük
azab vardır." Hz. Aişe (radıyallahu anhâ) şu cevabı verdi: "Körlükten
daha şiddetli bir azab var mı!" Hz. Aişe sonra şunu da söyledi "O,
Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm)'ı müdafaa ediyordu."

Buhari, Şehâdât, 15, 30, Hibe
15, Cihad 64, Megâzi 11, 34, Tefsir, Yusuf 3, Nur 6, 11, Eyman 18, İ'tisan 28,
Tevhid 35, 52; Müslim, Tevbe 56, (2770); Tirmizi, Tefsir, (3179); Nesâi, Tahâret
1194, (1, 163-164).

717 - Hz. Aişe (radıyallahu
anhâ) anlatıyor: "Benim özrümle ilgili ayet indiği zaman Resûlullah
(aleyhissalâtu vesselâm) minbere çıktı, günahsız olduğumu belirtti, arkasından
ilgili ayetleri okudu ve iki kadın ve bir erkeğin cezalandırılmalarını emretti.
Üçü de had cezası olan celde'ye (değneklenmeye) tâbi tutuldular.

Tirmizi, Tefsir, Nur (3180).

718 - Hz. Aişe (radıyallahu
anhâ) anlatıyor: "Allah ilk muhacir kadınlara rahmetini bol kılsın;
"Kadınlar baş örtülerini yakalarının üzerini (örtecek şekilde)
koysunlar" (Nur 31) âyeti indiği zaman örtülerini (kenardan) yırtarak
onunla (yüzlerini de) örttüler."

Buhârî, Tefsir, Nur 12; Ebu
Davud, Libas 33, (4102).

719 - İbnu Abbas (radıyallahu
anhümâ): "(Ey Muhamed)! Mü'min kadınlara da söyle! Gözlerini bakılması
yasak olandan çevirsinler iffetlerini korusunlar..." diye başlayıp
kadınlara örtünmeyi emreden âyeti (Nur 31) daha sonra gelen şu âyet neshetti ve
istisna getirdi:

"Evlenme ümidi kalmayan
ihtiyarlayıp oturmuş kadınlara, süslerini açığa vurmamak şartıyla dış
esvablarını çıkarmaktan ötürü sorumluluk yoktur. Ama sakınmaları kendileri için
daha hayırlı olur" (Nur 60).

Ebu Dâvud, Libas 37 (4111).

720 - Hz. Câbir (radıyallahu
anh) anlatıyor: "Abdullah İbnu Übey İbni Selül câriyesine: "Git biraz
fâhişelik yap (da para kazan)" diye emretti. Bunun üzerine Cenâb-ı Hakk:
"Dünya hayatının geçici menfaa tini elde etmek çin, iffetli olmak isteyen
cariyelerinizi fuhşa zorlamayın..." (Nur 33) meâlindeki ayeti inzâl
buyurdu."

Müslim, Tefsir 26, (3029);
Ebu Dâvud, Talâk 50, (2311).

721 - İkrime (radıyallahu
anh) anlatıyor: "Irak ahalisinden bir grub İbnu Abbâs (radıyallahu
anhümâ)'a dediler ki:

- Şu âyet hakkında ne
dersiniz? "Ey iman edenler! Ellerinizin altında olan köle ve câriyeler ve
sizden henüz erginliğe ermemiş olanlar sabah namazından önce, öğle sıcağından
soyunduğunuzda ve yatsı namazından sonra yanınıza gireceklerinde üç defa izin
istesinler. Bunlar sizin için açık bulunabileceğiniz üç vakittir. Bu vakitlerin
dışında birbirinizin yanına girip çıkmakta, size de, onlara da bir sorumluluk
yoktur. Allah size âyetlerini böyle açıklar. Allah bilendir. Hakim'dir"
(Nur 58). Cenâb-ı Hakk burada kesin emirde bulunduğu halde biz bunları tatbik
etmiyoruz, dediler.

İbnu Abbâs (radıyallahu
anhümâ): "Allah mü'minlere karşı halîm ve rahimdir. Onları örtmeyi sever.
İnsanlar o zaman evlerinde ne örtü ne de perde kullanmıyorlardı. Bazan
hizmetçisi veya evlâdı veya yetimesi, kişi ehlinin üzerinde iken çıkagelirdi.
Cenab-ı Hakk bunun üzerine, mezkur avret vakitlerinde izin istemeyi emretti.
Böylece Allahu Teâla onlara örtü ve hayır getirdi. Ne var ki, hâlâ bu emirle
amel eden tek kişi görmedim."

Ebü Dâvud, Edeb 141 (5191,
5192).

FURKAN SÛRESİ

722 - İbnu Abbas (radıyallahu
anhümâ), "O gün zâlim kimse ellerini ısırıp: "Keşke Peygamberlerle
berâber bir yol tutsaydım, vay başıma gelene, keşke falancayı dost
edinmeseydim. And olsun ki beni, bana gelen Kur'ân'dan o saptırdı. Şeytan
insanı yalnız ve yardımcısız bırakıyor" der" (Furkân 27-30)
meâlindeki âyet hakkında şu açıklamayı yaptı: "Ayette zikri geçen zâlim
Ukbe İbnu Ebi Muayt'tır. Zikri geçen dost (halil) da Ümeyye İbnu Halef'tir.
Dostum Übeyy olduğu da söylenmiştir.

(Ayetin inişi bunlarla
ilgilidir). Şöyle ki: Ukbe bir yemek hazırlayarak Kureyş'in eşrafını dâvet
eder. Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm) da onların arasındadır. Resûlullah
(aleyhissalâtu vesselâm), "Ukbe kelime-i tevhidi söylemedikçe, yemekten
almayacağını" söyledi. Ukbe bu isteği yerine getirdi. Bunun üzerine dostu
olan Ümeyye İbnu Halef veya Übeyy ona gelerek:

"- Sâbiî mi oldun?"
dedi. Ukbe:

"- Hayır, ancak yemek
yemeden evimden ayrılmasından utandım"

diye cevap verdi. Übeyy:

"- Öyleyse, gidip onun
yüzüne tükürmezsen ben de senden râzı olmayacağım!" dedi. Ukbe, bu talebe
müsbet cevap vererek, isteneni yaptı. Ceza olarak Bedir günü yakalanıp idam
edildi.

Bu rivayetin kaynağı asılda
gösterilmemiştir. Ancak rivayeti mana olarak, Taberî Tefsir'inde (18, 6), İbnu
Abbâs rivayeti olarak kaydeder. Ayrıca, El-Vahidî, Esb bu'n-Nüzül'da (s. 191);
Suyüti, ed-Dürrü'l-Mensûr da (5, 68) kaydetmiştir.

723 - İbnu Mes'ud
(radıyallahu anh) anlatıyor: "Hz. Peygamber (aleyhissalâtu vesselâm)'e:

"- Hangi günah daha
büyük?" diye sordum. Şu cevabı verdi:

" Seni yaratmış olduğu
halde Allah'a ortak koşmandır!"

"- Sonra hangisi
gelir?" dedim.

" Seninle beraber
yiyecek korkusuyla çocuğunu öldürmendir!" dedi.

Ben tekrar:

"- Sonra ne gelir?"
dedim.

" Komşunun helâlliği ile
zina etmen!"dedi. Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm)'ın bu sözlerine
te'yiden şu mealdeki âyet nazil oldu:

"Onlar ki, Allah'ın
yanına başka bir Tanrı daha (katıp) tapmazlar, Allah'ın haram kıldığı cana
haksız yere kıymazlar, zina etmezler. Kim bunlardan birini yaparsa cezaya
çarpar" (Furkan 68).

Buharî, Tesfir, Furkân 2,
Bakara 3, Edeb 20, Muharib'in 20, 46; Müslim,İman 141, (86); Ebu Davud, Talâk
50, (2310); Tirmizî, Tefsir, Furkân (3181).

ŞUARA SÛRESİ

724 - İbnu Abbâs (radıyallahu
anhümâ) anlatıyor: "Şu "Sen ilkin en yakın hısımlarını inzâr et"
(Şuara 214) meâlindeki âyet indiği zaman, Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm Safâ
tepesi üzerine çıktı ve şöyle bağırmaya başladı: "Ey Benî Fihr!, Ey Benî
Adiyy!" Bunlar Kureyş kabilesine mensup boylardı. Toplandılar.

Onlara Şöyle hitab etti:

" Ben size, "şu
vadide atlılar var, sizlere saldırmak istiyor"desem, beni tasdik eder misiniz?"

Hep beraber şu cevabı
verdiler:

"- Evet, tasdik ederiz,
şimdiye kadar hiç yalanına rastlamadık, hep doğru söyledin."

" Öyleyse
dinleyin!" dedi. "Önünüzde bekleyen şiddetli bir azabı sizehaber
veriyorum."

Ebu Leheb atılıp:

"- Ey Muhammed, ey
kuruyasıca! bizi bunun için mi çağırdın?" dedi.

Bunun üzerine: "Ebbu
Leheb'in iki eli kurusun. Kendisi de kurudu..." diye başlayan Ebu Leheb
suresi nazil oldu."

Buhârî Tefsir, Şuarâ 2,
Cenâiz 98, Menâkıb 13; Müslim, İmân 355, (208); Tirmizî,Tefsir, Tebbet (3360).

725 - İbnu Abbas (radıyallahu
anhümâ), "Şâirlere gelince, onlara da sapıklar uyar" (Şuarâ 224)
meâlindeki âyet hakkında şunları söyledi: "Cenâb-ı Hakk, (kendilerine
sapıklar uyar diye zemmettiği) şairlerden, "İman edip de iyi amel (ve hareket)de
bulunanlar, Allah'ı çok zikredenler ve zulme uğratıldıklarından sonra öclerini
alanlar..." (Şu'arâ 227) istisna edildiler."

Ebu Dâvud, Edeb 95, (5016).

NEML SÛRESİ

726 - Ebü Hüreyre
(radıyallahu anh) buyurdu ki: "Dabbetu'l-arz, berâberinde Hz. Müsa'nın
asâsı ve Hz. Süleyman (aleyhimâ's-selam)'ın mühürü olduğu halde çıkar. Asâ ile
mü'minlerin yüzünü cilalar, mührü de kâfırlerin burnuna basar. Öyle ki, sofra
ehli toplanınca biri diğerine (yüzündeki parlaklıktan dolayı) "Ey
mü'min!" der, diğeri de (öbürüne, burnundaki mühür damgası sebebiyle):
"Ey kâfır!"der. (Yani mü'min de kâfir de yüzünden tanınır).

Tirmizî, Tefsir, Neml (3186).

KASAS SURESİ

727 - Sâid İbnu Cübeyr
anlatıyor: İbnu Abbas (radıyallahu anhümâ)'a: "Hz. Musa iki müddetten
hangisini ödedi`?" diye sordum da, bana şu cevabı verdi:

"O en çok, en güzel
olanı ödedi (tamamladı). Resülullah (aleyhissalâtu vesselâm) söyledi mi
yapardı."

Buharî, Şehâdât 28.

728 - Ebu Hüreyre
(radıyallahu anh), "(Ey Muhammed) Sen sevdiğini hidayete erdiremezsin, ama
Allah dilediğine hidayet verir" (Kasas 56) âyeti hakkında şunu
söylemiştir: "Bu âyet Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm)'ın, amcası Ebu
Talib'in İslâm'a girmesini ısrarla istemesi üzerine nazil oldu."

Müslim, İman 41 42, (25);
Tirmizî, Tefsir, Kasas (3187).

729 - İbnu Abbas (radıyallahu
anhümâ): "Herhalde o Kur'ân'ı (tilavetini, tebliğini ve mucibince amel
etmeni) senin üzerine farz kılan (Allah), seni (yine) dönülecek yere
döndürecektir..." (Kasas 85) meâlindeki âyette ifade edilen döndürülecek
yerden maksadın Mekke olduğunu söylerdi."

Buhârî, Tefsir, Kasas 2.

ANKEBUT SÛRESİ

730 - Ümmü Hâni (radıyallahu
anhâ) anlatıyor: "Erkeklere yaklaşıyor, yol kesiyor ve toplantılarınızda
fenâ şeyler yapmıyor musunuz?" (Ankebut 29) meâlindeki âyette zikredilen
toplantılarındaki fena şeyler'den maksad nedir? diye Resülullah (aleyhissalâtu
vesselâm)'a sordum. Bana şöyle cevap verdi:

" Onlar orda sesli sesli
yelleniyorlar, oradan geçen kimselere de çakıl vs. fırlatıp onlarla
eğleniyorlardı."

731 - İbnu Abbas (radıyallahu
anhümâ): "Allah'ı zikretmek elbet en büyüktür" (Ankebut, 45)
meâlindeki ayet hakkında şunu söyledi: "Kulun Allahu Teâla'yı diliyle
zikretmesi büyük (bir ibadet)tir. Onu zikretmesi, herhangi bir günaha
yaklaşınca O'ndan korkarak terketmesi, günah işler olduğu halde diliyle zikretmesinden,
daha büyüktür.

Rezîn tahric etmiştir,
kaynağı bulunamamıştır.

RÛM SÛRESİ

732 - Ebu Sa'id (radıyallahu
anh) anlatıyor: "Bedir günü Rumlar, İranlılara galebe çaldı. Bu zaferden
mü'minler de sevindi. Bunun üzerine şu meâldeki ayet nazil oldu (okundu):
"Elif Lam-Mim, Rumlar mağlub oldu, yakın bir yerde. Halbuki onlar bu
yenilmelerinin ardından galib olacaklar birkaç yıl içinde. Önünde de sonunda da
emir Allah'ındır. O gün mü'minler Allah'ın nusretiyle ferahlayacak" (Rum
1-4).

Tirmizî, Tefsir, Rum (3190).

LOKMAN SÛRESİ

733 - İbnu Ömer (radıyallahu
anhümâ) anlatıyor: "Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm): "Gayb'ın
anahtarı beştir" dedi ve şu mealdeki âyeti okudu: "O saatin
(kıyametin) ilmi şüphesiz ki Allah'ın nezdindedir. Yağmuru O indirir. Rahimlerde
olanı O bilir. Hiçbir kimse yarın ne kazanacağını bilmez. Hiçbir kimse hangi
yerde öleceğini bilmez. Şüphesiz ki Allah (her şeyi) bilendir. Her şeyden
haberdardır" (Lokman 34).

Buhârî, Tefsir, Lokman 2,
En'âm l,İstiska 29.

SECDE SÛRESİ

734 - Hz. Cabir (radıyallahu
anh) anlatıyor:

"Hz. Peygamber
(aleyhissalâtu vesselâm) Elif-Lam-Mim Tenzil ve Tebâreke'llezi bi-Yedihi'l-Mülk
surelerini okumadan uyumazdı."

Tâvus (rahimehullah), bu iki
surenin faziletce Kur'ân'daki diğer surelerden herbirine yetmiş kat üstün olduğunu
söylerdi.

Tirmizî, Sevabu'l-Kur'ân 9,
(2894), Da'avât 22, (4001).

735 - Hz. Enes (radıyallahu
anh), "Yanları yataklarından uzaklaşır, korku ve ümid ile Rablerine dua
ederler.." (Secde 16) mealindeki ayetin, Atame denen yatsı namazını
bekleyenler hakkında indiğini söylemiştir."

Tirmizî, Tefsir, Secde
(3194); Ebu Davud'daki vechi müteakip rivayette görüldüğü üzere biraz
farklıdır. Tirmizî hadisin sahih olduğunu söylemiştir.

736 - Hz. Enesin rivayeti Ebu
Davud'da şu şekilde gelmiştir: Müslümanlar, Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm)
zamanında) akşamla yatsı arasında nafıle namaz kılıyorlardı. Bunun üzerine
"Yanları yataklarından uzaklaşır, korku ve ümid ile Rablerine dua
ederler..:' âyeti nazil oldu."

Hasan Basri merhum:
"Ayet-i kerime kıyâmu'l-leyl yani gece namazı ile ilgilidir, o
kastedilmektedir" demiştir.

Ebu Dâvud, Salât 312, (1321).

737 - Übey İbnu Ka'b
(radıyallahu anh), "Biz, o en büyük azabtan önce de onlara mutlaka yakın
azabtan tattıracağız, tâ ki, ric'at etsinler" (Secde 21. ) mealindeki ayet
hakkında şunu söylemiştir: (Yakın azab) dünya musibetleri, Rum ve Batşa veya
Duhan'dır. -Hadisin ravisi, Batşa mı derdi duhan mı derdi tereddüt eden
kimsenin Şu'be olduğunu belirtir.

Müslim, Münâfıkün 42 (2799).

AHZAB SÛRESİ

738 - İbnu Ömer (radıyallahu
anhümâ) anlatıyor: "Biz, Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm)'ın azadlısı
olan Zeyd İbnu Hârise'ye sadece Zeyd İbnu Muhammed diye sesleniyorduk. Bu
davranışımız, "Onları babalarına nisbet ederek çağırın.:' (Ahzâb, 5)
mealindeki ayet ininceye kadar devam etti."

Buhârî, Tefsir, Ahzâb 2;
Müslim, Fedâilu's-Sahabe 62, (2425); Tirmizî, Tefsir, Ahzâb (3207).

739 - Hz. Ebu Hüreyre
(radıyallahu anh) anlatıyor: "Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm) buyurdu
ki: "Ben her mü'mine, mutlaka, dünya ve ahirette insanların en
yakınıyımdır. Dilerseniz (bu hususla ilgili olan) şu âyeti okuyun: "O
peygamber, mü'minlere öz nefislerinden evladır. Zevceleri, mü'minlerin
analarıdır..." (Ahzâb 6). Hangi mü'min (vefatında) bir mal bırakırsa
vârisleri (asabı) ona varis olsunlar. Borç veya bakıma muhtaç birini bırakmışsa
o da bana gelsin, ben onun mevlâsıyım."

Buhârî, Tefsir, Ahzâb 1,
Kefâlet 5,İstikrâz 11, Nafakât 15, Ferâiz 4, 15, 25; Müslim, Ferâiz 14, (1619).

740 - İbnu Abbas (radıyallahu
anhûmâ): "Allah bir adamın içinde iki kalp yaratmadı..." (Ahzâb, 4)
meâlindeki âyet hakkında şunu söylerdi: "Bir gün, Hz. Peygamber
(aleyhissalâtu vesselâm) namaz kılmak için kalkmıştı, namazda bir hata yaptı.
Cemaatte onunla namaz kılan münafıklar derhal: "Bakın, bunun iki kalbi
var, bunlardan biri sizinle, biri onlarla (Ashabıyla)" dediler. İşte
onların bu sözü üzerine bu âyet nazil oldu."

Tirmizî, Tefsir, Ahzâb,
(3197).

741 - Hz. Aişe (radıyallahu
anhâ), "O vakit onlar hem üstünüzden, hem altınızdan size gelmişlerdi. O
zaman gözler yılmış, yürekler gırtlaklara dayanmıştı ve siz Allah'a karşı türlü
zanlarda bulunuyordunuz. İşte orada mü'minler imtihana uğratılmıştı. Şiddetli
bir sarsıntı ile sarsılmışlardı..." (Ahzâb, 10-11) mealindeki âyet
hakkında: "Bu, Hendek Savaşı ile ilgilidir" demiştir.

Buhari, Meğâzî 29,
Müslim'deki yeri bulunamamıştır.

742 - Hz. Enes (radıyallahu
anh) anlatıyor: "Biz şu ayeti amcam Enes İbnu'n-Nadr hakkında indi
biliyorduk. (meâlen): "Mü'minler içinde Allah'a verdikleri sözde sadakat
gösteren nice erler var. İşte onların kimi adağını ödedi, kimi de (bunu)
bekliyor. Onlar hiçbir suretle (ahidlerini) değiştirmediler." (Ahzâb 23).

Buharî, Tefsir, Ahzâb 3;
Müslim, İmâret 148 (1903); Tirmizî, Tefsir, Ahzâb (3198-3199).

743 - Ümmü Umâre (radıyallahu
anhâ) anlatıyor: "Ey Allah'ın Resûlü, dedim, her şeyi erkekler için
görüyorum. Hiçbir şekilde kadınların zikredildiğini görmüyorum." Bunun
üzerine şu âyet indi. (meâlen): "Doğrusu, erkek ve kadın Müslümanlar,
erkek ve kadın mü'minler, boyun eğen erkekler ve kadınlar, doğru sözlü erkekler
ve kadınlar, sabırlı erkekler ve kadınlar, gönülden bağlanan erkekler ve
kadınlar, oruç tutan erkekler ve kadınlar, iffetlerini koruyan erkekler ve
kadınlar, işte Allah bunların hepsine mağfiret ve büyük ecir
hazırlamıştır" (Ahzab,35).

Tirmizî, Tefsir,Ahzâb (3209).

744 - Hz. Aişe (radıyallahu
anhâ) demiştir ki: "Eğer Hz. Peygamber (aleyhissalâtu vesselâm) kendisine
inen vahiyden bir şey gizleseydi şu âyeti gizlerdi: "(Habibim) hatırla o
zamanı ki; Allah'ın kendisine -İslâm'la- nimet verdiği ve senin de yine
kendisine lütufta bulunduğun zâta sen: "Zevceni uhdende tut. Allah'tan
kork" diyordun da Allah'ın açığa çıkarıcısı olduğu şeyi içinde gizliyor,
insanların (dedikodusundan) korkuyordun. Halbuki Allah kendisinden korkmana
daha lâyıktı. Şimedi madem ki Zeyd o kadından ilişiğini kesti, biz onu sana
zevce yaptık. Tâ ki oğullukların, kendilerinden ilişkilerini kestikleri
zevceler(ini almakta) mü'minler üzerine günah olmasın. Allah'ın emri yerine
getirilmiştir" (Ahzâb, 37).

Nitekim Hz. Peygamber (aleyhissalâtu
vesselâm), Zeyneb'le evlenince:

"Oğlunun helâllığıyla
evlendi" dediler. Bunun üzerine Cenab-ı Hakk şu meâldeki âyeti indirdi:
"Muhammed adamlarınızdan hiçbirinin babası değildir. Fakat Allah'ın Resûlü
ve peygamberlerin sonuncusudur. Allah herşeyi hakkiyle bilendir'' (Ahzâb, 40).

Resûlullah (aleyhissalâtu
vesselâm) Zeyd'i küçükken evlât edinmişti. Büyüyüp delikanlı oluncaya kadar
yanında kaldı. Herkes onu Zeyd İbnu Muhammed diye çağırıyordu. Bu sebeple
Cenab-ı Hakk şu meâldeki âyeti inzal buyurdu: "Onları babalarına nisbet
ederek çağırın. Bu, Allah indinde daha doğrudur. Eğer babalarının (kim
olduğunu) bilmiyorsanız o halde (esâsen) dinde kardeşleriniz (olmakla beraber)
dostlarınızdır da" (Ahzab, 5).

Tirmizî, Tefsir, Ahzâb
(3206); Müslim, İman 287, (177); Buhârî, Tevhid 22.

745 - Hz. Enes (radıyallahu
anh) anlatıyor: "Hz. Peygamber (aleyhissalâtu vesselâm) Zeyneb
(radıyallahu anhâ)'le evlenmişlerdi ki, annem Ümmü Süleym bana:
"Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm)'a bir hediyede bulunsak" dedi.
Ben kendisine:

- Bir şeyler yap! dedim.
Bunun üzerine hurma ve yağ ve keş getirdi, bir tencereye koyarak bunlarla yemek
yaptı ve benimle gönderdi. Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm)'a götürdüm.

Yemeği bırak!" dedi.
Sonra bana emredip: "Bana falancaları çağır" dedi ve teker teker
isimlerini söyledi. Ayrıca:

"- Kime rastlarsan
çağır" diye emretti.

Enes der ki: Emri yerine
getirdim, sonra döndüm. Ev insanlarla dolmuştu. Resûlullah (aleyhissalâtu
vesselâm) elini mezkur yemeğin üzerine koydu ve Allah'tan başka kimsenin
bilmediği bir şeyler söyledi. Sonra cemaati onar onar çağırdı. Herkes o
yemekten yiyordu. Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm) yiyenlere:

" Yemeğe Allah'ın ismini
zikrederek başlayın! Herkes önünden yesin!" dedi.

Bu hal herkesin yemekten
yeyip dağılmasına kadar devam etti. Sonunda çıkanlar çıktı. Bazıları da kalıp
sohbete devam ettiler. Bir müddet sonra Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm) da
çıkıp hücrelere doğru yürüdü. Peşisıra ben de çıktım ve:

"- Davetliler gitti
artık!" dedim. Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm) evine geri döndü (ve
derhal vahiy alameti olan) örtüyü üzerine çekti. Bu sırada ben hücrede idim.
(Vahiy hâli geçince) o (aleyhissalâtu vesselâm) şu vahyi okuyordu:

"Ey iman edenler,
(bundan sonra) Peygamber'in evlerine yemeğe davet olunmaksızın, vaktine de
bakmaksızın- girmeyin. Fakat davet olunduğunuz zaman girin. Yemeği yiyince
dağılın. Söz dinlemek veya sohbet etmek için de (izinsiz) girmeyin. Çünkü bu
Peygamber'e eza vermekte, o sizden utanmaktadır. Allah ise, hak(kı
açıklamak)tan çekinmez..." (Ahzâb 53).

Buharî, Tefsir,Ahzab 8, Nikah
67, 64,Et'ime 59, İsti'zan 10, 33, Tevhid 22; Müslim, Nikâh 8, (1428);Tirmizî,
Tefsir, Ahzâb, (3215, 3216, 3217).

746 - Hz. Urve, Hz. Aişe
(radıyallahu anhâ)'den naklediyor: Hz. Aişe byurmuştur ki: "Havle Bintu Hakim
(radıyallahu anhâ), Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm)'a kendisi gelip evlenme
teklif edenlerdendir." Aişe (radıyallahu anhâ) devamla dedi ki: "Ben
(kıskançlığın sevkiyle): "Kadın kısmı bir erkeğe evlenme teklifi yapmaktan
sıkılmaz mı?" (diyerek bu şekilde Hz. Peygamber (aleyhissalâtu vesselâm)'e
teklifte bulunanları kınardım). Ne zaman ki: "Onlardan kimi dilersen
(nevbetinden) geri bırakır, kimi de dilersen yanına alabilirsin. (Nevbetinden)
geri bıraktıklarından kimi istersen (nezdine almak)da da sana güçlük
yoktur..." (Ahzab, 51) meâlindeki âyet nazil oldu, (kendimi tutamayarak):
"Ey Allah'ın Resûlü, görüyorum ki, Rabbin seni memnun kılmada
gecikmiyor" dedim.

Buharî, Tefsir, Ahzab 7,
Nikâh 29; Müslim, Rıdâ' 49, (1464); Ebu Davud, Nikâh 39, (2136); Nesâî, Nikâh
1, (6, 54).

747 - Ümmü Hâni (radıyallahu
anhâ) anlatıyor: "Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm) beni istemişti.
Kendisine özür beyan ettim, özrümü kabul etti. Sonra Cenab-ı Hakk şu âyeti
indirdi.

"Ey Peygamber!
Mehirlerini verdiğin zevcelerini ve Allah'ın sana ganimet (olarak nasib)
ettiklerinden sağ elinin mâlik olduğu kadıınları, seninle beraber (Medine'ye)
hicret eden amcanın kızlarını, halanın kızlarını, dayının kızlarını, teyzenin
kızlarını, bir de eğer mü'min bir kadın kendisini Peygamber'e bağışlayıp da
eğer Peygamber de nikâhla almak isterse onu (fakat bu sonuncusunu) diğer
mü'minlere değil, yalınız sana has olmak üzere senin için helal kıldık..."
(Ahzab, 50). Ümmü Hâni (radıyallahu anhâ) devamla der ki:

Bu âyet üzerine (kendi
kendime): "Ben Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm)'a helâl kılınmadım,
çünkü hicret etmedim, ben Fetih günü hürriyeti bağışlananlardanım"
dedim."

Tirmizî, Tefsir, Ahzâb
(3211).

748 - İbnu Abbâs,
(radıyallahu anhümâ) anlatıyor: "Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm) muhâcir
olan mü'min kadınlar dışında kalanlarla evlenmekten men edildi. Âyet şöyle
buyurur:

"Bundan sonra kadınlar(ı
alman) ve bunları herhangi zevcelerle değiştirmen, güzellikleri hoşuna gitse
de, sana helâl olmaz. Sağ elinin mâlik olduğu (cariyeler) müstesna. Allah her
şeye nigâhbândır" (Ahzâb 52). Kezâ Allah, "Mü'min
câriyelerinizi.."

(Nisâ, 25); "Nefsini
peygambere bağışlayan mü'min kadın"ı (Ahzâb, 50) helâl kıldı. İslâm'dan
başka bir dinde olanların hepsini haram kılıp sonra da şöyle buyurdu. (Meâlen):

"... Kim imanı tanımayıp
kâfir olursa her halde bütün yaptığı boşuna gitmiştir ve o, âhirette en çok
ziyâna uğrayanlardandır" (Maide, 5).

Yine âyet-i kerime şöyle
buyurur:

"Ey Peygamber!
Mehirlerini verdiğin zevceleri ve Allah'ın sana ganimet (olarak nasib) ettiklerinden
sağ elinin mâlik olduğu kadınları, seninle beraber (Medine'ye) hicret eden
amcanın kızlarını, halanın kızlarını, dayının kızlarını, teyzenin kızlarını,
bir de eğer mü'min bir kadın kendisini Peygamber'e bağışlayıp da eğer Peygamber
de nikâhla almak isterse onu -(fakat bu sonuncusunu) diğer mü'minlere değil,
yalnız sana has olmak üzere- senin için helâl kıldık..." (Ahzâb, 50) İşte
bunlar dışında kalan bütün kadınlar Hz. Peygamber'e haram edilmiştir.

Tirmizî, Tefsir, Ahzâb
(3213).

749 - Hz. Aişe (radıyallahu
anhâ) diyor ki: "Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm) ölmezden önce bütün
kadınlarla nikâh kendisine helâl kılındı."

Tirmizî, Tefsir, Ahzâb,
(3214); Nesâî, Nikâh 2 (6, 56).

750 - Ebu Hüreyre
(radıyallahu anh) anlatıyor: "Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm)
buyurdular ki: "Hz. Musa (aleyhi's-selam) son derece haya sahibi ve sıkı
örtünen birisi idi. İstihyası (haya duygusunun fazlalığı) sebebiyle bedeninden
hiçbir yer görülmezdi. Benî İsrail'den bazıları ona eziyette bulundu. (Şöyle
ki: Bir gün aralarında): "Onun bu şekilde sıkı giyinmesine bedenindeki bir
kusur sebep olmasın? Muhakkak ki o, ya abraştır, ya da debbelidir (hayasında
şişme vardır) veya bir başka afete maruzdur" diye dedi-kodu yaptılar.
Cenab-ı Hakk Hz. Musayı bu dedikodularından tebrie etmek diledi.

