Riyâzü’s-Sâlihîn - İmâm Nevevî

Titulli: Riyâzü’s-Sâlihîn - İmâm Nevevî Mon 28 Nov 2011 - 16:24

First topic message reminder :

Riyâzü’s-Sâlihîn - İmâm Nevevî

“Peygamberimizden Hayat Ölçüleri”

Riyâzü’s-Sâlihîn - İmâm Nevevî - Faqe 17 Riyzs-Slihn1

Riyâzü’s-Sâlihîn - İmâm Nevevî - Faqe 17 Riyzs-Slihn

Prof. Dr. M. Yaşar KANDEMİR
Prof. Dr. İsmail Lütfi ÇAKAN
Yrd. Doç. Dr. Raşit KÜÇÜK

Bu çalışma, Erkam Yayınları tarafından 8 cilt olarak yayımlanmış bulunan “Riyâzü’s-Sâlihîn: Peygamberimizden Hayat Ölçüleri” (Tercüme ve Şerh: Prof. Dr. M. Yaşar Kandemir, Prof. Dr. İsmail Lütfi Çakan, Yrd. Doç. Dr. Raşit Küçük; İstanbul; 2001) isimli eserin hadis meallerinden oluşmaktadır. Metinler Erkam Yayınları’ndan sağlanmış, sayfa düzeni Edam (Eğitim Danışmanlığı ve Araştırmaları Merkezi) tarafından yapılmıştır. Gösterdiği kolaylık, yardım ve işbirliği için Erkam Yayınları’na, katkılarından dolayı Edam’a teşekkür ederiz.

Titulli: Re: Riyâzü’s-Sâlihîn - İmâm Nevevî Wed 19 Sep 2012 - 8:20

Riyâzü’s-Sâlihîn - İmâm Nevevî - Faqe 17 Icon14

IV - 92 Vakar Ve Ağirbaşlilik

92. VAKAR VE AĞIRBAŞLILIK

Âyet

“Allah’ın has kulları o kimselerdir ki,
yeryüzünde sükûnetle yürürler ve câhiller kendilerine laf attığı zaman,
“Selâmetle” deyip geçerler.” Furkân sûresi (25), 63

Âyet-i kerîmede, iyi bir mü’minin en belirgin
özelliklerinden birinin tevâzu, sükûnet ve ağırbaşlılık olduğu
belirtilmektedir. Mü’min her haliyle başkalarından farkedilen kimsedir.
Onun kendine has bir duruşu, oturuşu ve yürüyüşü vardır. Sâkin, yumuşak
ve alçak gönüllü tavrıyla etrafına güven ve huzur verir. Kibirli,
saygısız, kaba ve haşin kimseler gibi gürültü patırtı çıkarmaz,
yürüyüşleriyle başkalarını rahatsız etmez, kimseye sıkıntı vermez.
Kendini bilmez kişiler söz ve davranışlarıyla onu rahatsız etmeye
kalkınca, bu câhillere uymaz. Bana ilişme, haydi yoluna git, selâmetle
diyerek onların seviyesine inmez.

Daha sonraki âyetlerde, mü’minlerin sahip
olmaları arzu edilen on kadar özelliğe temas edilmekte, aralarında
ağırbaşlı olmanın da bulunduğu bu güzel vasıflara sahip insanların
cennetin en yüksek makamlarını kazanacakları ve o güzel yerlerde
ebediyyen kalacakları belirtilmektedir.

__________________

Titulli: Re: Riyâzü’s-Sâlihîn - İmâm Nevevî Wed 19 Sep 2012 - 8:21

Hadis

704. Âişe radıyallahu anhâ şöyle dedi:

Hz. Peygamber’in küçük dili görünecek şekilde kahkahayla güldüğünü hiç görmedim. O sadece tebessüm ederdi.

Buhârî, Tefsîru sûre (46) 2, Edeb 68; Müslim, İstiskâ 16. Ayrıca bk. Ebû Dâvûd, Edeb 104.

Açıklamalar

Resûlullah Efendimiz’in gülmesine varıncaya
kadar her hareketi ölçülüydü. Her hareketinde ilâhî terbiyenin izleri
farkedilirdi. Yüzünden tebessüm hiç eksik olmadığı, hatta bir sahâbînin
dediği gibi insanların en çok tebessüm edeni o olduğu halde (Tirmizî,
Menâkıb 10), hiçbir zaman kahkahayla gülmezdi. Çok hoşlandığı bir
davranış karşısında azı dişleri görünecek kadar tebessüm ettiği (meselâ
bk. hadis nr.1887) ve o sırada inci dişleri pırıl pırıl parladığı halde,
yine de çoğu kimsenin yaptığı gibi gülerken kendisini kaçırmazdı.

Katıla katıla gülmek şakacılığın, nüktedanlığın
veya güler yüzlü olmanın değil, haktan gâfil olmanın bir sonucudur.
Resûl-i Ekrem Efendimiz etrafındakilere şaka yapmaktan hoşlandığı,
kendisine nükte yapan bazı sahâbîlerinin bu davranışlarını hoş gördüğü
halde, yine de gülerken ölçüyü kaybetmezdi.

Hadisten Öğrendiklerimiz

1. Hz. Peygamber son derece vakarlı ve ağırbaşlı olduğu için kahkahayla gülmezdi.

2. Kahkahayla gülmek insanın vakarını yitirmesine yol açacağı için müslüman tebessüm etmekle yetinmelidir.

__________________

Titulli: Re: Riyâzü’s-Sâlihîn - İmâm Nevevî Wed 19 Sep 2012 - 8:23

IV - 93 Namaza, Ilim Meclisine Ve Benzeri Ibadetlere Ağirbaşli Ve Vakur Bir Şekilde Ç

93. NAMAZA, İLİM MECLİSİNE VE BENZERİ İBADETLERE
AĞIRBAŞLI VE VAKUR BİR ŞEKİLDE ÇAĞIRMAK

Âyet

“Kim Allah’ın hükümlerine saygı gösterirse, şüphesiz bu tutum o kimsenin müttakî olduğunu gösterir”. Hac sûresi (22), 32

Âyet-i kerîmede hac ibadetinden söz edilmekte,
“Allah Teâlâ’nın hükümleri” sözüyle özellikle hac ibadeti ve bu esnada
kurban edilecek hayvanlarla ilgili kaideler kastedilmektedir. Hacıların
iyi ve semiz hayvanları satın almaları, bu hayvanlara iyi davranmaları
ve onları besmele çekerek kesmeleri istenmektedir. Bu esaslara saygılı
davranmanın bir takvâ işareti olduğu ve ancak temiz bir kalbe sahip
kimselerin dine ve din prensiplerine saygı göstereceği belirtilmektedir.

Bu özel mânanın dışında, âyet-i kerîmede,
Allah’ın emir ve yasaklarına ancak müttakîlerin saygılı davranacağı
belirtilmektedir. Şu hâlde Allah’ın buyruklarına önem vermeyen kimseler,
ona karşı saygısızlık etmiş olurlar. Mü’minler, Allah’ın ve Resûlü’nün
emir ve yasaklarına yapışmak suretiyle iyi ve itaatkâr bir kul olmaya
gayret etmelidir.

__________________

Titulli: Re: Riyâzü’s-Sâlihîn - İmâm Nevevî Wed 19 Sep 2012 - 8:24

705. Ebû Hüreyre radıyallahu anh Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellem’i şöyle buyururken dinlediğini söyledi:

“Kâmet getirildiği zaman namaza koşarak
değil, ağırbaşlı bir şekilde yürüyerek geliniz. Yetişebildiğiniz
kadarını imamla birlikte kılınız; yetişemediğiniz rekâtları da kendiniz
tamamlayınız.”

Müslim’in rivayetinde şöyle bir ilâve vardır:

“Herhangi biriniz namaz kılmaya karar verdiği zaman artık namazda sayılır.”

Buhârî, Ezan 20, 21, Cum`a 18; Müslim, Mesâcid
151-155. Ayrıca bk. Ebû Dâvûd, Salât 54; Tirmizî, Salât 127; Nesâî,
İmâme 57; İbni Mâce, Mesâcid 14

Açıklamalar

Bir önceki konuda sâkin ve ağırbaşlı olma
hususu genel hatlarıyla işlenmişti. Burada ise, sükûnetin ve
ağırbaşlılığın dindeki yeri ve önemi belirtilmekte, ibadet niyetiyle
gidip gelirken bile vakarlı olunması gerektiği üzerinde durulmaktadır.

Hadisimizin ışığında meseleye şöyle bakmak
uygun olacaktır. Müslüman sevap avcısıdır. Yaşadığı sürece her fırsatı
değerlendirmek suretiyle sevaplarını çoğaltan kimsedir. Ezan sesini
duyduğu zaman, bir an önce camiye varmayı ve namazını cemaatle kılarak
27 derece sevap kazanmayı arzu eder. Bu düşünceyle câmiye girip de
namaza başlandığını görünce, kılınmakta olan rek’atın sevabını
kaçırmamak için cemaate doğru koşmaya başlar. İşte hadisimiz bu noktada
devreye girmekte, hayatın her ânını sevap kazanarak değerlendirmeye
teşvik eden Resûl-i Ekrem Efendimiz, bu maksatla bile olsa, müslümanın
sükûnetini kaybetmesine izin vermemektedir.

Demekki bütün mesele, müslümanın, şahsiyetini
her yerde ve her zaman koruması meselesidir. Telaşa kapılan kimse ne
yaptığını bilemez. Farkında olmadan başkalarının yadırgayacağı, tuhaf
bulacağı hareketler yapabilir. Bu da onun küçümsenmesine, hafife
alınmasına yol açabilir. Müslümanın hafife alınması, bazan onun şahsında
İslâmiyet’in de hafife alınması anlamına gelir. Yanlış bir hareketi
dolayısıyla müslümanlarla veya müslümanlıkla alay edilmesine sebep
olmaya hiçbir kimsenin hakkı yoktur.

Ayrıca camide koşmak, cemaatin huzurunu bozar.
Bir müslüman sevap kazanmak için bile olsa diğer kardeşlerinin huzurunu
kaçırmaya ve böylece onların sevabını azaltmaya yanaşmaz. Kaldı ki koşan
adam yorulur ve gönül huzurunu yitirir. Yorgun ve ibadet huzurunu
yitirmiş bir kimse, kendini ibadete veremez. İşte bu sebeple cemaate
yetişmek için koşmak, faydadan çok zarar getirir.

Cuma namazına bir an önce gitmeye teşvik eden âyet-i kerîmedeki “Allah’ın zikrine koşun”
[Cum’a sûresi (62), 9] buyruğu, cuma ezanını duyunca artık alış veriş
gibi dünya işlerini bırakınız anlamında mecâzî bir anlatım olup koşmakla
ilgisi yoktur. Hadisimizde yasaklanan ise, gerçek mânada koşmaktır. Bu
sebeple âyetle hadis arasında bir çelişki söz konusu değildir. Müslim’in
rivayetindeki namaz kılmaya karar veren kimsenin namazda sayılacağı ifadesi, ibadet içinde olan kimseyi sâkin ve ağırbaşlı davranmaya mecbur eder. Hadisimizin devamındaki, yetişemediğiniz rekâtları kendiniz tamamlayınız ifadesi de koşmanın gereksiz olduğunu gösterir.

Hadisten Öğrendiklerimiz

1. Namaza giderken bile sâkin ve ağırbaşlı olmak gerektiğine göre, hayatın her safhasında sükûneti elden bırakmamak gerekir.

2. Namaza yetişmek için koşmak hem koşanın hem de başkalarının huzurunu bozacağı için doğru değildir.

3. Câmiye giden kimse, namazda olduğunu düşünerek sevabını azaltacak her davranıştan uzak durmalıdır.

4. Namazın bir kısmına yetişen kimse, cemaat sevabını kaçırmamış olur.

__________________

Titulli: Re: Riyâzü’s-Sâlihîn - İmâm Nevevî Wed 19 Sep 2012 - 8:25

706. İbni Abbas radıyallahu anhümâ’dan rivayet edildiğine göre o, Arefe günü Peygamber aleyhisselâm ile birlikte (Arafat’tan Müzdelife’ye) dönüyordu. Resûl-i Ekrem sallallahu aleyhi ve sellem
arka tarafta bazı kimselerin bağırıp çağırdığını, devesini dövdüğünü ve
develerin böğürdüğünü duyunca, onlara kamçısıyla işaret ederek şöyle
buyurdu:

“İnsanlar! Yavaş olun! Acelecilik yapmakla sevap kazanılamaz.”

Buhârî, Hac 94; Müslim, Hac 268. Ayrıca bk. Ebû Dâvûd, Menâsik 63; Nesâî, Menâsik 203.

Açıklamalar

Hadisimizde anlatılan olay Vedâ haccında meydana gelmişti. Resûl-i Ekrem sallallahu aleyhi ve sellem
Arafat’ta vakfe yaptıktan sonra ashâbıyla birlikte Müzdelife’ye
gidiyordu. Bindiği hayvanın arkasına kimi zaman çok sevdiği Üsâme İbni
Zeyd’i kimi zaman da amcasının oğlu Fazl’ı alıyordu.

Ashâb-ı kirâmdan bazıları, Müzdelife’ye bir an
önce varmak için acele etmeye başladı. Develerinin hızlı gitmesi için
onları kamçılayanlar oldu. Geride kalanların çıkardığı bu gürültü
sebebiyle Resûl-i Ekrem Efendimiz onları uyarma gereğini duydu. İkazına
kulak vermeleri için kamçısını yukarı kaldırarak onları uyardıktan
sonra:

“İnsanlar! Yavaş olun! Acelecilik yapmakla sevap kazanılmaz.” buyurdu.

Sevap kazanmak düşüncesiyle hayırlı işlerde
acele etmek iyi bir şey olmakla beraber, hayvanları döverek, onların
canlarını yakarak ve böylece günah kazanarak yapılan işlerin hayrı ve
sevabı yoktur. Demekki müslümanlar hayırlı işleri yaparken bile itidâli,
ağırbaşlılığı ve sükûneti elden bırakmayacaklardır.

Hadisten Öğrendiklerimiz

1. İbadet ederken, ibadet sayılan hayırlı işleri yaparken sakin ve ağırbaşlı olmak gerekir.

2. İnsan ibadet ederken ne kadar gönül huzuru duyarsa, o kadar çok sevap kazanır.

__________________

Titulli: Re: Riyâzü’s-Sâlihîn - İmâm Nevevî Wed 19 Sep 2012 - 8:27

IV - 94 Misafire Ikram Etmek

94. MİSAFİRE İKRAM ETMEK

Âyetler

1. “İbrâhim’in
ağırlanan misafirlerinin haberi sana geldi mi? Onlar İbrâhim’in yanına
girmişler, selâm vermişlerdi. İbrâhim de selâmı almış, içinden “bunlar,
yabancılar” demişti. Hemen ailesinin yanına giderek semiz bir dana
kebabını getirmiş, onların önüne koyup “Buyurun, yemez misiniz?”
demişti.” Zâriyât sûresi (51), 24-27

Bazı hadislerden öğrendiğimize göre İbrâhim aleyhisselâm’a gelen bu misafirler Cebrâil aleyhisselâm
ile İsrâfil ve Mîkâil’di. Gerek yukarıdaki âyetlerin devamında gerek
Hûd sûresinin 69. âyetinden itibaren anlatıldığı üzere bu melekler Hz.
Lût’un kavmini cezalandırmaya giderken Hz. İbrâhim’e uğramışlar ve ona,
doğacak çocuğu İshâk’ı müjdelemişlerdi.

Misafir ağırlamayı çok seven Hz. İbrâhim,
yakışıklı delikanlılar kıyafetinde gelen konuklarının melek olduklarını
önce anlayamamış, onları içeri buyur ettikten sonra bir ara dışarı çıkıp
karısı Sâre’nin de yardımıyla hemen bir dana kesip kızartmış ve
misafirlerine ikram etmişti. Âyetlerin devamından öğrendiğimize göre
meleklerin yemeğe el uzatmadığını görünce onlardan şüphelenmiş; onlar da
İbrâhim aleyhisselâm’ı daha fazla merakta bırakmamak için kendilerini tanıtarak niçin geldiklerini söylemişlerdi.

Hz. İbrâhim’in misafirlerine davranış tarzı,
bize misafire ikrâm usûlünü öğretmektedir. Misafirlerinin selâmını en
güzel şekilde alıp onları evine buyur etmesi, yemek hazırlamak için
onların yanından ayrılırken kendilerine sezdirmeden yavaşça dışarı
çıkması, evindeki en değerli malı olan danalarından birini kesip
kızarttıktan sonra misafirlerine güzel bir şekilde ikrâm etmesi ve bu
ikramı bizzat yapması ibret alınacak başlıca hususlardır.

2. “Lût’un
kavmi koşarak onun yanına geldiler. Daha önce de o kötü işi
yapmaktaydılar. Lût: “Ey kavmim! İşte kızlarım (onlarla evlenin); sizin
için onlar daha temizdir. Allah’tan korkun ve misafirlerimin önünde beni
rezil etmeyin! İçinizde aklı başında bir adam yok mu!” dedi.” Hûd sûresi (11), 78

Bir önceki âyette sözü edilen melekler, Hz. İbrâhim’in yanından ayrıldıktan sonra Lût aleyhisselâm’ın
bulunduğu Sodom şehrine gelmişlerdi. Sodom halkı ahlâksızlığı ile
tanınan kimselerdi. Melek olduklarını bilmedikleri o yakışıklı
delikanlıları görünce, âyette belirtildiği üzere Hz. Lût’un evine
gelmişlerdi. Hz. Lût, bazı müfessirlerin de dediği gibi, kavminin büyüğü
ve mânevî babası olduğu için, kızlarım dediği Sodom’lu kızları
kastederek, erkeklerle ilgilenmeyi bırakıp onlarla evlenmelerini tavsiye
etmiş ve “misafirlerimin önünde beni rezil etmeyin!” demişti.

Lût aleyhisselâm misafirlerinin melek
olduğunu bilmediği için ahlâksız kavminin onlara zarar vereceği
düşüncesiyle telâşa kapılmış ve bu sebeple onları bir kere daha dürüst
ve namuslu olmaya dâvet etmişti. Âyetin devamından öğrendiğimiz üzere
melekler Hz. Lût’a kendilerini tanıtarak onu teselli etmişler, sonra da
bu ahlâksız kavim, Cenâb-ı Hakk’ın izniyle başlarına taş yağmak
suretiyle helâk olmuşlardır.

Âyet-i kerîmenin konumuzla ilgisi, Hz. Lût’un
misafirlerini korumak ve onlara bir zarar gelmemesini sağlamak için
nasıl gayret sarfettiğidir. Şu halde misafirlere ev sahipliği yapan
kimselerin, güzel dilimizdeki ifadesiyle konuklarını Tanrı misafiri
sayması ve onlara bir zarar gelmemesi için elinden gelen gayreti
göstermesi icab eder.

__________________

Titulli: Re: Riyâzü’s-Sâlihîn - İmâm Nevevî Wed 19 Sep 2012 - 8:28

Hadisler

707. Ebû Hüreyre radıyallahu anh den rivayet edildiğine göre Peygamber aleyhisselâm şöyle buyurdu:

“Allah’a ve âhiret gününe iman eden kimse
misafirine ikram etsin. Allah’a ve âhiret gününe iman eden kimse
akrabasına iyilik etsin. Allah’a ve âhiret gününe iman eden kimse ya
faydalı söz söylesin veya sussun!”

Buhârî, Nikâh 80, Edeb 31, 85, Rikâk 23;
Müslim, Îmân 74, 75, 77. Ayrıca bk. Ebû Dâvûd, Edeb 123; Tirmizî,
Kıyâmet 50; İbni Mâce, Edeb 4

Açıklamalar

Bu hadîs-i şerîf 310, 311 ve 316 numarayla
Komşu Hakkı bahsinde geçmiş ve oralarda açıklanmıştır. Bir sonraki
hadisimiz misafire ikram ile ilgili olduğu için meselenin bu tarafı
orada ele alınacaktır.

Burada şu kadarını söyleyelim: Peygamber aleyhisselâm’ın
bu üç konuyu “Allah’a ve âhiret gününe iman eden kimse” şöyle yapsın
ifadesiyle zikretmesi, bu konulara büyük önem verdiğini göstermektedir.

Müslüman olduğunu söyleyen kimse akrabasıyla
ilgisini devam ettirmek zorundadır. Akrabasına olan yakınlık derecesine,
ihtiyaç durumlarına, kendisinin de maddî gücüne göre onlara iyilikte
bulunacaktır. Akrabasıyla ilgiyi koparmak ve onlara kötü davranmak büyük
bir günahtır.

Müslümanın uyacağı önemli ahlâk esaslarından
biri de insanlara faydalı sözler söylemek, faydalı söz söyleme imkânına
sahip değilse susmaktır. Zira iyi ve hayırlı söz insanı iyi ve güzele,
kötü ve zararlı sözler de kötü yola ve zararlı davranışlara yöneltir.

Hadisten Öğrendiklerimiz

1. Allah’a iman eden kimsenin en belirgin özelliklerinden biri, misafirine ikramda bulunmasıdır.

2. Akrabasıyla ilgilenmek ve onlara iyilik etmek de mü’minin önem vermesi gereken davranışlardan biridir.

3. İyi bir mü’min ya güzel sözler söylemeli, söyleyemiyorsa susmayı tercih etmelidir.

__________________

Titulli: Re: Riyâzü’s-Sâlihîn - İmâm Nevevî Wed 19 Sep 2012 - 8:29

708. Ebû Şüreyh Huveylid İbni Amr el-Huzâ`î radıyallahu anh, Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellem’i şöyle buyururken dinlediğini söyledi:

- “Allah’a ve âhiret gününe iman eden kimse misafirine câizesini versin”.

Ashâb-ı kirâm:

- Yâ Resûlallah! Misafirin câizesi nedir? diye sordular.

Peygamber aleyhisselâm da:

- “Onu bir gün ve bir gece ağırlamaktır. Misafirlik üç gündür. Misafiri üç günden fazla ağırlamak ise sadakadır.”

Buhârî, Edeb 31, 85, Rikâk 23; Müslim, Lukata 14. Ayrıca bk. Ebû Dâvûd, Et`ime 5; Tirmizî, Birr 43; İbni Mâce, Edeb 5

Müslim’in bir başka rivayetine göre şöyle buyurdu:

- “Bir müslümanın din kardeşinin yanında onu günaha sokacak kadar kalması helâl değildir.”

Ashâb-ı kirâm:

- Yâ Resûlallah! İnsan din kardeşini nasıl günaha sokar? diye sorunca:

- “Misafirini ağırlayacak bir şeyi bulunmayan kimsenin yanında oturup kalmakla” buyurdu.

Müslim, Lukata 15, 16

Açıklamalar

Hadîs-i şerîfte sözü edilen câize, misafirin
bir evde kalması halinde ona ikram edilen yiyecek ve içecek demektir.
Câizenin ölçüsü, evi şereflendiren misafiri bir gün bir gece özenle
ağırlamak, imkânları ölçüsünde onu memnun etmektir. İkinci ve üçüncü
günlerde ise, evde misafir bulunmadığı zaman ne yenip içiliyorsa,
misafire onun aynını ikram etmek, ayrıca misafir ağırlama telaşına
girmemektir. Câize budur. Misafir üç günlük hakkını kullandığı halde
orada kalmaya devam ediyorsa, o artık misafir sayılmayacak, üçüncü
günden sonra yiyip içtiği şeyleri Allah Teâlâ ev sahibinin sadakası
kabul edecektir.

Bazı âlimler, câizeye daha farklı bakmışlar,
misafire bir gün ve bir gece yetecek kadar yol azığı vermeyi câize
saymışlardır. Bu açıklamalardan çıkan sonuç şudur: Câize, misafiri üç
gün boyunca ağırlamaktır. Şayet misafir üç günü doldurmadan veya
dördüncü gün yola çıkmak istiyorsa, ona ayrıca bir gün ve bir gece
yetecek kadar yol azığı vermektir.

Ev sahibinin görevi misafiri ağırlamak olduğu
gibi, misafirin görevi de kendisine ikram edilen şeyleri memnuniyetle
kabul etmek ve bu ikramları asla küçümsememektir. Misafirin çok önemli
bir diğer görevi de, evinde misafir olduğu kimsenin maddî gücü zayıfsa,
orada gereğinden fazla kalarak onu zor durumda bırakmamaktır. Şartları
müsait olmayan birinin yanında gereğinden fazla kalarak onun “şu adam da
nereden çıktı!” veya “buraya kazık çaktı!” gibi sözlerle günaha
girmesine yol açmak yahut misafirini ağırlayabilmek için başkalarından
borç almasına sebep olmak doğru bir davranış değildir.

Misafirlik konusunu şartlara göre
değerlendirmek gerekir. İslâmiyet’in ilk yıllarında müslümanların içinde
bulunduğu maddî sıkıntılar dikkate alınarak bir misafire yukarıda
anlatıldığı şekilde davranmak farz kabul edilmiş, imkânların geliştiği
daha sonraki yıllarda ise sünnet sayılmıştır. Bu konudaki hadislere
bakarak zorunlu misafirliğin bir gün olduğunu söyleyen âlimler de
vardır. Demek oluyor ki, meseleyi zamana ve şartlara göre değerlendirmek
gerekir. Nitekim bugün bazı yerlerde görüldüğü üzere, evinde misafir
kabul edebilecek durumda olmayanların konuklarını bir misafirhânede veya
otelde ağırlaması normal karşılanmaktadır.

Hadisten Öğrendiklerimiz

1. Misafire ikram etmek, müslümanın başlıca özelliklerinden biridir.

2. Misafirlik süresi en fazla üç gündür.
Birinci gün misafir elden geldiğince ağırlanacak, diğer günler böyle bir
telaşa girilmeyecektir.

3. Maddî durumu uygun olmayan bir kimsenin yanında onu sıkıntıya sokacak kadar fazla kalmak günah sayılmıştır.

__________________

Titulli: Re: Riyâzü’s-Sâlihîn - İmâm Nevevî Wed 19 Sep 2012 - 8:30

IV - 95 Hayirli Işler Sebebiyle Müjdelemek Ve Tebrik Etmek

95. HAYIRLI İŞLER SEBEBİYLE
MÜJDELEMEK VE TEBRİK ETMEK

Âyetler

1. “Dinleyip de sözün en güzeline uyan kullarımı müjdele!.” Zümer sûresi (39), 17–18

Allah Teâlâ’nın bu âyet-i kerîmede mü’minleri
müjdelemesini istediği zât, Resûlullah Efendimiz’dir. Allah Teâlâ
Resûlü’nden başlıca iki özelliği olanları müjdelemesini istemektedir. Bu
iyi insanlar, Hakk’ı tanımayan ve doğru yoldan uzaklaşan kimselerin
arkasından gitmeyen ve çeşitli sözleri dinleyip onların en güzeline
uyanlardır. Dinlenecek ve benimsenecek sözlerin en güzeli şüphesiz
Kur’ân-ı Kerîm’dir; sonra Hz. Peygamber’in hadisleri, daha sonra da
İslâm büyüklerinin sözleri gelir. Bunları dinleyip değerlendiren, sonra
da en güzel sözün gösterdiği yolu tutanlar, Allah’ın sayısız
nimetleriyle müjdelenmeyi hak edeceklerdir.

2. “Rableri
onları, kendisinden bir rahmet, sonsuz hoşnutluk ve içinde kendileri
için tükenmez nimetler bulunan cennetlerle müjdeler.” Tevbe sûresi (9), 21

Kendilerine Cenâb-ı Hakk’ın merhamet ettiği,
onlardan hoşnut olduğu, bu sebeple de kendilerine içinde tükenmez
nimetler bulunan cenneti ikram ettiği o müjdelenecek bahtiyarlar, bir
önceki âyette belirtildiğine göre, “iman edip hicret edenler ve Allah
yolunda mallarıyla, canlarıyla cihad edenler”dir. Allah’ın dinine sahip
çıkan ve bu uğurda sıkıntıya katlanan kimseler, her mü’minin sahip
olmayı hayal ettiği en üstün şeyleri elde edeceklerdir. Bu en üstün ve
en değerli şeyler Allah’ın rahmeti, hoşnutluğu ve içinden hiç
çıkılmayacak olan tükenmez nimetlerle dolu cennetlerdir.

3. “Size vaad olunan cennetle sevinin!” Fussilet sûresi (41), 30

Âyetin tamamı şöyledir: “Rabbimiz Allah’tır,
deyip de, ondan sonra her işinde doğruluktan ayrılmayanlara gelince,
onlara melekler gelir: Korkmayın, üzülmeyin, size vaad olunan cennetle
sevinin! derler.”

Allah’a gönülden inanan ve hiçbir zaman
doğruluktan ayrılmayan kimseler ölecekleri zaman melekler yanlarına
gelecek ve onları “Korkmayın, üzülmeyin, size va’d olunan cennetle
sevinin! diye müjdeleyeceklerdir.

4. “Biz de onu, yumuşak huylu bir oğlanla müjdeledik.” Sâffât sûresi (37), 101

İyi huylu ve uslu bir oğlu olacağı kendisine müjdelenen zât, bir sonraki âyette adını açıkça göreceğimiz Hz. İbrahim’dir.

5. “Andolsun ki elçilerimiz İbrâhim’e müjde getirdiler.” Hûd sûresi (11), 69

Allah Teâlâ’nın elçilerinin, yani Cebrâil,
İsrâfil ve Mîkâil’in Hz. İbrâhim’e getirdiği müjde, bir önceki âyette
sözü edilen iyi huylu bir oğlandır. Bu oğlanın Hz. İshâk olduğu bir
sonraki âyette görülecektir.

6. “İbrâhim’in karısı da ayakta durmuş
dinliyordu; bu sözleri duyunca güldü. Ona da İshâk’ı, İshâk’ın ardından
da Ya`kûb’u müjdeledik.” Hûd sûresi (11), 71

Bir önceki “Misafire İkram Etmek” bahsinin
giriş kısmında Zâriyât sûresi’nin 24-27. âyetleri açıklanırken bu konuya
temas edilmişti. Lût kavmini helâk etmeye giden meleklerin önce İbrâhim
aleyhisselâm’a uğradıkları, onların melek olduğunu bilmeyen Hz.
İbrâhim’in hemen bir dana kesip kızarttığı, misafirlerin bunu
yemediklerini görünce korkuya kapıldığı, bunun üzerine meleklerin
kendilerini tanıttıkları belirtilmişti.

İşte bu esnada Hz. İbrâhim’in hanımı Sâre,
misafirlere hizmet için ayakta durmuş bekliyor ve konuşmaları
dinliyordu. Kendileri için yemek hazırladıkları misafirlerinin melek
olduğunu öğrenince, âyet-i kerîmede belirtildiği üzere gülmeye başladı.
Melekler de ona İshâk’ı dünyaya getireceğini, daha sonraları da torunu
Ya`kub’un doğacağını müjdelediler. O tarihte Hz. İbrâhim, müfessirlerin
belirttiğine göre 120, karısı Sâre de 90 yaşındaydı. Âyet-i kerîmenin
devamında belirtildiği üzere Sâre bu müjdeye şaştı ve:

“Olacak şey değil! Ben bir kocakarı, kocam da bir ihtiyar iken çocuk mu doğuracağım? Bu gerçekten şaşılacak bir şey! dedi.” Melekler de ona, bunun Allah Teâlâ’nın rahmet ve bereketiyle mümkün olacağını söylediler.

7. “Zekeriyyâ mâbedde durmuş namaz kılarken melekler ona: “Allah seni Yahyâ ile müjdeliyor” diye seslendiler.” Âl-i İmrân sûresi (3), 39

Önceki âyet-i kerîmelerde Allah Teâlâ’nın Hz.
İbrâhim ile karısını, doğacak çocuklarını müjdeleyerek sevindirdiğini
gördüğümüz gibi, bu âyet-i kerîmede de Zekeriyyâ aleyhisselâm’ı
aynı şekilde sevindirdiğini görmekteyiz. Zira Hz. Zekeriyyâ Rabbine dua
ederek hayırlı bir çocuk istemişti. O da bu sevgili kuluna yakında Yahyâ
adında bir oğlu doğacağını, üstelik onun peygamber olacağını
müjdeleyerek bahtiyar etmişti.