Yine bir gün Hz. Musa
(aleyhi's-selam) bir tenhada, elbiselerini bir taş üzerine bırakıp tek başına
suya girmiş yıkanıyordu. Yıkanması tamam olunca, giyinmek. üzere çamaşırlarına
doğru yürüdü. Tam bu sırada, üzerinde giyecekler olduğu halde taş yuvarlanmaya
başladı. Hz. Musa (aleyhi's-selam) değneğini eline alıp taşı yakalamaya
çalıştı. Bu sırada "Elbisem ey kaya ! Elbisem ey kaya !" diye de
bağırıyordu. (Taşın peşinden koşarken) Benî İsrail'den bir cemaatın yanına
kadar vardı. Hz. Musayı çıplak vaziyette gördüler, yaratılışca herkesten güzel
(ve kusursuz) ve de dikodulardan beri idi. Kaya durdu. Hz. Musa (aleyhi
's-selam) çamaşırını alıp giydi. Sopasıyla taşa vurmaya başladı. (Ebu Hüreyre
der ki): "Allah'a kasem olsun, o taşta sopa darbeleri sebebiyle üç veya
dört tane bere izi var." Şu âyet bu hâdiseye işaret etmektedir: "Ey
iman edenler, siz de Musa'yı incitenler gibi olmayın. Nihayet Allah onu
dedikleri şeyden temize çıkardı. O, Allah indinde yüzü (itibarlı bir zât)
idi" (Ahzâb, 69).

Buhârî, Gusl 20, Enbiya 27,
Tefsir, Ahzâb 11, Müslim, Hayz 75 (339), zail, 55 (339); Tirmizî, Tefsir, Ahzâb
(3219).

SEBE SÛRESİ

751 - Ferve İbnu Müseyrk
(radıyallahu anh) anlatıyor: "Hz. Peygamber (aleyhissalâtu vesselâm)'e bir
gün:

"- Ey Allah'ın Resûlü,
kavminden yüz çevirenlere karşı, İslâm'ı benimseyenlerle bir olup mücadele
edeyim mi?" diye sordum. Onlarla savaşma hususunda bana izin verdi ve beni
emir tayin etti. Ben (Medine'den) ayrılınca:

" Gutayfî ne
yaptı.?" diye benden sormuş. Kendisine, gittiğim söylenince hemen peşimden
birisini göndererek beni geri çağırdı ve şu talimatı verdi:

" Kavmini İslâm'a davet
et. Onlardan İslam gelenlerin Müslümanlığını kabul et. Kabul etmeyenler için
savaşmakta acele etme, ben sana yeni bir emir gönderinceye kadar bekle."

Der ki: Sebe kavmi hakkındaki
âyetler nâzil olmuştu. Bir adam sordu:

"- Ey Allah'ın Resûlü,
Sebe de ne? Bir yer veya bir kadın mıdır?"

" Ne bir yer, ne de bir
kadın değildir. Bilakis bir erkektir. On çocuklu bir Arap. Bu çocuklardan
altısı Yemen cihetine gidip yerleşti, dördü de Şam cihetine gidip yerleşti. Şam
tarafına gidenler Lahm, Cüzâm, Gassân ve Âmile kabilelerini ortaya çıkardılar.
Yemen tarafına gidenler ise Ezd, Es'ariyyun, Hımyer, Kinde, Müzhic ve Enmâr
halkını meydana getirdiler. "

Bir adam:

" Enmâr da ne?"
diye sordu.

" Enmâr, dedi, Has'am ve
Becîle kabilelerinin mensup olduğu cemaattir."

Ebu Dâvud, Hurufve'l-Kırâ'ât
1, (3978); Tirmizî, Tefsir, Sebe, (3220).

752 - Hz. Ebü Hüreyre
(radıyallahu anh) anlatıyor: "Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm) buyurdu
ki:

"Allahu Teâla Hazretleri
semâda bir işin yapılmasına hükmetti mi, Rabb-i Teâla'nın sözüne ihtiramla,
melâike (aleyhimüsselam) korku ile kanatlarını birbirine vururlar. Rabb Teâla
nın işitilen sözü düz bir kaya üzerinde (hareket eden) zincirin sesi gibidir.
Meleklerin kalplerinden korku açılınca (Cebrail ve Mikail gibi mukarreb
meleklere):

" Rabbiniz ne
buyurdu?" diye sorarlar. Onlar da:

" Allah Teâlâ hazretleri
hakkı söylemiştir. Zaten O, yüce ve uludur" derler. O'nun sözünü, kulak
kabartan (şeytanlar gizlice) işitir. Kulak hırsızı şeytanlar (yerden göğe
kadar) birbirlerinin üstünde (zincirleme) dizilmiş ve kulak hırsızlığına
hazırlanmış bulunur. - Süfyan (İbnu Uyeyne) eliyle tarif etti: Parmaklarını
önce (üst üste) dizdi, sonra açtı-(En üstteki, ilâhî kelamı işitir ve alttakine
verir, o da kendi altındakine verir.

Böylece gele gele sihirbaz ve
kahinlerin diline kadar ulaşır. Bazan kelimeyi aşağıdakine vermeden önce bir
şahap, şeytana ulaşır. Bazan şahap kendisine isabet etmezden önce kelimeyi aşağısındakine
vermiş olur. (Sihirbaz ve kâhinler kendilerine bu şekilde ulaşan hırsızlama
habere) yüz kadar da kendileri ilave ederek yalanlar düzerler.

Emr-i İlâhî yeryüzünde
tahakkuk edince halk kendi arasında: "Bu işin olacağı bize daha önce falan
falan günlerde haber verilmemiş miydi?" derler. Böylece, semada (kulak
hırsız1ığı yoluyla) işitilmiş olan haber böylece tasdik edilir."

Buharî, Tefsir, Sebe 1, Hicr
1; Tirmizî, Tefsir, Sebe, (3221).

753 - İbnu Mes'ud
(radıyallahu anh) anlatıyor: "Allahu Zülcelâl hazretleri vahiy suretiyle
konuştuğu zaman sema ehli bir ses işitir ki bu, demir bir zincirin düz bir kaya
üzerinde hareket etmesiyle çıkan çıngırak sesine benzer. Sema ehli bu sesi
duyunca korku ve haşyetten bayılırlar. Cibril (aleyhi's-selam) kendilerine
gelinceye kadar bu halde devam ederler. O gelince korku, kalplerinden açılır.
Hemen: "Ey Cibril, Rabbiniz ne buyurdu?" diye sorarlar. O:
"Hakkı söyledi" der. Sema ehli hep bir ağızdan: "el-Hak,
el-Hak" diye söyleşirler.

Ebu Dâvud, Sünnet 22, (4738).

FÂTIR SÛRESİ

754 - Ebu Saîd (radıyallahu
anh) anlatıyor: "Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm), "Sonra biz o
kitabı kullarımızdan (beğenip) seçtiklerimize miras bıraktık. İşte onlardan
kimi nefsine zulmedendir. Onların bâzısı mutedildir, onlardan bir kısmı da Allah'ın
izniyle hayrat (ve hasenât yarışların)da öncü ol(up kazan)andır...!"
(Fâtır, 32) âyeti hakkında şunu söyledi: "Bunların hepsi aynı makamdadır,
hepsi de cennettedir."

Tirmizî, Tefsir, Melâike
(Fâtır), (3223).

755 - İbnu Abbas (radıyallahu
anhümâ): "Onlar orada şöyle bağrışırlar: "Rabbimiz, bizi çıkar,
yapmış olduğumuzdan bambaşka iyi amel (ve hareketler)de bulunacağız."
Size, iyice düşünecek kimsenin düşünebileceğ'i, öğüt kabul edilebileceği kadar
ömür vermedik mi? Size (azâb ile) korkutan da gelmişti. Şimdi tadın (o azâbı)!
Artık zâlimler için hiçbir yardımcı yoktur" (Fâtır 37) âyetinde geçen
"korkutan da gelmişti" ibâresinde kastedilen şeyin Kur'ân'la gelmiş
olan Muhammed (aleyhissalâtu vesselâm) olduğunu söyledi."

(Rezin ilâvesidir, kaynağı
bulunamamıştır.)

YÂ-SÍN SÛRESİ

756 - Hz. Enes (radıyallahu
anh) anlatıyor: "Hz. Peygamber (aleyhissalâtu vesselâm) buyurdu ki:
"Her şeyin bir kalbi vardır. Kur'ân'ın kalbi de Yâ-Sîn'dir. Kim bu sureyi
okursa, Cenab-ı Hakk, bu okuması sebebiyle kendisine, Kur'ân-ı Kerim'i -Yâ-Sîn
hariç- on kere okumuş sevabını verir. "

Tirmizî, Sevâbu'l-Kur'ân 7,
(2889).

757 - Ebu Saîdi'l-Hudri
(radıyallahu anh) anlatıyor: Benî Seleme Medine'nin uzakça bir kenarında meskün
idi. Mescid-i Nebevi'nin yakınlarına taşınmak istediler. Bunun üzerine şu
meâldeki âyet indi:

"Şüphesiz ölüleri
dirilten, işlediklerini ve eserlerini yazan biziz. Herşeyi apaçık bir kitapta
saymışızdır" (Yâ-Sîn, 11). Resûlullah (aleyhissàlâtu vesselâm): "Ayak
izleriniz (sevap olarak) yazılıyor" dedi.Yerlerinde kaldılar."

Tirmizî, Tefsir, Yâ-Sîn,
(3224).

758 - İbnu Abbâs (radıyallahu
anhümâ) anlatıyor: "Antakya şehrinde fıravunlardan bir fıravun vardı.
Allahu Teâla Hazretleri ora halkına elçiler gönderdi. Bunlar üç kişiydiler.
İkisi önce geldi, bunları yalanladılar. Allah bunları bir üçüncüyle takviye
etti. Elçiler, onları hakka çağırıp, emredilen şeyleri açıklayıp, dinlerinin
bâtıl olduğunu söyledikleri vakit; peygamberlere: "Biz sizin yüzünüzden
uğursuzluğa uğradık, vazgeçmezseniz sizi mutlaka taşlarız. Bizden size muhakkak
acıklı bir işkence de dokunur" dediler. Peygamberler de: "Sizin
uğursuzluğunuz (musibetleriniz), dediler, kendi beraberinizdedir. Size nasihat
edilirse mi? Hayır, siz haddi aşıp taşanlar gürûhusunuz.." (Yâ-Sîn 18-19).

Rezîn ilavesidir. Bu mânâda
bir rivayet Taberî Tefsiri'nde gelmiştir (22,101).

759 - İbnu Abbas (radıyallahu
anhümâ): "O şehrin en uç, (kenar)ından koşarak bir adam geldi: "Ey
kavmim, dedi, uyun o gönderilmiş olanlara; uyun sizden hiçbir ücret istemeyen o
kimselere. Onlar hidayete ermiş (zâtlar)dır. Ben beni yaratana neden kulluk
etmiyecekmişim? Siz (hepiniz) ancak ona döndürü(lüp götürü)leceksiniz. Ben
O'ndan başka tanrılar edinir miyim? Eğer O çok esirgeyici (Allah), bana bir
zarar (yapmak) isterse onların (iddia ettiğiniz) şefaati bana hiçbir fâide
vermez. Onlar beni asla kurtaramazlar. Şüphesiz ben o takdirde mutlak apaçık
bir sapıklık içindeyim (demek)dir. Gerçek, ben Rabbinize iman ettim. İşte bunu
benden duyun. (Ona): Gir cennete, denildi. (O da): Ne olurdu dedi, kavmim bilselerdi,
Rabbimin beni bağışladığını, beni (cennetle ikrâm) edilenlerden
kıldığını"(Yâ-Sîn, 20-27) meâlindeki âyetler hakkında şu açıklamada
bulundu: "Bu zât hayatında da, ölümünde de kavmine nasihatta
bulundu."

Rezin ilâvesidir, kaynağı
bulunamamıştır.

760 - Ebu Zerr (radıyallahu
anh) anlatıyor: "Ben Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm) ile birlikte,
mescidde idim, o sırada güneş batıyordu. Bana:

" Ey Ebu Zerr, biliyor
musun güneş nereye gidiyor?" diye sordu.

"- Allah ve Resûlü, daha
iyi bilir" dedim.

"- Arşın altında secde
etmeye gidiyor. (Secde için önce) izin ister. Kendisine izin verilir. Secde
ettiği halde kendisinden bunun kabul edilmeyeceği zaman yakındır. O zaman izin
ister fakat verilmez, kendisine: "Geldiğin yere dön ve battığın yerden
doğ" denir. işte bunu şu ayet ifade etmektedir: "Güneş de (ilâhî bir
âyettir ki) müstekarrına (duracağı zamana) kadar cereyan etmektedir..."
(Yâ-Sîn, 38). Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm) ilâve etti:

" Bu (durma hadisesi) ne
zamandır, bilir misin? Bu, kişiye imânının fayda vermeyeceği, artık inançsız
hâle geldiği zamandır."

Buhârî, Tefsir,Yâsin 1,
Bed'ü'l-halk 4, Tevhid 22, 23; Müslim, İmân 250 (159); Tirmizî, Tefsir,
Yâsin,(3225).

SAFFAT SÛRESİ

761 - Semüre İbnu Cündeb
(radıyallahu anh), "(Nuh'un) zürriyetini (yeryüzünde) devamlı kalanların
ta kendileri kıldık" (Saffât, 77) meâlindeki âyetle ilgili şu açıklamayı
rivayet etti: "Bunlar Hâm, Sâm ve Rüm'un atası Yâfes'dir."

Tirmizî, Tefsir, Saffat,
(3228-3229).

762 - İbnu Abbas ve İbnu
Mes'ud (radıyallahu anhüm)'dan rivayet edildiğine göre, bunlar, "İlyâs'ın
İdris (aleyhi's-selam) olduğunu" söylüyorlardı. İbnu Mes'ud (radıyallahu
anh), âyeti şeklinde okumuştur (Saffât, 130).

Rezin'in ilavesidir. İbnu
Kesir bunu, İbnu Ebî Hatim'in rivayeti olarak kaydetmiştir (6, 33).

763 - Ubey İbnu Kâ'b
(radıyallahu anh) anlatıyor: "Hz. Peygamber (aleyhissalâtu vesselâm)'e şu
âyetten sordum: "Onu (Yunus'u) yüz bin veya daha çok kişiye peygamber
gönderdik" (Saffât,147). Bana: "Onlar yirmi bin fazlaydılar"
diye cevap verdi."

Tirmizî, Tefsir, Saffât,
(3227).

764 - İbnu Abbas (radıyallahu
anhümâ), "Biziz o saf saf dizilenler, mutlak biz" (Saffât,165)
meâlindeki âyetle ilgili olarak demiştir ki:

"Melâike, Rablerinin
yanında, tesbih ederken saf saf olurlar."

Rezîn ilavesidir. Bu mânâda
bir rivayet Taberî Tefsiri'nde gelmiştir. (23, 67). Müslim'in bir rivayeti de
bu mânâyı te'yid eder (Mesâcid 4, (522).

SAD SURESİ

765 - İbnu Abbâs (radıyallahu
anhümâ) anlatıyor: "Ebü Tâlib hastalanınca Kureyş de Resülullah
(aleyhissalâtu vesselâm) da yanına geldiler.Ebu Tâlib'in yanında bir kişilik
yer vardı. Ebu Cehil oraya Resülullah (aleyhissalâtu vesselâm)'ın oturmasını
önlemek için hemen kalktı. Kureyşliler Resülullah (aleyhissalâtu vesselâm)'ı
Ebü Tâlib'e şikayet ettiler. Ebu Talib:

"- Ey kardeşimin oğlu!
Kavminden ne istiyorsun?" dedi. Resülullah (aleyhissalâtu vesselâm):

" Kendilerinden bir
kelime istiyorum. Eğer söylerlerse, bütün Araplar o kelime sayesinde
kendilerine uyacak bütün Acem o kelime sâyesinde cizye ödeyecek" dedi. Ebu
Tâlib atılarak:

"- Yani tek bir kelime
mi?" diye sordu. Resüllullah (aleyhissalâtu vesselâm):

" Evet amcacığım tek bir
kelime! Lâilâhe İllallah (Allah'tan başka ilâh yoktur!) diyecekler."

"- Tek Allah mı? Biz son
dinde bunu işitmedik, bu bir uydurmadır!" dediler. Bunun üzerine şu âyetler
indi:

"Sâd. O şanlı, şerefli
Kur'ân'a yemin ederim ki, (gerçek), inkâr edenler(in iddia ettikleri gibi
değildir). Bilâkis (onların dışı boş) bir onur, (içi ise tam) bir tefrika
içindedir. Biz kendilerinden evvel nice ümmetleri helâk ettik. O zaman ne çığlıklar
kopardılar. Halbuki (o vakit, azabtaıı kaçıp) kurtulma vakti değildi. O
kâfirler içlerinden (kendilerinin başına çökecek) tehlikeleri bildiren (bir
peygamber) geldiğ'ine şaştılar. "Bu, dediler, bir büyücü, bir yalancıdır.
O bütün tanrıları bir tek Tanrı mı yapmış. Bu cidden acayip bir şey!"
Onların elebaşlarından bir güruh (birbirine): "Yürüyün, mâbudlarınıza
(ibadette) sebât edin. Şüphesiz ki, arzu edilecek olan budur" diyerek
kalkıp gitmişti. Biz bunu diğer dinde işitmedik. Bu, uydurmadan başka bir şey
değildir. O Kur'ân aranızdan ona mı indirilmiş? dedi." (Sâd,1-8).

Tirmizî, Tefsir, Sa'd,
(3230).

ZÜMER SURESİ

766 - Abdullah İbnu-z Zübeyr
(radıyallahu anhümâ) babasından naklediyor: "Sonra (ey insanlar), hiç
şüphesiz, hepiniz Rabbinizin huzurunda muhakemeye duruşacaksınız" (Zümer
31 ) âyeti nâzil olduğu zaman:

"- Ey Allah'ın Resülü,
dedim, dünyada iken mahkeme huzurundaki duruşmamız kâfi gelmeyecek, aynı
duruşmayı âhirette bir kere daha mı yapacağız?"

"- Evet!" dedi. Ben
(Zübeyr):

"- Öyleyse, dedim,
işimiz çok fena!"

Tirmizî, Tefsir, Zümer,
(3234).

767 - İbnu Abbas (radıyallahu
anhümâ) anlatıyor: "Bir kavim cinayete bulaştı ve çokca adam öldürdü,
zinaya bulaştı ve bunda ileri gitti. Şirke düşerek tevhid'i ihlâl etti ve bunda
ileri gitti. Sonunda Hz. Peygamber (aleyhissalâtu vesselâm)'e müracat ederek:

Ey Muhammed! Bizi dâvet
ettiğin şeyler gerçekten güzel. Ancak, önceden işlediğimiz günahların bir
kefâreti var mı; bize önce bundan haber versen!" dediler. Bunun üzerine şu
âyet indi:

"Onlar ki Allah'ın
yanına başka bir Tanrı daha (katıp) tapmazlar, Allah'ın haram kıldığı cana
haksız yere kıymazlar, zina etmezler. Kim bunlar(dan birini) yaparsa cezaya
çarpar. Kıyamet günü de azabı katmerleşir ve o (azabın) içinde hor ve hakir
ebedî bırakılır. Meğer ki (şirkten) tevbe edip iyi amel (ve hareket)de bulunan
kimseler ola. İşte Allah bunların kötülüklerini iyiliklere çevirir. Allah çok
mağfiret edici, çok esirgeyicidir" (Furkân, 68-70).

İbnu Abbas şu açıklamayı
yaptı: "Allah şirklerini imâna, zinâlarını ihsâna (muhsanlık = namusluluk)
çevirir (demektir" (Şu ayet de bu mesele üzerine) indi:

"De ki: "Ey
kendilerinin aleyhinde (günahda) haddi aşanlar, Allah'ın rahmetinden ümidinizi
kesmeyin. Çünkü Allah bütün günahları affeder. şüphesiz ki O, çok affedicidir, çok
esirgeyicidir." (Zümer, 53).

Nesâî, Tahrimu'd-Dem 2 (7,
86); Buharî, Tefsir, Zümer 1; Müslim, İmân 193, (122); Ebu Dâvud, Fiten 6
(4273).

768 - Esmâ Bintu Yezid
(radıyallahu anhâ) anlatıyor: Hz. Peygamber (aleyhissalâtu vesselâm)'i işittim,
şu âyeti okuyordu: "De ki: "Ey Kendilerinin aleyhinde (günahda) haddi
aşanlar, Allah'ın rahmetinden ümidinizi kesmeyin. Çünkü Allah bütün günahları
affeder..." (Zümer, 53). Resülullah (aleyhissalâtu vesselâm) ayetin
sonuna, yani "(kim ne işlemiş olursa olsun) aldırmadan" lâfzını
ekledi.

Tirmizî, Tefsir,
Zümer,(3235).

769 - İbnu Mes'üd
(radıyallahu anh) anlatıyor: "Cebrâil (aleyhi's-selam) Resülullah
(aleyhissalâtu vesselâm)'a gelerek:

"Ey Muhammed, Allah
semayı bir parmak üzerine, arzları bir parmak üzerine, dağları bir parmak
üzerine, nehirleri bir parmak üzerine, diğer mahlukatı bir parmak üzerine
koydu, sonra Şöyle buyurdu: "Ben (kâinat mülkünün) Melîkiyim."
Resülullah (aleyhissalâtu vesselâm) güldü ve: "Allah'ı hak (ve lâyık)
olduğu vech ile takdir etmediler. Halbuki kıyamet günü arz toptan ancak O'nun
bir kabzasıdır. Gökler de onun sağ eliyle (toplanıp)
dürülmüşlerdir..."(Zümer, 67) meâlindeki âyeti okudu."

Buhârî, Tefsir, Zümer 2,
Tevhid 19, 26, 36; Müslim, Sıfatü'1-Kıyâmet 19, (2786); Tirmizî, Tefsir, Zümer
(3236).

770 - İbnu Ömer (radıyallahu
anhümâ) anlatıyor: "Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm) buyurdular ki:
"Allahu Zülcelâl Hazretleri, semâvatı kıyamet günü dürer, sonra onları sağ
eliyle alır, sonra der ki:

"Ben Melik'im cebbârlar
nerede? Büyüklük taslayanlar (mütekebbirler) nerede?". Sonra sol eliyle
arzı dürer, sonra: "Ben Melik'im, cebbârlar, mütekebbirler nerede der.
Buharî, Tevhid 19; Müslim, Sıfatul-Münafıkun 24,

Ebu Dâvud, Sünne 21, (4736).

HÂ-MÍM el-MÜ'MİN SURESİ

771 - Ebu Hüreyre
(radıyallahu anh) anlatıyor: "Resülullah (aleyhissalâtu vesselâm)
buyurdular ki: "Her kim akşam olunca Hâ-mim el-Mü'min süresini baştan, 3.
(dahil) âyetine kadar ve âyete'l-Kürsîyi okuyacak olursa bu iki Kur'ân kıraati
sayesinde sabaha kadar muhafaza olunur. Kim de aynı şeyleri sabahleyin okursa
onlar sâyesinde akşama kadar muhafaza edilirler."

Tirmizî, Sevâbu'l-Kur'ân 2,
(2882).

772 - Alâ İbnu Ziyâd'ın
anlattığına göre, cehennemi zikrederken bir adam kendisine:

"- Niye milleti
ümidsizliğe sevkediyorsun?" diye müdahale etti. O da:

"- Allahu Tealâ:
"Ey kendilerine kötülük edip aşırı giden kullarım! Allah'ın rahmetinden
umudunuzu kesmeyin. Doğrusu Allah günahların hepsini bağışlar. Çünkü O,
bağışlayandır, merhametlidir" (Zümer, 53) ve: "...Aşırı gidenlerin
ateşlikler olduklarında şüphe yoktur" (Mü'min 43) buyurmuş olunca, ben
ümidsizliğe düşürebilirim. Ne var ki, siz kötü amellerinize rağmen cennetle
müjdelenmekten hoşlanıyorsunuz. Halbuki Allah, Muhammed (aleyhissalâtu
vesselâm)'i itaat edenler için cennetle müjdelemek, isyan edenler için de
cehennemle korkutmak üzere gönderdi." dedi.

Buhârî, Tefsir, Hâ-mim
el-Mü'min 1. Hadis muallâktır.

FUSSİLET SÛRESİ

773 - İbnu Mes'ud
(radıyallahu anh) anlatıyor: "Kâ'be'nin yanında ikisi Sakifli, biri de
Kureyşli veya ikisi Kureyşli biri Sakifli üç kişi biraraya geldi. Bunlar göbek
yağları fazla, anlayışları kıt kimselerdi. Birisi:

" Ne konuştuğumuzu Allah
işitiyor mudur, ne dersiniz?" diye bir lâf attı. Bir diğeri:

Sesli konuşursak işitir,
gizli konuşursak işitmez olmalı" dedi. Üçüncü de:

Sesli konuşmamızı işitiyorsa,
gizli konuşmamızı da işitiyordur" dedi. Bunun üzerine şu âyet nâzil oldu:

"Siz, ne kulaklarınız,
ne gözleriniz, ne de derileriniz kendi aleyhinize şahidlik eder diye (düşünüp)
sakınmadınız. Bilakis Allah yapmakta oduklarınızın birçoğunu bilmez sandınız.
Rabbinize karşı beslediğ'iniz şu zannınız (yok mu?) İşte sizi o helâk etti. Bu
yüzden hüsrâna düşenlerden oldunuz" (Fussilet, 22-23).

Buhârî,Hâ-mim Secde Fussilet
1, 2, Tevhid 41; Müslim, Sıfatul-Münâfıkun 5; Tirmizî, Tefsir, Hâ-mim es-Secde
(Fussilet) (3245).

774 - Hz. Enes (radıyallahu
anh) anlatıyor: "Resülullah (aleyhissalâtu vesselâm): "Rabbimiz
Allah'tır deyip de sonra doğru yolda gidenler var ya! Onların üzerlerine
"Korkmayın tasalanmayın, vaadolunduğunuz cennetle sevinin!" diye diye
melekler inecektir.." (Fussilet, 30) meâlindeki âyeti okudu ve şöyle
buyurdu: "İnsanlar, bunu hep söylediler. Ancak, sonradan ekserisi küfre
düştü, kim bu söz üzere ölürse, o kimse istikaımeti doğru olanlardandır."

Tirmizî, Tefsir, Hâ-Mim, Secde
(Fussilet) (3247).

775 - İbnu Abbas (radıyallahu
anhümâ), "Ne (her) iyilik, ne de (her) kötülük bir olmaz. Sen (kötülüğü)
en güzel yol ne ise onunla önle. O zaman görürsün ki, seninle arasında
düşmanlık bulunan kimse bile, sanki yakın dost(un olmuş)tur. Bu (en güzel
haslete), sabredenlerden başkası kavuşturulmaz. Buna büyük bir hisseye mâlik
olandan gayrisi eriştirilmez" (Fussilet,34-35) âyetiyle ilgili olarak şu
açıklamayı yaptı: "(Ayette kastedilen en iyi yol) öfke anındaki sabır,
kötülüğe maruz kalındığı andaki aftır. İnsanlar bunları yaptıkları takdirde,
Allah onları korur, düşmanları da kendilerine eğilir. Sanki samimi dost
olur."

Buharî, Tefsir, Hâ-mim,
es-Secde (Fussilet) 1.

HÂ-MİM-AYN-SİN-KAF SURESİ

776 - İbnu Abbâs (radıyallahu
anhümâ) anlattığına göre, kendisine: "Ey Muhammed de ki: "Ben sizden
(tebliğ hizmetine) mukâbil yakınlara sevgiden başka bir ücret istemem"
(Ha-mim-Ayn-Sin Kaf (Şura, 23) âyetinde geçen "yakınlar" hususunda
soruldu. Saîd İbnu Cübeyr atılarak: "Âl-i Muhammed'in yakınları"diye
cevap verdi. İbnu Abbas (radıyallahu anhümâ): "Acele ettin, Kureyş'in her
koluna mutlaka Resülullah (aleyhissalâtu vesselâm)'ın bir akrabalığı var, ondan
maksad "Sizin, aramızdaki akrabalığın hakkını vermenizi dilerim"
demesidir" der.

Buharî, Tefsir, Hâ-Mim-Ayn-Sin-Kaf
(Şüra) 1; Tirmizî, Tefsir, Şüra, (3248).

ZUHRUF SURESİ

777 - İbnu Abbâs (radıyallahu
anhümâ), "Eğer (bütün) insanlar (küfre imrenecek) bir tek ümmet hâline
gelmeyecek olsalardı o çok esirgeyen (Allah)'a küfreden kimselerin evlerinin
tavanlarını, üstünden çıkacakları merdivenleri, odalarının kapılarını, üzerine
yaslanacakları tahtları hep gümüşten yapardık!" (Zuhruf, 33-34) âyeti
hakkında şu açıklamayı yaptı: Yani: "İnsanların tamamını küffâr kılmayacak
olsam, küffârın evlerine gümüşten tavan, gümüşten merdiven, gümüşten tahtlar
yapardım."

Buharî, Tefsir, Zuhruf 1.
(Hadis muallaktır).

İM-DUHAN SURESİ

778 - Ebu Hüreyre
(radıyallahu anh) anlatıyor: "Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm)
buyurdular ki: "Kim geceleyin Duhân suresini okursa, yetmiş bin melek
kendisine istiğfar ettiği halde sabaha erer."

Tirmizî Sevâbu'1-Kur'ân 8,
(2890).

779 - Ebu Hüreyre
(radıyallahu anh)'nin bir diğer rivayetinde şöyle denir: "Hâ-mim ed-Duhân
suresini cum'a gecesinde kim okursa mağfirete mazhar olur."

Tirmizi, Sevâbu'l-Kur'ân 8,
(2891).

780 - Mesruk (rahimehullah)
anlatıyor: "İbnu Mes'ud (radıyallahu anh)'un yanında oturuyorduk, o da
aramızda yatmış vaziyette idi. Kendisine bir adam geldi ve:

"- Ey Ebü Abdirrahman!
Bir kıssacı (Kinde kapıları yanında), Duhân mücizesi gelerek kâfırlerin
nefıslerini alıp götüreceğini, mü'minlerin ondan nezle şeklinde (çok hafıf
müteessir olarak) geçiştireceğini anlatıyor" dedi. Bunun üzerine İbnu
Mes'ud (radıyallahu anh) kızarak oturdu ve şunları söyledi:

"- Ey insanlar Allah'tan
korkun. İçinizden bir şeyler bilenler bildiklerini söylesin. Bilmeyenler de,
"Allahu a'lem (Allah bilir)" desin. Zira birinizin bilmediği bir şey
için "Allah bilir" demesi en büyük ilimdir. Zira Allahu Teâla Resul-i
Ekrem (aleyhissalâtu vesselâm)'i için şöyle buyurmuştur:

"Ben bu hizmetim için
sizden bir ücret istemiyorum, kendiliğinden bir şey teklif edenlerden de
değilim, de!" (Sâd, 86).