8. “Melekler demişlerdi ki: Ey Meryem! Allah sana kendisinden bir kelimeyi müjdeliyor. Adı Mesîh (Meryem oğlu Îsa)’dır.” Âl-i İmrân sûresi (3), 45

Âyet-i kerîmenin devamında, mübarek anlamındaki Mesîh
lakabıyla anılacak olan Îsâ’nın dünyada da, âhirette de itibarlı ve
Allah’ın kendisine yakın kıldığı kimselerden olacağı, beşikte iken
konuşacağı, yetişkinlik çağına gelince kendisine peygamberlik verileceği
belirtilmekte ve böylece Hz. Meryem sevindirilmektedir.

Âyet-i kerîmede Hz. Îsâ’dan söz edilirken
Allah’tan bir kelime veya Allah’ın kelimesi denmesinin sebebi şudur:
Allah Teâlâ onu, babasız olarak mûcizevî bir doğumla dünyaya getirmek
istemiş, Hz. Îsâ’ya “ol!” kelimesini söyler söylemez o da anasının
rahminde vücut bulmuştur. Bu sebeple Hz. Îsâ’ya Allah’ın kelimesi denir.

__________________

Titulli: Re: Riyâzü’s-Sâlihîn - İmâm Nevevî Wed 19 Sep 2012 - 8:32

Hadisler

709.Ebû İbrâhim veya Ebû Muhammed yahut Ebû Muâviye Abdullah İbni Ebû Evfâ radıyallahu anhümâ şöyle dedi:

Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellem Hatice radıyallahu anhâ’yı cennette, içinde hiçbir gürültünün duyulmayıp hiçbir yorgunluğun hissedilmeyeceği, inciden yapılmış bir köşkle müjdeledi.

Buhârî, Umre 11, Menâkıbü’l-ensâr 20, Nikâh
108, Edeb 23, Tevhîd 32, 35; Müslim, Fezâilü’s-sahâbe, 71-74. Ayrıca bk.
Tirmizî, Menâkıb 61; İbni Mâce, Nikâh 56

Açıklamalar

Hadisimizin râvisi Abdullah İbni Ebû Evfâ’nın
burada üç künye ile anıldığını görüyoruz. Kısa tercüme-i hâlini
verdiğimiz 54 numaralı hadiste onun sadece Ebû İbrâhim künyesiyle
anıldığını görmüştük. Nevevî’nin burada Abdullah İbni Ebû Evfâ’nın diğer
künyelerini de hatırlatma gereğini duyduğu anlaşılıyor.

Konumuzun başındaki sekiz âyet, Allah Teâlâ’nın
çeşitli vesilelerle kullarını müjdelemekten memnun olduğunu ortaya
koymaktadır. Bu hadîs-i şerîfin yukarıda gösterilen diğer
rivayetlerinden öğrendiğimize göre, Resûlullah Efendimiz’e Cebrâil aleyhisselâm’ı gönderen, vefalı eşi Hz. Hatice’yi cennetle müjdelemesini emreden yine Allah Teâlâ’dır.

345 numaralı hadîs-i şerîfin açıklanmasında bu konuya temas edilmişti. Orada Cebrâil aleyhisselâm’ın
Hz. Hatice’ye getirdiği müjdeye dair bir başka rivayet zikredilmiş,
Mü’minlerin Annesi’nin hangi özellikleri sebebiyle bu müjdeyi hak ettiği
belirtilmiş ve Resûlullah Efendimiz’in onu ne kadar çok sevdiği çeşitli
olaylarla anlatılmıştı. Burada kısaca söylemek gerekirse, Hz. Hatice
annemiz Allah’ın Resûlü’ne, ona kimsenin inanmadığı bir zamanda inanmış,
dâvasının hak olduğunu söyleyerek ona güç vermiş, hiçbir desteğinin
bulunmadığı bir sırada malını, mülkünü İslâm uğrunda harcamaktan
çekinmemiş, İslâmiyet’ten önce on beş, İslâmiyet’ten sonra da on yıl
olmak üzere tam 25 yıl süreyle sevgili ve vefalı hayat arkadaşının en
büyük destekçisi olmuştu. Allah Teâlâ da vahiy meleğini göndererek onu
cennette nâil olacağı nice nimetlerden biriyle müjdelemiş ve kendisini
sevindirmişti.

Taberânî’deki rivayete göre, Resûl-i Ekrem
Efendimiz Hz. Hatice’ye Allah Teâlâ’nın selâmını tebliğ edince, İslâmî
edebin inceliklerini iyi bilen bu büyük insan, “Selâm O’dur ve selâm
O’ndandır. Cebrâil’e de selâm olsun” diyerek Allah’ın selâmını almıştı.

Burada olduğu gibi, aşağıda gelecek hadislerde
de hem Allah Teâlâ’nın hem de Resûlü’nün müjde verilmeye lâyık kimseleri
çeşitli vesilelerle sevindirdikleri görülecektir. Bizim bundan
alacağımız ders şudur: Müslümanların yapmakta oldukları güzel işleri
daha fazla bir şevk ve heyecanla yapmalarını sağlamak ve kendilerine
verilecek müjdelerle yaşama sevinçlerini artırmak güzel bir davranıştır.
Elinde böyle imkânlar bulunan kimselerin onu esirgemeden kullanmaları
gerekir.

Cenâb-ı Hakk’ın âhirette kendilerine inciden, mercandan, yakuttan köşkler ve saraylar lutfetmesini niyâz ettiğimiz Riyâzü’s-sâlihîn’in
muhterem okuyucuları, kitabımızın en son bahsinin Allah Teâlâ’nın
Cennette Mü’minlere Hazırladığı Nimetler olduğunu görecek ve oradaki 16
hadiste (1883-1899) bu nimetleri bol bol okuyacaklardır.

Hadisten Öğrendiklerimiz

1. Hz. Hatice, kendisinden Allah Teâlâ’nın hoşnut olduğu bir insandı. Bu sebeple daha hayattayken cennetle müjdelendi.

2. Mü’minleri güzel haberlerle sevindirmek Allah Teâlâ’nın âdetlerinden olduğu için bu ilâhî sünneti yaşatmak gerekir.

3. Cennette, hiçbir gözün görmediği nimetler arasında, en kıymetli taşlardan yapılma köşkler ve saraylar da vardır.

Titulli: Re: Riyâzü’s-Sâlihîn - İmâm Nevevî Wed 19 Sep 2012 - 8:32

710.Ebû Mûsâ el-Eş`arî radıyallahu anh’ın anlattığına göre bir gün evinde abdest alıp dışarı çıkarken kendi kendine: “Bugün Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellem’den hiç ayrılmayacağım; hep onun yanında bulunacağım”, dedi. Sonra Mescid’e gidip oradaki sahâbîlere Peygamber aleyhisselâm’ın nerede olduğunu sordu. Onlar da:

- Şu tarafa doğru gitti, dediler.

Ebû Mûsâ olanları şöyle anlattı:

Resûl-i Ekrem’in gittiği yeri sora sora nihayet Eris Kuyusu’nun bulunduğu bahçede olduğunu öğrendim. Ben de bahçe kapısının yanına oturdum. Peygamber aleyhisselâm tuvalet ihtiyacını giderip abdest aldı. Ben de kalkıp yanına vardım. Baktım ki Eris Kuyusu’nun
kenarındaki taşların üzerine, kuyu ağzındaki bileziğin tam ortasına
oturmuş, baldırlarını açarak ayaklarını kuyuya sarkıtmış. Kendisine
selâm verdikten sonra geri dönüp kapının yanına oturdum. Kendi kendime:
“Bugün Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellem’in kapıcısı olacağım”, dedim. O sırada Ebû Bekir radıyallahu anh gelerek kapıyı çaldı.

- Kim o? diye sordum.

- Ebû Bekir, dedi.

- Biraz bekle, dedikten sonra Peygamber aleyhisselâm’ın yanına vardım ve: Yâ Resûlallah! Ebû Bekir geldi, huzura girmek için izin istiyor, dedim.

- “İzin ver ve onu cennetle müjdele”, buyurdu.

Geri dönüp Ebû Bekir’e:

- İçeri gir, Resûlullah seni cennetle müjdeliyor, dedim.

Ebû Bekir içeri girdi. Peygamber aleyhisselâm’ın sağ tarafına geçip onun yanına, kuyunun ağzındaki taşın üzerine oturdu ve tıpkı Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellem gibi baldırlarını açarak ayaklarını kuyuya sarkıttı.

Ben de geri dönüp yerime oturdum. Ben evden
çıkarken abdest almakta olan kardeşim arkamdan yetişecekti. Onu
düşünerek kendi kendime: “Eğer Allah Teâlâ falanın hayrını dilerse onu
buraya getirir”, dedim. O sırada birinin kapıyı ittiğini gördüm.

- Kim o? diye sordum.

- Ömer İbnü’l-Hattâb, dedi.

- Biraz bekle, dedikten sonra Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellem’in yanına giderek selâm verdim ve: Ömer geldi, huzura girmek için izin istiyor, dedim.

- “İzin ver ve onu cennetle müjdele”, buyurdu.

Ömer’in yanına dönerek:

- Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellem içeri girmene izin verdi ve seni cennetle müjdeledi, dedim.

Ömer içeri girdi. Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellem’in sol tarafına geçerek kuyunun ağzındaki taşın üzerine oturdu ve ayaklarını kuyuya sarkıttı.

Ben de dönüp kapının yanına oturdum. Kardeşimi
düşünerek kendi kendime: “Eğer Allah Teâlâ falanın hayrını dilerse onu
buraya getirir”, dedim. Bu sırada biri gelip kapıyı itti.

- Kim o? diye sordum.

- Osman İbni Affân, dedi.

- Biraz bekle, diyerek Peygamber aleyhisselâm’ın yanına gittim ve onun geldiğini haber verdim.

- “İzin ver ve başına gelecek belâ ile birlikte onu cennetle müjdele”, buyurdu.

Geri döndüm ve:

- İçeri gir, Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellem başına gelecek belâ ile birlikte seni cennetle müjdeliyor, dedim.

Osman içeri girdi. Kuyu bileziğinde oturacak yer kalmadığını görünce, onların karşılarında bir başka yere oturdu.

Saîd İbnü’l-Müseyyeb dedi ki: Ben bu oturuş şeklini onların kabirlerine yordum.

Buhârî, Fezâilü’s-sahâbe 5, Edeb 119, Fiten 17, Ahbâru’l-âhâd 3; Müslim, Fezâilü’s-sahâbe 29. Ayrıca bk. Tirmizî, Menâkıb 18.

Buhârî’nin bir rivayetinde şu fazlalık vardır:

Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellem bana kapıyı korumamı emretti.

O rivayette şu ilave de vardır:

Osman müjdeyi duyunca Allah’a hamd etti, sonra da: Allah yardımcım olsun, dedi.

Buhârî, Fezâilü’s-sahâbe 6

Açıklamalar

Eris Kuyusu (Bi’r-i erîs), Medine’ye üç
kilometre uzaklıkta ve Kuba Mescidi’nin batı tarafında bulunmaktadır. Bu
kuyu Erîs adlı bir yahudiye ait bahçede bulunduğu için Eris Kuyusu diye
anılmıştır. Resûl-i Ekrem Efendimiz Kuba Mescid’ine giderken Eris
Kuyusu’ndan abdest alır ve hadisimizde görüldüğü şekilde orada
dinlenirdi. Yine bir gün Kuba’ya giderken Eris Kuyusu’na uğramış, abdest
alarak dinlenmeye başlamıştı. Kendisini Mescid-i Nebevî’de göremeyen
dostları Resûl-i Kibriyâ’nın Kuba tarafına gittiğini öğrenince, namazı
onunla birlikte Kuba Mescidi’nde kılmak düşüncesiyle arkasından
gelmişler ve tahmin ettikleri gibi onu Eris Kuyusu’nun başında
bulmuşlardı. Belki de orada buluşmak üzere daha önce sözleşmişlerdi.

Bir rivayete göre Resûl-i Ekrem Efendimiz Ebû
Mûsâ el-Eş`arî’den kapıyı beklemesini istemiştir. Bunun sebebi, büyük
bir ihtimalle, abdest bozarken birinin âniden içeri girmesine engel
olmaktır. Hz. Ebû Bekir ile Ömer, Peygamber aleyhisselâm’ın
huyunu bildikleri için, onun istirahatini bozmamak düşüncesiyle
elbiselerini biraz toplayarak ayaklarını kuyuya sarkıtmışlardı. Şayet
bir kenara çekilip otursalardı, o zaman Resûl-i Ekrem de ayaklarını
toplar ve onlar gibi otururdu.

Hadîs-i şerîfte Resûl-i Ekrem sallallahu aleyhi ve sellem’in bu üç müttakî sahâbîsini cennetle müjdelediği görülmektedir. Kendilerine, cennetle müjdelenen on kişi anlamında aşere-i mübeşşere
dediğimiz bahtiyar sahâbîlerin başında bu üç Peygamber dostu
bulunmaktadır. Onlar, kendilerini İslâm’a adadıkları, Allah’ın Resûlü’nü
canlarıyla ve mallarıyla destekledikleri için Cenâb-ı Hakk’ın rızasını
kazanmış üstün şahsiyetlerdir. Allah Teâlâ onları üstün meziyetleri
sebebiyle daha dünyada iken sevindirmek istemiş, cennetlik olduklarını
Resûlü’ne haber vermiş, insanları muhtelif vesilelerle sevindirmekten
büyük haz duyan Resûlullah Efendimiz de bu güzel haberi onlara ileterek
kendilerini bahtiyar etmişti.

Hadisimizin bazı rivayetlerinden (Buhârî,
Fezâilü’s-sahâbe 6), cennetle müjdelendiklerini duydukları zaman her üç
sahâbînin de sevinçlerini belirtmek üzere “elhamdü lillah” diyerek
Allah’a hamd ettiklerini öğrenmekteyiz. Hz. Osman’ın aldığı müjde
sebebiyle Allah’a hamdetmesi, başına gelecek belâyı öğrendiği zaman da
paniğe kapılmayıp Allah’tan kendisine yardımcı olmasını niyâz etmesi,
onun edebinin ve Allah’a teslimiyetinin derecesini göstermektedir. Ya bu
olayda (Buhârî, Fezâilü’s-sahâbe, 7) veya bir başka gün hâne-i saâdette
Resûlullah Efendimiz’in dizlerini açarak istirahat ettiği sırada yanına
önce Hz. Ebû Bekir’in, sonra Hz. Ömer’in geldiği, buna rağmen Peygamber
aleyhisselâm’ın dizlerini örtmediği, fakat Hz. Osman gelince
dizlerini örttüğü, bunun sebebi sorulunca da, Hz. Osman’ın üstün edebi
sebebiyle meleklerin bile ondan utandığını söylediği bilinmektedir.

Hadîs-i şerîfi, olayı bizzat yaşayan Ebû Mûsâ
el-Eş`arî’den duyarak rivayet eden Saîd İbni Müseyyeb (ö. 94/713) tâbiîn
âlimlerindendir. Hz. Ömer’in hilâfeti zamanında doğmuştur. Hz. Ebû
Bekir’le Ömer’in mezarının Resûlullah’ın kabr-i şerifinin yanında yer
aldığını, Hz. Osman’ın kabrinin ise onlardan uzakta ve Bakî
kabristanında bulunduğunu gördükten sonra (Buhârî, Fiten 17) hadîs-i
şerîfi hatırlamış, Resûl-i Ekrem ile üç dostunun oturuş biçimleriyle
kabirlerinin bu manzarası arasında kendine göre bir irtibat kurmaya
çalışmıştır.

Eris Kuyusu denince, yine bu üç sahâbîyi
hatırlatan bir başka olay hatıra gelmektedir. Bilindiği üzere Hz.
Peygamber’in bir gümüş yüzüğü vardı. Bu yüzüğün kaşında “Muhammed
Resûlullah” yazılıydı. Efendimiz resmî mektupları bu yüzükle mühürlerdi.
Birbiri arkasından halife olan bu üç sahâbî, Resûlullah’ın bu yüzüğünü
hilâfet mührü olarak kullandılar. Fakat Hz. Osman, Resûlullah ve iki
dostuyla birlikte bu kuyu başında yaşadığı o erişilmez güzelim günleri
yeniden yâd etmek için hicrî 30 (650) tarihinde Eris Kuyusu’nu ziyarete
geldiği bir gün, parmağındaki yüzüğü kuyuya düşürdü. Kuyunun bütün
suyunu boşaltarak üç gün boyunca aradıkları halde yüzüğü bulamadılar. O
günden sonra bu kuyu, Yüzük Kuyusu anlamında Bi’rü’l-hâtem diye de anıldı.