Şüphesiz, Hz. Peygamber
(aleyhissalâtu vesselâm), insanlarda bir gerileme gördüğü zaman:

"Rabbim, Hz. Yusufun
yedi (senesi) gibi yedi (kıtlık) senesi ver"diye bedduada bulunmuştu. Bu
beddua üzerine Mekkeli müşrikleri öyle bir kıtlık yakalamıştı ki her şeyi silip
süpürmüş, açlıktan lâşelerin derilerini bile yemek zorunda kalmışlardı.
Onlardan biri semaya bakınca, duman gibi birşeyler görür olmuştu. Bu durum
karşısında, (Mekkelilerin lideri olan Ebü Süfyan) Hz. Peygamber (aleyhissalâtu
vesselâm)'e müracaat ederek:

"- Ey Muhammed, sen
Allah'a taat ve yakınlarına yardım emrederek geldin. Kavmin helâk oldu. Onlar
için Allah'a dua et!" dedi. Bunun üzerine Cenab-ı Hakk şu âyeti indirdi:

"Göğün, insanları
bürüyecek ve gözle görülecek bir duman çıkaracağı günü bekle. Bu can yakan bir
azabtır. İnsanlar: "Rabbimiz bu azabı bizden kaldır, doğrusu artık biz
inananlarız" derler. Nerede onlarda öğüt almak? Kendilerine gerçeği
açıklayan bir peygamber gelmişti ve ondan yüz çevirmişler "belletilmiş bir
deli" demişlerdi. Biz sizden azabı az süre için kaldıracağız, siz yine de
eski inkarcılığınıza döneceksiniz" (Duhan,10-15). Abdullah İbnu Mes'ud şöyle
dedi:

"- Haklarında:
"Onları çarptıkça çarpacağımız gün intikamımızı mutlaka alırız"
(Duhan 16) buyurulanlardan hiç âhiret azabı kaldırılır mı?" Âyette geçen
batşa (çarptıkca çarpma), Bedir Savaşı' dır."

Buharî, Tefsir, Hà-mim
ed-Duhân (Duhan) 1, İstiskâ 2,13, Tefsir, Yusuf 4, Rum, Sâd; Müslim,
Sıfatu'l-Münâfıkun 39, (2798); Tirmizî, Tefsir, Duhan (3251).

781 - Hz. Enes (radıyallahu
anh) anlatıyor: "Resülullah (aleyhissalâtu vesselâm) buyurdular ki:
"Bir mü'min için mutlaka (semadan) iki kapı vardır: Birinden ameli
yükselir, diğerinden de rızkı iner. Bu mü'min ölünce, her iki kapı da ağlarlar.
Şu âyet bu duruma işaret eder: "Ne gök ne yer onların üzerine
ağlamadı..." (Duhân 29).

Tirmizî, Tefsir, Duhân,
(3252).

782 - Ebu Sa'id (radıyallahu
anh), "Doğrusu günahkârların yiyeceğ'i zakkum ağacıdır. Karınlarında,
suyun kaynaması gibi kaynayan erimiş mâden gibidir" (Duhan, 43-46)
âyetinde geçen mühl (erimiş maden) tâbiri hakkında şu açıklamayı yaptı:
"Resülullah (aleyhissalâtu vesselâm) buyurdu ki: "Bu (mühl) sıvı
yağın dibine çöken tortu gibidir, adamın yüzüne yaklaştırılınca, yüzünün derisi
derhal içine düşer."

Tirmizî, Sıfatu Cehennem 4,
(2584-2587), Tefsir, Sâil (Meâric) 3319).

AHKÂF SURESİ

783 - Yusuf İbnû Mâhik
(radıyallahu anh) anlatıyor: "Hz. Muaviye (radıyallahu anh) Mervan'ı
Hicaz'a vâli tayin etmişti. Bu valiliği sırasında hutbe okudu ve hutbede Yezid
İbnu Muâviye'nin ismini zikretmeye başladı. Maksadı, babası (Hz. Muâviye)den
sonra ona biat etmekti. Abdurrahman İbnu Ebi Bekr, ona birşeyler söyledi. (Bu
söze kızan) Mervân: "Yakalayın şunu!" emretti. (Abdurrahman hemen
kaçıp) Hz. Aişe (radıyallahu anhâ)'nin odasına girdi. Böylece onu
yakalayamadılar.

Bunun üzerine Mervan şunu
söyledi: "Bu var ya, hakkında şu âyet inen kimsedir: (Meâlen): "Ana
ve babasına: "Öf size, benden evvel nice nice nesiller gelip geçtiği halde
beni (tekrar diriltilip kabrimden) çıkarılacağımla mı tehdid ediyorsunuz? diyen
(adam yokmu) anası, babası Allah'a yalvarırlar. (Ona): "Yazık sana. İman
et. Allah'ın va'di hiç şüphesiz haktır" (derler). O ise: "Bu
(dediğiniz) evvelkilerin masallarından başkası değildir" der."
(Ahkaf,17).

Hz. Aişe (radıyallahu anhâ)
perde gerisinden Mervân'a şu cevabı verdi: "Cenab-ı Hakk, Kur'ân-ı
Kerim'de bizimle ilgili olarak, (münafıkların iftirasından) berâetimi haber
veren Nür süresindeki âyetlerden başka hiçbir şey inzal buyurmamıştır."

Buharî, Tefsir, Ahkâf 1.

784 - Alkame anlatıyor:
"İbni Mes'ud (radıyallahu anh)'a dedim ki: "- Sizden kimse, cin
gecesinde Hz. Peygamber (aleyhissalâtu vesselâm)'e refakat etti mi?"

"- Hayır, dedi, bizden
kimse ona refakat etmedi. Ancak bir gece O'nunla (aleyhissalâtu vesselâm)
beraberdik. Bir ara onu kaybettik. Kendisini vadilerde ve dağ yollarında
aradık. Bulamayınca: "Yoksa uçurulmuş veya kaçırılmış olmasın?" dedik.
Böylece, geçirilmesi mümkün en kötü bir gece geçirdik. Sabah olunca, bir de
baktık ki Hira tarafından geliyor.

"- Ey Allah'ın Resulü,
biz seni kaybettik, çok aradık ve bulamadık. Bu sebeple geçirilmesi mümkün en
fena bir gece geçirdik" dedik.

"- Bana cinlerin davetçisi
geldi. Beraber gittik. Onlara Kur'an-ı Kerim'i okudum" buyurdular. Sonra
bizi götürerek cinlerin izlerini, ateşlerinin kalıntılarını bize gösterdi.
Cinler kendisine yiyeceklerini sormuşlar. O da: "Elinize geçen, üzerine
Allah'ın ismi zikredilmiş her kemik, olabildiği kadar bol etli olarak sizindir.
Her deve ve at mayısı da hayvanlarınızın yemidir" buyurmuşlar. Sonra
Resülullah (aleyhissalâtu vesselâm) bize şu tenbihte bulundu: "Sakın bu
iki şeyle (kemik ve kuru hayvan mayısı) abdest bozduktan sonra istinca
etmeyirı, çünkü onlar (cinnî olan) din kardeşlerinizin yiyecekleridir."

Müslim, Salat 150 (450);
Tirmizî, Tefsir, Ahkâf, (3254); Ebu Dâvud, Tah ret 42, (85).

FETİH SURESİ

785 - Hz. Enes (radıyallahu
anh) anlatıyor: "Ey muhammed! Doğrusu biz sana apaçık bir zafer
sağlamışızdır. Allah böylece senin geçmiş ve gelecek günahlarını bağışlar, sana
olan nimetini tamamlar, seni doğru yola eriştirir" (Feth, 1-2) âyetleri
Hudeybiye dönüşü Hz. Peygamber (aleyhissalâtu vesselâm)'e nâzil oldu. Ayette
geçen "apaçık zafer (Feth-i Mübin)" Hudeybiye zaferidir.

Ayet inince: "Ey
Allah'ın Resulü, ne mutlu, kutlu olsun, saadetli olsun, Allah Teâla hazretleri
senin için ne yapacağını sana açıkladı. Acaba bize ne yapacak?" dediler.
bunun üzerine şu âyet indi:

"İman eden erkek ve
kadınları, içinde ebedî kalacakları, içlerinde ırmaklar akan cennetlere koyar,
onların kötülüklerini örter. Allah katında büyük kurtuluş işte budur"
(Feth, 5).

Buhari, Meğâzi 35, Tefsir,
Feth 1; Müslim, Cihâd 97 (1786); Tirmizî, Tefsir, Feth (3259).

786 - Hz. Enes (radıyallahu
anh) anlatıyor: "Sabah namazı sırasında Ten'im dağından seksen kişi
Resülullah (aleyhissalâtu vesselâm)'ın üzerine geldiler. Niyetleri onu
öldürmekti. Yakalandılar. Hz. Peygamber (aleyhissalâtu vesselâm) onları serbest
bıraktı. Bunun üzerine şu âyet indi. (meâlen): "Sizi onlara üstün
kıldıktan sonra, Mekke bölgesinde, onların ellerini sizden, sizin ellerinizi
onlardan geri tutan, savaşı önleyen O'dur..." (Feth, 24).

Müslim, Cihad 133 (1808);
Tirmizî, Tefsir, Fetih (3260); Ebu Dâvud, Cihad 130, (2677).

787 - Übey İbnu Ka'b
(radıyallahu anh), "Allah, peygamberine ve inananlara huzur indirdi.
Onların takva sözünü tutmalarını sağladı" (Feth, 26) ayetinde geçen
"takva sözü"nden, Lailahe illallah'ın kastedildiğini Hz. Peygamber
(aleyhissalâtu vesselâm)'den işittiğini söylemiştir.

Tirmizî, Tefsir, Feth,
(3261).

HUCURAT SÛRESİ

788 - Abdullah İbnuz-Zübeyr
(radıyallahu anhümâ) anlatıyor: "Benî Temim kabilesinden binekli bir grup
Hz. Peygamber (aleyhissalâtu vesselâm)'in yanına geldiler. Hz. Ebu Bekir:
"Ka'kâ' İbnu Ma'bed (radıyallahu anhümâ)'i bunlara emir tayin etmesini,
Hz. Ömer (radıyallahu anh) de Akra İbnu'l-Hâbis'i emir tayin etmesini Hz.
Peygamber (aleyhissalâtu vesselâm)'e söylediler. Hz. Ebu Bekir, Hz. Ömer'e
çıkıştı ve: "Senbana muhalefet etmek istiyorsun!" dedi. Hz. Ömer
(radıyallahu anh):

"Asla sana muhalefet
etmeyi düşünmedim!" dedi. Aralarında ithamlaşma oldu ve sesleri yükseldi.
Bunun üzerine şu âyet nazil oldu. (Meâlen):

"Ey iman edenler,
Allah'ın ve Resulü'nün huzurunda (sözde ve işte) öne geçmeyin. Allah'tan
korkun. Çünkü Allah hakkıyla işiten, (her şeyi) bilendir. Ey iman edenler,
seslerinizi Peygamberin sesinden yüksek çıkarmayın. Ona, sözle birbirinize
bağırdığınız gibi bağırmayın ki siz farkına varmadan amelleriniz boşa
gidiverir" (Hucurat, 1-2).

Buharî, Tefsir, Hucurat 1, 2,
Meğazâ 67, İ'tisam 5; Tirmizî, Tefsir Hucurat (3262); Nesâi, Kazâ' 6, (8, 226).

789 - Berâ (radıyallahu anh),
"Hücrelerin arkasından sana ünleyenler, herhalde ekserisi aklı
ermiyenlerdir..." (Hucurat, 4) mealindeki âyetle ilgili olarak şu
açıklamayı yaptı: "Bir adam kalkıp: "Ya Resulallah, benim övmem bir
yüceltme yermem de alçaltmadır" dedi. Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm):
"Böyle yapmak Allah aittir" cevabını verdi."

Tirmizî, Tefsir, Hucurat, (3264);
Ebu Dâvud, Edeb 71,(4926).

790 - Ebu Nadra (radıyallahu
anh) anlatıyor: "Ebu Said el-Hudri (radıyallahu anh): "Bilin ki,
içinizde Allah'ın Peygamberi bulunmaktadır. Eğer O, birçok işlerde size uymuş
olsaydı şüphesiz kötü duruma düşerdiniz. Ama Allah size imanı sevdirmiş, onu
gönüllerinize güzel göstermiş; küfrü, fıskı ve isyanı da size iğrenç
göstermiştir.." (Hucurât, 7-8) mealindeki âyeti okudu ve şöyle söyledi:

" İşte bu kendisine
vahyolunan peygamberinizdir (aleyhissalâtu vesselâm). Peygamberin uyması melhuz
olan kimseler de -ki âyette "size uymuş olsaydı"diye zikredilenler-
sizlerin en hayırlı imamlarınız olan Ashâb'dır. Dünkü durum öyle olunca bugün
hâliniz nedir?"

Tirmizî, Tefsir, Hucura,
(3265).

791 - Ebu Cebîre
İbnu'd-Dahhâk (radıyallahu anh) anlatıyor: "Bir âyet, biz Benî Selime
hakkında nâzil oldu. Şöyle ki: "Hz. Peygamber (aleyhissalâtu vesselâm)
bize geldiği vakit herkesin mutlaka iki veya üç adı vardı. Resûlullah
(aleyhissalâtu vesselâm) bu adlarından biriyle: "Ey falan!" diye bir
kimseyi çağırınca kendisine:

"- Ey Allah'ın Resûlü!
O, bu isimle çağırılınca, kızar" diye ikaz ediyorlardı. İşte bu durum
üzerine şu âyet indi:

"Ey iman edenler, bir
kavm diğer bir kavm ile alay etmesin. Olur ki (alay edilenler Allah indinde)
kendilerinden (yani alay edenlerden) daha hayırlıdır. Kadınlar da kadınları
(eğlenceye almasın). Olur ki onlar (eğlenceye alınanlar) kendilerinden daha hayırlıdır.
Kendi kendinizi ayıplamayın. Birbirinizi kötü lakaplarla çağırmayın. İmandan
sonra fasıklık ne kötü addır. Kim (Allah'ın yasak ettiği şeylerden) tevbe
etmezse, onlar zalimlerin ta kendileridir" (Hucurât, 11).

Tirmizî, Tefsir, Hucurat
(3264); Ebu Dâvud, Edeb 71, (4926).

792 - İbnu Abbas (radıyallahu
anhümâ), "Ey insanlar! Doğrusu biz, sizleri bir erkekle bir kadından
yarattık. Sizi milletler ve kabileler hâline koyduk ki, birbirinizi kolayca
tanıyasınız.." (Hucurât, 13) ayetinde geçen şuub'u "büyük
kabileler", kabâil'i de kabilenin alt bölümü olan boylar olarak
açıklamıştır.

KÂF SURESİ

793 - İbnu Abbâs (radıyallahu
anhümâ), "Gecenin bir cüz'ünde ve secdelerin arkalarında da onu tesbih
et" meâlindeki ayette geçen "secdelerin arkalarında" tabiriyle
ilgili olarak: "Cenab-ı Hakk, tesbihi, bütün namazların ardından yapmayı
emretmektedir" demiştir.

Buhârî, Tefsir, Kâf 2.

ZÂRİYÂT SURESİ

794 - Hz. Enes (radıyallahu
anh), "Onlar gecenin (ancak) az bir kısmında uyurlardı" (Zariyat, 17)
meâlindeki âyet hakkında şu açıklamayı yaptı: "Onlar akşamla yatsı
arasında namaz kılarlardı."

Bir rivayette şu ziyâde var:
"Böylece yanları yataklarından uzaklaşır" (Secde,16).

Ebü Davud,Salât 312, (1322).

TÛR SURESİ

795 - Ebu Hüreyre
(radıyallahu anh)'nin, Hz. Peygamber (aleyhissalâtu vesselâm)'den naklettiğine
göre, Resülullah Beytu'l-Ma'mur'a her gün yetmiş bin melâikenin girdiğini
görmüştür. "

Buhârî, Bed'ül-Halk 6.

796 - İbnu Abbas (radıyallahu
anhümâ)'ın rivayetine göre, Hz. Peygamber (aleyhissalâtu vesselâm):
"Gecenin bir kısmında ve yıldızların batışından sonra dahi tesbih et"
(Tur, 49) âyetinde geçen "yıldızların batışından sonra" kılınacak
namazın (idbâre's-sücud), sabahın farzından önce kılınan iki rekat; (Kâf
suresinde geçen) edbâre's-sücud ile de akşamın farzından sonra kılınan iki
rek'at olduğunu söylemiştir."

Tirmizî, Tefsir, Tür, (3271).

NECM SURESİ

797 - İbnu Mes'ud
(radıyallahu anh), Necm suresinde geçen, "İki yay kadar, yahud daha yakın
oldu"; keza, "Onun gördüğünü kalb yalan çıkarmadı"; keza,
"Andolsun ki, O, Rabbinin en büyük âyetlerinden bir kısmını
görmüştür" (Necm, 9, 11, 18) âyetlerinde Hz. Peygamber (aleyhissalâtu
vesselâm)'in Cibril (aleyhisselam)'i altı yüz kanadıyla gördüğüne işaret
bulunduğunu söylemiştir.

Buharî, Tefsir, Necm 1,
Bed'ü'l-Halk 6; Müslim, İman 280-282 (174); Tirmizî, Tefsir, Necm (3279).

798 - Müslim merhum bir
rivayetinde: "Resülullah (aleyhissalâtu vesselâm), Cebrâil'i aslî
süretinde gördü" demiştir.

799 - Tirmizî'nin İbnu Abbas
(radıyallahu anhümâ)'tan kaydettiği bir rivayette, İbnu Abbas: "Muhammed
Rabbini gördü" der. İkrime (kendisine): "Allah, Kur'ân-ı Kerim'de
(mealen): "Gözler onu idrak edemez" (En'am, 103) demiyor mu?"
diye sorunca: "Amma da yaptın, bu görme işi, Cenâb-ı Hakk kendi nuru ile
tecelli ettiği zaman bunu göremez demektir. Resülullah (aleyhissalâtu vesselâm)
ise Rabbini iki sefer görmüştür" açıklamasını yapar."

Müslim, İman 284, (176); Tirmizi,
Tefsir, Necm (3275, 3276, 3277).

800 - Şa'bi anlatıyor: İbnu
Abbas (radıyallahu anhümâ), Arafat'ta Ka'b'la karşılaştı. Ka'b'a birşeyle
sordu. Bunun üzerine Ka'b öyle bir tekbir getirdi ki, dağlarda yankılar yaptı.
İbnu Abbas (radıyallahu anhümâ) dedi ki:

"- Biz Benî
Haşim'deniz!"

Ka'b da:

"- Allah rü'yeti ile
kelâmını Muhammed ile Musa (aleyhimasselat vesselam) arasında taksim etti.
Musa'ya Allah iki kere konuştu. Muhammed (aleyhissalâtu vesselâm) de Mirac'ta
Allah'ı iki kere gördü."

Mesrük der ki: "Hz. Aişe
(radıyallahu anh)'nin yanına girdim ve "Muhammed Rabbini gördü mü?"
diye sordum. Bana:

"- Öyle bir şey söyledin
ki, (korkudan) tüylerim kabardı (diken diken oldu)" dedi.

"- Ağır olun, (hemen
reddetmeyin) deyip şu meâldeki âyeti okudum:

"Andolsun ki O, Rabbinin
en büyük âyetlerinden bir kısmını görmüştür" (Necm,18).

Buna şu cevabı verdi:

"-Bu âyet seni nereye
götürmüş`? (Âyeti anlamakta hata etmişsin, âyette Resûlullah (aleyhissalâtu
vesselâm)'ın gördüğü belirtilen şey) Cibril (aleyhisselam)'dir. Sana kim:
"Muhammed Rabbini görmüştür" derse veya "Emredildiği tebligattan
bir şey gizlemiştir" derse veya "Allah'ın gayb ilan ettiği şu beş
şeyi bildiğini söylerse: "Kıyametin ilmi şüphesiz ki Allah'ın nezdindedir.
Yağmuru O indirir. Rahimlerde olanı O bilir. Hiçbir kimse yarın ne kazanacağını
bilmez. Hiçbir kimse hangi yerde öleceğini bilmez..." (Lokman, 34) bilki
en büyük iftira ve yalanda bulunmuştur. Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm)'ın,
âyette bahsedilen rü'yeti Cebrail'le ilgilidir. Efendimiz'in gördüğiü şey,
Cebrail'dir. Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm) Cebrâil (aleyhisselam)'i altı
yüz kanadıyla fıtrî suretinde ancak iki defa görmüştür: Bir defasında
Sidretü'l-Müntehâ'da, bir defesında da (Mekke'nin aşağısında) Ciyâd denilen
yerde, ufku (her cihetiyle semayı) kaplamış vaziyette."

Tirmizî, Tefsir, Necm (3274);
Buharî, Tefsir, Mâide 7, Bed'ül-Halk 6, Tevhid 4; Müslim, İman 287, (177).

801 - İbnu Abbas (radıyallahu
anhümâ), "Allah'ı bırakıp taptığınız Lât'ın, Uzza'nın ve (bunların)
üçüncüsü olan diğer Menât'ın (herhangi bir şey hakkında zerrece kudretleri var
mı? Bize haber verin" (Necm, 19-20) meâlindeki âyet hakkında şu )
açıklamayı yaptı: "Lât (Ka'be'yi ziyarete gelen) hacılara (yağ ile) sevik
(denen yiyeceği) karıp hazırlayan bir adamdı."

Buharî, Tefsir, Necm 2.

802 - İbnu Abbâs (radıyallahu
anhümâ) demiştir ki: "Ebü Hüreyre (radıyallahu anh)'nin şu rivayete temas
ettiği şeyden Lemem'e daha ziyade benziyenini görmedim: "Resûlullah
(aleyhissalâtu vesselâm) buyurdu ki: "Allah âdemoğluna zinâdan nasibini
yazmıştır. Bu mutlaka ona ulaşacaktır: "Gözlerin zinâsı nazardır, dilin
zinâsı konuşmaktır. Nefis de temenni eder ve iştah duyar. Ferc de bunu tasdik
veya tekzib eder."

Buharî, isti'zân 12, Kader 9;
Müslim, Kader 20, (2657); Ebü Davud, Nikâh 44, (2152).

803 - Yine İbnu Abbâs
(radıyallahu anh), "(O güzel hareket edenler), lemem hâric olmak üzere
günahın büyüklerinden ve fuhuşlardan kaçınanlardır" (Necm, 32) meâlindeki
aynı âyet hakkında Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm)'ın şöyle buyurduğunu rivayet
etmiştir: "Ey Rabbim, sen affedicisin, hepsini affet, küçük günah
işlemeyen kulun yoktur."

Tirmizî, Tefsir, Necm,
(3280).

KAMER SURESİ

804 - Ebu Hüreyre
(radıyallahu anh) anlatıyor: "Kureyş müşrikleri, Hz. Peygamber
(aleyhissalâtu vesselâm)'le kader mevzuunda tartışmak için geldiler. Bunun
üzerine şu âyet nâzil oldu (meâlen): "O gün onlar yüzlri üstünde
sürüklenirler. (Onlara) tadın cehennemin dokunuşunu" (denilir). Şüphesiz
ki biz, herşeyi bir takdir ile yarattık" (Kamer, 48-49).

Müslim, Kader 19, (2656); TirmizÎ,
Kader 19, (2158) Tefsir, Kamer, (3286); İbnu Mâce, Mukaddime 10, (83).

RAHMAN SURESİ

805 - Hz. Câbir (radıyallahu
anh) anlatıyor: "Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm) bir gün, Ashâbının
huzuruna çıktı ve Rahmân suresini baştan sona okudu. Hepsi de sükût ettiler.
Bunun üzerine:

"Ben bu sureyi cinlere
de okudum, onlar sizden daha güzel karşılık verdiler. Şöyle ki: "Cenâb-ı
Hakk'ın: "Rabbinizin hangi ni'metini tekzib edersiniz?" kavl-i
şeriflerini her okuyuşumda şöyle diyorlardı: "Ey Rabbimiz, biz ni'metlerinden
hiçbir şeyi tekzib edemeyiz, bütün hamdler sanadır."

Tirmizî, Tefsir, Rahmân,
(3287).

VÂKIA SURESİ

806 - İbnu Mes'üd
(radıyallahu anh) anlatıyor: "Resülullah (aleyhissalâtu vesselâm) şöyle
söyledi: "Kim her gece Vâkıa suresini okursa ona fakirlik gelmez.
Müsebbihat'da, (Sebbeha veya Yüsebbihu ile başlıyan surelerde) bir âyet vardır,
(sevabca) bin âyete bedeldir. "

Rezîn'in ilavesidir.

807 - Ebü Saîd el-Hudrî
(radıyallahu anh), "(Sağcılar)... ve kadri yükseltilmiş
döşeklerdedirler" (Vâkıa, 34) meâlindeki âyet hakkında, Resûlullah
(aleyhissalâtu vesselâm)'ın şunu söylediğini nakleder:

"Bunların yüksekliği
sema ile arz arasındaki mesâfe kadardır. İkisi arasındaki uzaklık ise beş yüz
yıllık yürüme mesafesidir."

Tirmizî, Sıfatu'l-Ceene 8,
(2543).

808 - Hz.Enes (radıyallahu
anh), "Biz ceylan gözlüleri, defterleri sağından verilenler için yeniden
yaratmışızdır. Onları bâkire, eşlerine düşkün ve hepsini bir yaşta
kılmışızdır" (Vâkıa, 35-38) meâlindeki âyet hakkında şu açıklamayı yaptı:
"Âyette mevzubahis olan yeniden diriltilenler arasında dünyada iken
ihtiyarlayıp, gözlerinin feri kaçıp çapaklanmış pek yaşlı kadınlar da
var."

809 - Abdullah İbnu Ebî Bekr
İbni Amr İbni Hazm (radıyallahu anh), "Hz. Resûlullah (aleyhissalâtu
vesselâm)'ın Amr İbnu Hazm (radıyallahu anh)'a yazdığı mektupta: "Kur'ân'a
sâdece temiz olanlar dokunsun" emri de vardı."

Muvatta, Kur'ân 1, (1,199).

810 - İbnu Abbas (radıyallahu
anhümâ) anlatıyor: "Resülullah (aleyhissalâtu vesselâm) zamanında halk
yağmura kavuştu. Bunun üzerine Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm):
"İnsanlar bugün iki grup hâlinde sabaha erdiler, bir grubu kâfir, bir
grubu mü'mindir" dedi. Ve şöyle açıkladı: "Bazıları: "Bu yağmur
Allah'ın bir rahmetidir" derken diğer bazısı: "Falan falan yıldızın
uğuru doğru çıktı" dedi. Bunun üzerine şu âyet nazil oldu:

"Hayır (hakikatler
kâfirlerin dedikleri gibi değildir). İşte yıldızların düştüğü yerlere and
ediyorum ki, hakikaten bu, eğer bilirseniz büyük bir anddır. Muhakkak o,
elbette çok şerefli bir Kur'ân'dır ki siyânet edilmiş bir kitapta (yazılı)dır.
Ona tam bir surette temizlenmiş olanlardan başkası el süremez. O âlemlerin
Rabbinden indirilmedir. Şimdi siz bu kelâ,mı mı hor görücülersiniz? Rızkınıza
(şükür edeceğinize) siz behemahal tekzibe mi kalkışırsınız?" (Vakıa, 75-82).

Müslim, İman 127, (73).

811 - Hz. Ali (radıyallahu
anh), "Rızkınıza (şükredeceğinize) siz behemahal tekzibe mi
kalkışırsınız?" (Vâkıa, 82) meâlindeki âyetle ilgili olarak Hz. Peygamber
(aleyhissalâtu vesselâm)'in şöyle dediğini rivayet etmiştir: "Siz Cenâb-ı
Hakk'ın size verdiği şükür makamında, "falanca falanca yıldızın batışı
veya falanca falanca yıldızın doğuşu sayesinde yağmura kavuştuk"
diyorsunuz."

Tirmizî, Tefsir, Vâkı'a,
(3291).

HADİD SURESİ

812 - İbnu Mes'ud
(radıyallahu anh) anlatıyor: "Müslüman olmamızla Cenâb-ı Hakk'ın bizi,
"İman edenlerin gönüllerinin Allah'ı zikretmek üzere yumuşaması ve ondan
gelen hakikate bağlanması zamanı daha gelmedi mi? Onlar, daha evvel kendilerine
kitap verilip de üzerlerinden uzun zaman geçmiş, artık kalbleri kararmış
bulunanlar gibi olmasınlar. Onlardan birçoğu fasıklardı" (Hadid, 16)
meâlindeki âyetle azarlaması arasında dört yıllık zaman mevcuttur."

Müslim, Tefsir 24, (3027).

813 - İbnu Abbas (radıyallahu
anhümâ), "Yeryüzünü, öldükten sonra Allah'ın tekrar dirilttiğini bilin,
akledersiniz diye size delillerimizi açıkladık"(Hadid, 17) meâlindeki
âyetle ilgili olarak şöyle buyurdu: "Allah kalbleri kasavet ve katılıktan
sonra yumuşatır, (tevhid hususunda) mutmain ve (Rabbine) yönelmiş kılar. Ölmüş
kalpleri ilimle, hikmetle diriltir (Ayet bu mânayı ders vermektedir). Arzın
yağmurla diriltilmesi zaten gözle görülen bir durumdur."

Rezîn'in ilâvesidir.
ed-Dürrü'l-Mensûr İbnu'1-Mübârek'in rivayeti olarak kaydetmektedir (6,175).

814 - İbnu Abbas (radıyallahu
anhümâ) buyurdu ki: "Hz. İsa (aleyhisselam)'dan sonra bir kısım melikler
Tevrat ve İncil'i tahrif ettiler. Aralarında mü'min olanlar da vardı, bunlar
Tevrat ve İncil'i okuyorlardı. (Müminlerin okuduklarından rahatsız olan)
bazıları, meliklerine şöyle dediler: "Bunların bize yaptığı hakâretten
daha ağır hakâret, savurdukları küfürden daha galiz küfür görmedik. Kitapta,
"Allah'ın indirdiği ile hükmetmeyenler kâfirlerin ta
kendisidirler"(Mâide, 44) diye okuyup, kitaptan gösterdikleri âyetlerle
bizi yaptığımız işlerden dolayı kınıyorlar (kâfır, fasık oldunuz diyorlar.)
Onları çağırıp uyarın, bizim okuduğumuz gibi okusunlar, bizim inandığımız gibi
inansınlar."

Melik onları çağırıp topladı,
ya ölümü ya da tahrif edilmiş haliyle Tevrat ve İncil'i okumaktan birini tercih
etmelerini teklif etti: Onlar:

"- İstediğiniz bu mu?
bizi bırakın (bir düşünelim)!" dediler. Sonra bunlardan bir kısmı:

"- Bize bir kule inşa
edin, bizi içine tıkın, yiyecek ve içeceğimizi çekebileceğimiz (ip gibi) bir
şeyler de verin, böylece bizden size hakaret sayılacak bir şey ulaşmamış
olur" dedi. Diğer bir kısmı da:

"- Bırakın bizi başımızı
alıp gidelim. Yeryüzünde dolaşır, vahşi hayvanlar gibi yer içeriz. Bizi kendi
memleketinizde (faaliyet yapar) bulursanız öldürürsünüz" dedi. Bir grup
da:

"- Bize ıssız bir
arazinin ortasında evler inşa ediverin. Biz orada kendi başımıza kuyular açıp
ziraat yapalım, sizinle hiç konuşmayalım, sizlere uğramıyalım da!" dedi.
Bunların her kabilede samimi yakınları vardı. İsteklerini kabul ettiler (ve
öldürmediler). Cenab-ı Hakk (onların kalbine, şu ayette temas buyurduğu)
ruhbaniyeti inzal buyurdu:

"...Üzerlerine bizim
gerekli kılmadığımız fakat kendilerinin güya Allah'ın rızasını kazanmak için
ortaya attıkları rahbaniyete bile gereği gibi riâyet etmediler. İçlerinde
inanmış olan kimselere ecirlerini verdik. Ama çoğu yoldan çıkmışlardır"
(Hadid, 27).

Geri kalanlar da şöyle
dediler:

"- Falancaların ibadet
ettiği gibi biz de ibadet edelim. Falancaların yeryüzünde dolaştığı gibi biz de
dolaşalım, falancaların edindiği gibi biz de evler edinelim."

Bunlar şirkleri üzerine devam
eden kimselerdi. Bunlar kendilerine uydukları (diğer) kimselerin imanlarını da
bilmiyorlardı. Hz. Peygamber (aleyhissalâtu vesselâm)'e nübüvvet geldiği zaman,
bu ruhbanlardan pek az kimse kalmıştı. Bu kişi, mâbedinden indi, seyyah olup
dolaşan bir kişi seyahatinden döndü, bir kişi de manastırından çıktı. Bunlar
gelip iman ettiler ve tasdikte bulundular. (Bütün Ehl-i Kitap hakkında) Cenab-ı
Hakk şöyle buyurdu: "Ey iman edenler, Allah'tan korkun. Onun peygamberine
de iman edin ki, (Allah) size rahmetinden iki kat nasib versin" (Hadid,
28).

Burada zikri geçen iki kat
nasibden biri: Hz. İsa (aleyhisselam)'ya İncil'e ve Tevrat'a olan imanları
sebebiyledir, diğeri de Hz. Muhammed aleyhissalâtu vesselâm)'e olan imanları ve
onu tasdikleri sebebiyledir.

(Ayet şöyle devam ediyor):
"Sizin için yardımıyla yürüyeceğiniz bir nur lutfetsin..." (Hadid,
28). Bu nurdan maksad Kur'ân ve Hz. Peygamber (aleyhissalâtu vesselâm)'e ittiba
etmeleridir.

Vahiy şöyle devam ediyor:
"...Ehl-i Kitap, hakikaten Allah'ın fazl(u kerem)inden hiçbir şeye nâil
olamayacaklarını, muhakkak bütün inâyetin Allah'ın elinde bulunduğunu, onu
(ancak) dileyeceği kimselere vereceğini bilmedikleri için mi (küfürde inad
ediyorlar? Halbuki bunu pekâla biliyorlar da). Allah büyük fazl-u kerem
sâhibidir" (Hadid, 29).

Nesâî, Kad 12, (8, 231).

MÜCÂDELE SURESİ

815 - Hz. Aişe (radıyallahu
anhâ) buyurdu ki: "Hamd o Allah'adır ki, bütün sesleri işitir. Israrcı
(mücâdeleci) kadın Havle, Hz.Peygamber (aleyhissalâtu vesselâm)'i evinin
yanında buldu. Resülullah (aleyhissalâtu vesselâm)'a birşeyler söylüyordu. Azna
ne söylediğini işitmiyordum. Cenab-ı Hakk şu âyeti indirdi:

"(Habibim) Zevci
hakkında seninle direşip duran (nihayet hâlinden) Allah'a şikâyet etmekte olan
(kadın)ın sözünü umulduğu veçhile Allah dinlemiştir. Allah sizin konuşmanızı
zâten işitiyordu. Çünkü Allah hakkıyla işitici, kemâliyle görücüdür"
(Mücâdele 1).

Buharî, Tevhid 9; Nesâî,
Talâk 33, (6,168); İbnu Mâce, Talâk 25, (2063).

816 - Havle bintu Mâlik İbni
Sa'lebe (radıyallahu anhâ) anlatıyor: "Kocam Evs İbnu's-Sâmit bana zıhârda
bulunmuştu. Derhal Hz. Peygamber (aleyhissalâtu vesselâm)'e şikayete geldim.

Resülullah (aleyhissalâtu
vesselâm)'a durumu arzedince bana: "Allah'tan kork, o senin
amcaoğlundur" diye onun hakkında beni iknâya çalışıyordu. Ben ısrarıma
devam ettim. Derken âyet nazil oldu. "(Habibim) zevci hakkında seninle
direşip duran (nihayet hâlinden) Allah'aşikayet etmekte olan kadının sözünü
umduğu veçhile Allah dinlemiştir..." (Mücadele,1).

Vahiy üzerine Resûlullah
(aleyhissalâtu vesselâm):

" Kocan bir köle âzâd
eder" buyurdu. Ben:

"- Onun kölesi
yok!" dedim. Resülullah (aleyhissalâtu vesselâm):

" Öyleyse ard arda iki
ay oruç tutar" dedi. Ben tekrar:

"- Ey Allah'ın Resülü,
kocam çok yaşlıdır, oruca tahammül edemez!" dedim.

" Öyleyse,dedi, altmış
fakir doyursun!"

"- Onun elinde, dedim,
sadaka olarak verecek hiçbir şeyi yok, (nasıl altmış fakir doyuracak?)"

" Öyleyse, dedi, ona ben
yardım edeyim. Şu bir arak hurmayı al götür!"

"- Ey Allah'ın Resülü,
dedim, diğer bir arak'ı da ben verip ona yardım edeyim."

" Güzel söyledin, dedi,
git bunlarla ona bedel altmış fakiri doyur. Sonra da (eski nikâhınla)
amcaoğluna dön!"

Râvi bir arakın altmış sa'
miktarında bir ölçek olduğunu belirtti.

Ebü Dâvud, Talâk 17, (2214).

817 - Ali İbnu Ebî Talib
(radıyallahu anh) anlatıyor: "Ey iman edenler, siz Peygambere mahrem bir
şey arzetmek istediğiniz vakit bu mahrem konuşmanızdan evvel sadaka verin. Bu
sizin için daha hayırlı, daha temizdir. Fakat bulamazsanız Şüphe yok ki Allah çok
mağfiret edici, çok esirgeyicidir" (Mücâdele, 12) meâlindeki ayet nazil
olduğu zaman Hz. Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm) bana:

" (Bu sadakanın) bir
dinar olmasına ne dersin?" diye sordu. Ben:

"- Bu miktar çoktur,
tâkat getiremezler" dedim.

" Yarım dinara ne
dersin?" dedi.

"- Ona da takat
getiremezler" dedim.

" Öyleyse ne kadar
o1sun?" dedi.

"- Bir kıl (ağırlığında
altın) miktarı" dedim.

" Sen de pek
parasızsınl" dedi.

Bunun üzerine şu âyet indi:

"Mahrem konuşmanızdan
evvel sadakalar vereceğinizden korktunuz mu? Çünkü işte yapmadınız. (Bununla
beraber) Allah sizin tevbelerinizi kabul etti. O halde namazı kılın. Zekatı
verin. Allah ve Peygamberine (diğer emirlerinde de) itaat edin. Allah ne yaparsanız
hakkıyla haberdârdır" (Mücâdele,13).

Hz. Ali (radıyallahu anh) der
ki: "Allah, benim sebebimle bu ümmetin mükellefıyetini hafıfletti."

Tirmizî, Tefsir, Mücâdele,
(3297).

818 - Hz. Ali (radıyallahu
anh) der ki: "Bu âyet ile benden başkası amel etmedi."

Rezîn'in ilavesidir. İbnu
Kesir kaydetmiştir (4, 326).

HAŞR SURESİ

819 - Ma'kıl İbnu Yesâr
(radıyallahu anh) anlatıyor: "Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm)
buyurdular ki: "Kim sabaha erdiği zaman üç kere
"Euzubillahi's-semi'il-alim mineş-şeytâni'r-racim" der ve Haşr
suresinden üç âyet okursa, Allah onun için yetmiş bin meleği vekil tayin eder
de onlar, akşam oluncaya kadar kendisine rahmet okurlar. Şâyet o gün ölecek
olsa şehid olarak ölür. Akşşam vaktinde aynı şekilde okuyacak olsa, (keza
sabaha kadar aynı şeyler sözkonusudur).

Tirmizî, Fedâilu'l-Kur'ân 22,
(2923).

820 - İbnu Ömer (radıyallahu
anhümâ) anlatıyor: "Resülullah (aleyhissalâtu vesselâm) Benî Nadir'in
hurmalığını yaktırdı ve kestirdi. Burası (Medine'de Yahudilerin ikamet
ettikleri yer olan) Büveyra (denen mevki) idi. Vak'aüzerine şu âyet indi:
"Herhangi bir hurma ağacını kestiniz, yahud kökleri üstünde dikili
bıraktınızsa (hep) Allah'ın izniyledir. (Bu izin de) fâsıkları rüsvay edeceği
için (verilmiş)tir" (Haşr, 5).

Buharî, Tefsir, Haşr 2, Hars
ve Müzâra'a 6, Cihâd 154; Megâzi 14; Müslim, Cihad 139, (746), Tirmizî, Tefsir,
Haşr (3298); Ebü Dâvud, Cihâd 91, (2615).

821 - Ka'b (radıyallahu anh)
anlatıyor: "...O, bunların yüreklerine korku düşürdü. Öyle ki, evlerini
hem kendi elleriyle hem mü'minlerin elleriyle harap ediyorlardı. İşte ey akıl
ve basiret sahipleri bundan ibret alın"(Haşr, 2) meâlindeki âyet, Hz.
Peygamber (aleyhissalâtu vesselâm) tarafından Medine'den sürülen Yahudiler
hakkında nâzîl oldu. Hz. Peygamber (aleyhissalâtu vesselâm) mallarından (silah
hariç), sadece develerinin taşıyabileceği kadarını götürmelerine izin vermişti.
Onlar, evlerinin eşiklerinden, kapılarından ve diğer ahşap kısımlarından tutup
yıkıyorlardı. Benî Nadir'in hurmalığı hassaten Resul-i Ekrem'in idi, O'na bunu
Cen b-ı Hakk tahsis etmişti."

Rezîn'in ilâvesidir. Bu rivâyetin
manasında uzunca bir rivâyeti, Ebu Dâvud tahric etmiştir.

(Harâc, 23, (3004).

822 - İbnu Ömer (radıyallahu
anh): "Allah'ın onların mallarından Peygamberine verdiği fey'e gelince,
siz bunun üzerine ne ata ne deveye binip koşmadınız..." âyeti hakkında
şunu söyledi:

"Resülullah
(aleyhissalâtu vuesselâm) Fedek ahâlisi ve ismen belirttiği ancak şu anda
hatırlayamadığım köylerle sulh yaptı. Bu esnada (Hayber'in geri kalan
köylerinde yaşayan) ahaliyi muhâsara etmişti. Bu (muhasara altındaki)ler, Hz.
Peygamber (aleyhissalâtu vesselâm)'e sulh için hey'et gönderdiler. Ayette
geçen"Siz bunun üzerine ne ata ne de deveye binip koşmadınız" demek,
"Siz savaşmadınız" demektir.

Zührî der ki: Benu'n Nadir
münhasıran Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm)'a ait idi. Çünkü orayı zorla
fethetmediler, anlaşarak fethettiler. Bu sebeple Hz. Peygamber (aleyhissalâtu
vesselâm) buradan elde edilen ganimeti sadece Muhâcirler arasında taksim etti.
Ondan, Ensâr'dan olanlara, ihtiyaç sâhibi iki kişi hâriç, kimseye bir şey
vermedi."

Ebü Dâvud, Harâc 19, (2971).

823 - Hz. Ömer (radıyallahu
anh) anlatıyor: "Benî Nadir'in emvali, Cenab-ı Hakk'ın Resulüne
(aleyhissalâtu vesselâm) fey' kıldığı, üzerine at ve deve koşulmayan (yani
savaşsız elde edilen) mallardandı. Ureyne köyleri, Fedek, tıpkı (Kureyza ve
Nadir'in emvali gibi) sırf Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm)'a ait yerlerdi.
Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm) buralardan elde edilen gelirlerden
ailesinin bir yıllık nafakasını ayırırdı. Geri kalanı da Allah yolunda hazırlık
olmak üzere silah ve binek için sarfederdi. (Nitekim ayette şöyle
buyrulmuştur): "Allah'ın (fethedilen diğer küffâr) memleketleri
ahalisinden Peygamberine verdiği fey'i, Allah'a, Peygamberine, hısımlara,
yetimlere, yoksullara, yolda kalanlara aittir. Tâ ki bu mallar içinizden yalnız
zenginler arasında dolaşan bir devlet olmasın..." (Haşr, 7). (Hz.
Peygamber (aleyhissalâtu vesselâm)'e intikal eden) bu pay, bu sayılanlara ve
ayrıca "evlerinden ve mallarından çıkarılmış olan fakirlere, onlardan önce
(Medine'yi) yurt ve iman evi edinmiş olan kimselere, kendilerinden sonra
gelenlere aittir." Bu âyet, (kıyamete kadar gelecek) mü'minlerin tamamına
şâmildir. Tek istisnayı köle olarak sahib olduklarınız teşkil ediyor.
Köleleriniz dışındaki her Müslüman bu payda hisse ve hak sahibidir."

Ebu Dâvud, Harâc 19, (2965,
2966).

824 - Ebü Hüreyre
(radıyallahu anh), "Kendilerinde fakirlik ve ihtiyaç olsa bile (onları,
Muhacirleri) öz canlarından daha üstün tutarlar.." (Haşr, 9) meâlindeki
âyetle ilgili olarak şu açıklamayı yaptı:

"Ensar'dan birinin evine
misafır geldi ve geceyi yanında geçirdi. Ev sâhibinin evinde kendisinin ve
çocuklarının yiyeceğnnden başka yiyecek bir şey yoktu. Hanımına:
"Çocukları uyut, ışığı söndür ve mevcut yiyeceği misafıre yaklaştır"
diye emretti. Bunun üzerine âyet indi.

Tirmizî, Tefsir,Haşr, (3301).

825 - Hz. Enes (radıyallahu
anh), "Ehl-i Kitap'tan o kafiır kardeşlerine: "Açıdolsun, eğer siz
yurtlarınızdan çıkarılırsanız biz de muhakkak sizinle beraber çıkarız, sizin
aleyhinizde hiçbir kimseye ebedî taat etmeyiniz. Eğer sizinle harp ederlerse
muhakkak ve muhakkak biz, size yardım ederiz" diyen o münafıkları görmedin
mi? Halbuki Allah şâhidlik eder ki, onlar hakikaten ve katiyyen
yalancıdırlar" (Haşr, 11), meâlindeki âyette zikri geçen kimsenin münâfıkların
başı Abdullah İbnu Übey olduğunu, bu sözü Benî Nadir Yahudilerini Hz. Peygamber
(aleyhissalâtu vesselâm)'in Medine'den çıkarmak istediği zaman, onları Hz.
Peygamber (aleyhissalâtu vesselâm)'e karşı tahrik etmek için söylediğini
belirtir."

Rezîn'in ilavesidir.

MÜMTAHİNE SURESİ

826 - Hz. Aişe (radıyallahu
anhâ) anlatıyor: "Resülullah (aleyhissalâtu vesselâm) kadınlarla biatı
(elle musafaha etmeden) sözle yapıyor ve şu âyette belirtilen şartları
koşuyordu: "Allah'a hiçbir şeyi eş tutmamaları, hırsızlık yapmamaları, zinâ
etmemeleri, evlâtlarını öldürmemeleri, elleriyle ayakları arasında bir iftira
düzüp getirmeleri, (emredilecek) herhangi bir iyilik hususunda sana âsi
olmamaları.." (Mümtahine,12). Hz.Peygamber (aleyhissalâtu vesselâm)'in
eli, mâlik olmadığın hiçbir kadının eline asla değmedi. Kadınlar, bu şartları
kendi sözleri ile ikrar edince, Hz. Peygamber (aleyhissalâtu vesselâm):
"Artık gidin, sizinle biat ettik" derdi (ve musafahada bulunmadan
onlarla biatını tamamlardı). Hayır, Allah'a yemin olsun, asla onun eli hiçbir
kadının eline değmedi. Fakat kadınlarla sözle biat akdi yaptı."

Buhari, Tefsir, Mümtahine 2,
Talâk 20, Ahkâm 49; Müslim, İmârât 88 (1866); Tirmizî, Tefsir, Mümtahine,
(3303).

827 - İbnu Abbas (radıyallahu
anhümâ), (kadınlar biatıyla ilgili âyette geçen), "Herhangi bir iyilik
hususunda sana âsi olmasınlar" şartı hakkında şunu söylemiştir: "Bu,
Allah'ın kadınlara koşmuş bulunduğu bir şarttır."

Buharî, Tefair, Mümtahine 3.)

SAFF SURESİ

828 - Abdullah İbnu Selâm
(radıyallahu anh) anlatıyor: "Kendi aralarında müzâkere eden bir grup
Ashâbın arasında oturuyordum.

"Keşke, diyorlardı Allah
nazarında hangi amelin daha muteber olduğunu bilsek de onu yapsak." Bunun
üzerine şu meâldeki ayet nazil oldu: "Göklerde ne var, yerde ne varsa
hepsi Allah'ı tesbih ve tenzih etmektedir. O, gâlib-i mutlaktır, yegane hüküm
ve hikmet sahibidir. Ey imân edenler, yapamayacağınız şeyi niçin söylersiniz?
Yapamayacağınızı söylemeniz, en şiddetli bir buğzu (davet etmiş olmak)
bakımından Allah indinde büyüdü" (Saff, 1-3). Resülullah (aleyhissalâtu
vesselâm) yanımıza gelerek vahyi okudu."

Tirmizi, Tefsir, (3306).

CUM'A SURESİ

829 - Hz. Câbir (radıyallahu
anh) anlatıyor: "Biz Hz. Peygamber (aleyhissalâtu vesselâm)'le birlikte
namaz kılarken yiyecek maddesi taşıyan bir kervan geldi. Cemaatte bulunanlar,
(camiyi bırakıp) kervanı karşılamaya koştular. Câmide on iki kişi kaldı. Hz.
Ebu Bekir ve Ömer (radıyallahu anhümâ) kalanlar arasındaydı. Bu durum üzerine
şu âyet nâzil oldu. (meâlen): "Onlar bir ticâret, yahud bir oyun, bir eğlence
gördükleri zaman ona yönelip dağıldılar. Seni ayakta bıraktılar. De ki: Allah
nezdindeki (sevab, mü'minler için) eğlenceden de, ticâretten de hayırlıdır.
Allah, rızık verenlerin en hayırlısıdır" (Cum'a, 11).

Buharî, Tefsir, Cum'a 2, Büyü
6, Cum'a 38; Müslim, Cum'a 36, (863); Tirmizî, Tefsir, Cum'a, (3308).

MÜNAFIKÛN SURESİ

830 - Hz. Câbir (radıyallahu
anh): "...Medine'ye dönersek, şerefli kimseler alçakları and olsun ki,
oradan çıkaracaktır" (Münafıkün, 8) meâlindeki âyet hakkında şu açıklamayı
yapmıştır: "Bunu söyleyen (meşhur münafık) Abdullah İbnu Übey İbni
Selül'dür."

Buharî,Tefsir, Münâfıkun 5,
7; Müslim, Birr 62, (2584); Tirmizî, Tefsir, Münâfıkün, (2312).

831 - Zeyd İbnu Erkam
(radıyallahu anh) anlatıyor: "Bir sefer esnasında Hz. Peygamber
(aleyhissalâtu vesselâm)'le beraber çıkmıştık. Bir ara bütün askerler sıkıntıya
düştü. Übey İbnu Selül (fırsattan istifade) şöyle dedi: "Resülullah'ın
yanındakilere infak etmeyin de etrafından dağılsınlar." Ayrıca şunu da
ilâve etti: "Hele Medine'ye bir dönelim, aziz olanlar, zelil olanları
oradan sürüp çıkaracaktır." Ben hemen gelip bu sözleri Hz. Peygamber'e
haber verdim. Resülullah (aleyhissalâtu vesselâm) Übey İbnu Selül'e adam
göndererek yanına çağırdı ve "Böyle mi söyledin?" diye sordu. İbnu
Selül, böyle bir davranışa yer vermediğine dâir yemin etti. (Orada bulunanlar
bu söze inanarak): "Zeyd, Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm)'a yalan
söyledi" dediler. Bu sözlerine çok üzüldüm. Öyle ki, Cenab-ı Hakk beni
tasdiken şu vahyi indirdi: "(Ey Muhammed) münafıklar sana gelince,
"Senin, şüphesiz Allah'ın peygamberi olduğuna şehâdet ederiz" derler.
Allah, senin kendisinin peygamberi olduğunu bilir, bunun yanında münafıkların
yalancı olduklarını da bilir..." (Münâfıkün,1).

(Zeyd) der ki: "Sonra
Hz. Peygamber (aleyhissalâtu vesselâm), (onlara: "Özür dileyin de) sizin
için Allah'tan mağfiret taleb edeyim"dedi ise de başlarını çevirip
gittiler."

Zeyd İbnu Erkam (radıyallahu
anh), "..Onlar tıpkı sıralanmış kof kütük gibidirler..." (Münâfıkün
4) meâlindeki âyetle ilgili olarak da şu açıklamayı yaptı: "Münafıklar
yakışıklı kimselerdi."

Buharî, Tefsir, Münafıkün 1,
2; Müslim, Sıfâtu'l-Münâfıkün 1, (2772); Tirmizi, Tefsir, Münâfıkün, (3309,
3310).

832 - İbnu Abbâs (radıyallahu
anhümâ) bir keresinde: "Kimin haccedecek kadar veya zekât farz olacak
kadar malı olur da bu farzları ifâ etmezse, ölüm sırasında geri dönüş (rec'a)
taleb eder" buyurmuştu.

Bir adam kendisine: "Ey
İbnu Abbâs, Allah'tan kork, geri dönüşü küffâr taleb edecektir" dedi. İbnu
Abbas (radıyallahu anhümâ): "Ben size bu hususta âyet okuyayım" dedi
ve şu âyeti okudu:

"Ey iman edenler, sizi
ne mallarınız, ne evlâtlarınız Allah'ın zikrinden alıkoymasın. Kim bunu yaparsa
işte onlar hüsrâna uğrayanların tâ kendileridir. Herhangi birinize ölüm gelip
de: "Ey Rabbim, beni yakın bir müddete kadar geciktirseydin de sadaka
verip dursaydım, iyi adamlardan olsaydım" diyeceğinden evvel size rızık
olarak verdiğimizden (Allah yolunda) harcayın. Halbuki Allah hiçbir kimseyi
eceli gelince, asla geri bırakmaz. Allah ne yaparsanız, hakkıyla haberdardır"
(Münâfıkün 9-11 )

Adam tekrar: "Zekât
vermeyi gerekli kılan miktar nedir?" diye sordu. İbnu Abbâs (radıyallahu
anhümâ): "Mal iki yüz (dirheme) ulaşır ve geçerse." Adam:
"Pekâlâ, haccı gerekli kılan şey nedir`?" diye sordu. İbnu Abbas:

"- Azık ve binek!"
cevabını verdi.

Tirmizî, Tefsir, Münâfıkün,
(3313).

TEGÂBÜN SURESİ

833 - Alkame hazretlerinin
İbnu Mes'ud (radıyallahu anh)'dan naklettiğine göre, İbnu Mes'ud, "...Kim
Allah'a iman ederse (Allah) onun kalbini doğruya götürür.." (Teğâbün,11)
meâlindeki âyetle ilgili olarak şu açıklamayı yapmıştır: "Bunlar kişinin
mâruz kaldığı musibetlerdir. İnanan kişi, (Allah'ın lütfu ve keremi ile) bu
musibetlerin Allah'tan olduğunu bilir, Allah'ın takdirine teslimiyet gösterip,
razı olur (ve Sabreder)."

Buharî, Tefsir, Tegabün 1.

834 - İbnu Abbâs (radıyallahu
anhümâ), "Ey iman edenler, eşlerinizin evlatlarınızın içinde hakikaten
size düşman olanlar da vardır. O halde onlardan sakının.." (Teğâbün 14)
meâlindeki ayet hakkında şu açıklamayı yaptı: "Bu hitaba maruz kalan
kimseler bir kısım Mekkeli erkeklerdir. Bunlar, hicret ederek Hz. Peygamber
(aleyhissalâtu vesselâm)'e gelmek isterler, fakat kadın ve çocukları
kendilerini terketmelerini istemeyerek hicretlerine mümânaat etmişlerdir. Bu
kimseler bilâhare hicret edip gelince, halkın, din hususunda çok şey öğrenmiş
olduğunu görürler. Bunun üzerine (kendilerinin önceden hicret etmelerine mâni
olan) zevce ve evlâtlarını cezalandırmak istediler. Bu hâl karşısında Cenab-ı
Hakk mezkur âyeti inzâl buyurdu."

Tirmizi, Tefsir" Teğâbün,
3314).

TALAK SURESİ

835 - İbnu Abbas (radıyallahu
anhümâ)'tan rivayet edildiğine göre, "Ey Peygamber! Kadınları
boşayacağınızda, onları, iddetlerini gözeterek boşayın.." (Talâk 1)
meâlindeki âyeti, "...iddetlerinin önünde boşayın" diyerek kıraat etmiştir
(okumuştur)"

Muvatta, Talâk 79, (2; 587);
Müslim, Talak 14, (1471).

İmam Mâlik der ki:
"Bununla, her temizlik devresinde bir kere boşaması gerektiğini
kastedmiştir. "

TAHRİM SURESİ

836 - Hz. Aişe (radıyallahu
anhâ) anlatıyor: "Hz. Peygamber (aleyhissalâtu vesselâm) balı ve tatlı
şeyleri severdi. Ayrıca, ikindi namazlarını kıldıktan sonra (hergün)
kadınlarını teker teker ziyaret eder, her birine yaklaşır (sohbette bulunurdu.)
Bu ziyaretlerinin birinde Hz. Hafsa (radıyallahu anhâ)'nın yanına girmişti. Bu
defa onun yanında, her zamanki kaldığı mutad müddetten fazla kaldı. Ben bunu
kıskanarak sebebini (Resülullah'ın diğer hanımlarından) sordum. Bana:
"Yakınlarından bir kadın Hafsa'ya bir okka (Tâif) balı hediye etti,
Resülullah (aleyhissalâtu vesselâm)'a ondan şerbet yapıp ikram etmiş olmalı, (o
da şerbet hatırına sohbetini biraz uzatmıştır)" dediler. Ben:

"- Öyleyse, kasem olsun
biz de ona mutlaka bir hile kurmalıyız!" dedim. Sevde (radıyallahu
anhâ)'ye:

"- (Hafsa'dan sonra sıra
senin) O girince sana yaklaşacak. Sana yaklaşınca O'na: "Ey Allah'ın
Resûlü! Sen megâfıh mi yedin?" diyeceksin. (Ben biliyorum ki, o sana: )
"Hayır!"diyecek. O zaman sen de:

"Öyleyse senden burnuma
gelen bu koku da ne?" diyeceksin." Bir rivayette Hz. Aişe şu
açıklamayı yapar: "Resülullah (aleyhissalâtu vesselâm) kendisinde kötü bir
koku hissedilmesine tahammül edemez, buna çok üzülürdü (Bu sebeple gerçeği.
itiraf ederek) muhakkak "Hafsa bana bal şerbeti ikram etti" diyecek.
O zaman sen kendisine "Demek ki arı, balını urfut ağacından almış"
diyeceksin. (Senden sonra bana uğradığı zaman) ben de böyle hareket edip aynı
şeyleri söyleyeceğim. Ey Safıyye, sana uğradığı zaman sen de aynı şeyleri
söyle! dedim."

Hz. Aişe anlatmaya devam
etti:

"Sevde (bilâhere bana)
dedi ki: "Kendinden başka ilâh bulunmayan Allah'a kasem olsun, bana tenbih
ettiğin şeyleri, Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm) kapıdan görünür görünmez,
senden korktuğum için (unutmadan) hemen söylemek istedim." Ne ise,
Resülullah (aleyhissalâtu vesselâm) kendisine yaklaşınca Sevde: "Ey
Allah'ın Resûlü meğâfır mi yediniz?" der:

"Hayır!" cevabını
alır. Bunun üzerine aralarında şu konuşma geçer:

"- Öyleyse bu koku da
ne?"

" Hafsa bana bal şerbeti
ikram etti. "

"- Demek ki arı urfut
yemiş."

Hz. Aişe (radıyallahu anhâ)
anlatmaya devam ediyor: "Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm) bana
uğrayınca ben de aynı şeyleri söyledim. Keza, Safıyye (radıyallahu anhâ)'ye
uğrayınca o da aynı şeyleri söyledi.

Müteâkiben Resûlullah
(aleyhissalâtu vesselâm) Hafsa (radıyallahu anhâ)'nın yanına girince:

"- Ey Allah'ın Resûlü
sana o şerbetten ikram edeyim mi?" diye sorar. Hz. Peygamber
(aleyhissalâtu vesselâm):

"- Hayır, ihtiyacım
yok!" cevabını verir. (Bu durumu işittiği zaman) Sevde (radıyallahu anhâ):

"- Allah'a kasem olsun
balı ona haram ettik!" dedi. Ben kendisine:

"- Sus, (sesini
çıkarma)" dedim."

Buhârî, Talâk 8, Nikâh 103,
Et'ime 32, Eşribe 10, 15, Tıb 4, Hiyel 5; Müslim, Talâk 20, (1474); Ebü Davud,
Eşribe 11, (3715); Nesâî, Talâk 16, (6,151,152).

837 - Bir başka rivayette
(Resülullah (aleyhissalâtu vesselâm): "Zeyneb Bintu Cahş'ın yanında bal
şerbeti içtim, artık bir daha onu içmeyeceğim" der ve şu âyet nâzil olur:

"Ey Peygamber, sen
zevcelerinin hoşnudluğunu arayarak, Allah'ın sana helâl kıldığı şeyi niçin
kendine haram ediyorsun? (Bununla beraber üzülme) Allah çok mağfiret edici, çok
esirgeyicidir. Allah, yeminlerinizin (keffâretle) çözülmesini size farz
kılmıştır. Allah sizin yardımcınızdır. Ve O, hakkiyle bilendir, tam hüküm ve
hikmet sâhibidir.

Hani Peygamber, zevcelerinden
birine gizli bir söz söylemişti. Bunun üzerine o (zevce) bunu haber verip de
Allah da ona bunu açıklayınca (peygamber) bunun ancak bir kısmını bildirmiş,
bir kısmından da vazgeçmişti. Artık bunu kendisine söyleyince o (zevce)
"Bunu sana kim haber verdi?"dedi. (Peygamber de), "Bana her şeyi
bilen, her şeyden haberdar olan (Allah) haber verdi" dedi.

Eğer her ikiniz de Allah'a
tevbe ederseniz (ne âlâ, çünkü) hakikaten sizin kalpleriniz kaymıştır, (yok)
onun aleyhinde birbirinize arka verirseniz, hiç şüphesiz Allah bizzat onun
yardımcısıdır, Cebrail de mü'minlerin sâlih olanları da. Bunların ardından
bütün melekler de (ona) yardımcıdır..." (Tahrim 1-4).

(Ayet-i kerimede geçen: )
"Eğer her ikiniz de Allah'a tevbe ederseniz" ibaresinde kastedilen
iki şahıs Hz. Hafsa ve Hz. Aişe (radıyallahu anhümâ)'dir. (Yine âyet-i kerimede
geçen: ) "Hani Peygamber, zevcelerinen birine gizli bir söz
söylemişti..." ibaresinde zikri geçen gizli söz, Resülullah'ın: "Bal
şerbeti içtim, artık bir daha içmeyeceğim, bu hususta yemin de ettim, ancak
bunu bir başkasına açma" şeklindeki sözleridir."