Hadisten Öğrendiklerimiz

1. Allah Teâlâ ile Resûlü’nün yaptığı gibi, insanlara iyi haberler vererek onları sevindirmelidir.

2. Ashâb-ı kirâm Resûl-i Ekrem Efendimiz’i pek sever, ona hizmet etmek ve rahatını sağlamaktan büyük haz duyarlardı.

3. Üç büyük sahâbînin de “kim o?” sorusuna
“ben” diye değil de adlarını söyleyerek cevap vermeleri, bize bu
konudaki İslâm edebini öğretmektedir.

4. Hz. Ebû Bekir, Ömer ve Osman ashâb-ı kirâmın en büyük üç simasıdır.

5. Peygamber Efendimiz’in Hz. Osman hakkındaki
mûcize haberi gerçekleşmiş, Allah’ın bu sevgili kulu, gözü dönmüş
katiller tarafından şehid edilmiştir.

__________________

Titulli: Re: Riyâzü’s-Sâlihîn - İmâm Nevevî Wed 19 Sep 2012 - 8:33

711. Ebû Hüreyre radıyallahu anh şöyle dedi:

Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellem’in etrafında, Ebû Bekir ve Ömer radıyallâhu anhümâ’nın da bulunduğu bir grup insanla oturuyorduk. Bir ara Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellem
aramızdan kalkıp gitti. Uzunca bir süre dönmeyince, başına kötü bir iş
gelmesinden korktuk ve telaşla yerimizden kalktık. Bu endişeyi ilk duyan
bendim. Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellem’i araya araya
ensardan Neccâr oğullarına ait bir bahçeye geldim. Giriş kapısını
arayarak bahçenin etrafını dolandım; fakat bir kapı bulamadım. Bahçenin
dışındaki bir kuyudan içeriye su veren küçük bir ark gördüm ve oradan
büzülerek Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellem’in yanına girdim.

- “Ebû Hüreyre! Sen misin?” diye sordu.

- Evet, yâ Resûlallah! dedim.

- “Ne haber?” dedi.

- Aramızda otururken kalkıp gittin; geri
dönmediğini görünce, sana bir kötülük yapılmasından korkup telaşlandık.
İlk endişe duyan da ben oldum. Kalkıp bu bahçeye geldim ve tilki gibi
iki büklüm içeri girdim. Diğerleri de arkadan geliyor, dedim.

Resûl-i Ekrem sallallahu aleyhi ve sellem:

- “Ebû Hüreyre!” diye seslendikten sonra ayakkabılarını çıkarıp verdi ve şunları söyledi: “Şu
ayakkabılarımı alıp geri dön. Bu duvarın arkasında, gönülden inanarak
“Lâ ilâhe illallah” diyen kime rastlarsan, onu cennetle müjdele!”

Müslim, Îmân 52

Açıklamalar

Hadîs-i şerîf bu kadarla bitmemektedir. İlgisi
sebebiyle bir kısmı 425 numarayla Allah’ın Rahmetini Ümid Etmek bahsinde
verilmiş, bir kısmı da burada zikredilmiştir. Hadisin geri kalan kısmı
şöyledir:

Ebû Hüreyre sözüne devamla dedi ki:

Kendisine ilk rastladığım Ömer oldu. Bana:

- Ebû Hüreyre! Bu elindeki ayakkabılar da nedir? diye sordu. Ben de:

- Bunlar Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellem’in ayakkabılarıdır. Bunları bana verdi ve gönülden inanarak “Allah’tan başka hiçbir ilâh yoktur” diyen kime rastlarsan onu cennetle müjdele diye emretti, dedim.

Bunun üzerine Ömer eliyle göğsüme vurunca, arka üstü düşüverdim. Bana:

- Dön geri, Ebû Hüreyre!” dedi.

Ben de hemen Resûlullah’ın yanına döndüm; neredeyse hüngür hüngür ağlayacaktım.

Meğer Ömer beni takip etmiş. Baktım ki arkamdan geliyor.

Resûlullah bana dönerek:

- “Ne oldu sana, Ebû Hüreyre?” diye sordu. Ben de:

- Yolda Ömer’e rastladım. Benimle gönderdiğin
haberi kendisine söyleyince göğsüme öyle bir vurdu ki, arka üstü yere
düştüm. Bana geri dönmemi söyledi, dedim.

Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellem ona dönerek:

- “Ömer! Niçin böyle yaptın?” diye sordu. O da:

- Yâ Resûlallah! Anam babam sana feda olsun.
Ebû Hüreyre’ye ayakkabılarını vererek, yolda rastladığı kimselerden
bütün kalbiyle “Allah’tan başka hiçbir ilâh yoktur” diyenleri cennetle
müjdelemesini emrettin mi? diye sordu.

Resûl-i Ekrem de:

- “Evet” diye beni doğruladı. Ömer:

- Aman yapma! Halkın bu müjdeye güvenip tenbelleşmesinden korkarım. Bırak ibadet etsinler, dedi.

Bunun üzerine Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellem:

- “Pekâlâ, bırak onları!” buyurdu.

Kalbi imanla çarpan herkesi sevinçten kanatlandıracak olan hadîs-i şerîf burada bitmektedir.

Peygamber Efendimiz’in müslümanları
sevindirmekten haz duyduğunu gösteren muhtelif hadisler vardır. Bu
müjdeleri, güçlü bir imana sahip olduğunu bildiği ve bu müjdelere
güvenerek ibadetlerini ihmal etmeyeceğini düşündüğü sahâbîlerine, yine
de ihtiyatla haber vermiştir. Allah’ın Rahmetini Ümit Etmek bahsinde,
416 ve 427 numaralı hadislerde, bunun iki misalini görmüştük. Bunlardan
ilkinde Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellem Muâz İbni Cebel’e:

- “Kim Allah’dan başka ilâh olmadığına ve
Muhammed’in Allah’ın kulu ve peygamberi olduğuna içinden gelerek şehadet
ederse, Allah onu cehenneme haram kılar” buyurmuştu. Muâz’ın:

- Yâ Resûlallah! Bu müjdeyi müslümanlara haber vereyim de sevinsinler mi? diye sorması üzerine de, yukarıda görüldüğü şekilde:

- “O zaman buna güvenerek tenbel davranırlar.” buyurmuştu.

427 numaralı hadiste de, Resûl-i Ekrem
Efendimiz önce Allah’ın kulları üzerindeki hakkını, sonra da kulların
Allah üzerindeki hakkını anlatmıştı. Allah’ın kulları üzerindeki hakkının, sadece O’na kulluk etmeleri ve hiçbir şeyi O’na ortak tutmamaları olduğunu belirtmişti. Kulların Allah üzerindeki hakkının ise, kendisine hiçbir şeyi ortak tutmayanlara azâb etmemesi olduğunu müjdelemişti. Bu müjdeyi duyan Muâz çok sevinmiş ve:

- Ey Allah’ın Resûlü! İnsanlara bu müjdeyi haber vereyim mi? diye sorduğunda, Nebiyy-i Muhterem Efendimiz:

- “Müjdeleme! O zaman buna güvenip tenbellik ederler” buyurmuştu.

Daha önce geçen bu hadislerin, konumuzla ilgili
hadîs-i şerîfle aynı paralelde olduğu görülmektedir. Ne var ki burada
Efendimiz müjdeyi önce herkese duyurmak istemiş, fakat Hz. Ömer’in
teklifi üzerine bundan vazgeçmiştir. Önemli olan buradaki inceliği
kavramaya çalışmaktır.

Peygamber Efendimiz’in, bu müjdeyi herkese
haber vermeme konusunda Hz. Ömer’in ileri sürdüğü teklifi benimsemesi,
onun doğru fikirlere ve görüşlere verdiği değerin açık bir ifadesidir.
Hz. Ömer’in teklifinin tutarlı olan yanı şudur: Allah’a derin bir şuurla
inanan ve ibadetin zevkine varan kimselerin, böyle bir müjde
karşısında, Cenâb-ı Hakk’a olan minnetlerini, O’na daha fazla ibadet
etmek suretiyle gösterecekleri şüphesizdir. Fakat câhiller böyle
değildir. Onlar ibadetin zevkini tatmadıkları, kulluğun önemini
kavramadıkları için, böyle bir müjdeye güvenerek ibadet etmeye gerek
görmeyebilirler. Bu sebeple onlara müjde verirken dikkatli ve ölçülü
olmak gerekir. Nitekim Muâz İbni Cebel, yukarıda kısaca naklettiğimiz
hadisleri halka haber vermesini Resûl-i Ekrem Efendimiz uygun görmediği
için vefat edeceği zamana kadar kimseye söylememiştir. Bu son derece
kıymetli bilgiyi kendisiyle birlikte âhirete götürmenin haksızlık, hatta
günah olduğunu düşünerek, vefatından bir müddet önce nakletmiştir.

Meseleye şöyle bakmanın daha doğru olacağı
kanaatindeyiz. Cenâb-ı Hak bazı konuları daha iyi kavrayabilmemiz için
onları belli bir senaryo içinde anlatmıştır. Hadisimizdeki müjdenin de
böyle bir senaryo içinde verildiği anlaşılmaktadır. İnsanlara müjdeler
vermekten ve böylece onları sevindirmekten hoşlanan Yüce Rabbimiz ve
Sevgili Efendimiz, bu hadîs-i şerîf ile bize, müjde verirken son derece
ölçülü olmak gerektiğini belirtmekte, herkese her şeyi anlatmamak icap
ettiğini ifade buyurmaktadır.

Hadisten Öğrendiklerimiz

1 Allah’a gönülden inanan, Muhammed Mustafâ sallallahu aleyhi ve sellem’in O’nun kulu ve Resûlü olduğunu kabul eden herkes, önünde sonunda cennete girecektir.

2. Allah’ın rahmetinin ve bağışının genişliği
anlatılmalı, fakat bu konudaki müjdeler, insanlara ihtiyaçları
nisbetinde ve ölçülü verilmelidir.

3. Bir devlet başkanı veya önemli bir mevkide
bulunan kimse, kendisine getirilen tutarlı görüşleri, kararına aykırı
bile olsa benimseyip kabul etmelidir.

4. Ashâb-ı kirâm Peygamber Efendimiz’i
canlarından çok sever, onu uzun müddet görmedikleri zaman, düşmanlarının
kendisine zarar vermiş olabileceği endişesine kapılırlardı.

5. Hz. Ömer’in, görüşleri isabetli büyük bir insan olduğu bir kere daha görülmektedir.

6. Bir insan sevdiği ve kendisini sevdiğinden
emin olduğu bir kimsenin bahçesine ondan izin almadan girebilir ve
oradan faydalanabilir.

__________________

Titulli: Re: Riyâzü’s-Sâlihîn - İmâm Nevevî Wed 19 Sep 2012 - 8:34

712. İbni Şümâse şöyle dedi:

Amr İbni Âs ölüm döşeğindeyken yanına gittik. Yüzünü duvara döndü, uzun uzun ağladı. Bunun üzerine oğlu:

- Babacığım! Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellem sana şu müjdeyi vermedi mi? Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellem seni şöyle müjdelemedi mi? demeye başladı.

O zaman Amr İbni Âs yüzünü bize dönerek dedi ki:

- Âhiret için hazırladığımız en değerli azık
“Lâ ilâhe illallah Muhammedün Resûlullah” sözüdür. Hayatımda üç devir
vardır. Bir zamanlar Resûlullah’a benden fazla kin besleyen yoktu. Bir
yolunu bulup da onu öldürmek benim en çok arzu ettiğim şeydi. Şayet bu
haldeyken ölseydim, mutlaka cehennemlik olurdum. Allah Teâlâ gönlüme
İslâm sevgisini koyunca, Peygamber aleyhisselâm’a gelerek: Elini uzat, sana biat edeceğim, dedim. O elini uzatınca, ben elimi geri çektim.

Bunun üzerine Resûl-i Ekrem:

- “Ne oldu, Amr?” diye sordu.

- Şart koşmak istiyorum, dedim.

- “Neyi şart koşacaksın?” buyurdu.

- Bağışlanmamı, dedim.

- “Müslüman olmanın daha önceki günahları
silip süpürdüğünü, hicret etmenin daha önce işlenen günahları yok
ettiğini, haccetmenin daha önce yapılan günahları ortadan kaldırdığını
bilmiyor musun?” buyurdu.

Artık Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellem’den
daha çok sevdiğim biri yoktu. Gözümde ondan daha büyük biri mevcut
değildi. Ona duyduğum saygıdan dolayı gözlerimi kandıra kandıra yüzüne
bakamazdım. Biri bana onu anlatmamı isteseydi, yüzüne doya doya
bakamadığım için bunu yapamazdım. Şayet bu haldeyken ölseydim, cennetlik
olmayı umabilirdim. Sonra öyle işlere karıştık ki, o işler karşısında
halimin nasıl olduğunu bilemiyorum.

Öldüğüm zaman arkamdan ne ağıt, ne de ateş
yakılsın. Beni gömdüğünüz zaman üzerime toprağı yavaş yavaş atınız.
Sonra bir deveyi boğazlayıp etini taksim edecek kadar bir zaman kabrimin
yanından ayrılmayın ki, siz yanımdayken yerime alışayım ve Rabbimin
elçilerine nasıl cevap vereceğimi düşüneyim.

Müslim, Îmân 192

İbni Şümâse

Adı Abdurrahman olup tâbiîn nesline mensup
güvenilir bir muhaddistir. Abdullah İbni Amr İbni Âs, Abdullah İbni
Ömer, Zeyd İbni Sâbit, Ebû Zer el-Gıfâri ve Hz. Âişe gibi sahâbîlerden
hadis rivayet etmiştir.

İbni Şümâse Mısırlıydı. Bu sebeple de Mısır
valisi Amr İbni Âs ile görüşürdü. 43 (664) yılında ve 90 yaşında ölen
Amr İbni Âs’ın vefatından bir müddet önce onun ziyaretine gittiği zaman,
yukarıda anlatılan olaya şahit oldu ve Amr’ın sözlerini rivayet etti.

İbni Şümâse 100 (718-719) yılından sonra vefat etmiştir.

Allah ondan ve sözlerini bize rivayet ettiği Amr İbni Âs’dan razı olsun.

Açıklamalar

Amr İbni Âs’ın kısa hal tercümesi 332 numaralı
hadiste verilmiştir. Arapların tanınmış dâhilerinden biri sayılan Amr’ın
yukarıdaki sözleri, onun akıl yürütme kabiliyeti yanında, maksadını pek
güzel ifade ettiğini de göstermektedir.

Amr’ın “sonra öyle işlere karıştık ki, o işler
karşısında halimin nasıl olduğunu bilemiyorum” sözüyle neleri kastettiği
konusunda, yine onun vefat edeceği sırada malına bakarak söylediği şu
sözleri bir fikir verebilir:

“Keşke ya sen bir deve tezeği olaydın, ya ben
Selâsil gazasında öleydim. Öyle işlere girdim ki, Allah huzurunda o
konularda kendimi nasıl savunacağımı bilemiyorum. Muâviye’nin dünyasını
düzelttim; ama kendi âhiretimi batırdım.”

Amr İbni Âs’ın ölüm döşeğinde söylediği
sözlerden biri de, âhireti konusunda ne büsbütün ümitsiz ne de fazla
ümitli olduğu, bununla beraber gönlündeki imana ve dilindeki kelime-i
şehâdete güvendiğidir.

Nârına yandığını söylediği Hz. Muâviye de ölüm
döşeğinde endişelerini aynı şekilde dile getirmiş, özellikle oğlu Yezid
hakkında yaptıklarından korktuğunu söylemiştir. Nelerden ümitli olduğunu
ifade ederken de, vaktiyle Resûlullah ile birlikte bulundukları bir
seferde gömleğinin yırtılması üzerine onun kendisine bir gömlek
verdiğini, bir defa giydiği bu gömleği şimdi kefeninin altına
koymalarını istediğini belirtmiş, Peygamber aleyhisselâm’ın saçından ve
tırnağından bir miktar sakladığını, bunları gözlerinin ve burnunun
üzerine koymalarını arzu ettiğini, kendisine bir şey fayda verecekse
bunların fayda vereceğine inandığını ifade etmiştir.

Dünyaya en fazla değer veren sahâbîlerden söz
edilirken bu iki zâtın adından bahsedilir. Ölümle yüzyüze gelince,
onların da gönüllerindeki imana ve Peygamber sevgisine sığınmaktan başka
yol bulamadıklarını görmekteyiz. Hem onların hem de bütün sahâbîlerin
Resûl-i Ekrem’e derin bir sevgi beslediklerini ve onun şefaatını
umduklarını bilmekteyiz.

Bazı kimselerin en fazla bu iki sahâbîye dil
uzattıklarını ve onları tenkit ettiklerini biliyoruz. Bize düşen onların
şu son hallerine bakmak ve kendileri hakkında hüsn-i zan beslemektir.
Kendi halimize bakmadan, Allah’a karşı görevlerimizi ne ölçüde
yaptığımızı hesaba katmadan “falan haklıydı, falan haksızdı” diye on
dört asır sonra hakemlik yapmaya kalkmak, haddini bilmezlikten başka
nedir ki?

Resûlullah Efendimiz’in Amr İbni Âs’a söylediği
sözler, konumuzun esasını teşkil etmektedir. Gönlüne İslâm sevgisi
düştüğü zaman, bir vakitler İslâm dini ve onun Peygamber’i hakkında
yaptıklarını düşünerek endişeye kapılan, bu sebeple de hatalarının
bağışlanmasını isteyen Amr’a Peygamber-i Zîşân’ın verdiği müjdeyi bir
daha hatırlayalım. Efendimiz ona buyuruyor ki:

“Müslüman olmanın daha önceki günahları
silip süpürdüğünü, hicret etmenin daha önce işlenen günahları yok
ettiğini, haccetmenin daha önce yapılan günahları ortadan kaldırdığını
bilmiyor musun?”

Yüce dinimizin ne kadar tutarlı ve mantıklı bir
din olduğunu, onu bize gönderen Allah’ın kullarını ne çok sevdiğini
anlamak için yukarıdaki müjde bile kâfidir. Kaldı ki, Kur’ân-ı Kerîm ve
hadîs-i şerîfler okundukça, Allah’ın rahmetinin bizi hava gibi kuşatıp
güneş gibi ısıttığı bütün canlılığı ile hissedilir.

Bu hadis, 949 numarayla, Mezar Başında Dua bahsinde kısaca tekrarlanacaktır.

Hadisten Öğrendiklerimiz

1. Ümitsizliğe düşenlere, Allah’ın affediciliği anlatılmalı, kurtuluş yollarının çokluğu gösterilmelidir.

2. İslâmiyet’i kabul etmek, gerektiğinde onun
uğrunda hicret etmek ve şartlarına uyarak haccetmek kurtuluşun başlıca
yollarıdır. Müslüman olanın eski günahları bağışlanır. Hicret ve hac
küçük günahların affına vesile olur. Büyük günahlar ise tövbe etmek
suretiyle bağışlanır.

3. Ölüm döşeğinde Allah’ın rahmetine güvenmeli,
ölmek üzere olanlara, gerekirse yaptığı iyilikler hatırlatılarak
Allah’ın rahmetinden ümitli olması telkin edilmelidir.

4. Ölenin arkasından ağlamak yasaklanmamıştır.
Zira bu son derece tabiidir. Yasak olan bağıra çağıra ağlamak, Câhiliye
devrinde olduğu gibi cenazenin arkasından mum gibi şeyler yakarak,
çelenkler taşıyarak yürümek ve cenaze evinde gece ateş yakmaktır.

5. Cenazenin üzerine toprağı yavaş yavaş atmalıdır.

6. Cenazeyi defnettikten sonra mezarının
yanında bir müddet kalmalıdır. Zira cenaze oraya gelenleri görür,
uzaklaşıp gittiklerini duyup hisseder.

7. Kabir suâli vardır.

8. Ashâb-ı kirâmın Peygamber Efendimiz’e duyduğu sevgi ve saygının büyüklüğü görülmektedir.

__________________

Titulli: Re: Riyâzü’s-Sâlihîn - İmâm Nevevî Wed 19 Sep 2012 - 8:36

IV - 96 Vedâlaşma

96. VEDÂLAŞMA

YOLCULUK VE BENZERİ SEBEPLERLE AYRILIP GİDECEK KİMSENİN ARKADAŞIYLA
VEDÂLAŞMASI, ONA VASİYET VE DUA ETMESİ, ONUN DUASINI İSTEMESİ

Âyet

“Bunu İbrâhim de kendi oğullarına vasiyet
etti. Ya`kûb da: Oğullarım! Allah sizin için İslâm dinini seçti. Sakın
başka türlü değil, sadece müslüman olarak ölünüz, dedi.

Yoksa Ya`kûb’a ölüm geldiği zaman siz orada
mıydınız? O zaman Ya`kûb oğullarına: Benden sonra kime kulluk
edeceksiniz? diye sormuştu. Onlar da: Senin ve ataların İbrâhim, İsmâil
ve İshâk’ın ilâhı olan tek Allah’a kulluk edeceğiz; biz ancak ona teslim
olmuşuzdur, dediler.” Bakara sûresi (2), 132-133

Ya`kûb aleyhisselâm Hz. İbrâhim’in
torunudur. Ya`kûb’un bir adı da İsrâil’di. Bu sebeple onun soyundan
gelenlere İsrâiloğulları denmiştir. Buna göre İsrâiloğulları Hz. Yûsuf
ile diğer on bir kardeşi, onların oğulları, torunları ve soylarından
gelenlerdir.

Dedenin de, torunun da çocuklarına vasiyet
ettiği şey, müslüman olmaları ve müslüman olarak can vermeleridir. Çünkü
insanlara din olarak İslâm’ı seçen, onların bu dini kabul etmesini ve
müslüman olarak ölmesini dileyen Allah Teâlâ’dır.

Âyet-i kerîmenin devamında, Hz. İbrâhim ile
Ya`kub’un bu tavsiyesine kulak vermeyen İsrâiloğulları’na ve
benzerlerine hitap edilmekte ve onlara şöyle denmektedir:

Ya`kûb öleceği sırada oğullarını başına topladı
ve onlara bir vasiyette bulundu. Bu vasiyetin ne olduğunu siz elbette
bilemezsiniz. Ama bunun ne olduğunu Allah biliyor. Şimdi bu vasiyetin
mâhiyetini siz de öğrenin ve İsrâil’in oğulları olarak gereğini yerine
getirin. Soyundan geldiğiniz atalarınıza, Ya`kub aleyhisselâm,
“Benden sonra kime kulluk edeceksiniz?” diye sordu; onlar da tıpkı
babaları ve daha önceki ataları gibi tek Allah’a inanıp ibadet
edeceklerine dair söz verdiler. Ondan başkasını tanımayacaklarını
söylediler.

Görülüyor ki Hz. Ya`kub, oğullarına daha önce
söylediği ve öğrettiği din esaslarını, öleceği sırada bir kere daha
hatırlatıyor, hem kendilerini hem de çocuklarını, aralarında yaşadıkları
Mısırlılar gibi puta tapmaktan uzak tutmalarını vasiyet ediyor ve bu
konuda onlardan söz alıyor.

__________________

Titulli: Re: Riyâzü’s-Sâlihîn - İmâm Nevevî Wed 19 Sep 2012 - 8:38

Hadisler

713. Zeyd İbni Erkam radıyallahu anh, şöyle dedi:

Bir gün Resûlullah sallallâhu aleyhi ve sellem ayağa kalkarak bize bir konuşma yaptı. Allah’a hamd ü senâdan sonra bize öğüt verdi. Sonra da şöyle buyurdu:

- “Ey insanlar! Ben de bir insanım. Yakında
Rabbimin elçisi bana da gelecek ve ben onun davetine uyup gideceğim.
Size iki önemli şey bırakıyorum. Biri, insanı doğruya götüren bir rehber
ve nur olan Allah’ın Kitabı Kur’an’dır. Allah’ın kitabına yapışın ve
sımsıkı sarılın!”

Peygamber aleyhisselâm Kur’an’a sarılma ve ona bağlanma konusunda tavsiyelerde bulundu. Sonra sözüne şöyle devam etti:

“Size bir de Ehl-i beyt’imi bırakıyorum. Allah’tan korkun da Ehl-i beyt’ime saygılı davranın!”.

Müslim, Fezâilü’s-sahâbe 36

Açıklamalar

347 numaralı hadiste geçtiği üzere, tâbiînden
bazıları, hayli yaşlanmış olan Zeyd İbni Erkam’ı ziyaret etmişler ve ona
Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellem ile savaşlarda bulunduğunu, arkasında namaz kılma bahtiyarlığına erdiğini hatırlatarak Peygamber aleyhisselâm’dan
duyduklarını anlatmasını istemişlerdi. Zeyd de onlara, Mekke ile Medine
arasındaki Hum suyu başında Resûlullah’ın kendilerine yaptığı bir
konuşmayı ve verdiği öğüdü nakletmişti.

Resûlullah Efendimiz bu konuşmayı Veda
haccından Medine’ye dönerken yapmış ve bilindiği üzere üç ay sonra da
Rabbine kavuşmuştu. Demekki bu öğütler Efendimiz aleyhisselâm’ın vedâ konuşmalarından biriydi. Vedâ konuşması yapan kimse, en fazla değer verdiği şeyleri hatırlatacağına göre, Efendimiz aleyhisselâm
da, bir gün Allah’ın davetine uyup ebedî yolculuğa çıkacağını
belirttikten sonra ümmetine iki şey bıraktığını söylemiş ve bunlara sıkı
sıkıya sarılmalarını vasiyet etmişti. Vasiyet ettiği şeylerden
birincisinin Kur’ân-ı Kerîm, ikincisinin de Ehl-i beyt’i olduğunu
belirtmişti.

Kur’an, Cenâb-ı Hakk’ın kullarına gönderdiği
son mektuptur. Bu son mektupta insanın hem dünyada hem de âhirette nasıl
bahtiyar olacağı anlatılmaktadır. Efendimiz ümmetine, ancak Kur’an’a
sarılmak suretiyle kurtuluşa erebileceklerini, son bir defa daha
hatırlatmaktadır.

Ehl-i beyt’e gelince; 347 numaralı hadiste kim
oldukları belirtilen bu kimseler, bize Peygamber emanetidir. Onları
sevmek, saymak, sevip sayılmalarını sağlamak bizim görevimizdir.

Hadisten Öğrendiklerimiz

1. Bu hadis Peygamber Efendimiz’in vedâ konuşmalarından birini ihtiva etmektedir.

2. Kur’an insanı doğruya götüren bir rehber ve ilâhî bir nurdur. Kurtuluşa ermek, ona sarılmakla mümkündür.

3. Ehl-i beyt bize Peygamber Efendimiz’in emanetidir. Onları sevip saymak en önemli görevlerimiz arasındadır.

__________________

Titulli: Re: Riyâzü’s-Sâlihîn - İmâm Nevevî Wed 19 Sep 2012 - 8:39

714. Ebû Süleyman Mâlik İbni Huveyris radıyallahu anh şöyle dedi:

Biz aynı yaşlarda bir grup genç Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellem’e gelmiş ve yirmi gün boyunca yanında kalmıştık. Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellem
çok merhametli ve şefkat dolu bir kimseydi. Bizim yakınlarımızı
özlediğimizi anlayınca, geride ailemizden kimleri bıraktığımızı sordu.
Biz de kendisine söyledik. O zaman şöyle buyurdu:

“Haydi ailenizin yanına dönün ve onların
yanında kalarak kendilerini bilgilendirin. Onlara şu namazı şu vakitte,
bu namazı bu vakitte kılmalarını söyleyin. Namaz vakti geldiğinde
içinizden biri ezan okusun, en yaşlınız da size imam olsun.”

Buhârî, Ezân 17, 18, 49, 140, Cihâd 42, Edeb 27, Âhâd 1; Müslim, Mesâcid 292. Ayrıca bk. Nesâî, Ezân 8.

Buhârî bir rivayetinde şunu ilâve etmiştir:

“Benim nasıl namaz kıldığımı gördüyseniz, siz de öyle namaz kılın.”

Buhârî, Âhâd 1

Ebû Süleyman Mâlik İbni Huveyris

Benî Leys kabilesine mensup olan Mâlik İbni
Huveyris’in hayatı hakkında bildiğimiz en önemli şey, kendisi gibi
gençlerle Peygamber Efendimiz’in yanına gittiği ve Medine’de bir müddet
kalarak İslâm dinini öğrenmeye çalıştığıdır. Onun Resûl-i Ekrem
Efendimiz’in namaz kılışını çok iyi öğrendiği ve bazı insanlara
Peygamber gibi namaz kılmayı öğretmek için, namaz vakti olmasa bile
kalkıp namaz kıldığı bilinmektedir.

Basra’da yaşayıp 94 (713) yılında orada vefat eden Mâlik İbni Huveyris, Resûl-i Ekrem Efendimiz’den 15 hadis rivayet etmiştir.

Allah ondan razı olsun.

Açıklamalar

Saâdet devri anlamında Asr-ı saâdet dediğimiz o
güzel günlerde, her yaştan müslüman, Allah’ın Resûlü’nü görmek,
getirdiği dinin esaslarını bizzat onun ağzından duymak için Medine’ye
koşardı. Medine’ye gelme fırsatı ve imkânı bulamayanlar da,
Resûlullah’ın yanına gönderdikleri temsilcilerinden İslâmiyet’in ne
olduğunu ve kendilerine ne gibi sorumluluklar getirdiğini öğrenirlerdi.
Hadîs-i şerîfte görüldüğü üzere Peygamber aleyhisselâm, Allah’ın
dinini ve O’na nasıl ibadet edileceğini kendisinden öğrenen gençleri
kabilelerine geri gönderirken, onlara, Medine’ye gelemeyenlere dini
öğretmelerini tavsiye etmiş ve “Namaz vakti geldiğinde içinizden biri ezan okusun, en yaşlınız da size imam olsun” buyurmuştur.

Hadîs-i şerîf, namaz vakti gelince ezan
okumanın gereğini ortaya koyuyor. Ezan ve ezanın fazileti 1035-1041
numaralı hadisler arasında ele alınacaktır.

“En yaşlının imam olması” genel bir kaide
değildir. Zira hadisimizde bahsi geçen gençler hep birbirinin akranı
olduklarından, içlerinde yaşça daha büyük olanın imamlık etmesi uygun
görülmüştür. Başka hadisler de dikkate alınınca, imamlıkta şöyle bir
sıralamadan söz edilebilir:

* Bir topluluk içinde, Kur’an’ı en çok okuyup belleyen, kırâat tahsiline en önce başlayan kimse imam olmalıdır.

* Kırâatte birbirlerine denk iseler, sünneti en iyi bilen imam olmalıdır.

* Sünnet bilgisinde birbirlerine denk iseler, en önce hicret eden imam olmalıdır.

* Şayet hicrette de birbirlerine denk iseler, en yaşlıları imam olmalıdır (Ebû Dâvûd, Salât 60).

Herkesin Kur’an okumayı, namaz kılmayı yeni
öğrendiği o devirler için bu sıralamanın gerekli olduğu şüphe götürmez.
İslâm âlimleri daha sonraki devirler için konuyu bir başka açıdan ele
almışlar, namaz kıldıracak kadar kıraat bilmenin o kadar mahâret
gerektirmediğini düşünmüşler, Peygamber Efendimiz’in “Benim nasıl namaz kıldığımı gördüyseniz, siz de öyle namaz kılın” buyruğunu
da dikkate alarak, imam tercihinde ilk sırayı sünneti ve fıkhı en iyi
bilenlere vermişlerdir. Zira Peygamber Efendimiz’in kıldığı namaz gibi
mükemmel bir ibadetin, namazın inceliklerini iyi bilmeye bağlı olduğunu
düşünmüşlerdir.

Hadisimizin râvisi Mâlik İbni Huveyris, Resûl-i
Ekrem Efendimiz’in bir özelliğine dikkatimizi çekiyor. 20 gün süreyle
yurdundan, yuvasından ayrı kalan gençlerin hallerine ve tavırlarına
bakarak yakınlarını özlediklerini farketmesi ve onlara artık geri
dönmelerini teklif etmesi, Peygamber aleyhisselâm’ın insan
psikolojisini çok iyi bildiğini ve insanın duygularına önem verdiğini
göstermektedir. Bu da bir yöneticinin, idare ettiği insanlarla
ilgilenmesi, onların ihtiyaçlarını dikkate alması gereğini ortaya
koymaktadır.