838 - Hz. Enes
(radıyallahu anh) anlatıyor:
"Resülullah (aleyhissalâtu vesselâm)'ın zaman zaman birleştiği bir
câriyesi vardı. Hz. Aişe ve Hz. Hafsa (radıyallahu anhümâ) (cariyeye temasını
önlemek için) peşini bırakmadılar. Sonunda Resülullah (aleyhissalâtu vesselâm)
bu cariyeyi nefsine haram etti. Bunun üzerine: "Ey Peygamber, sen
zevcelerinin hoşnudluğunu arayarak, Allah'ın sana helâl kıldığı şeyi niçin
kendine haram ediyorsun?..." diye başlayan Tahrim süresi nazil oldu."

Nesâî, İşretu'n-Nisâ, 4, (7,
71).

MÜLK SURESİ

839 - Ebu Hüreyre
(radıyallahu anh) anlatıyor: "Resülullah (aleyhissalâtu vesselâm)
buyurdular ki: "Kur'ân-ı Kerim'de otuz âyetlik (şanı yüce) bir süre
vardır. Bu süre (kendisini okuyan) kimseye (kıyamet günü) şefaat eder ve
Allah'ın onu affetmesini sağlar. Bu süre Tebârekellezî
bi-Yedihi'l-Mülk'dür."

Ebü Dâvud, Salat 327, (1400)
(veya Ramazan 10); Tirmizî Sevâbu'l-Kur'ân 9, (2893).

Ebü Dâvud'daki rivayette:
"(Okumak suretiyle) arkadaşlığını kazanan kimseye sûre şefaat eder"
denilmiştir.

840 - Tirmizî'de, İbnu
Abbâs'tan gelen bir diğer rivayette, İbnu Abbas (radıyallahu anhümâ) Resülullah
(aleyhissalâtu vesselâm)'ın şöyle dediğini belirtir: "Bu süre (kabir
azabına, veya kabir azabına sebep olan günahlara karşı) engeldir, bu süre
kurtuluş sebebidir, kişiyi kabir azabından kurtarır."

Tirmizî, Sevâbu'l-Kur'ân 9,
(2892).

Rezîn şunu ilâve etmiştir:
"İbni Şihab demiştir ki: "Humeyd İbnu Abdirrahmân'ın bana haber
verdiğine göre, Resülullah şöyle buyurmuştur: "Mülk suresi, kabirde,
arkadaşı yerine mücadele eder (ve onu azabtan korur)."

NUN (KALEM) SURESİ

841 - İbnu Abbâs (radıyallahu
anhümâ), "Pek kaba, bir de kulağı kesik" (Kalem 13) meâlindeki âyet
hakkında şu açıklamayı yapmıştır: "Burada zikredilen kimse Kureyş'ten bir
adamdır, onun kulağında, koyun kulağındaki kesiklik gibi bir kesiklik
vardı."

Buharî, Tefsir, Nun
ve'l-Kalem 1.

842 - Ebu Saîd (radıyallahu
anh) anlatıyor: "Resülullah (aleyhissalâtu vesselâm)'ı dinledim,
"Baldırların açılacağı, kendilerinin secdeye dâvet edileceği gün..."
(Kalem 42) meâlindeki âyetle ilgili olarakşöyle diyordu: "Rabbimiz
baldırını açar, her mü'min erkek ve her mü'mine kadın O'na secde eder. Dünyada
iken kendisine riya ve gösteriş olarak secde edenler geri kalırlar. Onlar da
secde etmeye kalkarlar, ancak sırtları bükülmeyen yekpâre bir tabakaya dönüşür
(ve secde edemezler)."

Buharî, Tefsir, Nun
ve'l-Kalem 2, Tefsir, Nisa 8, Tevhid 24; Müslim, İmân 302, (183).

NUH SURESİ

843 - İbnu Abbâs (radıyallahu
anhümâ) anlatıyor: "Nuh (aleyhisselam) kavminde mevcut olan putlar
sonradan Araplara intikal etmiştir.

Şöyle ki: Vedd adındaki put
Devmetu'l-Cendel'de idi ve Kelb kabilesine aitti. Süvâ' adındaki put Hüzeyl'in
idi. Yeğüs adındaki put Murâd kabile sine aitti. Sonra Benu Gutayf'ın oldu,
Sebe'ye yakın Curf nâm mevkideydi. Yeuk, Hamedân'a aitti. Nesr, Himyer'in, Âl-i
Zi'l-Kelâ'ın idi. Bu put isimleri aslında Nuh kavmindeki sâlih kimselere aitti.
Şeytan bu sâlihler ölünce kavimlerine şu telkini yaptı: "Sâlih
kişilerinizin oturmuş oldukları yerlere (onların hâtırasına dikitler dikin ve
bunlara onların isimlerini verin". Halk bu telkine uyup, söyleneni yaptı.
Bidayette tapınma yoktu. Ancak ne zaman ki bunlar helâk olup gittiler ve
haklarındaki bilgi de unutuldu, bu putlara tapınmaya başladılar."

Buharî, Tefsir, Nuh 1.

CİN SURESİ

844 - İbnu Abbas (radıyallahu
anhümâ) şöyle demiştir: "Hz. Peygamber (aleyhissalâtu vesselâm), cinlere
Kur'ân okumadığı gibi, onları görmedi de. Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm)
bir grup ashâbıyla Ukâz panayırına gitmek niyetiyle yola çıktı. Bu esnada,
şeytanlarla, semâdan gelen haber arasına engel konmuş idi. (Bundan dolayı,
mutad olarak semâdan haber getiren) şeytanlar üzerine şahâblar gönderildi.
Böylece şeytanlar kavimlerine (eli boş ve habersiz) döndüler. Kavmi:

"- Ne var, niye (boş)
döndünüz?" diye sordular. Onlar:

"- Bizimle semâvî haber
arasına mânia kondu, üzerimize şahablar gönderildi. (Biz de kaçıp geri
geldik)" dediler.

"- Bu, dediler, yeni
zuhur eden bir şey sebebiyle olmalı, arzın doğusunu ve batısını dolaşın, (bu
engel hakkında bir haber getirin)."

(Yeryüzünü taramak üzere
gruplar halinde yola çıktılar. Bunlardan) Tihâme tarafına giden bir grup, (Ukâz
panayırına giderken yolda ashabıyla sabah namazı kılmakta olan Hz. Peygamber
(aleyhissalâtu vesselâm)'e (Nehle denen yerde) rastladı. Kur'ân-ı Kerim'in
tilâvetini duyunca durup kulak kabarttılar.

"- Bizimle semavı haber
arasına engel olan şey işte bu!" deyip kavimlerine döndüler. Onlara şöyle
dediler:

"- Biz hakiki hayranlık
veren bir Kur'ân dinledik ki o, Hakk'a ve doğruya götürüyor. Bundan dolayı biz
de ona imân ettik. Rabbimize (bundan sonra) hiçbir şeyi asla ortak
tutmayacağız.." (Cin 1-2)

Bunun üzerine Cenab-ı Hakk
Peygamberine (aleyhissalâtu vesselâm) vahyederek durumu bildirdi:
"(Habibim) de ki: Bana şu hakikatler vahyolunmuştur: "Cinden bir
zümre (benim Kur'ân okuyuşumu) dinlemiş de (şöyle) söylemişler: "Bize,
hakiki hayranlık veren bir Kur'ân dinledik ki o, Hakk'a ve doğruya
götürüyor..." (Cin 1-Cin'in sözü 15. ayette biter).

Buharî, Tefsir, Cinn 1, Ezan
105; Müslim, Salat 149, (449); Tirmizi, Tefsir, Cinn, (3320).

MÜZZEMMİL SURESİ

845 - İbnu Abbas (radıyallahu
anhümâ) Müzzemmil suresinde geçen: "Ey (esvâbına) bürünen (habibim),
gecenin birazı hâriç olmak üzere kalk, yarısı miktarınca, yahud ondan birazını
eksilt. Yahut (o yarının) üzerine (ilâve edip) artır. Kur'ân'ı da açık açık
tâne tâne oku..." (Müzzemmil 1- 4) âyetleri hakkında şu açıklamayı yaptı:
Bu âyeti, aynı surede yer alan: "...O, buna sizin tâkat
getiremiyeceğ'inizi bildiğ'i için size karşı (ruhsat cânibine) döndü. Artık
Kur'ân'dan kolay geleni okuyun..."(Müzzemmil 20) müteâkip bir âyet
neshetti."

İbnu Abbâs (radıyallahu anh)
devamla, surede geçen: "Şüphesiz gece kalkışı daha te'sirli ve o zaman
okumak daha elverişlidir" (6. ayet) meâlindeki âyette geçen, "gece
kalkışı"ndan murad, gecenin evvelidir. Böylece mâna şu oluyor:
"Gecenin evvelinde kalkmak, gece namazı olarak Allah'ın size farz kıldığı
ibâdeti yerine getirmenize daha elverişlidir." Bunun sebebi şudur: İnsan
bir kere uyudu mu, ne zaman uyanacağını bilemez.

"Şüphesiz gece kalkışı
daha tesirli ve o zaman okumak daha elverişlidir" ayetinde geçen
"okumak daha elverişlidir"den maksada gelince "Kur'ân'ı anlamak,
Kur'ân'da fıkıh sâhibi olmak" demektir. İbnu Abbâs, "Gündüzleyin seni
uzun uzun alıkoyacak işler var" (7. âyet) meâlindeki âyeti de,
"Kur'ân okumaktan çokca uzak kalmak" şeklinde anlamıştır.

Ebu Dâvud, Salât 306, (1304).

846 - Bir başka rivayette
şöyle denir: Müzzemmil suresinin baş tarafı indiği zaman mü'minler, Ramazan ayındaki
kalkışları gibi geceleri kalkarlardı. Bu hâl surenin (ruhsat getiren) son kısmı
nâzil oluncaya kadar devam etti."

Ebu Davud, Salat 206, (1305);
(Ebu Dâvud'un bâzı tanzimlerinde bu hadisler Kıyâmu'l-Leyl başlığı altında
kaydedilmiştir.)

MÜDDESSİR SURESİ

847 - Ebu Said (radıyallahu
anh) anlatıyor: "Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm), (Müddessir
suresinin, "Onu sarp bir yokuşa sardıracağım" mealindeki 17. âyetinde
geçen (sarp yokuş) kelimesini "Ateşten bir dağdır, kâfır ona yetmiş yılda
çıkar, çıktıktan sonra tekrar yetmiş yılda cehenneme geri iner. Böylece
cehennemde ebediyyen azab çeker" diye açıklamıştır."

848 - Hz. Cabir (radıyallahu
anh) anlatıyor: "Yahudilerden bir kısmı, Hz. Peygamber (aleyhissalâtu
vesselâm)'in bazı ashâbına: "Peygamberiniz, cehennem bekçilerinin sayısını
biliyor mu?" diye sordular. Onlar:

"- Şimdilik bilmiyoruz,
kendisinden soralım!" diye cevap verdiler. İçlerinden biri Hz. Peygamber
(aleyhissalâtu vesselâm)'e gelerek:

"- Ey Muhammed! Bugün
ashâbına galebe çalındı" dedi. Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm):

" Ne ile, nasıl galebe
çaldılar?" diye sordu.

"- Yahudiler, dedi,
onlara: "Peygamberiniz cehennem bekçilerinin sayısını biliyor mu?"
diye sordu.

" Peki ne cevap
verdiler?"

"- Şimdilik bilmiyoruz,
peygamberimizden soralım" dediler. Hz. Peygamber (aleyhissalâtu vesselâm):

" Bir kavme bilmediği
şey sorulursa, onlar da: "Bilmiyoruz, peygamberimize soralım deseler bu
onlara galebe çalmak mı sayılır hiç? Fakat Yahudiler peygamberlerine (olmayacak
şey sormuşlar): "Bize açıktan açığa Allah'ı göster" demişlerdi. O
Allah düşmanlarını bana getirin. Ben de onlara cennetin beyaz toprağından
sorayım." dedi.

Yahudiler geldiler ve:
"- Ey Ebu'l-Kasım, cehennemin bekçileri kaç tanedir?" dediler. Hz.
Peygamber (aleyhissalâtu vesselâm) parmaklarıyla bir on, bir de dokuz
göstererek "19" dedi.

"- Evet!" dediler.
Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm) da onlara:

" Pekala cennetin
toprağı nasıldır?" diye sordu. Bir ara sustular. Sonra:

"- Ey Ebu'l-Kasım, bize
sen söyle!" dediler. Resülullah (aleyhissalâtu vesselâm):

"- Beyaz undan yapılmış
ekmektir."

Tirmizî, Tefsîr, Müddessir,
(3324).

849 - Hz. Enes (radıyallahu
anh), Müddessir suresinin 56. âyetinde geçen, "O kendisinden korkulmaya
daha lâyık, bağışlamaya daha ehildir" ifâdesini Hz. Peygamber (aleyhissalâtu
vesselâm)'in şöyle tefsir ettiğini belirtir: "Cenàb-ı Hakk (burada)
buyuruyor ki: "Ben korkulmaya lâyığım, kim benden korkarsa kendine bir
başka ilâh edinmesin, onu affetmeye de ben ehilim, (bir başkası
affedemez)".

Tirmizî, Tefsîr, Müddessir,
(3325); İbnu Mace, Zühd 35, (4299).

KIYAMET SURESİ

850 - İbnu Abbâs (radıyallahu
anhümâ), "Ey Muhammed! Cebrail sana Kur'ân okurken, unutmamak için acele
edip onunla berâber söyleme (sadece dinle)" (Kıyâmet 16) meâlindeki âyet
hakkında şu açıklamayı yaptı: "Hz. Peygamber (aleyhissalâtu vesselâm)
vahiy geldiği zaman büyük bir şiddet (ve ağırlık) hissederdi. Bunun tesiriyle
dudaklarını kımıldatırdı. Bunun üzerine şu âyet indi. (meâlen): "(Ey
Muhammed, Cebrail sana Kur'an okurken acele edip onunla berâber söyleme (sâdece
dinle). Onu toplamak ve okutmak bize âittir" (Kıyamet 16).

İbnu Abbâs devamla der ki:
"Ayette geçen "onun toplanması" tâbirinden murad "(yeni
nâzil olan) âyetin Hz. Peygamber (aleyhissalâtu vesselâm)'in kalbinde
toplanması, yerleşmesi, sonra da Hz. Peygamber (aleyhissalâtu vesselâm)
tarafından okunmasıdır." "Biz vahyi okuduğumuz zaman, sen onun
kıraatine uy" (18. ayet) âyetinde de, "Dinle ve sus, sonra onu sana
biz okuturuz" denmektedir.

Bu vahiyden sonra, Cibrîl
(aleyhisselam) vahiyle gelince, sadece dinlerdi. Cibril gidince yeni gelen
vahyi, kendisine nasıl okunmuş ise, öylece okurdu."

Buharî, Tefsîr, Kıyâmet 1, 2,
Bed'ü'l-Vahy 4, Fedailu'l-Kur'àn 28, Tevhid 43; Müslim, Salât 147, (448);
Tirmizî, Tefsîr, Kıyamet, (3326); Nesâî, Salât 37, (2,149,159).

MÜRSELAT SURESİ

851 - İbnu Abbâs (radıyallahu
anhümâ), Mürselât suresinde geçen: "O (ateş), her biri sanki bir kasr
(büyüklüğünde) kıvılcım atar" (32. âyet) meâlindeki âyet hakkında şunu
söyledi: "Biz kış için üç zira' boyunda veya daha küçük odun toplar,
bunlara: "kasr" derdik.

İbnu Abbâs: Müteakiben gelen
âyetinde geçen kelimesini de "Gemi hâlatlarıdır, (kuvvetli olmaları için)
insanların belleri kalınlığına ulaşacak kadar kat kat edilmiş kalın
halatlar" diye açıklamıştır.

Buhârî, Tefsir, Mürselât 2.

AMME SURESİ

852 - İkrime (merhum), Amme
suresinde geçen "(Müttakiler için)... dolu kadehler (vardır)"(34.
âyet) âyetini "mütemâdiyen dolu kalan" diye açıklamıştır.

Buharî, Menâkıbu'l-Ensar, 26.

853 - Urve anlatıyor:
"Hz. Aişe (radıyallahu anhâ) buyurdu ki: Abese ve Tevellâ suresi âmâ olan
İbnu Ümm-i Mektum hakkında nâzil oldu. Şöyle ki: Bir gün Hz. Peygamber
(aleyhissalâtu vesselâm)'in yanına geldi ve: "Ey Allah'ın Resülü beni
irşad et"diye talebde bulunmaya başladı. O sıra Resülullah (aleyhissalâtu
vesselâm)'ın yanında müşriklerin büyüklerinden biri vardı. İbnu Ümm-i Mektum'a
cevap vermedi, o ısrar edince ondan yüzünü çeviriyor, öbürüne yöneliyor ve:
"(Tevhid üzerine) söylediklerimde bir beis görüyor musun?" diye
soruyordu. Müşrik: "Hayır!" diye cevap vermişti. İşte sure bunun
üzerine indi."

Tirmizî, Tefsir, Abese,
(3328); Muvatta, Kur'ân 4, (1, 203).

854 - İbnu Abbâs (radıyallahu
anhümâ) anlatıyor: "Resülullah (aleyhissalâtu vesselâm) buyurdular ki:
"Sizler kıyâmet günü ayakkabısız, çıplak ve sünnetsiz olarak haşir
meydanında toplanacaksınız. "

Bu açıklama üzerine bir kadın
sordu:

"- (Bu durumda)
birbirimizin avret yerlerini görmez miyiz?"

Resûlullah (aleyhissalâtu
vesselâm) (Abese suresinde geçen bir âyetle cevap verdi):

" Ey kadın! "O gün
herkesin kendine yeter derdi vardır" (37. âyet).

Tirmizî, Tefsir, Abese,
(3329).

KÜVVİRET (TEKVİR) SURESİ

855 - İbnu Abbâs (radıyallahu
anhümâ) anlatıyor: "Resülullah (aleyhissalâtu vesselâm) buyurdular ki:
"Kıyâmeti gözüyle görür gibi olmaktan hoşlanan kimse (şu sureleri okusun):
"İze'ş-Şemsü Küvviret'; "İze's-Semau'n-fetarat';
"İze's-Semâu'n-Şakkat."

Tirmizî, Tefsir, Tekvir,
(859).

856 - İbnu Mes'ud
(radıyallahu anh) anlatıyor: "Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm)
buyurdular ki: "Çocukları diri olarak toprağa gömen de gömülen de
ateştedir."

Ebu Dâvud; Sünnet,18, (4717).

MUTAFFİFÍN SURESİ

857 - Ebu Hüreyre
(radıyallahu anh) anlatıyor: "Hz. Peygamber (aleyhissalâtu vesselâm)
buyurdu ki: "Kul bir hata yaptığı zaman kalbinde siyah bir iz meydana
gelir. Eğer kişi, o hatadan nefsini uzaklaştırır, af taleb eder ve tevbede
bulunursa kalbi cilalanarak (leke silinir). Bilâkis, aynı günahı işlemeye devam
ederse, kalpteki leke artırılır. Hatta bir zaman gelir, kalbî tamamen kaplar.
İşte bu durum Cenab-ı Hakk'ın: "Bilakis, onların irtikab edegeldikleri,
kalplerini paslandırmıştır" (Mutaffifın 14) meâlindeki âyette zikrettiği
pasdır."

Tirmizî, Tefsir, Mutaffıfın
(3331); İbnu Mace, Zühd 29, (4244).

İNŞİKAK SURESİ

858 - İbnu Abbas (radıyallahu
anhümâ), İnşikak suresinin 19. âyetinde geçen, "Bir tabakadan diğer
tabakaya bineceksiniz" meâlindeki, (ayetini biraz farklı okuyup):
"Burada muhatap Peygamberiniz (aleyhissalâtu vesselâm)'dir, O'nun bir
hâlden bir başka hâle geçeceğini belirtmektedir" demiştir.

Buhârî, Tefsir,
İzâ's-Semâu'n-Şakkat (İnşikâk) 2.

BÜRÛC SURESİ

859 - Ebu Hüreyre
(radıyallahu anh) anlatıyor: "Hz. Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm)
buyurdular ki: (Bürüc süresinin), "İçlerinde burçları bulunan semaya,
vaadedilen güne, şâhidlik edene ve şâhidlik edilene andolsun.."âyetlerinde
(1-3) geçen "vaadedilen gün" den maksad kıyamet günüdür;
"şâhidlik edilen gün"den maksad arefe günüdür; "şâhidlik
eden"den maksad da cuma günüdür." Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm)
devamla buyurdular ki: "Güneş, cumadan daha hayırlı bir gün üzerine ne
doğdu ne de battı. Onda bir an vardır ki, hayır duası o ana rastlayan bir kulun
duası, mutlaka kabul edilir, bir şerden sakınma (istiâze) talebinde bulunan
kimse de mutlaka ondan sakındırılır. "

Tirmizî, Tefsir, Bürüc,
(3336).

SEBBAHA (A'LÂ) SURESİ

860 - Ebü Zerr (radıyallahu
anh) anlatıyor: Resülullah (aleyhissalâtu vesselâm) mescidde iken huzuruna
girdim. Bana:

"- Ey Ebu Zerr mescide
tahiyye (selam vermek) gerekir" buyurdu. Ben:

"- Mescide verilecek
selâm nedir?" diye sorunca:

" (Girince) kılacağın
iki rek'at namazdır" dedi. Ben:

"- Ey Allah'ın Resûlü,
Hz. İbrahim ve Hz. Musâ'nın suhuf1arında olanlardan herhangi bir şey size
indirildi mi?" diye sordum, şu cevabı verdi:

" Ey Ebu Zerr! (Evet, şu
mealdeki ayetler indi deyip okudu: )

"Şüphesiz iyi temizlenen
ve Rabbinin adını zikredip de namaz kılan kimse umduğuna erişmiştir. Belki siz
dünya hayatını (ahiretten) üstün tutarsınız. Halbuki âhiret daha hayırlı, daha
süreklidir. Şüphesiz ki bunlar evvelki sâhifelerde, İbrahim ile

Müsa'nın sahifelerinde de
vardır" (A'lâ,14-19).

Ben tekrar sordum:

"- Ey Allah'ın Resûlü,
Hz. İbrahim ve Hz. Musa (aleyhimâsselam)'nın suhuflarında ne vardı?"

" Bunlarda, dedi, hep
ibretli şeyler vardı. (meselâ şöyle denmişti):

"Ölümü görüp bildiği
halde gamsız-kedersiz yaşayana şaşarım. Cehenneme kesinlikle inandığı halde
gülene şaşarım. İçinde yaşayanlarla birlikte dünyanın devamlı değiştiğini görüp
de ondan tatmin bulana şaşarım. Kadere inanıp da (haram-helal ayırımı yapmadan
hırsla mal peşinde) yorulana şaşarım. Âhiret hesabına inanıp da o maksadla
çalışmayana şaşarım."

Rezîn ilâvesidir,
ed-Dürrü'l-Mensürda (6, 341) daha uzun olarak kaydedilmiştir.

FECR SURESİ

861 - İmrân İbnu'l-Husayn
(radıyallahu anhümâ) anlatıyor: "Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm)'a
(Fecr suresinin baş tarafında geçen) "tek" ve "çift"
tabiriyle ne kastedildiği sorulmuştu, şu cevabı verdi:

"Bunlar namazlardır.
(Bildiğiniz gibi) bazısı çifttir, bazısı da tektir."

Tirnıizî, Tefsir, Fecr,
(3339).

ŞEMS SURESİ

862 - Abdullah İbnu Zem'a
(radıyallahu anh) anlatıyor: "Ben birgün Resûlullah (aleyhissalâtu
vesselâm)'ı bir hutbe sırasında dinledim. (Şems suresinde zikri geçen) deveden
ve onu boğazlayandan bahsediyordu. Aleyhissalatu vesselam Efendimiz şöyle
demişlerdir:

"(Âyette geçen) "En
azgını ileri atıldı" yâni: "Deveyi öldürmek üzere kaba, güçlü ve
kavmi içinde Ebu Zem'a gibi desteği olan bir adam fırlayıp (deveyi
öldürdü)."

Sonra Hz. Peygamber
(aleyhissalâtu vesselâm)'in (bu meseleyi bırakarak) kadınlarla ilgili şeylerden
bahsetmeye başladığını işitim. Buyurdular ki: "Sizden biri hangi
düşünceyle hanımını köle dövercesine dövmeye tevessül eder? Akşam olunca aynı
yatakta berâber yatmayacaklar mı?"

Râvî devamla der ki:
"Sonra Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm) cemaate yönelerek seslice
yellenen kimseye gülenlere nasihatte bulundu ve: "Onun bu yaptığına niye
gülüyorsunuz!" diyerek (gülmeyi yasakladı).

Bûhârî, Tefsir, Şems 1,
Enbiyâ 17, Nikâh 93, Edeb 43; Müslim, Cennet, (2855); Tirmizî, Tefsir, (3340).

DUHA SURESİ

863 - Cündeb İbnu Süfyân
el-Becelî (radıyallahu anh) anlatıyor:

Resûlullah (aleyhissalâtu
vessselâm) hastalanmıştı, bir veya iki gece kalkamadı. Bir kadın gelerek:

"- Ey Muhammed, ümid
ederim ki, şeytanın seni terketmiştir, zira iki veya üç gecedir sana geldiğini
görmedim" dedi. Bunun üzerine şu âyet nazil oldu. (meâlen): "Andolsun
kuşluk vaktine, (insanların) sükûna vardığı dem geceye ki, (Habibim) Rabbin
seni terketmedi, sana darılmadı da" (Duha 1-3).

864 - Bir rivayette şöyle
gelmiştir: "Cibril (aleyhisselam) Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm)'a
vahiy getirmede gecikmişti. Müşrikler:

"Muhammed'e artık veda
edildi (ebediyyen terkedildi)" dediler. Bunun üzerine (Duha suresi) nâzil
oldu."

Buharî, Tefsir, Duha 2,
Teheccüd 4, Fedâilu'l-Kur'ân 1; Müslim, Cihâd 114, (1797); Tirmizî, Tefsir,
Duha, (3342).

İKRA' (ALAK) SURESİ

865 - İbnu Abbas (radıyallahu
anhüma) anlatıyor:

"Resülullah
(aleyhissalâtu vesselâm) namaz kılarken Ebu Cehil gelip, hiddetle:

"Ben seni bundan
yasaklamadım mı? Ben seni bundan yasaklamadım mı? Ben seni bundan yasaklamadım
mı?" dedi. Hz. Peygamber (aleyhissalâtu vesselâm) namazdan çıkıp, Ebu
Cehil'i (davranışı sebebiyle) sertce azarladı. Bunun üzerine Ebu Cehil:

"Biliyorsun ki Mekke'de
adamı en çok olan benim (bana baskın çıkmaya gücün yetmez)" dedi. Onun bu
sözüne mukâbil Cenab-ı Hakk şu âyeti inzal buyurdu: "Haydi meclisini
çağırsın, biz de zebânileri çağırırız" (Alâk 17-18.)

İbnu Abbas (radıyallahu
anhümâ) der ki: "Allah'a kasem olsun adamlarını çağırsaydı, herifi,
Allah'ın zebânileri anında yakalayacaklardı."

Tirmizi, Tefsir, İkra (Alâk),
(3346); Müslim, Sıfâtu'l-Münâfıkîn 38 (2797).

KADR SURESİ

866 - İmam Mâlik in
Muvatta'da kaydına göre şu rivâyet kendine ulaşmıştır:

"Hz. Peygamber
(aleyhissalâtu vesselâm)'e ümmetinin ömrü gösterilmiş. Resûlullah
(aleyhissalâtu vesselâm), önceki ümmetlerin ömrüne nisbetle kısa olduğu için,
amelde onların uzun ömürde işlediklerine yetişemezler diye bu ömrü kısa bulmuş.
Bunun üzerine Cenab-ı Hakk bin aydan hayırlı olan Kadir Gecesi'ni
vermiştir."

Muvatta, İ'tikaf 15, (1,
321).

867 - İbnu Ömer (radıyallahu
anh) anlatıyor:

"Resülullah
(aleyhissalâtu vesselâm)'a Kadir gecesi (Ramazan'ın neresinde?) diye
sorulmuştu.

"O, Ramazan'ın
tamamında!" diye cevap verdi."

Ebu Dâvud, Salât, 324, (
1387).

868 - İbnu Ömer (radıyallahu
anhümâ) anlatıyor: Hz. Peygamber (aleyhissalâtu vesselâm)'in ashabından
bazılarına (radıyallahu anhüm), rüyalarında, Kadir gecesinin Ramazan'ın son
yedisinde olduğu gösterildi. Rüyaları kendisine anlatılınca Efendimiz
(aleyhissalâtu vesselâm): "Görüyorum ki, rüyanız son yediye tetâbuk
etmektedir. Öyleyse, Kadir gecesini aramak isteyen son yedide arasın"
buyurdu."

Buhârî, Teheccüd 21,
Leyletü'l-Kadr 2; Müslim, Sıyâm 205, (1165); Muvatta, İ'tikâf 14, (1, 321);
(Tirmizî'de bulunamamıştır).

869 - Buhârî'nin Hz. Aişe'den
kaydettiği bir rivayette, Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm) şöyle demiştir:
"Kadir gecesini, Ramazan'ın son onunda arayın".

Buhârî, Leyletü'l-Kadr 3;
Tirmizî, Savm 72, (792).

870 - Ebû Saîd (radıyallahu
anh) anlatıyor:

"Resülullah
(aleyhissalâtu vesselâm) buyurdular ki: "Kadir gecesi bana (bugün rüyamda)
gösterildi, (şu anda hangisi olduğunu unuttum). O gecenin sabahında kendimi su
ve toprak içinde secde eder buldum." Derken hava bozdu, yağmur başladı.
Zaten mescid çardak şeklindeydi (üstü ağaç dallarıyla örtülü idi). Resülullah
(aleyhissalâtu vesselâm)'ın burnu (alnı) üzerinde ve burun yumuşaklarında su ve
toprak bulaşığını gördüm. O gün Ramazan'ın yirmi birinci sabahıydı."

Buhârî, Leyletü'l-Kadr 1, 13;
Müslim, Sıyâm 215, (1165); Ebu Dâvud, Salat 320, (1382-1383) Veya Ramazan 3;
İbnu Mâce Savm, 56, (1766); Muvatta, İ'tikâf 9 (1, 319).

871 - Abdurrahman İbnu Ubeyd
es-Sunâbihî Hz. Bilâl-i Habeşî (radıyallahu anh)'den nakledilen şu hadisi
rivayet eder: Hz. Bilâl, Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm)'ın Kadir gecesi
hakkında şöyle söylediğini işitmiştir: "O, son ondan yedinin ilkidir: Yani
yirmi üçüncü gece."

(Buhârî'de bulunamamıştır).

872 - İbnu Abbâs (radıyallahu
anhümâ): "Kadir gecesini (Ramazan'ın) yirmi dördünde arayınız"
buyurdu.

Buhârî, Leyletü'l-Kadr 3.
(Müslim'de bulunamadı.).

873 - Zirr İbnu Hubeyş
anlatıyor:

"Ubey İbnu Ka'b
(radıyallahu anh)'a dedim ki, "İbnu Mes'ud (radıyallahu anh): "Bütün
sene geceleri kalkan kimse Kadir gecesine tesadüf edebilir diyormuş (ne
dersiniz?)." Bana şu cevabı verdi: "Kendisinden başka ilâh olmayan
Zat-ı Zülcelâl'e yemin olsun, Kadir gecesi Ramazan ayındadır. Ve o gece,
Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm)'ın bize kalkmamızı emrettiği gecedir, o da
yirmi yedinci gecedir. Bunun emâresi, o gecenin sabahında güneşin beyaz ve
ışınsız olarak doğmasıdır."