Hadisten Öğrendiklerimiz

1. Ashâb-ı kirâm dinlerini öğrenmek için uzun
yolculukları göze almışlardır. Memleketlerinde bu imkânı bulamayanlar
ise, ilim tahsili için ya başka yerlere gitmek veya kendileri adına
birilerini göndermek zorundadırlar.

2. Yöneticiler, yönettikleri kimselerin ihtiyaçlarıyla ilgilenmeli ve onları zor durumda bırakmamalıdır.

3. Âlimler halkı dini konularda bilgilendirmelidir.

4. Bir yerde namaz kılınmadan önce mutlaka ezan okunmalı, namazı en ehliyetli olan kıldırmalıdır.

5. Resûl-i Ekrem Efendimiz son derece merhametli ve şefkatliydi.

6. Efendimiz birileriyle vedalaşırken, burada gençlere yaptığı gibi, ihtiyaçları olan hususlarda onlara tavsiyelerde bulunurdu.

__________________

Titulli: Re: Riyâzü’s-Sâlihîn - İmâm Nevevî Wed 19 Sep 2012 - 8:39

715. Ömer İbnü’l-Hattâb radıyallahu anh şöyle dedi:

Peygamber sallallahu aleyhi ve sellem’den umre yapmak için izin istedim. İzin verdi ve:

“Bizi duadan unutma, sevgili kardeşim!” buyurdu. Onun bu sözüne karşılık bana dünyayı verseler, bu kadar sevinmezdim.

Ebû Dâvûd, Vitir 23

Bir başka rivayete göre şöyle buyurdu:

“Sevgili kardeşim! Bizi de duana ortak et!”

Tirmizî, Daavât 110. Ayrıca bk. Ebû Dâvûd, Vitir 23; İbni Mâce, Menâsik 5

Açıklamalar

Hz. Ömer, Câhiliye devrinde, umre yapmayı
adamıştı. Medine’de buna imkân bulunca, yanından hiç ayrılmak istemediği
Resûl-i Ekrem sallallahu aleyhi ve sellem’den, adağını yerine
getirmek üzere izin vermesini istedi. O da kendisine izin verdikten
başka, gideceği o mübarek yerlerde kendisine de dua etmesini istedi.
Peygamber Efendimiz’in Hz. Ömer’e “sevgili kardeşim” diye hitap ederek
kendisine dua etmesini istemesi, Hz. Ömer’in duası makbûl faziletli bir
kimse olduğunu göstermektedir. Nitekim Hz. Ömer de bu iltifat karşısında
büyük bir mutluluk duymuş ve hislerini “Resûl-i Ekrem’in bu sözüne
karşılık bana dünyayı verseler, bu kadar sevinmezdim.” diye dile
getirmiştir.

Peygamber aleyhisselâm bu hadisiyle bizi
fırsatları değerlendirmeye teşvik etmekte, önemli ziyaretler yapacak
kıymetli insanlardan dua istemeyi hatırlatmaktadır. Unutmamalıdır ki,
Allah Teâlâ mü’minlerin birbirlerini düşünmelerinden, birbirleri için
hayır ve iyilik istemelerinden hoşnut olur ve onların birbirleri
hakkında yapacağı duayı kabul eder.

Hadîs-i şerîf, faziletli kimselerin duasını
isteme konusunun ele alındığı “Fazilet Sahiplerini Ziyaret Etmek”
bahsinde 374 numarayla geçmişti. Allah katında değerli kimselerin
duasını isteme konusunda başka örnekler için 373 numaralı hadis de
okunmalıdır.

Hadisten Öğrendiklerimiz

1. Uzak bir yere gidecek kimse, sevdiği ve değer verdiği kimselere bu niyetini açmalı ve onların iznini istemelidir.

2. İnsan zühd ve takvâ bakımından ne kadar ileri seviyede bulunsa bile, diğer mü’minlerin duasını istemelidir.

3. Önemli ziyaret yerlerine giden bir kimse sadece kendisi için değil, akrabaları ve sevdikleri için de dua etmelidir.

4. Mü’minlerin birbiri hakkında yapacağı dua makbuldür.

5. Peygamber Efendimiz, başkalarından dua isteyecek kadar mütevâzi bir insandı.

6. Hz. Ömer duası makbul değerli bir sahâbî idi.

__________________

Titulli: Re: Riyâzü’s-Sâlihîn - İmâm Nevevî Wed 19 Sep 2012 - 8:39

716. Sâlim İbni Abdullah İbni Ömer’in söylediğine göre, (babası) Abdullah İbni Ömer radıyallahu anhümâ bir yolculuğa çıkacak kimseye şöyle derdi:

Yanıma gel de, Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellem’in bizimle vedalaştığı gibi seninle vedalaşalım. Resûl-i Ekrem şöyle vedalaşırdı:

“Dinini koruyup emanetlerini ifa etmen ve amellerini hayırla sonuçlandırman hususunda seni Allah’a emanet ediyorum.”

Tirmizî, Daavât 44. Ayrıca bk. Ebû Dâvûd, Cihâd 73; İbni Mâce, Cihâd 24

Bir sonraki hadisle birlikte açıklanacaktır.

__________________

Titulli: Re: Riyâzü’s-Sâlihîn - İmâm Nevevî Wed 19 Sep 2012 - 8:40

717. Sahâbî Abdullah İbni Yezîd el-Hatmî radıyallahu anh şöyle dedi:

Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellem orduyla vedâlaşmak istediği zaman:

“Dininizi koruyup emanetlerinizi ifa etmeniz ve amellerinizi hayırla sonuçlandırmanız hususunda sizi Allah’a emanet ediyorum.” derdi.

Ebû Dâvûd, Cihâd 73.

Abdullah İbni Yezîd el-Hatmî

Medineli olan Abdullah İbni Yezîd 17 yaşında
iken Hudeybiye’de Bey`atürrıdvân’da bulunarak Resûl-i Ekrem sallallahu
aleyhi ve sellem’i gördü. Onun Hz. Peygamber’in sohbetinde bulunmadığını
iddia edenlerin görüşüne katılmadığını göstermek üzere Nevevî, hadisin
senedinin baş tarafında kendisinden es-sahâbî diye bahsetmiştir.
Abdullah İbni Yezîd Hudeybiye’den sonraki savaşların hepsine katıldı.
Cemel, Sıffîn ve Nehrevan savaşlarında Hz. Ali’nin yanında yer aldı. Bir
ara Abdullah İbni Zübeyr’in Mekke emirliğini yaptı.

Yiğit bir sahâbî olan Abdullah İbni Yezîd,
hicretin on üçüncü yılında meydana gelen Karkas Savaşı’nda bulundu. Bu
savaşta İran ordusundaki fillerden biri kumandan Ebû Ubeyde es-Sakafî’ye
saldırıp onu şehid edince, asker bozguna uğrayıp gerideki köprüye doğru
kaçmaya başladı Bozguna engel olmak isteyen Abdullah İbni Yezîd köprüyü
tahrip etti; sonra da askere cesaret vererek onları kumandanlarının
intikamını almaya teşvik etti. Bu taktiği ile iyi bir sonuç alan
Abdullah, süratle Medine’ye giderek müslümanların uğradığı yenilgiyi Hz.
Ömer’e haber verdi.

Hz. Peygamber’den birkaç hadis rivayet etmiş olan Abdullah İbni Yezîd el-Hatmî 69 (688) yılında Kûfe’de vefat etti.

Açıklamalar

Resûl-i Ekrem Efendimiz yolculuğa çıkmak üzere
olan bir sahâbî ile vedalaşırken onun elini tutar, o şahıs elini
çekmedikçe Peygamber aleyhisselâm onun elini bırakmazdı (Tirmizî,
Daavât 44). Cihada gitmek üzere olan küçük bir müfreze veya büyük bir
orduyla da vedâlaşmayı ihmal etmezdi.

Efendimiz vedâ ettiği kimseleri Allah’a ısmarlarken, onlar için en önemli üç şeyi Cenâb-ı Hakk’ın korumasını niyaz ederdi.

Bunlardan birincisi dindir. Yolculuk
zor, zahmetli ve külfetlidir. Can emniyetinin bulunmadığı zamanlarda
ise, zahmetinin yanında korku ve endişe vericidir. Bir yandan yolculuğun
sıkıntısı, öte yandan korku ve endişe insana dinî görevlerini ihmal
ettirebilir. İşte Efendimiz bir kimseye “Dinini Allah’a emanet ediyorum”
demekle, dinî vazifelerini tam mânasıyla yapma konusunda Cenâb-ı
Hakk’ın sana yardım etmesini niyaz ediyorum, demiş olmaktadır.

Resûl-i Ekrem’in Allah Teâlâ’ya ısmarladığı şeylerin ikincisi emanettir.
Sefere çıkacak kimsenin birine bıraktığı veya birilerinin ona verdiği
şeyler birer emanettir. Geride bırakılan aile fertleri, mal ve servet
birer emanet olduğu gibi, yolculuk sırasında karşılaşılan insanlardan
alınan verilen şeyler de birer emanettir. Allah Teâlâ’nın insanı sorumlu
tuttuğu her şeye birer emanet gözüyle bakmalıdır. Resûlullah Efendimiz,
yolcuyla ilgili bu gibi hususların gerektiği şekilde korunmasını da
Allah’a emanet etmektedir.

Onun Cenâb-ı Mevlâ’ya ısmarladığı şeylerin üçüncüsü, işlerin hayırlı bir şekilde sonuçlanmasıdır.
Bu sonuncu temenni ile hem seferde yapılan işlerin hem de hayat boyu
yapılan amellerin hayırlı bir sonuca ermesi niyaz edilmektedir.
Efendimiz bu ifadesiyle, hayatın gayesinin hüsn-i hâtime, yani mutlu bir
son olduğuna dikkatimizi çekmektedir.

Bir sonraki hadis de bu konuyla yakından ilgilidir.

Hadisten Öğrendiklerimiz

1. Yolculuğa çıkan kimse, yakınlarıyla ve hayır
dualarını umduğu kimselerle vedalaşmalı, onlar da kendisine hayırlar
temenni etmelidir.

2. İnsan sıkıntılı yolculuk sebebiyle dinî görevlerini ihmal etmemeli, başkalarının hakkını çiğnememelidir.

3. Orduyu sefere gönderirken, en yetkili kimse onlara bazı tavsiyelerde bulunup dua etmelidir.

__________________

Titulli: Re: Riyâzü’s-Sâlihîn - İmâm Nevevî Wed 19 Sep 2012 - 8:41

718. Enes radıyallahu anh şöyle dedi:

Bir adam Peygamber aleyhisselâm’a gelerek:

- Yâ Resûlallah! Yolculuğa çıkıyorum; bana dua et, dedi. Resûl-i Ekrem de:

- “Allah sana takvâ nasib etsin” buyurdu. Adam tekrar:

- Bana dua et, deyince:

- “Allah günahını bağışlasın” buyurdu. O yine:

- Bana dua et, deyince de:

- “Bulunduğun her yerde, kolayca hayır yapmanı sağlasın” buyurdu.

Tirmizî, Daavât 45

Açıklamalar

Adını bilemediğimiz bir sahâbî Peygamber
Efendimiz’i ziyaret ederek sefere çıkmak istediğini söyledi ve “Bana
azık ver!” dedi. Sahâbînin Resûlullah Efendimiz’den istediği, herhalde
yiyecek, içecek türünden bir azık değildi. Onun istediği, bedene değil
ruha fayda veren mânevî azıktı. Bu sebeple Efendimiz ona “Allah sana takvâ azığı versin”, yani Allah’ın emirlerine uymanı, yasaklarından kaçmanı sağlasın, diye dua etti. Resûl-i Ekrem sallallahu aleyhi ve sellem’in bu güzel duası, “azığın en hayırlısının takvâ olduğunu” [Bakara sûresi (2), 197] belirten âyet-i kerîmeye dayanmaktadır.

Sahâbînin fakir olması, seyahate çıkacağı için de yiyecek türünden azık istemesi pekâlâ mümkündür. O takdirde burada takvânın, insanlardan bir şey istememek mânasını düşünmek daha uygun olur ve Efendimiz’in bu sahâbîye “Allah seni kimseye muhtaç etmesin ve dilendirmesin”
anlamında dua ettiği söylenebilir. Sahâbînin ikinci defa dua istemesi
üzerine, ilk duasına bağlı olarak, şayet Allah’a saygıda kusur edersen, “Allah günahını bağışlasın” diye dua etti.

Üçüncü olarak da, hem dünya hem âhiret saâdetini içine alacak şekilde ve son derece kapsamlı bir ifadeyle, “Bulunduğun her yerde, kolayca hayır yapmanı sağlasın” buyurdu.
İnsanın hayattaki en büyük gayesi çok hayır yapmak, bol sevap kazanmak
olduğuna göre, Resûl-i Ekrem Efendimiz bu dua ile sahâbîsine en güzel
temennide bulunmuştur.

Hadisten Öğrendiklerimiz

1. Yolculuğa çıkan kimse, mânevî derinliği
olduğuna inandığı kimselerden dua niyaz etmeli, onlar da bu kardeşlerine
kapsamlı dualarda bulunmalıdır.

2. Takvâ sahibi olmak, günahları bağışlanmak ve kolayca hayır yapabilmek kazançların en büyüğüdür.

__________________

Titulli: Re: Riyâzü’s-Sâlihîn - İmâm Nevevî Wed 19 Sep 2012 - 8:42

IV - 97 Istihâre Ve Müşâvere

97. İSTİHÂRE VE MÜŞÂVERE

İstihâre konusu hadîs-i şerîfin açıklamasında, müşâvere de âyetlerin tefsirinde ele alınacaktır.

Âyetler

1. “İş hakkında onlarla müşâvere et!” Âl-i İmrân (3), 159

Bu âyet-i kerîmenin baş tarafında Resûl-i Ekrem sallallahu aleyhi ve sellem’e,
mü’minlere merhametli olması, onlara yumuşak davranması, onları
bağışlaması ve bağışlanmaları için dua etmesi emredildikten sonra,
yukarıdaki tâlimat verilerek “iş hakkında onlarla müşâvere et!”
buyurulmaktadır.

2. “Onlar işlerini aralarında müşâvere ile yürütürler.” Şûrâ sûresi (42), 38

Âyet-i kerîmenin baş ve son taraflarında
mü’minlerin belli başlı özellikleri sayılmaktadır. Bu özelliklerden biri
de, işlerini kendi aralarında istişâre yoluyla halletmeleridir.

Müşâvere ve istişâre, danışmak ve birbirinin
görüşünü almak demektir. Dünyanın en medenî insanı olan müslümanlar,
hiçbir işlerini zorbalıkla yapmazlar. İçlerinde görüş ve fikir sahibi
olanlar, bir problemi çözmek için bir araya gelirler, birbirine danışır
ve görüşlerini alırlar.

İstişârenin en güzel misâlini Allah’ın Resûlü
ortaya koymuştur. Dinle ilgili konularda vahyi beklediği ve Cenâb-ı
Hakk’ın buyruğuna göre hareket ettiği halde, savaş ve barış gibi
toplumun tamamını ilgilendiren, hele savaş gibi ölüm kalım meselesi olup
vahiyle ilgisi bulunmayan, görüş ve ictihad ile halledilen konularda
ashâbına danışır, onların görüşlerine başvururdu. Bedir’de düşman
kervanına saldırıp saldırmamak, Uhud Gazvesi’nde şehri içeriden mi
savunmak, yoksa şehir dışına çıkıp düşmanla savaşmak mı daha uygun olur
diye ashâbının görüşlerini almıştı. Resûlullah’ın vefatından sonra
ashâb-ı kirâm da aynı şekilde hareket ettiler. Halife seçimi, dinden
dönenlerle savaş, fethedilen arâzilerin kullanım şekli gibi hakkında
âyet veya hadis bulunmayan hususlarda hep karşılıklı görüşerek,
birbirine danışarak çözüm aradılar.

İşte bu sebeple savaş, devlet yönetimi, ekonomi
ve benzeri konuların her birinde, o sahalarda yetişmiş olan kimselerle
istişâre ederek sağlıklı kararlar almak, İslâmiyet’in başlıca
prensiplerinden biridir.

Burada unutulmaması gereken bir husus vardır.
Bir müslüman ihtiyaç duyduğu bir konuda bir iki kişinin görüşüne
başvurup onların kanaatlerini öğrenebilir; bu bir istişâredir ve
bağlayıcı değildir. Bu fikirlerden kendisine uygun geleni alıp
uygulayabilir. Ama bir devlet işinde, o konuda söz sahibi olanları bir
araya getirip onların görüşlerine müracaat edilmişse, meşveret veya şûra denen bu nevi toplantılarda alınan kararlar bağlayıcıdır ve uygulanması zorunludur. “Onlar işlerini aralarında müşâvere ile yürütürler” âyetinin mânası da budur.

__________________

Titulli: Re: Riyâzü’s-Sâlihîn - İmâm Nevevî Wed 19 Sep 2012 - 8:43

Hadis

719. Câbir radıyallahu anh şöyle dedi:

Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellem tıpkı bir Kur’an sûresini öğretir gibi, bize her iş için istihâre yapmayı öğretirdi. Şöyle buyururdu:

“Herhangi biriniz bir iş yapmak istediğinde, farz namazlardan ayrı olarak iki rekât namaz kılsın, sonra da şöyle desin:

Allahım! Sen her şeyi bildiğin için,
hakkımda hayırlı olanı bana da bildirmeni, senin gücün her şeye yettiği
için, beni başarılı kılmanı ve hayırlı olanı nasip etmeni, senin o büyük
kereminden niyaz ederim. Çünkü senin gücün her şeye yeter, benimki
yetmez; sen her şeyi bilirsin, ben bilemem. Şüphesiz sen görülüp
bilinmeyenleri de bilirsin.

Allahım! Eğer bu işin benim dinim, dünyam ve âhiretim için hayırlı olduğunu biliyorsan (râvi, sözün burasında Hz. Peygamber’in hangi ifadeyi kullandığında tereddüt etti. Onun şöyle demiş olabileceğini söyledi:
“şimdi veya daha sonrası için hayırlı olduğunu biliyorsan”) onu yapmayı
nasip et, kolaylık ver ve onu bana mübarek kıl. Şayet bu işin benim
dinim, dünyam ve âhiretim için kötü olduğunu biliyorsan (yine râvi, sözün burasında Hz. Peygamber’in hangi ifadeyi kullandığında tereddüt etti. Onun şöyle demiş olabileceğini söyledi: “şimdi
veya daha sonrası için kötü olduğunu biliyorsan”) onu benden, beni
ondan uzaklaştır. Hayır nerede ise onu bana nasip et, sonra da gönlümü
bu sonuca râzı kıl!” der ve isteyeceği şeyi söylerdi.

Buhârî, Teheccüd 28, Daavât 48, Tevhîd 10. Ayrıca bk. Tirmizî, Vitr 18; İbni Mâce, İkâme 188.

Açıklamalar

İstihâre, yapılması düşünülen bir işin hayırlı
olması halinde, onu kolaylaştırması için Allah Teâlâ’dan yardım
dilemektir. Bazan bir işi yapmak, bazan da yapmamak hayırlı olur. İnsan o
işin iyi mi, yoksa kötü mü olduğunu kestiremediği zaman, Cenâb-ı
Hakk’ın yardımını niyaz eder. Onun kendisine yol göstermesini, dini,
dünyası ve âhireti için hayırlı olanı bildirmesini, onu yapmayı
kolaylaştırmasını ve gönlünü o işe yatırmasını diler. Şayet o işi yapmak
dini, dünyası ve âhireti için hayırlı değilse, o işi kendisinden
uzaklaştırmasını ve gönlünü o işten soğutmasını Mevlâ’sından ister.

Eskiden beri insanlar, bir işin iyi mi, yoksa
kötü mü olacağını bilemedikleri zaman, gelecekten haber verdiğini iddia
eden sahtekârlara başvurmuşlar, tâkip edecekleri hareket tarzı hakkında
onlardan yardım istemişlerdir. Onlar da insanların bu zaafından
yararlanmak ve onları sömürmek için, geleceği asla bilemeyecekleri
halde, cinlerin veya hayalî başka güçlerin yardımıyla gaybı, yani
ileride olacakları bildiklerini iddia etmişlerdir. Büyücü, kâhin, falcı,
medyum gibi isimlerle insanları kandıran, üstelik onların inançlarını
sarsan bu çıkarcılara gidilmesini şiddetle yasaklayan dinimiz (bk.
1671-1680. hadisler), falcılara ve büyücülere gitmeyi içki içmek, kumar
oynamak, hatta puta tapmakla bir tutmuştur [Mâide sûresi (5), 90].

İnsanlar, başlarına gelecek olayları
bilemeyeceğine göre, yüce dinimiz bu konuda yapılabilecek yegâne işin
Allah’ın yardımını ve yol göstericiliğini istemek olduğunu belirtmiş,
böylece insanların imanlarını sarsılmaktan, şahsiyetlerini de
zedelenmekten korumuştur. İşte bu sebeple Peygamber Efendimiz küçük,
büyük, önemli, önemsiz her işi yaparken, onların iyi mi, yoksa kötü mü
olduğunu kendisinden başka kimsenin bilemeyeceği yegâne güce, yani Allah
Teâlâ’ya istihâre yaparak başvurulmasını tavsiye etmiş, ashâbına da
Kur’an’dan bir sûreyi öğretircesine istihâre duasını öğretmiştir.

İnsanın üstesinden gelemediği karışık ve
çapraşık işler, tereddüde düştüğü haller, yapacağı iş konusunda kimin
sözüne veya görüşüne değer vereceğini bilemediği durumlar karşısında,
meseleyi Allah’a havâle etmesi, onun yol göstericiliğine başvurması ve
kendisine bir çıkış yolu göstermesini dilemesi gönlünü ferahlatır, içini
rahatlatır. İyi, faydalı ve meşrû olduğu bilinen işler için istihâre
yapılmaz. İstihâreden beklenen sonucu alabilmek için güçlü ve samimi bir
imana sahip olmak gerekir. Allah’a gönülden bağlı kimseler, istihâre
edilen işin müsbet olması halinde gönüllerinde bir huzur, sevinç, neşe
ve rahatlık duyarlar. Böyle bir hâl duyulmadığı zaman, istihare üç defa
-bir rivayete göre yedi defa- tekrar edilebilir. Buna rağmen gönülde iyi
duygular uyanmazsa, o işten vazgeçilmesi uygun olur. Allah katında
değerli olduğu sanılan insanlara başvurularak, onlardan kendileri için
istihâre etmesi istenebilir.

İstihâre, yapılması düşünülen işle ilgili
olarak duygu, düşünce ve meyiller henüz niyet ve karar safhasına
gelmeden önce yapılmalıdır.

Günün veya gecenin, namaz kılınması mekruh olan
üç vakti dışında, abdest alıp iki rek’at namaz kılınacaktır. Bazı İslâm
büyükleri, namazın birinci rek’atında, Fâtiha’dan sonra “Kul yâ eyyühe’l-kâfirûn” sûresinin, ikinci rek’atında yine Fâtiha’dan sonra “Kul hüvallâhü ahad”
sûresinin okunmasını uygun görmüşlerdir. Bununla beraber herkes
istediği sûreyi okuyabilir. Namazdan sonra hadîs-i şerîfte geçen
istihâre duası okunur ve hangi iş için dua edildiği belirtilir. İstihâre
yapılan işin söylenmeyerek gönülden geçirilmesi de yeterli olabilir.

Hadislerde ve hadisle uğraşan İslâm âlimlerinin
sözlerinde, bir işin iyi mi veya kötü mü olacağına dair, rüyada
görülecek renklerden söz edilmemiştir. İstihâre edilen işin hayırlı
olduğu, gönülde o işin yapılmasına dair doğacak bir meyilden, bir
rahatlık ve hafiflikten, o işle ilgili iyi ve güzel duygulardan
anlaşılacaktır.

İstihâre hadisi Câbir İbni Abdullah’tan başka
Abdullah İbni Mes’ûd, Ebû Eyyûb el-Ensârî, Hz. Ebû Bekir, Ebû Saîd
el-Hudrî, Sa’d İbni Ebû Vakkâs, Abdullah İbni Abbas, Abdullah İbni Ömer
ve Ebû Hüreyre gibi şöhretli sahâbîler tarafından da rivayet edilmiştir.

Burada hadisin rivayetiyle ilgili bir konuya açıklık getirmek faydalı olacaktır. Hadisimizin râvisi Câbir radıyallahu anh’ın,
duanın bir yerinde Hz. Peygamber’in hangi kelimeyi kullandığından şüphe
etmesi, onun dikkatsizliğini değil, hadîs-i şerîfi Peygamber
Efendimiz’den duyduğu gibi rivayet etme titizliğini gösterir. İşte bu
sebeple Resûl-i Ekrem Efendimiz’in önce “dinim, dünyam ve âhiretim için
kötü olduğunu biliyorsan” buyurduğunu söylemiş, hemen arkasından, yine
aynı anlamda, “şimdi veya daha sonrası için kötü olduğunu biliyorsan”
demiş olabileceğini belirtmiştir. Câbir radıyallahu anh’ın bu hadisi Resûl-i Ekrem sallallahu aleyhi ve sellem’den her iki şekilde duymuş olması da mümkündür.

Hadîs-i şerîfteki “Allahım! Eğer bu işin benim dinim, dünyam ve âhiretim için hayırlı olduğunu biliyorsan” kısmının rivayetinderâvinin tereddüt ettiğini, belki de Resûl-i Ekrem’in “şimdi veya daha sonrası için hayırlı olduğunu biliyorsan” dediğini
görmüştük. Her iki ifade, ilk bakışta, Allah Teâlâ’nın ilmi hakkında
bir şüphe ve tereddüt ifade etmektedir. Hz. Peygamber’in bu konuda bir
şüphe ve tereddüt göstermesi elbette düşünülemez. Yanlış anlaşılabilecek
bu ifadeleri Aliyyü’l-Kârî “Yâ Rabbî, eğer senin ezelî ilminde bu işin benim hakkımda hayırlı olduğu kesinleşmiş ise” diye açıklamaktadır. Sahîh-i Buhârî şârihi Tîbî de bu ifadenin “Yâ Rabbî, sen bilirsin” demek olduğunu söylemektedir. Bir işin, kulu hakkında iyi mi kötü mü olduğunu Cenâb-ı Hakk’ın bildiği şüphe götürmez.

Hadisten Öğrendiklerimiz

1. İyi ve hayırlı olduğu bilinmeyen bir iş
konusunda Cenâb-ı Hakk’ın yol göstermesini dilemek maksadıyla, Allah
rızası için iki rek’at namaz kılınır; sonra da istihâre duası okunur.

2. Namaz kılınması mekrûh olan üç vakit dışında, her zaman istihâre namazı kılınabilir.

3. İyi veya kötü, helâl veya haram olduğu bilinen konularda istihâre yapılmaz. İstihâre mübah olan işlerde yapılır.

4. İyi veya kötü diye nitelediğimiz her işi
yapan Allah’tır. Ondan işlerimizi hayırla sonuçlandırmasını niyâz etmeli
ve takdir buyurduğu sonuca da razı olmalıyız.

5. Peygamber Efendimiz ümmetini çok sever,
işlerinin iyi bir şekilde sonuçlanmasını gönülden ister, onlara hem
dinleri hem de dünyaları için faydalı olacak şeyleri öğretirdi.

__________________

Titulli: Re: Riyâzü’s-Sâlihîn - İmâm Nevevî Wed 19 Sep 2012 - 8:44

IV - 98 Bazi Ibadetlere Farkli Yollardan Gidip Gelmek

98. BAZI İBADETLERİ YAPMAK İÇİN

FARKLI YOLLARI KULLANARAK GİDİP GELMEK

BAYRAM
NAMAZINA, HASTA ZİYARETİNE, HAC, CİHAD, CENAZE NAMAZI VE BENZERLERİNE,
FAZLA SEVAP KAZANMAK MAKSADIYLA BİR YOLDAN GİDİP BAŞKA BİR YOLDAN DÖNMEK

Hadisler

720.Câbir radıyallahu anh şöyle dedi:

Bayram günlerinde Peygamber sallallahu aleyhi ve sellem farklı yollardan gidip dönerdi.

Buhârî, Îdeyn 24

Bir sonraki hadisle birlikte açıklanacaktır.

__________________

Titulli: Re: Riyâzü’s-Sâlihîn - İmâm Nevevî Wed 19 Sep 2012 - 8:45

721. İbni Ömer radıyallahu anhümâ’dan rivayet edildiğine göre şöyle dedi:

Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellem
(Medine’den çıkarken) Şecere yolundan çıkar, Mu`arres yolundan dönerdi.
Mekke’ye de Seniyyetü’l-`ulyâ’dan (yukarı Seniyye yolundan) girer,
Seniyyetü’s-süflâ’dan (aşağı Seniyye yolundan) çıkardı.

Buhârî, Hac 15; Müslim, Hac 223. Ayrıca bk. Ebû Dâvûd, Menâsik 44

Açıklamalar

Konumuzun birinci hadîsi, Resûl-i Ekrem sallallahu aleyhi ve sellem’in
bayram namazına giderken ve namazdan dönerken farklı yolları
kullandığını belirtmekte, ikinci hadis de onun Medine’den ayrılırken ve
tekrar oraya dönerken, hac ve umre yapmak niyetiyle Mekke’ye girerken ve
oradan ayrılırken farklı yollardan girip çıktığını göstermektedir.

Resûl-i Ekrem Efendimiz, konu başlığında da
görüleceği üzere, evinin dışında yapacağı bir ibadeti veya ibadet
değerindeki faziletli bir işi yapmaya giderken ve dönerken, daha çok
sevap kazanmak maksadıyla farklı yolları tercih ederdi. Zira bir
müslüman herhangi bir ibadeti yapmak üzere evinden çıktığı andan, tekrar
evine döneceği zamana kadar geçen süre içinde hep o ibadeti yapıyormuş
sayılır ve bu esnada geçen zaman boyunca ibadet sevabı kazanır.

11 numaralı hadisimizde, cemaatle namaz kılmak
üzere evinden câmiye yürüyerek giden bir müslümanın ne kadar çok sevap
kazanacağını görmüş ve Peygamber aleyhisselâm’ın bu kişi
hakkında, “Câmiye girinceye kadar attığı her adım sebebiyle bir derece
yükseltilir ve bir günahı bağışlanır” buyurduğunu okumuştuk. Burada,
Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellem’in, “Namaz sebebiyle en
çok sevap elde edenler, cemaate en uzak yerlerden yürüyerek gelenlerdir”
(Buhârî, Ezan 31) buyurduğunu da ayrıca hatırlamak gerekir. Demek
oluyor ki, bayram, cuma ve cenaze namazları, hac ve cihad gibi
ibadetleri, hasta ziyareti gibi ibadet değerindeki faziletli işleri
yapmak için atılan her adım insana pek çok sevap kazandırır. Bu
ibadetlere farklı yollardan gidip gelen müslümanlar da, bu yollarda
bıraktıkları ayak izleriyle, yaptıkları ibadetleri âdetâ tescil ettirmiş
olurlar.

Peygamber Efendimiz’in bayram namazına farklı
yollardan gidip gelmesinin bundan başka sebepleri de olabilir. Birçok
sahâbî onu evlerinin yanından geçerken görmekle ve bu sırada onun
selâmını almakla son derece bahtiyar olurdu. Bayram namazına giderken
söylediği tekbirleri daha çok insana duyurmayı ve Cenâb-ı Hakk’ı farklı
mekânlarda anmayı, farklı muhitlerde oturan fakirlere sadaka vermeyi,
değişik yerlerde yaşayan veya oralarda kabirleri bulunan yakınlarını
ziyaret etmeyi veya daha başka maksatları gözetmiş olabilir.

Peygamber Efendimiz’in Medine’den ayrılıp bir yere giderken takip ettiği Şecere
yolu, Medinelilerin mîkâtı olan Zülhuleyfe mescidinin yanındaki ağaçtan
almaktaydı. Medine’ye dönerken tâkip ettiği yol ise, Medine’ye altı mil
yani on bir km. uzaklıkta bulunan Mu`arres’ten geçerdi.

Seniyye yolu, Mekke’deki Cennetü’l-Mu`allâ
(Muallâ Mezarlığı)nın yukarısında bulunmaktadır. Sarp olması sebebiyle
bu yollar tarih boyunca muhtelif devirlerde tâmir görmüştür.
Efendimiz’in Mekke’ye yukarı Seniyye yolundan girmesinin, Beytullah’ı ve
Mekke’yi şehre hâkim bir mevkiden görüp seyretmek gibi bir sebebe
dayandığı da söylenebilir.