Müslim, Müsâfırîn 179. (762).

874 - Yusuf İbnu Sa'd
anlatıyor:

"Hasan İbnu Ali
(radıyallahu anhümâ), Hz. Muâviye'ye biat ettikten sonra, bir adam yanına
gelip: "Mü'minlerin yüzünü kara ettin (veya: Ey mü'minlerin yüzünü
karartan adam) (diye öfkesini) dile getirdi. Hz. Hüseyin (radıyallahu anh)
adama (tatlılıkla mukabele etti):

"- Allah'ın rahmetine
banasıca, niye böyle şiddetli çıkışıyorsun. Nitekim Resûlullah (aleyhissalâtu
vesselâm) Benî Ümeyye'yi (sağken rüyasında, tek tek halife olup) minbere çıkmış
gördü. Bu onu üzmüştü ki şu âyetler indi:

"Biz sana Kevser'i
verdik" (Kevser 1).

"Biz onu sana Kadir
gecesinde indirdik. Kadir gecesinin (o büyük fazilet ve şerefini) sana bildiren
nedir? Kadir gecesi bin aydan hayırlıdır (Bu gece senden sonra Benî Ümeyye'nin
saltanat süreceği) bin aydan hayırlıdır."

Kasım İbnu'l-Fadl (merhum der
ki: "Benî Ümeyye'nin iktidar müddetlerini ay olarak saydık, tam bin aydı,
ne fazla ne eksik."

Tirmizi, Tefsir,Kadr, (3347).

ZELZELE (ZİLZAL) SURESİ

875 - Abdullah İbnu Amr
İbni'l-Âs (radıyallahu anhümâ) anlatıyor:

"Bir adam Resûlullah
(aleyhissalâtu vesselâm)'a gelerek, "Bana câmi (özlü) bir sure öğret"
talebinde bulundu. Peygamberimiz (aleyhissalâtu vesselâm) de ona İzâ Zülzilet
suresini öğretti. (Tà'lim işi bitince) adam şunu söyledi:

"- Seni hakla gönderen
Zât'â yemin olsun (buradaki ameller bana yeter), buna asla başka bir (amel)
ilave etmeyeceğim."

Adam ayrılır ayrılmaz
Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm):

"Adamcağız
kurtuldu!" dedi ve bu sözü iki kere tekrar etti."

Ebu Dâvud, Ramazan 9, Salât
326, (1399).

876 - Hz. Enes (radıyallahu
anh) anlatıyor: "Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm) buyurdular ki:

- "İzâ Zülzilet"
suresi Kur'ân-ı Kerim'in dörtte birine denktir. "

Tirmizî, Fedâilu'l-Kur'ân 10,
(2897).

877 - İbnu Abbâs (radıyallahu
anhümâ)'dan rivayet edildiğine göre, Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm) şöyle
buyurmuştur:

"İza Zülzilet suresi
Kur'ân-ı Kerim'in yarısına denktir. Kul hüvallahü ahad (İhlas) suresi Kur'ân-ı
Kerim'in üçte birine denktir. Kul yâ eyyühe'l Kâfirün suresi de Kur'ân-ı
Kerim'in dörtte birine denktir."

Tirmizî, Fedailu'l-Kur'ân 10,
(2896).

878 - Ebu Hüreyre
(radıyallahu anh) anlatıyor: "Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm)
efendimiz: "(Arz) o gün Rabbinin ona vahyetmesiyle haberlerini
anlatır" meâlindeki âyeti okudu ve:

"Arzın anlatacağı
haberleri nelerdir, biliyor musunuz?" diye sordu. Yanındakiler:

"Allah ve Resülü
bilir!" diye cevap verdiler. Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm) açıkladı:

" Bu haber, kadın ve
erkek her kulun arz üzerinde işlemiş oldukları amellere şâhidlik etmesidir. Her
kul için arz: "Şu ayda, şu günde, şu şu işlemi yaptı"
diyecektir."

Tirmizî, Kıyâmet 8, (2431),
Tefsir, Zilzâl, (3350).

TEKÂSÜR SURESİ

879 - Hz. Zübeyr (radıyallahu
anh)'in anlattığına göre Tekâsür suresinde geçen: "Andolsun o gün elbet ve
elbet nimet(ler)den hesaba çekileceksiniz" (8. âyet), âyeti ile ilgili
olarak Hz. Peygamber (aleyhissalâtu vesselâm)'e şöyle demiştir:

"Ey Allah'ın Resülü!
(yeyip içtiğimiz) hurma ve su olan iki siyahtan ibaretken hangi nimetlerden
hesâba çekileceğiz?"

Resûlullah (aleyhissalâtu
vesselâm) şu cevabı verir:

"O, mutlaka
olacak!"

Tirmizî, Tefsir, Tekâsür,
(3354); İbnu Mâce, Zühd, 12 (4158).

880 - Ebü Hüreyre
(radıyallahu anh) anlatıyor: "Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm)
buyurdular ki:

"Kulun, kıyamet günü,
hesaba çekileceği ilk şey (mazhâr olduğu) nimettir. Kendisine: "Bedenine
sıhhât vermedik mi, soğuk sudan içirmedik mi?" denecektir."

Tirmizî, Tesfır, (3355).

ERAEYTE (MÂUN) SURESİ

881 - İbnu Mes'ûd
(radıyallahu anh) demiştir ki: "Biz, Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm)
zamanında tencere, kova gibi eşyaları âriyeten vermeyi (Mâun suresinde zikri
geçen) yardım (mâun) addederdik."

Ebü Davud, Zekât 32, (1657).

KEVSER SURESİ

882 - Hz. Enes (radıyallahu
anh) anlatıyor: "Resülullah (aleyhissalâtu vesselâm) bir gün mescidde iken
hafıf bir uyku kestirmesi yaptı, sonra gülerek başını kaldırdı. Kendisine:

"Ey Allah'ın Resülü,
niçin gülüyorsunuz?" diye sorulunca:

" Bana az önce şu süre
nazil oldu" deyip besmele çekti, sonuna kadar Kevser süresini okudu:

"Bismillahirrahmanirrahim,
Ey Muhammed! Doğrusu sana pek çok nimet vermişizdir. Öyleyse Rabbin için namaz
kıl, kurban kes. Doğrusu adı sanı ortadan kalkacak olan, sana kin tutan
kimsedir" (Kevser 1-3).

Resûlullah kıraatı
tamamlayınca sordu:

"Kevser'in ne olduğunu
biliyor musunuz?"

Biz:

"- Allah ve Resûlü
bilir" dedik.

Resûlullah (aleyhissalâtu
vesselâm) açıkladı:

"Bu bir nehirdir. Rabbim
onu bana vâdetmiştir. O nehir üzerinde pek çok hayırlar var. Bu bir havuzdur
da. Kıyamet günü ümmetim onun başında (su içmek üzere) toplanacak. Bu havuzdaki
maşrapalar gökteki yıldızlar kadar çoktur. Derken içlerinden bir kul çıkarılıp
atılacak. Ben müdâhale edip: "Ey Rabbim (onu niye atıyorsun) o benim
ümmetimdendir?" diyeceğim. Ancak Cenab-ı Hakk: "Bunlar senden sonra ne
bid'atler işlediler senin haberin yok" diyecek."

Buhârî, Tefsir, İnnâ
a'taynake'l-kevser 1, Rikâk 53, Müslim, Salat 53, (400); Tirmizî,Tefsir, Kevser
(3357), Ebü Davud, Sünnet 26, (4747, 4748); Nesâî, Salât 21, (2,133,134).

883 - İbnu Abbâs (radıyallahu
anhümâ) anlatıyor: "Kureyş şöyle dedikodu yapmıştı: "Muhammed'in
erkek evlâdı yok. Bir öldü mü arkası kesildi demektir." Bunun üzerine
Cenab-ı Hakk, Kevser süresini (sonuncu âyet olan): "Asıl arkası kesik olan
sana kin tutandır"a kadar inzal buyurdu."

Rezîn'in ilavesidir.

NASR SURESİ

884 - Hz. Enes (radıyallahu
anh) anlatıyor: "Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm) buyurdular ki:
"İzâ câe nasrullahi ve'l-feth" süresi Kur'ân-ı Kerim'in dörtte birine
denktir."

Tirmizî, Sevâbu'l-Kur'ân 10,
(2897).

885 - İbnu Abbâs (radıyallahu
anhümâ) anlatıyor: "Hz. Ömer (radıyallahu anh) beni Bedir şeyhleri ile
birlikte (sohbet ve istişâre meclislerine) alıyordu. Bu hâl, sanki, birilerinin
ağrına gitmişti: "Bunu niye bizimle birlikte cemaate alıyorsun, bizim onun
kadar oğlanlarımız var?" diye Hz. Ömer'e târizde bulundu. Hz. Ömer
kendilerine: "Onun kimlerden olduğunu biliyorsunuz" diye cevap ver(ip
geçiştir)di.

Bir gün beni çağırıp yine
onlarla birlikte meclise aldı. Bu sefer, sırf beni(m liyâkatımı) onlara
göstermek için beni çağırdığını anlamıştım. Hz. Ömer (radıyallahu anh):
"Cenab-ı Hakk'ın İzâ câe nasrullah ve'l-feth (Nasr 1) kavl-i şerifı
hakkında ne dersiniz?" diye sordu. Cemaatten bazıları:

"- Yardıma ve fethe
mazhar olduğumuz zaman Allah'a hamdetmek ve istiğfarda bulunmakla
emrolunduk" diye cevap verdi. Bazıları hiçbir şey söylemedi.

Hz.Ömer (radıyallahu anh)
bana yönelerek:

"Ey İbnu Abbâs, sen de
mi böyle söylüyorsun?" dedi. Ben:

"Hayır" dedim ve
sustum. Hz. Ömer:

"Öyleyse söyle, sen ne
diyorsun?" diye bana söz verdi.

Ben şu açıklamayı yaptım:

"- Bu süre Resûlullah
(aleyhissalâtu vesselâm)'ın ecelidir, kendisine bu süre ile haber verilmiştir.
Bu sürede Cenab-ı Hakk (Resûlüne şöyle demiştir): "Allah'ın nusreti ve
fethi geldiği zaman, bil ki bu senin ecelinin artık yakınlığına alâmettir. Öyle
ise hamdederek Rabbini tesbih et ve ona istiğfàrda bulun. O tevbeleri kabul
edicidir."

Bu yorumun üzerine Hz. Ömer:
"Bundan ben de senin söylediğini anlıyorum" dedi.

Buharî, Tesfır 4, Menâkıb 25,
Meğâzî 50, 85; Tirmizî, Tefsir, Feth (Nasr) 3359.

İHLAS SURESİ

886 - Ebu Said (radıyallahu
anh) anlatıyor: "Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm) (bir gün) ashabına:
"Sizden biri bir gecede Kur'ân-ı Kerim'in üçtebirini okumaktan aciz
midir?" diye sordu.

" Buna hangimiz güç
yetirebilir?" dediler. Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm):

" Allahu Ahad,
Allahu's-Samed (İhlâs süresi) Kur'ân'ın üçtebiridir" buyurdu.

Buharî, Fedâilu'l-Kur'ân 13,
Tevhid 1; Müslim, Müsâfırin 259, (811); Tirmizî, Sevâbu'l-Kur'ân 11, (2898);
Nesâî, İftihah 69, (2,171); Muvatta, Kur'ân 17, 19 (1, 208); Ebu Davud, Vitr
18, Salât 353, (1961); İbnu Mâce, Edeb 52, (3787, 3788, 3789).

887 - Hz. Enes (radıyallahu
anh) anlatıyor: "Bir kimse (ihlâs süresini kastederek): "Ey Allah'ın
Resûlü, ben bu sureyi seviyorum" dedi.

Resûlullah (aleyhissalâtu
vesselâm): "Onu sevmen seni cennete sokacaktır" dedi.

Tirmizî, Sevâbu'l-Kur'ân 11,
(2903).

888 - Hz. Enes (radıyallahu
anh) anlatıyor: "Kim Kul hüvallâhu ahad süresini günde iki yüz sefer
okursa, üzerindeki kul borcu hariç, elli yıllık günah (amel defterinden) silinir."

Tirmizî, Sevabu'l-Kur'ân 10,
(2900).

889 - Hz. Enes (radıyallahu
anh) anlatıyor: "Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm) buyurdular ki:
"Kim yatağında uyumak isteyince, sağ tarafının üstüne yatar, sonra da Kul
hüvallahu ahad'ı yüz kere okursa, Rab Teâla kıyamet günü kendisine: "Sağın
üzerinde cennete gir" diyecektir.

Tirmizî, Sevâbu'1-Kur'ân 10,
(2900).

890 - Übey İbnu Ka'b
(radıyallahu anh) anlatıyor: "Müşrikler, Hz. Peygamber (aleyhissalâtu
vesselâm)'e:

"Rabbini bize tavsif et
(tanıt)!" dediler. Bunun üzerine İhlâs süresi indi.

"De ki: O, Allah'dır,
bir tekdir. O Allah'tır, sameddir (hiçbir şeye muhtaç değil, her şey O'na
muhtaç). Doğurmamıştır, doğurulmamıştır. Hiçbir şey O'nun dengi (ve benzeri)
değildir" (1-4).

Übey (radıyallahu anh) bu
sürede geçen bazı tabirleri şöyle açıkladı: "Samed, doğurmayan ve
doğurulmayan demektir, çünkü doğan her şey mutlaka ölecektir. Ölen her şeye
varis olunacaktır. Allah ise ne ölür, ne de O'na varis olunur.

"Hiçbir şey O'nun dengi
(ve benzeri) değ'ildir" âyeti de O'na bir benzer, bir denk olmadığını,
Allah'a benzeyen hiçbir şey bulunmadığını ifade eder."

Tirmizî, Tefsir, İhlâs, 3361,
3362).

891 - Ebu Vâil (rahimehullah)
demiştir ki: "Samed, efendilikte son mertebeye ulaşan efendidir."

Buhârî, Tefsir, İhlâs 2.

892 - Ebû Hüreyre
(radıyallahu anh) anlatıyor: "Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm)
buyurdular ki: "Allah Teâla Hazretleri diyor ki:

"Âdemoğlu bana
şetmediyor (hakkımda münasib olmayan söz sarfediyor). Ancak bu ona yakışmaz.
Âdemoğlu beni tekzib ediyor, ancak beni tekzib etmek ona yakışmaz. Bana ettiği
şetme gelince: "Bu, onun, bana evlâd nisbet etmesidir. Tekzibine gelince,
bu onun 'Allah, yarattığı gibi beni tekrar diriltmeyecek' demesidir. Halbuki,
ikinci sefer tekrar diriltmek bana, yoktan var etmeye nazaran zor gelecek bir
iş değildir."

Buharî, Tefsir 1,
Bed'u'l-Halk 1; Nesâî, Cenâiz 117, (4,112).

893 - Yine Buharî ve Nesâî'de
kaydedilen bir diğer rivayette: "Bana olan şetmi: "Allah kendisine
çocuk edindi" demesidir. Halbuki ben bir tekim, samedim, doğurmayan, doğurulmayan,
hiçbir misli bulunmayanım."

MUAVVİZETEYN SURELERİ

894 - Ukbe İbnu Âmir
(radıyallahu anh) anlatıyor: "Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm)
buyurdular ki: "Bu gece indirilen ayetler var ya, onlar gibisi hiç
görülmemiştir: Kul eüzu bi-rabbi'l-felak ve Kul eüzu bi-rabbi'n-nâs
süreleri".

Müslim, Misâfırin 264, (814);
Tirmizî, Sevâbu'1-Kur'ân 12, (2904), Tefsir, Muavvizateyn, (3364); Ebu Dâvud,
Salât 354, (1462,1463); Nesâî, İstiâze 1, (8, 251-254).

895 - Ukbe İbnu Âmir
(radıyallahu anh) Tirmizî'de gelen bir rivayette der ki: "Resûlullah
(aleyhissalâtu vesselâm), bana, her namazın arkasından Muavvizeteyn'i okumamı
emretti."

Tirmizî, Sevabu'l-Kur'ân 12
(2905).

896 - Abdullah İbnu Hubeyb
(radıyallahu anh) anlatıyor: "Hafif bir yağmur ve karanlığa mâruz kalmıştık.
Bize namaz kıldırsın diye Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm)'ı bekledik."
(Ravi der ki; Abdullah İbnu Hubeyb şu mânada birşeyler daha söyledi:
"Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm) çıktı ve:

" Söyle !" dedi.
Ben:

"- Ne söyliyeyim?"
diye sordum. Bunun üzerine;

" Akşama ve sabaha
erince Kul hüvallahu ahad ve Muavvizeteyn sûrelerini üçer kere oku. Bu sana,
her şeye karşı yeterlidir" dedi.

Nesâî, İsti'âze 1, (8,
250-253).

897 - Hz. Câbir (radıyallahu
anh) anlatıyor: "Resülullah (aleyhissalâtu vesselâm) bana: "Ey Câbir
oku!" dedi. Ben:

"Annem babam sana kurban
olsun, ne okuyayım?" diye sordum. Bunun üzerine:

" Kul eûzu
bi-rabbi'l-felak ve KuI eûzu bi-rabbi'n-nâs sürelerini oku!" dedi. Ben de
onları okudum. Resûlullah ilaveten:

" Bu iki sûreyi oku,
bunlar gibisini asla okuyamıyacaksın!"dedi.

Nesâî, İstiâze 1, (8, 254).

898 - Zirr İbnu Hubeyş
anlatıyor: "Übey İbnu Ka'b (radıyallahu anh)'a Muavvizeteyn hakkında
sorarak dedim ki:

"Ey Ebu'l-Münzir!
Kardeşim İbnu Mes'ud şöyle şöyle diyor?"

Bana şu cevabı verdi:

"Ben Resûlullah
(aleyhissalâtu vesselâm)'a sordum. Cevâben:

"Bana:
"Söyle!" dendi, ben de söyledim" dedi. Biz Resûlullah
(aleyhissalâtu vesselâm)'ın söylediği şekilde söylüyoruz."

Buharî, Tefsir, Kul eûzu
bi-rabbi'l-felak 1.

899 - Hz. Aişe (radıyallahu anhâ)
anlatıyor: "Hz. Resûlullah (aleyhissalatu vesselâm) (bir gün) Ay'a
bakarak: "Ey Aişe, şunun şerrinden Allah'a sığın. Bu, (âyet-i kerimede
geçen) gâsıktır. (Ayet): "Kaybolduğu zaman Ay'ın şerrinden..."
demektir."

Tirmizî, Tefsir,
Muavvizateyn, (3363).

900 - İbnu Abbas (radıyallahu
anhümâ) anlatıyor: "Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm) buyurdular ki:
"Şeytan insanoğlunun kalbinin üzerinde tünemiş vaziyette bekler. Allah'ı
zikredince siner, çekilir, gaflet etse vesvese verir."

Buhârî, Tefsir, Kul eûzu bi-rabbi'n-nâs
1.

TİLAVETE TEŞVİK

901 - Ebu Mûsa (radıyallahu
anh) anlatıyor: "Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm) buyurdular ki:

"Şu Kur'ân'ı muhafazaya
itina gösterin. Muhammed'in nefsini kudret elinde tutan Zât-ı Zülcelâl ‚ kasem
olsun Kur'ân-ı Kerim'in (hafızalardan) kaçması, develerin bağlarından boşanıp
kaçmasından daha kolaydır."

Buharî, Fedailu'1-Kur'ân 23;
Müslim, Salâtu'l-Müsâfırîn 231 (791).

902 - İbnu Ömer (radıyallahu
anhümâ) Resûlullah'ın şöyle söylediğini rivayet etmiştir:

"Kur'ân-ı Kerim'i ezberlemiş
olan kimse, bağlı devesi olan kimse gibidir, bu adam devesine itina gösterirse
onu elinde tutar, salıverirse deve çeker gider."

Buharî, Fedâilu'l-Kur'ân 23;
Müslim, Salâtu'l-Müsâfirin 226, (789); Muvatta, Kur'ân, 4, (1,202); Nesâî,Salât
37, (2,154).

903 - Hz. Câbir (radıyallahu
anh) anlatıyor: "Aramızda bedevî ve gayr-ı Arapların da bulunduğu bir
cemaatte Kur'ân okuyorduk. Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm) yanımıza geldi.

"Okuyun, dedi. Her
okuyuş güzeldir. Öyle kimseler gelecek ki, onlar, Kur'ân'ın kelime ve
lafızlarını, ok yapılacak çubuğun düzlenmesi gibi düzleyecekler. Ondan elde
edilecek ücreti âhirete bırakmayıp dünyada alacaklar."

Ebu Dâvud, Salât 139, (830).

TİLÂVET ÂDÂBI

904 - Berâ (radıyallahu anh)
anlatıyor: "Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm) şöyle buyurdu:

"Kur'ân-ı Kerim'i
sesinizle güzelleştirin."

Ebu Davud, Salât 355, (1468);
Nesâî,Salât 83, (2,179,180); İbnu Mâce, İkâmet 176, (1342).

Derim ki: Buharî, bu rivayeti
Sahih'inin sonunda bab başlığında (tercümede) kaydetmiştir (Tevhid 52).
"Kur'ân'ın sesle tezyininden maksad, kıraat sırasında sesin
yükseltilmesidir (Doğruyu Allah bilir).

905 - Huzeyfe (radıyallahu
anh) anlatıyor: "Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm) buyurdular ki:

"Kur'ân'ı Arap lahn'ı ve
Arap sesleri üzere okuyun. Sakın ha ehl-i aşk ve ehl-i kitabeyn'in lahn'ı üzere
okumayın. Bilesiniz, benden sonra bir kavm gelecek ki, onlar Kur'ân'ı okurken,
şarkı ve mâtem tercîi gibi terci' ile okuyacaklar. Onların (imanları laftadır)
gırtlaklarından öte geçmez. KaIbleri fitne ve fesada uğramıştır. Böylelerinden
hoşlanan kimselerin kalpleri de fitne ve fesad içindedir."

Rezîn rivayet etmiştir.
(Suyutî, Câmiu's-Sağîrde kaydeder (Feyzu'l-Kadir 2, 65).

906 - Ebû Said (radıyallahu
anh) anlatıyor: "Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm) mescidde i'tikâf'a
girmişti. Cemaatin Kur'ân'ı cehrî olarak okuduklarını işitti. Perdeyi aralayıp
şöyle seslendi:

"Bilin ki, herkes
Rabbine hususî şekilde münâcaatta bulunuyor, bir birinizi (seslerinizle)
rahatsız etmeyin. Biriniz okurken (veya namazda iken) diğerinin kıraatini
bastırmasın."

Ebu Dâvud, Salât 315, (1332).

907 - Hz. Aişe (radıyallahu
anhâ) anlatıyor: "Bir gece bir adam kalkıp yüksek sesle Kur'ân okudu.
Sabah olunca, Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm): "(Şu kimseye Allah
rahmet buyursun) iskat etmiş olduğum bir âyeti bana hatırlatmış oldu"
dedi."

Buharî, Şehâdât 11,
Fedâilu'l-Kur'ân 26; Müslim, Müsâfırin 225, (788); Ebu Dâvud, Salât 315,
(1331).

908 - Ümmü Hânî (radıyallahu
anhâ) anlatıyor: "Ben evimin damında otururken Resûlullah (aleyhissalâtu
vesselâm)'ın kıraatini işitirdim."

Nesâî, İftihah 81, (2,179);
İbnu Mâce, İkamet 179, (1349).

909 - Abdullah İbnu Ebî Kays
anlatıyor: "Hz. Aişe'ye, "Resülullah'ın geceleyin kıraati nasıldı?
gizli mi okurdu, sesli mi okurdu?" diye sordum. Bana:

" Her iki şekilde de
okurdu: Bazan gizli, bazan sesli!" diye cevap verdi. Ben: "Bu işte
genişlik yapan Allah'a hamdolsun" dedim..

Tirmizî, Salât 330, (449),
Sevâbu'l-Kur'ân 23, (2925); Ebu Davud, Salât, 343, (1437); Nesâi, Salâtu'l-Leyl
23, (3, 224); Tirmizî hadise: "Hasen-sahih" demiştir.

910 - Katâde (merhum)
anlatıyor: "Hz. Enes (radıyallahu anh)'e Hz. Peygamber (aleyhissalâtu
vesselâm)'in kıraatından sordum. Şu cevabı verdi: "Resûlullah
(aleyhissalâtu vesselâm) medleri (uzun heceleri) uzatırdı." Sonra örnek
olarak Bismillâhirrahmânirrahim'i okudu ve uzatılacak yerleri belirgin şekilde
uzattı: Bismillaahi'yi uzattı, er-rahmaan'ı uzattı, er rahiim'i uzattı."

Buharî, Fedaili'1-Kur'ân 42,
29; Ebu Dâvud, Salât 355, (1465).

911 - Ümmü Seleme
(radıyallahu anhâ)'den, "Onun Hz. Peygamber (aleyhissalâtu vesselâm)'in
kıraatını açık bir şekilde harf harf tavsif ettiği rivâyet edilmiştir."

Tirmizî, Sevâbu'I-Kur'ân 23,
(2924); Ebu Dâvud, Salât 335, (1456); NesâÎ, Salât 83, (2,181).

912 - Abdullah İbnu Muğaffel
(radıyallahu anh) anlatıyor: "Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm)'ı
devesinin üstünde Feth süresini okurken gördüm. Süreyi terci' üzere
okuyordu."

Buharî, Fedailu'l-Kur'ân 24,
30, Meğâzi 48, Tefsir, Feth 1, Tevhid 50; Müslim, Müsâfirin 237, (794); Ebû
Dâvud, Salât 355, (1467).

913 - Hz. Aişe (radıyallahu
anhâ) anılatıyor: "Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm),
Bismillahirrahmanirrahim, elhamdu lillâhi rabbilâlemin diye Fâtiha süresini
âyet âyet tertil üzere okurdu."

Rezîn ilavesidir.

914 - İbnu Mes'ud (radıyallahu
anh) anlatıyor: "Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm) bana:

" Kur'ân'ı bana
oku!" dedi. Ben (hayretle):

"- Sana indirilmiş
bulunan Kur'ân'ı mı sana okuyayım?" diye sordum. Bana:

" Evet, ben onu
kendimden başkasından dinlemeyi seviyorum!" dedi.

Ben de ona Nisa süresini
okumaya başladım. Ne zaman ki, "Her ümmete her şâhid getirdiğimiz ve ey
Muhammed, seni de bunlara şâhid getirdiğimiz vakit durumları nasıl
olacak?" mealindeki âyete (41. âyet) geldim.

" Dur!"dedi. Durdum
ve dönüp Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm)'a baktım. Bir de ne göreyim, iki
gözünden de yaşlar akıyordu."

Buharî, Fedâilu'l-Kur'ân 32,
33, 35; Müslim, Musâfırin 247, (700); Tirmizî, Tefsir, Nisa, (3027, 3028); Ebü
Davud, İlm 13, (3668).

915 - Esma (radıyallahu anhâ)
anlatıyor: "Seleften hiç kimse Kur'ân-ı Kerim'in tilâveti sırasında
bayılıp düşmezdi. Onlar ağlarlar ve ürperirlerdi. Sonra bedenleri ve kalpleri
zikrullah için yumuşardı."

Rezîn ilavesidir. (Bağavî
Tefsiri'nden alınmıştır 7, 238).

916 - Ebu Hüreyre
(radıyallahu anh) anlatıyor: "Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm)
buyurdular ki: "Sizden kim Vettîni ve'z-zeytüni süresini okuyup son âyeti
olan: "Allah hâkimlerin hâkimi değil mi?" (8. âyet) ayetine gelince:
"Evet, ben buna şehâdet edenlerdenim" desin. Kim de Lâ uksimu
bi-yevmi'l-kıyâme'yi okuyup son âyeti olan "(Bütün bunları yapan Allah)
ölüleri tekrar diriltmeye kâdir değil midir?" (Kıyamet 40) âyetini de
okudu mu: "Rabbimizin izzetine andolsun evet!" desin. Kim de Mürselât
süresini okuyup en sondaki, "Artık bundan sonra hangi söze inanacak
onlar?" (50. âyet) âyetini de tamamladı mı: "Allahu Teâla'ya
inandık" desin."

(Ebu Dâvud, Salât 154, (887);
Tirmizî, Tefsir, Tin, (3344), Hadis; Ebu Dâvud'da tam olarak, Tirmizî'de,
"Ben buna şehâdet edenlerdenim"e kadar olan kısmı rivâyet edilmiştir.

917 - Ebü Hüreyre
(radıyallahu anh) anlatıyor: "Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm)
buyurdular ki: "Sizden biri geceleyin kalkınca Kur'ân diline dolaşıp ne
dediğini anlamamaya başlayınca hemen yatsın."

Müslim, Müsâfırin 223, (787);
Ebü Davud, Salat 308, (1311).

918 - Huzeyfe (radıyallahu
anh) şöyle demiştir: "Ey Kurrâ cemâati, doğru yolda gidin. Siz çok öne
geçmiş kimselersiniz. Eğer (doğru yoldan ayrılarak, ifrat ve tefritle), sağa
sola meyledecek olursanız (kötülükte çok öne geçmiş bulunarak) büyük bir
dalâlete düşmüş olacaksınız."

Buharî, İ'tisam 2.

KUR'ÂN'I HİZB VE EVRAD KILMA

919 - Abdullah İbnu Amr
İbni'l-Âs'ın daha önce zikri geçen: "Bana haber verildi ki sen gündüzleri
oruç tutuyor, geceleri de namaz kılıyormuşsun, doğru mu?.." diye başlayan hadis
bu konuya girer.

920 - Abdurrahmân İbnu
Abdi'l-Kârî (rahimehullah) anlatıyor: "Ömer İbnu'l-Hattab (radıyallahu
anh)'ın şöyle söylediğini işittim: "Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm)
buyurdular ki:

"Kim geceleyin hizbini
veya hizbinden bir kısmı okumadan uyursa bunu sabah namazı ile öğle namazı
arasında tamamlasın. Bu takdirde, sanki gece (mütad vaktinde) okumuş gibi aynı
Sevâba nail olur."

Müslim, Müsâfırin 142, (747);
Muvatta, Kur'ân 3, (1, 200); Tirmizî, Salât 20, (581); Ebü Davud, Salât 309,
(1313).

İHTİLÂFIN CEVAZI

921 - Ömer İbnu'l-Hattâb
(radıyallahu anh) anlatıyor: "Hişâm İbnu Hakim İbni Hizâm'ı, Furkân
süresini farklı şekillerde okurken dinledim. Resûlullah ( aleyhissalâtu
vesselâm) bana bu şekillerden hiçbiriyle okumamıştı. Namazın içinde adamın
üzerine atılacak oldum. Kendimi zorla zabtedip namazı bitirmesini bekledim.
Selâmı verir vermez ridasından tutup kendime doğru çektim ve: "Sana bu
süreyi (böyle okumayı) kim öğretti?" diye sordum. Hişâm: "Onu bana
Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm) öğretti!" demez mi! (Tepem attı):

"- Yalan söylüyorsun,
onu Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm) bana da öğretti, ama senin okuduğuna
hiç benzemiyor!" dedim. Adamı derdest edip doğru Resûlullah (aleyhissalâtu
vesselâm)'a götürdüm.

"- Ey Allah'ın Resûlü,
dedim, bu adamı Furkan süresini, bana hiç okumadığın çok farklı şekillerde
okuyor gördüm!"

Resûlullah, sükünetle:

" Hele yakasını
sal!" diye emretti ve ona dönerek:

" Ey Hişâm oku
bakalım!" dedi. Hişâm, kendisinden işittiğim şekilde, süreyi yeniden
okudu. Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm) bana yönelerek:

" Evet, süre bu şekilde
indirildi!" buyurdu. Sonra bana:

" Ey Ömer, dedi. Sen de
oku!"

Aynı süreyi ben de, bana
öğretmiş olduğu şekilde okudum. Bunun üzerine Resûlullah (aleyhissalâtu
vesselâm) şu açıklamayı yaptı:

" Evet süre bu şekilde
(de) nâzil oldu. Biliniz ki, bu Kur'ân yedi harf (şekil) üzere indirilmiştir.
Bunlardan hangisi kolayınıza gelirse onunla okuyun."

Buharî, Fedailu'l-Kur'ân 5,
27, Husümat 4, Tevhid 53; Müslim, Müsâfirin 270, (818); Ebü Davud, Salât 357,
(1475); TirmizÎ, Kırâ'ât 2, (2944); NesâÎ, Salât 37, (2, 150-152); Muvatta,
Kur'ân 5, (1,102).

KUR'ÂN'IN TERTİBİ BÖLÜMÜ
KUR'ÂN'IN TERTİBİ VE CEM'İ

922 - Zeyd İbnu Sâbit
(radıyallahu anh) anlatıyor: "Hz. Ebu Bekir (radıyallahu anh), (irtidâd edenlere
karşı yapılan) Yemâme Savaşı sırasında beni çağırttı. Gittim. Yanında Hz. Ömer
(radıyallahu anh) oturuyordu. Ebu Bekir bana:

"- Bak! Ömer, bana
gelip: "Kurrâ'nın da katılmış bulunduğu Yemâme

savaşları şiddetlendi. Ben
her yerde kurrâları tüketeceğinden, onlarla birlikte Kur'ân'ın da çokça zâyi
olacağından korkuyorum. Bu sebeple Kur'ân'ın cem'edilmesini emretmeni uygun
görüyorum!" dedi. Ben kendisine:

"- Resûlullah'ın
yapmadığı bir şeyi nasıl yaparım?" diye cevap verdim. Ancak Ömer
(radıyallahu anh):

"- Bunda hayır
var!" diye ısrar etti. Ben her ne kadar bu meseleye yanaşmak istemedi isem
de Ömer, taleb ve müracaatlarının peşini bırakmadı. Sonunda Allah, Ömer'de
aklını yatırdığı şeye benim de aklımı yatırdı. Ben de meselenin gereğine aynen Ömer
gibi inanmaya başladım."

Zeyd devamla der ki:
"Ebu Bekir (radıyallahu anh) bana yönelerek şunu söyledi:

"- Sen genç, akıllı bir
kimsesin, hiç bir hususta sana karşı bir itimadsızlığımız yok. Üstelik sen
Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm)'a vahiy katipliği yaptın, nâzil olan
vahiyleri yazdın. Şimdi Kur'ân'ın peşine düş ve onu cem'et!"

Zeyd (radıyallahu anh) der
ki: "Allah'a yemin olsun, Ebu Bekir bana dağlardan birini taşıma vazifesi
verse bu teklif ettiğin işten daha ağır gelmezdi. Kendisine itiraz ettim:

"- Siz, Resûlullah
(aleyhissalâtu vesselâm)'ın yapmadığı bir şeyi nasıl yaparsınız?" dedim.
Ebu Bekir (radıyallahu anh) beni ikna için:

"- Vallahi bu, hayırlı
bir iştir!" dedi, taleb ve müracaatlarının peşini bırakmadı. Öyle ki,
sonunda Allah, Hz. Ebu Bekr'in aklını yatırdığı gibi bu işe benim aklımı da
yatırdı.

Artık Kur'ân'ın peşine
düştüm. Onu kumaş parçaları, hurma yaprakları, düz taş parçaları ve ezberlemiş
olanların hâfızalarından toplamaya başladım. Tevbe süresinin son kısmını
Huzeyme -veya Ebü Huzeyme- el-Ensâri'nin yanında buldum. Bu kısmı ondan
başkasının yanında bulamamıştım.

(Cem ettiğim) sahifeler Hz.
Ebu Bekir (radıyallahu anh)'in yanında idi. Vefat edinceye kadar da orada
kaldı. Sonra Hz. Ömer (radıyallahu anh)'e intikal etti. Allah ruhunu kabzedinceye
kadar onun yanında kaldı.

Sonra Resûlullah'ın zevce-i
pâkleri Hafsa Bintu Ömer İbni'l-Hattâb (radıyallahu anhümâ)'a intikal etti ve
onun yanında kaldı."

Buharî, Fedâilu'1-Kur'ân 3,
4, Tefsir, Tevbe 20, Ahkâm 37; Tirmizî, Tefsir, Tevbe, (3102).

923 - Zührî, Hz. Enes
(radıyallahu anh)'ten rivayet ediyor: "Huzeyfe (radıyallahu anh) Hz. Osman
(radıyallahu anh)'ın yanına geldi ve:

"- Ey Emirü'l-Mü'minin!
Yahudiler ve Hıristiyanlar gibi, kitapları hakkında ihtilâfa düşmeden, bu
ümmetin imdadına yetiş!" dedi. Hz. Osman (radıyallahu anh) derhal Hz.
Hafsa (radıyallahu anhâ)'ya birisini yollayarak:

"- Sendeki Suhuf'u bize
gönder, istinsah edip sana tekrar iâde edeceğiz" diye haber saldı. Hz.
Hafsa (radıyallahu anhâ) da gönderdi. Hz. Osman (radıyallahu anh) Kur'ân'ın
istinsahı için Zeyd İbnu Sâbit, Abdullah İbnu'z-Zübeyr, Saîd İbnu'l-As ve
Abdullah İbnu'l-Hâris İbni Hişâm (radıyallahu anhüm ecmain)'a emretti: Onlar da
bunu istinsâh ettiler.

Hz. Osman Kureyşli gruba:
"Kur'ân-ı Kerim'le ilgili olarak herhangi bir hususta siz ve Zeyd İbnu
Sâbit ihtilâf edecek olursanız, onu Kureyş lisanına uygun olarak yazın. Çünkü
Kur'ân onların lisanı üzere indi" dedi. Çalışma esnasında hey'et bu minval
üzere hareket ettiler.

Suhuf'u mushaflar halinde
ortaya koyma işi bitince, Hz. Osman (radıyallahu anh) her diyara bir mushaf
gönderdi. Ayrıca bunun hâricinde kalan bir sahife veya mushafın yakılmasını
emretti. Zeyd (radıyallahu anh) der ki: "Resûlullah (aleyhissalâtu
vesselâm)'dan işitmiş olduğum, Ahzâb süresine ait bir âyet(e ait yazılı parça
bana gelmemişti), eksikti. Onu araştırdım. Sonunda Huzeyme İbnu Sâbit el-Ensârî
(radıyallahu anh)'de çıktı. Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm) onun
şâhitliğini iki kişinin şâhitliğine denk tutmuştu. Bu âyet şu idi: (Meâlen):
"Mü'minlerden Allah'a verdiği ahdi yerine getiren kimseler vardır. Kimi,
bu uğurda canını vermiş, kimi de beklemektedir. Ahdlerini hiç
değiştirmemişlerdir" (Ahzâb 23).

Buhâri, Fedailu'l-Kur'ân 2,
3, Menakıb 3, Tirmizî, Tefsir, Tevbe, (3103).

924 - Hz. Enes (radıyallahu
anh) anlatıyor: "Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm) zamanında Kur'ân-ı
Kerim'i dört kişi cem'etmiştir ve hepsi de Ensârî'dir: Übey İbnu Ka'b, Muâz
İbnu Cebel, Zeyd İbnu Sâbit, Ebu Zeyd (radıyallahu anhüm ecmain). "Enes'e:
"Ebu Zeyd de kim?" diye Sorunca: "Amcalarımdan
biri"dedi."

Buharî, Fedâilu'l-Kur'ân 8,
Menâkıbu'l- Ensâr 17; Müslim, Fedâilu's-Sahabe 119, (2465); Tirmizî, Menâkıb,
(3796).

925 - Buharî'nin bir diğer
rivayetinde İbnu Abbas (radıyallahu anhümâ): "Resûlullah (aleyhissalâtu
vesselâm) zamanında Muhkem'i cem'ettim" demiştir. Yanındakiler
kendisinden: "Muhkem'le neyi kastediyorsun?" diye sorunca:
"Muhkem, mufassal (süreler)dir" diye cevap vermiştir".

Buharî, Fedâilu'I-Kur'ân 25.

926 - Hâris İbnu Süveyd
anlatıyor: "Abdullah İbnu Mes'ud (radıyallahu anh) bize iki hadis rivayet
etti. Bunlardan biri Hz. Peygamber (aleyhissalâtu vesselâm)' dendi, diğeri de
kendisinden. Dedi ki: "Mü'min günahını şöyle görür: "O, sanki üzerine
her an düşme tehlikesi olan bir dağın dibinde oturmaktadır. Dağ düşer mi diye
korkar durur. Fâcir ise, günahı burnunun üzerinden geçen bir sinek gibi
görür" İbnu Mes'ud bunu söyledikten sonra eliyle, Şöyle diyerek, burnundan
sinek kovalar gibi yapmıştır.

Sonra dedi ki: "Ben
Resülullah (aleyhissalâtu vesselâm)'ın şöyle söylediğini duydum: "Allah,
mü'min kulunun tevbesinden, tıpkı şu kimse gibi sevinir: "Bir adam hiç
bitki bulunmayan, ıssız, tehlikeli bir çölde, beraberinde yiyeceğini ve
içeceğini üzerine yüklemiş olduğu bineği ile birlikte seyahat etmektedir. Bir
ara (yorgunluktan) başını yere koyup uyur. Uyandığı zaman görür ki, hayvanı
başını alıp gitmiştir. Her tarafta arar ve fakat bulamaz. Sonunda aç, susuz,
yorgun ve bitap düşüp: "Hayvanımın kaybolduğu yere dönüp orada ölünceye
kadar uyuyayım" der. Gelip ölüm uykusuna yatmak üzere kolunun üzerine
başını koyup uzanır. Derken bir ara uyanır. Bir de ne görsün! Başı ucunda
hayvanı durmaktadır, üzerinde de yiyecek ve içecekleri. İşte Allah'ın, mü'min
kulunun tevbesinden duyduğu sevinç, kaybolan bineğine azığıyla birlikte kavuşan
bu adamın sevincinden fazladır. "

Müslim'in bir rivayetinde şu
ziyâde var: "(Sonra adam sevincinin şiddetinden şaşırarak şöyle dedi:
"Ey Allah'ım, sen benim kulumsun, ben de senin Rabbinim."

Buharî, Da'avât 4; Müslim 3,
(2744); Tirmizî, Kıyâmet 50, (2499, 2500).

927 - Zirrü'bnü Hubeyş
anlatıyor: "Saffân İbnu Assâl el-Murâdî (radıyallahu anh) bize, Resülullah
(aleyhissalâtu vesselâm)'ın şöyle söylediğ'ini rivayet etti:

"Mağrib cihetinde bir
kapı vardır. Bu kapının genişliği -veya bunun genişliği binekli bir kimsenin yürüyüşüyle-
kırk veya yetmiş senedir. Allah o kapıyı arz ve semaları yarattığı gün yarattı.
İşte bu kapı, güneş batıdan doğuncaya kadar tevbe için açıktır. "

Tirmizî, Da'avât 102, (3529).

928 - Ebü Hüreyre
(radıyallahu anh) anlatıyor: "Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm)
buyurdular ki: "Kim güneş batıdan doğmazdan evvel tevbe ederse Allah
tevbesini kabul eder."

Müslim, Zikr 43, (2703).

929 - İbnu Ömer (radıyallahu
anhümâ) anlatıyor: "Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm) buyurdular ki:
"Son nefesini vermedikçe Allah, kulun tevbesini kabul eder. "

Tirmizî, Da'avât 103, (3531);
İbnu Mâce, Zühd 30, (4253).

930 - Ebü Musa (radıyallahu
anh) anlatıyor: Hz. Peygamber (aleyhissalâtu vesselâm) buyurdular ki:
"Aziz ve Celil olan Allah, gündüz günah işleyenlerin tevbesini kabul etmek
için geceleyin elini açar.

Gece günah işleyenlerin
tevbesini kabul etmek için de gündüz elini açar, bu hal, güneş batıdan
doğuncaya kadar devam edecektir. Burada "el", Allah'ın ihsan ve
fazlından kinayedir.

Müslim, Tevbe 32, (2760).

931 - Ebu Said (radıyallahu
anh) anlatıyor: "Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm) buyurdular ki:
"Sizden önce yaşayanlar arasında doksan dokuz kişiyi öldüren bir adam
vardı. Bir ara yeryüzünün en bilgin kişisini sordu. Kendisine bir râhib
tarifedildi. Ona kadar gidip, doksan dokuz kişi öldürdüğünü, kendisi için bir
tevbe imkânının olup olmadığını sordu. Râhib: "Hayır yoktur!" dedi.
Herif onu da öldürüp cinayetini yüze tamamladı.

Adamcağız, yeryüzünün en
bilginini sormaya devam etti. Kendisine âlim bir kişi tarif edildi. Ona gelip,
yüz kişi öldürdüğünü, kendisi için bir tevbe imkânı olup olmadığını sordu.
Âlim: "Evet, vardır, seninle tevben arasına kim perde olabilir?"
dedi. Ve ilâve etti:

" Ancak, falan memlekete
gitmelisin. Zîra orada Allah'a ibadet eden kimseler var. Sen de onlarla Allah
ibadet edeceksin ve bir daha kendi memleketine dönmeyeceksin. Zira orası kötü
bir yer. "

Adam yola çıktı. Giderken
yarı yola varır varmaz ölüm meleği gelip ruhunu kabzetti. Rahmet ve azab
melekleri onun hakkında ihtilâfa düştüler. Rahmet melekleri: "Bu adam
tevbekâr olarak geldi. Kalben Allah yönelmişti" dediler. Azab melekleri
de: "Bu adam hiçbir hayır işlemedi" dediler.

Onlar böyle çekişirken insan
suretinde bir başka melek, yanlarına geldi. Melekler onu aralarında hakem
yaptılar. Hakem onlara: "Onun çıktığı yerle, gitmekte olduğu yer arasını
ölçün, hangi tarafa daha yakınsa ona teslim edin" dedi. Ölçtüler, gördüler
ki, gitmeyi arzu ettiği (iyiler diyarına) bir karış daha yakın. Onu hemen
rahmet melekleri aldılar."

Bir rivayette şu ziyade var:
"Bir miktar yol gidince, ölüm gelip çattı. Adamcağız yönünü sâlih köye
doğru çevirdi. Böylece o köy ehlinden sayıldı."

Buharî, Enbiya 50; Müslim,
Tevbe 46, (2766); İbnu Mâce, Diyât 2, (2621).

932 - Bir diğer rivayette
(aynı hikaye ile ilgili olarak) şöyle denmiştir: "Allah Teâla beriki köye
adamdan uzaklaşmayı, öbür köye de yaklaşmayı vahyetti, sonra da: "Adamın
geldiği ve gitmekte olduğu köylere uzaklıklarını ölçüp kıyaslayın"
dedi."

Buharî, aynı bab.

933 - Hz.Enes (radıyallahu
anh) anlatıyor: Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm) buyurdular ki:
"İnsanoğlunun herbiri hatakârdır. Ancak hatakârların en hayırlısı tevbekâr
olanlarıdır."

Tirmizî, Kıyâmet 50, (2501);
İbnu Mâce, Zühd 30, (4251).

RÜYA VE RÜYA ÂDÂBINA DÂİR
HADİSLER

934 - Ebu Hüreyre (radıyallahu
anh) anlatıyor: "Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm) buyurdular ki:
"Zaman yaklaşınca, mü'minin rüyası, neredeyse yalan söylemeyecek. Esasen
mü'minin rüyası, peygamberliğin kırk altı cüzünden bir cüzdür." Buharî'nin
rivayetinde şu ziyade var: "Peygamberlikten cüz olan şey yalan
olamaz."

Buharî, Ta'bir 26; Müslim,
Rüya 8, (2263); Tirmizî, Rüya 1, (2271); Ebu Dâvud, Edeb 96, (5019).

935 - Ebu Katâde (radıyallahu
anh)'nin anlattığına göre: Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm)'ın şöyle
söylediğini işitmiştir: "Rüya Allah'tandır. Hulm (sıkıntılı rüya)
şeytandandır. Öyle ise, sizden biri, hoşuna gitmeyen kötü bir rüya (hulm)
görecek olursa sol tarafına tükürsün ve ondan Allaha istiâze etsin (sığınsın).
(Böyle yaparsa şeytan) kendisine asla zarar edemiyecektir."

Buharî Tıbb 39, Bed'ü'l-Halk
11, Tà'bir 3, 4, 10,14, 46; Müslim, Rüya 5, (2262); Muvatta 1, (2, 957);
Tirmizî, Rüya 4, (2288); Ebu Dâvud, Edeb 96, (5021).

936 - Buhârî'nin bir
rivayetinde Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm) şöyle buyurur: "Beni
rüyada gören, gerçekten beni görmüştür, çünkü şeytan benim suretime
giremez."

Buharî, Tabir 2, 10; Müslim,
Rüya 10; (2266); Muvatta, Rüya 1, (2, 956).

937 - Ebu Rezîn el-Ukeylî
Lakît İbnu Amir İbni Sabire (radıyallahu anh) anlatıyor: "Resûlullah
(aleyhissalâtu vesselâm) buyurdular ki: "Mü'minin rüyası, nübüvvetin kırk
cüzünden bir cüzdür. Bu rüya, anlatılmadığı müddetçe bir kuşun ayağında (takılı
vaziyette) durur. Anlatılacak olursa hemen düşer."

Tirmizî, Rü'ya 6, (2279,
2280); Ebu Dâvud, Edeb 96, (5020).

938 - Ebu Saîd (radıyallahu
anh) anlatıyor: "Mü'minin rüyası, nübüvvetin kırk altı cüzünden bir
cüzdür."

Buharî, Ta'bir 4, Muvaatta 1,
(2, 956).

939 - Tirmizî'de Ebu Saîd'den
şu rivayet kaydedilmiştir: "En sâdık rüya seher vakitlerinde görülen
rüyadır."

Tirmizî, Rü'ya 3, (2275).

940 - Hz. Ebu Hüreyre
(radıyallahu anh) anlatıyor: "Resülullah (aleyhissalâtu vesselâm) şöyle
demişti: "Benden sonra, peygamberlikten sâdece mübeşşirat (müjdeciler)
kalacaktır!" Yanındakiler sordu:

"- Mübeşşirât da
nedir`?"

" Sâlih rüyadırl" diye
cevap verdi."

Muvatta'nın rivayetinde şu
ziyade var: "Sâlih rüyayı sâlih kişi görür veya ona gösterilir."

Buharî, Tabir, 5; Muvatta,
Rüya 3, (2, 957); Ebu Davud, Edeb 96,(5017).

TA'BİR EDİLMİŞ RÜYALAR

941 - Semüre İbnu Cündeb
(radıyallahu anh) anlatıyor: "Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm) sık sık:
"Sizden bir rüya gören yok mu?" diye sorardı. Görenler de, O'na
Allah'ın dilediği kadar anlatırlardı. Bir sabah bize yine sordu:

" Sizden bir rüya gören
yok mu ?"

Kendisine:

"- Bizden kimse bir Şey görmedi!"
dediler. Bunun üzerine:

" Ama ben gördüm"
dedi ve anlattı: "Bu gece bana iki kişi geldi.

Beni alıp haydi yürü!
dediler. Yürüdüm. Yatan bir adamın yanına geldik. Yanıda biri, elinde bir kaya
olduğu halde başucunda duruyordu. Bazan bu kayayı başına indirip onunla başını
yarıyordu, taş da sağa sola yuvarlanıp gidiyordu. Adam taşı takip ediyor ve
tekrar alıyordu. Ama, başı eskisi gibi iyileşinceye kadar vurmuyordu.
İyileştikten sonra tekrar indiriyor, önceki yaptıklarını aynen yeniliyordu.
Beni getirenlere:

- Sübhânallah ! nedir bu ?
dedim. Dinlemeyip:

- Yürü! Yürü!

dediler. Yürüdük, sırtüstü
uzanmış birinin yanına geldik. Bunun da yanında, elinde demir kancalar bulunan
biri duruyordu. Adamın bir yüzüne gelip, çengeli takıp yüzünün yarısını
ensesine kadar soyuyordu. Burnu, gözü enseye kadar soyuluyordu. Sonra öbür
tarafına geçip, aynı şekilde diğer yüzünün derisini de ensesine kadar
soyuyordu. Bu da, yüz derileri iyileşip eskisi gibi sıhhate kavuşuncaya kadar
bekliyor, sonra tekrar önce yaptıklarını yapmaya başlıyordu. Ben burada da:

- Sübhanallah, nedir bu?
dedim. Cevap vermeyip:

- Yürü ! Yürü !

dediler. Beraberce yürüdük.
Fırın gibi bir yere geldik. İçinden birtakım gürültüler, sesler geliyordu.
Gördük ki, içinde bir kısım çıplak kadınlar ve erkekler var. Aşağı
taraflarından bir alev yükselip onları yalıyordu. Bu alev onlara ulaşınca
çığlık koparıyorlardı. Ben yine dayanamayıp:

- Bunlar kimdir?

diye sordum. Bana cevap
vermeyip:

- Yürü ! Yürü !

dediler. Beraberce yürüdük.
Kan gibi kırmızı bir nehir kenarına geldik. Nehirde yüzen bir adam vardı. Nehir
kenarında da yanında bir çok taş bulunan bir adam duruyordu. Adam bir müddet
yüzüp kıyıya doğru yanaşınca yanında taşlar bulunan kıyıdaki adam geliyor,
öbürü ağzını açıyor bu da ona bir taş atıp kovalıyordu. Adam bir müddet
yüzdükten sonra geri dönüp adama doğru yine yaklaşıyordu. Her dönüşünde ağzını
açıyor, kıyıdaki de ona bir taş atıyordu. Ben yine dayanamayıp:

- Bu nedir?

diye sordum. Cevap vermeyip
yine:

- Yürü ! Yürü !

dediler. Beraberce yürüdük.
Çok çirkin görünüşlü bir adamın yanına geldik. Böylesi çirkin kimseyi
görmemişsindir. Bunun yanında bir ateş vardı. Adam ateşi tutuşturup etrafında
dönüyordu. Ben yine:

- Bu nedir?

diye sordum. Cevap vermeyip:

- Yürü ! Yürü !

dediler. Beraberce yürüdük.
İri iri ağaçları olan bir bahçeye geldik. İçerisinde her çeşit bahar çiçekleri
vardı. Bu bahçenin içinde çok uzun boylu bir adam vardı. Semaya yükselen başını
neredeyse göremiyordum. Etrafında çok sayıda çocuklar vardı. Ben yine:

- Bunlar kimdir?

dedim. Cevap vermeyip:

- Yürü ! Yürü !

dediler. Beraberce yürüdük.
Ulu bir ağacın yanına geldik. Ne bundan daha büyük, ne de daha güzel bir ağàç
hiç görmedim. Arkadaşlarım:

- Ağaca çık !

dediler. Beraberce çıkmaya
başladık. Altun ve gümüş tuğlalarla yapılmış bir şehre doğru yükselmeye
başladık. Derken şehrin kapısına geldik. Kapıyı çalıp açmalarını istedik.
Açtılar ve beraberce girdik. Bizi bir kısım insanlar karşıladı. Bunlar
yaratılışça bir yarısı çok güzel, diğer yarısı da çok çirkin kimselerdir. Sanki
böylesine güzellik, böylesine çirkinlik görmemişsindir. Arkadaşlarım onlara:

- Gidin şu nehire banın!

dediler. Meğerse orada açıkta
bir nehir varmış. Suyu sanki sâfi süttü, bembeyaz. . . Gidip içine banıp
çıktılar. Çirkinlikleri tamamen gitmiş olark geri geldiler. İki tarafları da en
güzel şekli almıştı.

Beni dolaştıran arkadaşlarım
açıkladılar:

- Bu gördüğün, Adn
cennetidir. Şu da metin makamındır. Gözümü çevirip baktım. Bu bir saraydı,
tıpkı beyaz bir bulut gibi.

- Beni gezdirin, içine bir
gireyim! dedim.

- Şimdilik hayır! Amma
mutlaka gireceksin, dediler. Ben:

- Geceden beri acaip şeyler
gördüm, neydi bunlar? diye sordum.

- Sana anlatacağız, dediler
ve anlattılar:

- Taşla başı yarılan, o ilk
gördüğün adam, Kur'ân'ı atıp reddeden, farz namazlarda uyuyup kılmayan
kimsedir. Ensesine kadar yüzünün derileri, burnu, gözü soyulan adam, evinden
çıkıp yalanlar uydurup, etrafa yalan saran kimsedir. Fırın gibi bir binanın
içinde gördüğün kadınlı erkekli çıplak kimseler, zina yapan erkek ve
kadınlardır. Kan nehrinde yüzüp ağzına taş atılan adam fâiz yiyen adamdır.
Ateşin yanında durup onu yakan ve etrafında dönen pis manzaralı adam,
cehennemin, ateşin bekçisidir. Bahçede gördüğün uzun boylu adam İbrahim
(aleyhissalâtu vesselâm)'di. Onun etrafındaki çocuklar ise, fıtrat üzere
(bûluğa ermeden) ölen çocuklardır. "

Cemaatten biri hemen
atılarak:

"- Ey Allah'ın Resülü!
Müşrik çocukları da mı`?" diye sordu.

Resûlullah (aleyhissalâtu
vesselâm):

" Evet, dedi, müşrik
çocukları da." ve anlatmaya devam etti:

" Yarısı güzel yarısı
çirkin yaratılışlı olan adamlara gelince, bunlar iyi amellerle kötü amelleri
birbirine karıştırıp her ikisini de yapan kimselerdir. Allah onları
affetmiştir."

Buharî, Tà'bir 48, Ezân
(Sıfatu's-Sal t) 156, Teheccüt 12, Cenâiz 93, Büyü 2. Cihâd 4, Bedül-Halk 6,
Enbiya 8, Tefsir, Ber et 15, Edeb 69; Müslim 23, (2275); Tirmizî, Rü'ya 10,
(2295).

942 - Ebu Hüreyre
(radıyallahu anh) anlatıyor: "Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm)
buyurdular ki: "Biz öne geçen sonuncularız. Ben uyurken bana arzın
hazineleri getirildi. Elime altından iki bilezik kondu. Bunlar benim nazarımda
büyüdüler ve beni kederlendirdiler. Bana:

"Bunlara üfle" diye
vahyedildi. Ben de üfledim, derken uçup gittiler. Ben bunları, çıkacak olan ve
aralarında bulunduğum iki yalancı olarak te'vil ettim: Birisi San 'a'nın
lideri, diğeri de Yemâme'nin lideridir. "

Buharî, Ta'bir 40, 70;
Müslim, Rüya,22, (2274), Tirmizî,10, (2293).

943 - Ebu Musa (radıyallahu
anh) anlatıyor: "Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm) buyurdular ki:
"Rüyamda kendimi Mekke'den, hurma ağaçları bulunan bir beldeye hicret
ediyorum gördüm. Ben bunu, hicretimin Yemâme'ye veya Hacer'e olacağı şeklinde
tahmin etmiştim, meğer Yesrib Şehrine imiş. Bu rüyamda kendimi bir kılıncı
sallıyor gördüm, kılıncın başı kopmuştu. Bu, Uhud Savaşı'nda mü'minlerin maruz
kaldıkları musibete delâlet ediyormuş. Sonra kılıncımı tekrar salladım. Bu
sefer, eskisinden daha iyi bir hal aldı. Bu da, Cenab-ı Hakk'ın fetih ve
Müslümanların biraraya gelmeleri nevinden lutfettiği nimetlerine delâlet etti.
O aynı rüyamda sığırlar ve Allah'ın (verdiği başka) hayrını gördüm. Sığırlar
Uhud gününde mü'minlerden bir cemaate çıktı, (gördüğüm başka) hayır da Allah'ın
Bedir'den sonra (nasib ettiği fetihlerin) hayrı ve bize Rabbimizin lutfettiği
(Bedru'l-Mev'id) sıdkının sevabı olarak çıktı."

Buhari, Ta'bir 39, 44,
Menakıb 25, Meğazî 9, 26, Menâkıbu'l-Ensâr 45; Müslim, Rü'ya 20,(2272).

944 - Hz. Enes (radıyallahu
anh) anlatıyor: "Hz. Peygamber (aleyhissalâtu vesselâm)'in şöyle
söylediğini işittim:

"Ben bu gece, rü'yamda,
kendimi Ukbe İbnu Râfi'in evinde imişim gördüm. Orada bana İbnu Tâb denen
cinsten taze hurma getirildi. Ben bu rüyayı şöyle te'vil ettim: "Yükselme
dünyada bizimdir, âhirette de hayırlı âkibet bizimdir, dinimiz de
tamamlanmıştır."

Müslim, Rü'ya 18, (2270); Ebu
Dâvud, Edeb 96, (5026).

945 - İbnu Ömer (radıyallahu
anhümâ) anlatıyor: "Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm) şöyle demişti:

"Ben (rüyamda), saçları
karma karışık siyah bir kadının Medine'den çıkıp Mehyea'ya indiğini gördüm.
Burası Cuhfe'dir. Ben bunu, Medine' deki vebanın oraya nakledilmesine yordum.

Buharî, Tabir 41, 42, 43;
Tirmizî, Rü'ya 10, (2291).

946 - İbnu Ömer (radıyallahu
anhümâ) anlatıyor: "Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm) zamanında kişi,
bir rüya görecek olsa onu aleyhissalâtu vesselâm efendimize anlatırdı. O sıralarda
ben genç, bekâr bir delikanlıydım, mescidde yatıp kalkıyordum. Bir gün rüyamda,
iki meleğin beni yakalayıp cehennemin kenarına kadar getirdiklerini gördüm.
Cehennem kuyu çemberi gibi çemberlenmişti. Keza (kova takılan) kuyu direği gibi
iki de direği vardı. Cehennemde bazı insanlar vardı ki onları tanıdım. Hemen
istiâzeye başlayıp üç kere: "Ateşten Allah'a sığınırım" dedim. Derken
beni getiren iki meleği üçüncü bir melek karşılayıp, bana: "Niye
korkuyorsun? (korkma)" dedi.

Ben bu rüyayı kızkardeşim
Hafsa (radıyallahu anhâ)'ya anlattım. Hafsa da Resûlullah (aleyhissalâtu
vesselâm)'a anlatmış. Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm):

"- Abdullah ne iyi
insan, keşke bir de gece namazı kılsa!" demiş. Sâlim der ki:
"Abdullah bundan sonra geceleri pek az uyur oldu!"

Buhârî, Ta'bir, 35, 36, Salât
58, Teheccüt 2, Fedâilul-Ashâb 19; Müslim, Fedâilus-Sahâbe 140, (2479).

947 - Abdullah İbnu Ömer
(radıyallahu anhümâ) bir başka rivayette şöyle demektedir: "Rüyamda,
avucumda seraka denen iyi cins ipekten bir parça gördüm, cennette, her nereyi
arzu etsem beni oraya uçuruyordu. Bu rüyamı Hafsa (radıyallahu anhâ)'ya
anlattım. O da Resûlullah'a anlatmış. Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm):
"Kardeşin sâlih bir kimse" diye yormuş."

Buhârî, Ta'bir 25; Müslim,
Fedâilu's-Sahâbe 139, (2478).

948 - Ebu Bekre (radıyallahu
anh) anlatıyor: "Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm) bir gün:

" Sizden bir rüya gören
var mı?" diye sual buyurdular. Cemaatten bir adam:

"- Evet ben (şöyle bir
rüya gördüm): Sanki gökten inmiş bir terazi vardı. Siz ve Ebu Bekir
tartıldınız. Sen, Ebu Bekir'den ağır geldin. Ebu Bekir'le Ömer de tartıldılar.
Ebu Bekir ağır geldi. Sonra Ömer'le Osman tartıldılar. Ömer ağır bastı. Sonra
terazi kaldırıldı" dedi.

(Adam sözünü bitirince)
Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâmın mübarek yüzlerinde memnuniyetsizlik
gördük."

Ebu Dâvud, Sünnet 9, (4634),
Tirmizî, Rüya 10, (2288).

949 - İbnu Abbas (radıyallahu
anhümâ) anlatıyor: "Bir adam Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm)'a gelerek
şu rüyayı anlattı:

"Bu gece rüyamda buluta
benzer bir şey gördüm, ondan yağ ve bal yağıyordu. İnsanlar da ellerini açıp bu
yağmurdan almaya çalışıyorlardı. Azıcık alan da vardı, çokça alabilen de.
Derken arzdan semaya kadar uzanan bir ip gördüm. Siz o ipe yapışıp çıktınız.
Sizden sonra birisi ona tutunup o da çıktı. Sonra bir diğeri yükseldi, sonra
bir diğeri daha ipe tutundu, ama ip koptu. Ancak onun için ipi eklediler, o da
yükseldi."

Hz. Ebu Bekir (radıyallahu
anh) atılarak:

"- Ey Allah'ın Resûlü,
Annem babam sana kurban olsun, müsâade buyursanız ben yorayım!" dedi.
Resûlullah da:

" Pekala, yor!"
dedi. Hz. Ebu Bekir şunları söyledi:

"- O bulutumsu gölgelik,
İslâm bulutudur. Ondan yağan bal ve yağ Kur'ândır. Kur'ân'ın (bal gibi)
halâveti ve (yağ gibi) yumuşaklığıdır. İnsanların bundan avuç avuç almaları
Kur'ân'dan kiminin çok, kiminin az miktarda istifadeleridir. Arzdan semaya inen
ip ise, senin getirdiğin hakikattir. Sen buna yapışmışsın, Allah o sebeple seni
yüceltecektir. Senden sonra bir adam daha ona yapışacak ve onunla yücelecek,
ondan sonra biri daha ona yapışıp o da yücelecek. Ondan sonra biri daha
yapışır,

fakat ip kopar, ancak onun
için ip ulanır o da yapışıp yükselir. Ey Allah'ın Rasûlü, annem babam sana fedâ
olsun, doğru te'vil edip etmediğimi haber ver ! "

Resûlullah (aleyhissalâtu
vesselâm) şu cevabı verdi:

" Bazı te'vilinde isabet
ettin, bazı te'vilinde de hata ettin."

"- Öyleyse, Allah'a
kasem olsun, hatalarımı söyleyeceksin!"

" Hayır, dedi,
Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm) yemin verme!"

Buharî, Ta'bir 11, 47;
Müslim, Rü'ya 17, (2269); Tirmizî, Rü'ya 10, (2294); Ebu Dâvud, Sünnet 9,
(4632); İbnu Mâce, Rü'ya 10, (3918).

950 - Hz. Aişe (radıyallahu
anhâ) anlatıyor: "Rüyamda hücreme üç ayın düştüğünü gördüm. Rüyamı babam
Ebu Bekir (radıyallahu anh)'e anlattım. Süküt etti, cevap vermedi. Resûlullah
(aleyhissalâtu vesselâm) vefat edip de odama defnedilince Ebu Bekir:

"- İşte (rüyanda
gördüğün) üç aydan biri ve en hayırlısı!" dedi."

Muvatta, Cenâiz 10, (1, 232).

951 - Yine Hz. Aişe
anlatıyor: "Hz. Peygamber (aleyhissalâtu vesselâm)'e Varaka İbnu Nevfel
hakkında soruldu. Hz. Hatice (radıyallahu anhâ):

"- O seni tasdik etti ve
sen peygamberliğini izhar etmeden önce vefat etti" dedi. Resûlullah
(aleyhissalâtu vesselâm) şu cevabı verdi:

O bana rüyada gösterildi.
Üzerinde beyaz bir elbise vardı. Şayet cehennemlik olsaydı, beyaz renkli
olmayan bir elbise içerisinde olması gerekirdi. "

Tirmizî, Rü'ya 10, 2289).

952 - Hz. Câbir (radıyallahu
anh) anlatıyor: "Bir bedevî Hz. Peygamber (aleyhissalâtu vesselâm)'e
gelip:

"- Rüyamda başımın
kesildiğini, kendimin de onun peşine düştüğünü gördüm" dedi. Resûlullah
(aleyhissalâtu vesselâm) adamı azarlayıp:

" Sakın ha! Şeytanın,
rûyanda seninle eğlenmesini kimseye anlatma!" dedi.

Müslim, ftü'ya 12, (2268).

953 - Ümmü'l-Alâ el-Ensâriyye
(radıyallahu anhâ) anlatıyor:

"- Muharcirler geldiği
zaman (kur'a çekildi), bize Osman İbnu Maz'un'un ağırlanması çıktı. (Onu
evimize yerleştirdik.) Hemen hastalandı. Tedavisi ile meşgul olduk. (Şifa
bulamadı), vefat etti. Osman (radıyallahu anh)'ı rüyamda gördüm, akan bir
çeşmesi vardı. Düşümü Hz. Peygamber (aleyhissalâtu vesselâm)'e anlattım. Bana:

"Bu onun amelidir, onun
için akıyor" dedi.

Buharî, Tabîr 13, 37, Cenâiz
3, Şahâdât 30, Menâkıbu'l-Ensar 46.

İFLÂS BÖLÜMÜ

954 - Ebu Hüreyre
(radıyallahu anh) anlatıyor: "Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm) şöyle
buyurdular: "Bir kimse, iflâs edenin yanında malını aynen bulmuş ise, bu
mala o, herkesten daha ziyâde hak sâhibidir."

Buharî, İstikrâz 14; Müslim,
Müsâkat 22, ( 559); Muvatta, Büyü 42, (2, 678); Tirmizî, Büyü 36, (1262); Ebu
Dâvud, Büyü 76, (3519-3520, 3522); Nesâî, Büyü 95, (7, 311); İbnu Mâce, Ahkâm
26, (2358, 2359).

955 - Ebu Saîd el-Hudrî
(radıyallahu anh) anlatıyor: "Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm)
zamanında, bir adamın satın aldığı meyveyi âfat vurdu. Bu yüzden adamın borcu
arttı ve if1âs etti. (Kendisine dâva arzedilince) Resûlullah (aleyhissalâtu
vesselâm) halka: "Kardeşinize mal tasadduk (ederek yardım) edin"
dedi. Bunun üzerine, halk ona tasaddukta bulundu, ama toplanan, borcunu ödemeye
kâfı gelmedi. Aleyhissalâtu vesselâm Efendimiz, bu sefer alacaklılara:
"Bulduklarınızı alın, size bundan başka bir şey yok" buyurdu.

Müslim, Müsâkât 18, (1556);
Tirmizî, Zekât 24, (655); Ebu Dâvud, Büyü' 60, (3469); Nesâi, Büyu'30 (7, 265),
96, (7, 312); İbnu Mâce, Ahkâm 25, (2356).

ÖLÜMÜ TEMENNİ

956 - Hz. Enes (radıyalahu
anh) anlatıyor: "Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm) şöyle buyurdular:

"Sizden hiç kimse, maruz
kaldığı bir zarar sebebiyle ölümü temenni etmesin. Mutlaka bunu yapmak
mecburiyetini hissederse, bari şöyle söylesin: "Rabbim, hakkımda hayat
hayırlı ise yaşat, ölüm hayırlı ise Canımı al!"

Buharî, Merdâ 19, Da'avat 30;
Müslim, Zikr 10, (2680); Tirmizî, Cenâiz 3, (971); Ebu Davud, Cenâiz 13, (3108,
3109); Nesâî, Cenâiz 1, (4, 3).

957 - Kays İbnu Ebî Hâzım
anlayıtor: "Habbâb İbnu Eret (radıyalahu anh)'in yanına girmiştim.
Karnından yedi yeri dağlatmıştı. Bana:

"Eğer Resûlullah
(aleyhissalâtu vesselâm) ölümü taleb etmekten bizi men etmeseydi mutlaka onu
taleb ederdim" dedi.

Nesâî, Cenâiz 2, (4, 4);
Buharî, Merdâ 19, Da'âvât 30, Rikak 7, Temennî 6; Müslim Zikr 12, (2681).

TEŞEKKÜR

958 - Üsâme İbnu Zeyd
(radıyalahu anhümâ) anlatıyor: "Resülullah (aleyhissalâtu vesselâm)
buyurdular ki:

"Kim, kendisine yapılan
bir iyliğe karşı, bunu yapana: "Cezâkellâhu hayran (Allah sana hayırlı
mükâfaat versin!)" derse teşekkürü en mükemmel şekilde yapmış olur."

Tirmizî, Birr 86, (2036).

959 - Hz.Câbir (radıyalahu
anh) anlatıyor: "Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm): "Kim bir ihsana
mazhar olursa, bulduğu takdirde karşılığını hemen versin, bulamazsa, verene
senâda bulunsun. Zira onu övmekle, teşekkürünü yerine getirmiş olur. Ketmeden
(karşılık vermeyen) nankörlük etmiş olur" dedi.

Tirmizî'nin rivayetinde şu
ziyâde var: ". . . Kim de kendisine verilmeyenle süslenirse iki yalan
elbisesi giyen gibi olur."

Tirmizî, Bir 86, (2035); Ebu
Dâvud, Edeb 12, (4813, 4814).

960 - Ebu Saîd (radıyalahu
anh)'den gelen bir rivayette, Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm) şöyle
buyurmuştur: "Halka teşekkürde bulunmayan Allah'a da şükretmez."

Tirmizî, Bir 35, 1955); Ebu
Dâvud, Edeb 12, (4811).

961 - Hz. Enes (radıyalahu
anh) anlatıyor: "Muharcirler hicretle Medine'ye gelip (Ensar'ın
yardımlarını gördükleri) vakit şöyle dediler:

" Ey Allah 'ın Rasûlü !
Biz, çok maldan böylesine cömertce veren, az maldan da yardımı böylesine güzel
yapan aralarına inmiş bulunduğumuz şu Medinelilerden başka bir kavmi hiç
görmedik! Bize bedel işlerimizi yaptılar, hayatımızı düzene koymada yardımcı
oldular. Biz (hicret ve ibadetlerimizle kazandığımız) sevapların hepsini onlar
alacak diye korkuyoruz !"

Resûlullah (aleyhissalâtu
vesselâm) onlara şu cevabı verdi: " Hayır! Onlar sizin dua ve
teşekkürlerinizden hâsıl olan sevabı alacaklar. "

Tirmizî, Kıyâmet 45, (2489);
Ebu Davud, Edeb 12, (4812).

CİHAD VE MÜCAHİDLERİN
FAZİLETİ

962 - Hz. Osman (radıyalahu
anh) anlatıyor: "Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm)'ı dinledim şöyle
diyordu:

"Allah yolunda bir
günlük ribât, diğer menzillerde (Allah yolunda geçirilen) bir günden daha
hayırlıdır."

Tirmizî, Fedâilu'l-Cihâd 26;
( 1667, 1664, 1665); Buharî, Cihâd 73; Müslim, İmaret 163; İbnu Mâce, Cihâd 7,
Nesaî, Cihâd 39, 6, 39).

963 - Fadâle İbnu Ubeyd
(radıyalahu anh) anlatıyor: "Her ölenin ameline son verilir, ancak Allah
yolunda ölen murâbıt müstesna. Çünkü onun ameli kıyamet gününe kadar artırılır.
Ayrıca o, kabir azabına da uğratılmaz."

Tirmizî, Fedâilu'1-Cihad
2,(1621); Ebu Dâvud, Cihâd 16, (2500).

964 - Tirmizî'nin rivayetinde
şu ziyade mevcuttur: "Gerçek mücâhid, nefsiyle cihad edendir."

Fedâiıu'l-Cihad 2, (1621).

965 - Hz. Enes (radıyalahu
anh) anlatıyor: "Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm) buyurdular ki:
"Öğleden evvel veya öğleden sonra bir kerecik Allah yolunda yola çıkış,
dünya ve içindeki her şeyden daha hayırlıdır."

Buharî, Cihad 5, 6, 73, Rikak
2, 51; Müslim, İmâret 112- 115, (1880); Tirmizî, Fedâilu'l-Cihâd 17, (1648,
1649, 1651); Nesâî, Cihâd 11, 12,(6,15); İbnu Mâce, Cihad 2,(2755-2757).

966 - Ebu Hüreyre (radıyalahu
anh) anlatıyor: "Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm) buyurdular ki:

"(Müslüman erkeklerden)
kim, Allah yolunda, ilâ-yı kelimetullah için, devenin iki sağımı arasında geçen
müddet kadar savaşacak olsa cennet kendisine vacib olur."

Tirmizî, Fedâilu'l-Cihâd 21,
(1657); Ebu Dâvud, Cihâd 42, (2541); Nesâî,Cihâd 25, (6, 26); İbnu Mace, Cihâd
15, (2792).

967 - Muâz İbnu Cebel
(radıyalahu anh) anlatıyor: "İçinden samimi şekilde Allah yolunda cihâd
yapmayı temenni eden bir kimse, bilâhare ölse de, öldürülse de şehid sevabı
kazanır. Kim de Allah yolunda yara alsa veya Allah yolunda -düşmanın sebep
olmadığı- bir musibetle bile yaralansa bu yara, kıyamet günü, en büyük hâli
içinde rengi zaferân renginde, kokusu da misk kokusunda olarak gelir. Kimin
vücudunda, Allah yolunda iken çıkan, iltihab gibi bir yara açılacak olsa bu da
onun için Şehidlik mührü olur."

Tirmizî, Fedâilu'l-Cihâd 21,
(1657); Ebu Dâvud, Cihâd 42, (2541); Nesâi, Cihâd 25, (6, 26).

968 - Ebu Hüreyre (radıyalahu
anh) anlatıyor: "Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm) buyurdular ki:

"Allah yolunda yaralanan
hiçbir yaralı yoktur ki, kıyâmet günü, yarası kanıyor olarak gelmiş olmasın, bu
kanın rengi kan renginde, kokusu da misk kokusundadır."

Buharî, Cihâd 10, Zebâih 31;
Müslim, İmâret 103; Tirmizî, Fedâilu'l-Cihâd 21, (1656); Nesâî, Cenâiz 82, (4,
78), Cihâd 27, (6,28); Muvatta, Cihâd 29, (2, 461).

969 - Ebu Hüreyre (radıyalahu
anh) anlatıyor: "Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm) buyurdular ki:

"Allah Teâla Hazretleri,
Allah rızası için yola çıkan kimse hakkında:

"Bu kulum, benim yolumda
cihad etmek üzere bana inanarak peygamberlerimi tasdik ederek yola çıkmıştır,
artık onu ya cennetime koymak yahut da ücret veya ganimet elde etmiş olarak,
çıkmış olduğu meskenine geri çevirmek hususunda garanti veriyorum" diyerek
te'minat verir.

Muhammed'in nefsini kudret
elinde tutan Zat-ı Zülcelâl'e yemin olsun ki, Allah yolunda yaralanmış hiçbir
yaralı yoktur ki, kıyamet günü, yaralandığn ilk günkü manzarasıyla gelmiş
olmasın: (Yarası taze) kan renginde, kokusu da misk kokusunda olarak.

Muhammed'in nefsini kudret
elinde tutan Zât-ı Zülcelâl'e yemin ediyorum ki, Müslümanlar'a meşakkat
vermeyecek olsam, Allah yolunda gazveye çıkan hiçbir seriyyeden asla geri
kalmazdım. Ancak onları hayvana bindirecek imkân bulamıyorum. Onlar da beni
tâkibe imkân bulamıyorlar. Benden geri kalmak da onlara zor geliyor.

Muhammed'in nefsi kudret
elinde olan Zât-ı Zülcelâl'e kasem olsun Allah yolunda gazaya çıkıp
öldürülmeyi, sonra tekrar hayat bulup gazada tekrar öldürülmeyi, sonra tekrar
gazaya çıkıp öldürülmeyi ne kadar isterim.

Buharî,İman 25, Cihâd 2,119,
Hums 8, Tevhid 28, 30; Müslim, İmâret 103- 107, (18?6), (8, 119); Muvatta,
Cihâd 2, (2, 444), 40, (2, 465); Nesâî, Cihâd 14,(6, 16), İman 24.

970 - Hz. Ebu Hüreyre
(radıyalahu anh) anlatıyor: "Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm)'tan bir
gün sordular:

"- Ey Allah'ın Resûlü!
Allah yolunda yapılan cihada hangi amel denk olur?"

" (Başka bir amelle)
dedi, ona güç getiremezsiniz !"

Soruyu soranlar ikinci ve
hatta üçüncü sefer tekrar sordular.

Resûlullah her seferinde aynı
cevabı verip:

" (Bir başka amelle) ona
güç getiremezsiniz!" dedi ve sonra şunu ilâve etti:

" Allah yolundaki mücâhidin
misâli (gündüzleri ve geceleri hiç ara vermeden oruç tutup, namaz kılan,
Allah'ın âyetlerine de itaatkâr olan ve Allah yolundaki mücâhid, cihaddan
dönünceye kadar namaz ve oruçtan hiç gevşemeyen kimse gibidir. "

Buharî, Cihad 2; Müslim,
İmâret 110, (1878); Tirmizî, Fed ilu'l-Cihâd 1, (1619); Nesâî, Cihâd 17,
(6,19); Muvatta, Cihâd 1, (2, 443).

971 - Ebu Saîd (radıyalahu
anh) anlatıyor: "Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm)'a:

"- Ey Allah'ın Resûlü!
İnsanların en efdali kimdir?" diye soruldu. Şu cevabı verdi:

" Allah yolunda malıyla
canıyla cihad eden mü'min kişi!"

"- Sonra kim? diye
tekrar soruldu. Bu sefer:

" Tenhalardan bir
tenhaya Allah korkusuyla çekilip, insanları şerrinden bırakan kimsedir"
diye cevap verdi."

Buharî, Cihâd 2, Rikâk 34;
Müslim, İmâret 122, 123, 127, (1888); Ebu Dâvud, Cihad 5, (2485); Tirmizî,
Fedâuilu'l- Cihâd 24, (1660); Nesâi, Zekât 74, (5, 83), Cihâd 7, (6,11); İbnu
Mâce, Fiten 13, (3978).

972 - Ebu Saîdi'l-Hudrî
(radıyallahu anh) anlatıyor: "Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm)
buyurdular ki:

"Size, insanların en
hayırlısı ve en şerlisini haber vereyim mi! İnsanların en hayırlısı o kimsedir
ki, kendi veya başkasının atı sırtında ya da yaya olarak, ölünceye kadar Allah
yolunda çalışır. İnsanların en şerlisine gelince o da, Allah 'ın Kitab 'ını
okuyup (emir ve yasaklarına) riayet etmeyen kimsedir."

Nesâî, Cihad 8, (6,11-12).

973 - İbnu Abbas (radıyalahu
anhümâ) anlatıyor: "Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm) buyurdular ki:

"Size insanların en
hayırlısını haber vereyim mi! O, atının yularından Allah yolunda tutan
kimsedir. (Hayırda) bunu takip edeni haber vereyim mi? O da koyunlarının peşine
takılıp (insanları) terkeden koyunlarda bulunan Allah'ın hakkını da ödeyen
kimsedir.

Size insanların en kötüsünü
de haber vereyim mi! O da, Allah'tan isteyip, Allah adına vermeyendir."

Muvatta, Cihad 4, (2, 445);
Tirmizî, Fedâilu'I-Cihâd 18, (1652); Nesâî, Zekât 74, (5, 83-84).

974 - Ebu Ümâme (radıyalahu
anh) anlatıyor: "Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm) şöyle buyurdular:

"Ümmetimin seyahati Allah
yolunda cihaddır."

Ebu Dâvud, Cihad 6, (2486).

975 - Hz. Ebü Hüreyre
(radıyallahu anh) anlatıyor: "Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm)
buyurdular ki:

"Allah korkusuyla göz
yaşı döken kimse, süt memeye geri dönmedikçe ateşe girmez. Bir kul üzerinde, Allah
yolunda yapışan tozla, cehennemin dumanı biraraya gelmez."

Tirmizî, Fedâilu'l-Cihâd 8,
(1633); Zühd 37,(2372); Nesâî, Cihâd 8, (6,12).

976 - İbnu Abbâs (radıyallahu
anhümâ) anlatıyor: "Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm)'ın şöyle
söylediğini işittim:

"İki göz vardır, onlara
ateş değemez: Allah için ağlayan göz ile, Allah yolunda uyanık sabahlayan
göz."

(Tirmizî, Fedâilu'l-Cihâd 7,
(1632).

977 - Ebu Hüreyre
(radıyallahu anh) anlatıyor: Rasûlullah buyurdu ki: "Kâfır ile onu öldüren
ebediyyen cehennemde bir araya gelmezler, keza bir kulun karnında, Allah
yolunda (yutulmuş olan) tozla cehennem ateşi bir araya gelmezler, keza, bir
kulun kalbinde imanla hased bir araya gelmezler."

Müslim, İmâret 130, 131,
(1891); Ebu Dâvud, Cihad 11, (2495); Nesâî, Cihâd 8, (6,12-14); İbnu Mâce,
Cihâd 9.

978 - Ebu Saîd (radıyallahu
anh) anlatıyor: "Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm) bir gün şöyle dedi:

"Kim Rabb olarak
Allah'tan, din olarak İslâm'dan, peygamber olarak Muhammed'den râzı ise ona
cennet vâcib olmuştur." Bu söz hayretime gitti ve:

"- Ey Allah'ın Resûlü,
bir kere daha tekrar eder misiniz?" dedim. Aynen tekrar etti ve arkadan da
şunu söyledi.

" Bir başka şey daha var
ki, Allah, onun sebebiyle, kulun cennetteki makamını yüz derece yüceltir. Bu
derecelerden ikisi arasındaki uzaklık sema ile arz arasındaki mesâfe gibidir.
" Ben:

"- Öyleyse bu
nedir`?" dedim. Şu cevabı verdi:

" Allah yolunda cihad,
Allah yolunda cihad, Allah yolunda cihad!"

Müslim, İmâret 116, (1884);
Nesâî, Cihâd 18, (6,19-20).

979 - Hz. Ebu Hüreyre (radıyallahu
anh) anlatıyor: "Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm) buyurdular ki:

"Allah iki kişi hakkında
güler: Bunlardan biri diğerini öldürmüş olduğu halde ikisi de cennete gider.
Bunlardan diğeri, Allah yolunda cihad eder ve şehid olur. Allah katile mağfiretini
ulaştırır, o da Müslüman olur, sonra Allah yolunda cihâda katılır ve şehid olur
(Böylece her ikisi de Cennette buluşurlar)."

Buharî, Cihâd 28; Müslim,
İmâret 128,129, (1890); Muvatta, Cihâd 28, (2, 460); Nesâi, Cihâd 37, (2, 38);
İbnu Mâce, Mukaddime 13, (191).

980 - Hz. Ebu Hüreyre
(radıyallahu anh) anlatıyor: "Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm)
buyurdular ki:

"Kim Allah iman ederek
ve va'dini tasdik ederek, Allah yolunda (kullanmak üzere) bir at
"tutarsa" bu atın yediği, teri, gübresi, bevli kıyamet günü
terâzisine girecektir, yani sahibine sevap olacaktır."

Buharî, Cihâd 46; Nesâî, Hayl
11.

981 - Ebu Mes'ud el-Bedri
(radıyallahu anh) anlatıyor: "Bir adam, Resûlullah (aleyhissalâtu
vesselâm)'a, yularlanmış bir deve getirerek: "Bu Allah yoluna bağışımdır"
dedi. Resülullah (aleyhissalâtu vesselâm) adama:

" Buna karşılık sana,
kıyamet günü, her biri yularlanmış yedi yüz deve vardır!" dedi.

Müslim, İmâret 132, (1892);
Nesâî, Cihâd 46, (6, 49).

982 - Adiyy İbnu Hâtim
(radıyallahu anh) anlatıyor: "Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm)'a:

"- Sadakanın hangisi
efdâl (Allah nazarında en kıymetli)dir?" diye sorulmuştu, şu cevabı verdi:

" Allah yolunda bir
köleyi hizmete koymak veya Allah yolunda (askerler için) bir çadır kurmak
(bağışlamak) veya döl alma yaşına basan bir deveyi (hibe, iâre veya karz
suretinde) bağışlamak. "

Tirmizî, Fedâilu'l-Cihâd 5,
(1626).

983 - Zeyd İbnu Hâlid
(radıyallahu anh) anlatıyor: "Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm) şöyle
buyurdular:

"Kim Allah yolunda bir
askerin teçhizatını temin ederse bizzat gaza yapmış olur. Kim, gazaya çıkan bir
askerin geride kalan âilesine hayırlı himayede bulunursa gaza yapmış
olur."

Buharî, Cihâd 38; Müslim,
Emâret 135,136, (1899); Ebu Dâvud, Cihâd 21, (2509); Tirmizî, Fedâilu'l-Cihâd
6, (1628); Nesâî, Cih d 44, (6, 46).

984 - Ebu Eyyub (radıyallahu
anh) anlatıyor: "Resûlullah (aleyhissalàtu vesselâm)'ı dinledim şöyle
demişti:

"Size bir çok
memleketlerin fethi müyesser kılınacak. Oralarda (komşu küffarla cihad için)
toplanmış askeri birlikler göreceksiniz. Size bu birliklerle sefere çıkmak
vazifesi verilecek. Bazılarınız onlarla (hasbi olarak) sefere çıkmak
istemiyerek, adamlarının arasından svışıp gazveye (ücretsiz) katılmamanın
yollarını arayacak. Arkadan da kendileriyle anlaşacak kabileler araştırıp, onlara:
"Falanca orduya size bedel katılmam için beni ücretle tutacak yok mu,
falanca orduya size bedel katılmam için beni ücretle tutacak yok mu?"
diyecek. Bilesiniz, (hasbeten gazveye gitmekten kaçan bu adam) bir ücretlidir,
son damlasına kadar kanını akıtsa da (gazi değildir, şehit sayılmaz, uhrevî
ücretten mahrumdur)."

Ebu Dâvud, Cihâd 30, (2525).

985 - Zeyd İbnu Eslem
anlatıyor: "Ebu Ubeyde, Hz. Ömer (radıyallahu anhümâ)'e yazarak Rum
cemaatlerini ve bunlardan duyduğu endişeyi belirtti. Hz. Ömer (radıyallahu anh)
kendisine şu cevabı verdi: "Emmâ ba'd: Bil ki, mü'min bir kula nerede bir
şiddet inecek olsa Allah ondan sonra bir ferec (kurtuluş) verir. Zira bir
zorluk iki kolaylığa asla galebe çalamaz. Cenâb-ı Hakk da Kur'ân-ı Kerim'inde
şöyle buyurmuştur: "Ey iman edenler, sabredin, düşmanlarınızdan daha
sabırlı olun, cihâda hazır bulunun, Allah'tan da korkun ki başarıya
eresiniz" (Al-i Imrân 200).

Muvatta, Cihâd 6, (2, 446).

ŞEHADET VE ŞEHİDİN FAZİLETİ

986 - Hz. Enes (radıyallahu
anh) anlatıyor: "Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm) buyurdular ki:

"Cennete giren hiç kimse
dünyaya geri dönmek istemez, yeryüzünde

olan her şey orada vardır.
Ancak şehid böyle değil. O, mazhar olduğu ikramlar sebebiyle yeryüzüne dönüp on
kere şehit olmayı temenni eder. "

Bir rivayette şu ziyade
mevcut: ".. Şehid hariç, o, şehidlik sebebiyle mazhar olduğu üstünlükler
ve kerametler sebebiyle. . . (dönmek ister). "

Buharî, Cihâd 5, 21;
Müslim,İmâret 108, 109, (1877); TirmizÎ, Fedâilu'l-Cihâd 13, (1643);

Nesâi, Cihâd 30, 6, 32).

987 - İbnu Ebî Umeyre
(radıyallahu anh) anlatıyor: "Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm)
buyurdular ki:

"Allah yolunda
öldürülmem; bana bütün evlerde ve çadırda yaşayanların benim olmasından daha
sevgilidir."

Nesâî, Cihâd 30, (6, 33).

988 - Hz. Muğîre (radıyallahu
anh) dedi ki: "Peygamberimiz (aleyhissalâtu vesselâm), Rabbimizin
risaletini getirmiştir. Bir de bize bildirdi ki, bizden kim öldürülürse
cennetlik olacaktır. Bu sebeple biz, ölümü, sizin hayatı sevdiğinizden daha çok
seviyoruz."

Buharî, Cizye 1, Tevhid 46,
(Buharî, Kitabu't-Tevhid'de muallak olarak kaydetmiştir. Rezîn tam olarak
kaydeder).

989 - Ebu Katâde (radıyallahu
anh) anlatıyor: "Bir adam sordu:

"- Ey Allah'ın Resûlü,
Allah yolunda öldürüldüğüm takdirde, bütün hatalarım örtülecek mi?"

Resûlullah (aleyhissalâtu
vesselâm) :

" Evet, sen sabreder,
mükâfaat bekler, geri kaçmadan ileri atılır vaziyette olduğun halde
öldürülürsen!" diye cevap verdi. Ve adama sordu:

" Nasıl sormuştun?"

Adam sorusunu aynen yeniledi.
Bunun üzerine aleyhissalâtu vesselâm Efendimiz sözlerini şöyle tamamladı:

" Evet, (kul) borcu
hariç, bütün günahların affedilecek. Zira Cebrâil bu hususu bana haber
verdi!"

Müslim, İmâret 117, (1885);
Muvatta, Cihad 31, (2, 461); Nesâî, Cihâd 32, (2, 33).

990 - Müslim, Abdullah İbnu
Amr İbni'l-Âs (radıyallahu anhümâ)'dan şunu kaydeder:

"- Resûlullah
(aleyhissalâtu vesselâm) şöyle buyurdular:

"Şehidin -borç hariç-
bütün günahları affedilir."

Müslim, İmâret 118.

» **Bir Hadis**
» HADİS-İ ŞERİF:
» Bir Hadis-i Serif
» Evliyalar Ansiklopedisi