Hadislerden Öğrendiklerimiz

1. Bayram namazlarına ve konumuzun başında
belirtilen ibadetleri yapmaya giderken ve dönerken farklı yollardan
gidip gelmek Peygamber Efendimiz’in sünnetidir.

2. Bu ibadetleri yapmaya giderken ve dönerken farklı yolları izlemek, daha fazla sevap kazanmaya vesile olur.

__________________

Titulli: Re: Riyâzü’s-Sâlihîn - İmâm Nevevî Wed 19 Sep 2012 - 8:47

IV - 99 Bazi Işlere Sağdan Başlamak

99. BAZI İŞLERE SAĞDAN BAŞLAMAK

(Abdest
alıp, gusül ve teyemmüm yaparken, elbise, ayakkabı, mest ve pantalon
giyerken, mescide girerken, diş fırçalarken, sürme çekerken, tırnak
kesip bıyıkları kısaltırken, koltuk altını temizleyip başı tıraş
ederken, namazdan çıkarken, yiyip içerken, tokalaşırken, hacer-i esvedi
selâmlarken, tuvaletten çıkarken, bir şeyi alıp verirken ve benzeri
güzel işleri yaparken sağ organları kullanmanın makbûl olduğu; burun
silerken, tükürürken, tuvalete girerken, mescidden çıkarken, mest,
ayakkabı, pantalon ve elbiseyi çıkarırken, tahâret yaparken ve benzeri
işleri îfâ ederken sol organları kullanmanın makbûl olduğu bahsi)

Âyetler

1. “Kitabı sağ tarafından verilen: İşte alın, okuyun kitabımı, der.” Hâkka sûresi (69), 19

Kitabı sağ tarafından verilen kişi, yukarıdaki sözlerini şöyle tamamlar: “Ben hesabımla karşılaşacağıma kesin olarak inanıyordum.” Âyetin devamında bu mutlu insandan şöyle söz edilmektedir: “Artık o hoşnut olacağı bir hayat içindedir. Yüksekçe bir cennette, meyveleri yakın, eli altında bir yerde bulunacak; (onlara şöyle denilecek:) Geçmiş günlerde işlediklerinize karşılık âfiyetle yiyin, için!”.

Bu âyet, aşağıdaki âyetlerle birlikte açıklanacaktır.

2. “Sağda olanlar, nasıl da mutludur onlar! Solda olanlar, nasıl da mutsuzdur onlar!” Vâkıa sûresi (56), 8-9

“Sağda olanlar”, bir önceki âyette belirtilen,
kitabı sağ tarafından verilen kimselerdir. Her iki âyette de, kitabı,
yani dünyada yaptığı bütün işlerin yazılı olduğu amel defteri sağ
tarafından verilen kimselerin rahatı, bahtiyarlığı ve kendinden eminliği
belirtilmektedir. Vâkıa sûresinde, yukarıdaki âyetlerin devamında,
sağda olanlara ikram edilecek nimetler daha teferruatlı olarak
sayılmaktadır.

Kur’ân-ı Kerîm’de, dünya hayatında başarılı bir
imtihan veren ve Cenâb-ı Hakk’ın kendileri için çizdiği doğrultuda
hareket eden mü’minleri belirtmek üzere kullanılan terimlerden biri,
“sağda olanlar” veya “kitapları sağdan verilenler” sözüdür. Bunlar daha
çok ashâbü’l-yemîn veya ashâbü’l-meymene ifadeleriyle anılırlar.

Yine Kur’ân-ı Kerîm’de ashâbü’ş-şimâl veya ashâbü’l-meş’eme
sözleriyle de, Allah’ın buyruklarına uymayan, bu sebeple de kendilerine
ve yakınlarına zararı ve uğursuzluğu dokunan kimseler anlatılmak
istenmiştir. Sonuç itibariyle, bunlara da, amel defterlerinin sol veya
arka taraflarından verileceği belirtilmiştir.

İsrâ sûresinin 13-14., İnşikâk sûresinin 7-15.
âyetleriyle ve daha başka âyet-i kerîmelerde, amel defteri hakkında
bilgi verilmektedir.

Meseleye konumuz açısından bakınca şunları da
söylemek gerekir: Sağ el ve sağ taraf sözleriyle, dinimizde ve dinî
kitaplarımızda sağlamlık, dürüstlük, uygunluk, temizlik, uğur, hayır ve
kazanç gibi olumlu mânalar kastedilmiştir. Yaptığımız iyilikleri yazan
meleklerin sağda olduğu, hatalarımızı yazan meleklerin de sol
tarafımızda bulunduğu kabul edilir. Meleğin insana sağdan, şeytanın
soldan yaklaştığı düşüncesi de böyledir. Bu arada iyilerin amel
defterlerinin sağdan, günahkârların amel defterlerinin soldan verileceği
âyetleri de dikkate alınca, sağ tarafın iyi ve güzeli temsil ettiği,
sol tarafın da olumsuzlukları hatıra getirdiği görülmektedir. İşte bu
sebeple güzel işlerin hep sağ organlarla, böyle olmayanların da sol
organlarla yapılması uygun görülmüştür.

__________________

Titulli: Re: Riyâzü’s-Sâlihîn - İmâm Nevevî Wed 19 Sep 2012 - 8:48

Hadisler

722. Âişe radıyallahu anhâ şöyle dedi:

Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellem temizlenmeye, taranmaya, ayakkabısını giymeye varıncaya kadar her işe sağdan başlamayı pek severdi.

Buhârî, Vudû’ 31, Salât 47, Et`ime 5, Libâs 38,
77; Müslim, Tahâret 66, 67. Ayrıca bk. Ebû Dâvûd, Libâs 41; Tirmizî,
Cum’a 75; Nesâî, Tahâret 90, Gusül 17, Zînet 8, 63; İbni Mâce, Tahâret
42

Bir sonraki hadisle beraber açıklanacaktır.

__________________

Titulli: Re: Riyâzü’s-Sâlihîn - İmâm Nevevî Wed 19 Sep 2012 - 8:48

723. Yine Âişe radıyallâhu anhâ şöyle dedi:

Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellem sağ elini temizlik ve yemek için, sol elini de tuvalette temizlenmek ve benzeri işler için kullanırdı.

Ebû Dâvûd, Tahâret 18

Açıklamalar

Konumuzun başındaki âyetleri açıklarken, sağın
İslâmiyet’te özel bir mânası bulunduğunu, sağlamlık, dürüstlük,
uygunluk, temizlik, uğur, hayır ve kazanç gibi olumlu mânalar ifade
ettiğini, kısaca sağ tarafın iyi ve güzeli temsil ettiğini belirtmiş ve
buna misaller vermiştik.

İşte bu sebeple Peygamber Efendimiz abdest
alırken, saçını, sakalını tararken, ayakkabısını ve elbisesini
giyinirken, yerken ve içerken, birine bir şey verirken veya alırken,
kısacası güzeli ve temizliği ifade eden her işi yaparken sağdan
başlamayı veya bunları sağ elle yapmayı âdet edinmişti ve böyle
yapmaktan hoşlanırdı. 722 numaralı hadisin Sahîh-i Buhârî’deki rivayetlerinde, Resûl-i Ekrem Efendimiz’in bunu “mümkün olduğu ölçüde yapmaya çalıştığı” belirtilmektedir.

“Sol” ve “sol taraf” mefhumu dinimizde çoğu
zaman olumsuz bir mâna taşıdığı için Resûl-i Ekrem Efendimiz, genellikle
burun silmek ve tuvalette tahâret yapmak gibi kirli bir şeyden
temizlenmek, kirliliği hatıra getiren tuvalet ve benzeri yerlere girmek
veya insanın vücudunu örten ve koruyan mest, ayakkabı, pantalon ve
elbise gibi şeyleri çıkarmak, yahut mescit gibi ulvî bir mekândan çıkmak
gerektiğinde hep sol el veya ayağını kullanmayı tercih ederdi.
Tükürürken bile sağ tarafına değil sol tarafına tükürürdü.

Bir müslüman bu genel kaideleri dikkate alarak
hangi işleri sağ elle, hangilerini sol elle yapmak gerektiğine karar
verebilir. Meselâ câmiye girerken ayakkabısıyla birlikte kitabını
taşımak durumunda olan bir kimsenin, kitabı sağ eline, ayakkabıyı da sol
eline alması uygun olur.

Hadislerden Öğrendiklerimiz

1. İyi, güzel ve olumlu her işi sağ elle, böyle olmayanları sol elle yapmak gerekir.

2. İnsanda güzellik ve ulvîlik duygusu uyandıran bir yere girerken sağ ayakla, böyle olmayan yerlere de sol ayakla girmelidir.

__________________

Titulli: Re: Riyâzü’s-Sâlihîn - İmâm Nevevî Wed 19 Sep 2012 - 8:49

724. Ümmü Atıyye radıyallahu anhâ’dan rivayet edildiğine göre, Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellem kızı Zeyneb radıyallahu anhâ’yı yıkayan kadınlara şöyle buyurdu:

“Sağ tarafından ve abdest organlarından başlayın.”

Buhârî, Vudû’ 31, Cenâiz 10-11, Müslim, Cenâiz, 42-43. Ayrıca bk. Ebû Dâvûd, Cenâiz 29; Nesâî, Cenâiz 31; İbni Mâce, Cenâiz 8

Ümmü Atıyye

Adı Nesîbe Bintü’l-Hâris, künyesi Ümmü
Atıyye’dir. Adını Nesîbe’cik anlamında Nüseybe diye telaffuz edenler de
vardır. Medine’nin yerlilerinden olan bu değerli hanım, Peygamber
Efendimiz’le birlikte yedi gazvede bulunmuş, mücâhidlerin yemeklerini
pişirmiş, yaralarını sarıp tedâvi etmiş, diğer zamanlarda da onların
hayvanlarına göz kulak olmuştur. Müslüman hanımların cenazelerini
yıkamakla tanınan Ümmü Atıyye, Hz. Zeyneb’in de cenâzesini yıkamıştır.

Rivayet ettiği kırk hadis Kütüb-i Sitte’de
bulunan Ümmü Atıyye’nin önemli özelliklerinden bir diğeri de, ashâb-ı
kirâmın fakihlerinden olmasıdır. Hicretin 70. yılı civarında vefat
etmiştir.

Allah ondan razı olsun.

Açıklamalar

Hz. Zeyneb, Peygamber Efendimiz’in en büyük
kızıydı. Annesi Hz. Hatice’ydi. Hz. Zeyneb teyzesi Hâle’nin oğlu ve
Kureyş’in zengin ve güvenilir tâcirlerinden olan Ebü’l-Âs İbnü’r-Rebî`
ile evliydi. Bu evlilikten Ali ve Ümâme adlarında iki çocukları oldu.

Hz. Zeyneb hicretin sekizinci yılında vefât etti. Resûl-i Ekrem sallallahu aleyhi ve sellem,
cenâzeyi yıkayan Ümmü Atıyye’ye ve ona yardım eden diğer kadınlara,
yıkamaya sağ taraftan ve abdest organlarından başlamalarını söyledi.
Hadis kitaplarımızın hemen hepsinde yer alan bir başka rivayete göre
Peygamber aleyhisselâm, Ümmü Atıyye’ye, kızını su ile ve o
zamanlar yaprakları sabun yerine kullanılan sidr adlı bitkinin
yapraklarıyla üç veya beş, hatta gerekirse daha fazla yıkamalarını da
tavsiye etti. Sonuncu defa yıkarken kâfur veya benzeri güzel bir koku
kullanmalarını söyledikten sonra, işleri bitince haber vermelerini
tenbih etti. Yıkama işinin tamamlandığı söylenince, izârını onlara
vererek, “Bunu kızıma iç gömleği yapınız” buyurdu (Buhârî, Cenâiz 8, 9,
12, 13, 15).

Abdest, müslümanın en belirgin özelliklerinden
biridir. Onun namaz kılarken Mevlâ’sının huzuruna abdestli çıkması
emredildiği gibi, ölümden sonra Rabbi’ne kavuşurken yine abdestli olması
uygun görülmüştür.

Müslüman, cenazesi yıkanırken bile sağdan
başlandığını unutmamalı, yaşadığı sürece her iyi ve güzel işi sağdan
başlayarak yapmalıdır.

Hadisten Öğrendiklerimiz

1. Peygamber Efendimiz’in sağdan başlanmasını
tavsiye ettiği işler, sağdan başlanarak yapılmalı; onun bu tavsiyesi,
âhiret yolcusuna da uygulanmalıdır.

2. Abdest organları insanın en şerefli uzuvları
olduğundan, onun son temizliğine yine bu organlardan başlanması uygun
görülmüştür.

__________________

Titulli: Re: Riyâzü’s-Sâlihîn - İmâm Nevevî Wed 19 Sep 2012 - 8:49

725. Ebû Hüreyre radıyallahu anh’den rivayet edildiğine göre Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellem şöyle buyurdu:

“Biriniz ayakkabısını giyeceği zaman önce
sağ ayağından, ayakkabısını çıkaracağı zaman da önce sol ayağından
başlasın. Böylece sağ ayak ilk önce giyilen, en sonra çıkarılan ayak
olsun.”

Buhârî, Libâs 39; Müslim, Libâs 67. Ayrıca bk. Ebû Dâvûd, Libâs 41; Tirmizî, Libâs 37; İbni Mâce, Libâs 28

727. hadisle birlikte açıklanacaktır.

__________________

Titulli: Re: Riyâzü’s-Sâlihîn - İmâm Nevevî Wed 19 Sep 2012 - 8:49

726. Hafsa radıyallahu anhümâ şöyle dedi:

Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellem yerken, içerken ve giyinirken sağ elini, diğer işleri yaparken de sol elini kullanırdı.

Ebû Dâvûd, Tahâret 18

727. hadisle birlikte açıklanacaktır.

__________________

Titulli: Re: Riyâzü’s-Sâlihîn - İmâm Nevevî Wed 19 Sep 2012 - 8:50

727. Ebû Hüreyre radıyallahu anh’den rivayet edildiğine göre Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellem şöyle buyurdu:

“Elbise giydiğiniz ve abdest aldığınız zaman sağ tarafınızdan başlayınız.”

Ebû Dâvûd, Libâs 41; Tirmizî, Libâs 37 (mânen). Ayrıca bk. İbni Mâce, Tahâret 42

Açıklamalar

Buradaki her üç hadîs-i şerîf ile önceki
hadislerde ve özellikle 723 numaralı hadiste yerken, içerken, giyinirken
ve abdest alırken sağ eli kullanmanın Efendimiz’in sünneti olduğu
belirtilmektedir.

725 numaralı hadiste bilhassa ayakkabı giyerken
ve çıkarırken dikkat edilmesi gereken edep belirtilmekte, ayakkabı
giyerken mutlaka önce sağ ayağın giyilmesi, çıkarırken de önce sol
ayağın çıkarılması istenmektedir. Bunun sebebi, sağa ve sağda olan
şeylere değer ve önem verme alışkanlığının kazandırılmasıdır. Hadis
kitaplarımızda, diğer konularda olduğu gibi, ayakkabı giymenin,
çıkarmanın ve ayakkabıyla ilgili diğer edeplerin üzerinde durulmuştur.
Bu edeplerden üçü 1652-1654 numaralı hadislerde ele alınacaktır.

726 ve 727 numaralı hadislerde giyim konusunda
uyulması gereken edep, özellikle belirtilmekte, gömlek, ceket ve benzeri
şeyleri giyerken önce sağ koldan, pantalon, pijama ve benzeri şeyleri
giyerken de önce sağ ayaktan başlanarak giyilmesi tavsiye edilmektedir.

Burada ayrıca Resûl-i Ekrem’in bir şey yerken
sağ eliyle yediği, bir şey içerken sağ eliyle içtiği, abdest alırken
önce sağ tarafındaki organları yıkamaya başladığı belirtilmekte, tahâret
yapmak, burun temizlemek gibi kirli işleri görürken de sol elini
kullandığı hatırlatılmaktadır.

Bu alışkanlıkları kazanan kimseler, sağ
ellerini iyi, temiz, hoş ve güzel şeyleri yaparken; sol ellerini ise
kötü, pis ve kirli şeylere dokunurken kullanacaklar ve böylece sağlık
kurallarına uygun olarak yaşayacaklardır. Sağ ile sol arasındaki bu
ayırımın bir diğer faydası da, müslümanlara iyi ile kötüyü, önemli ile
önemsizi, kıymetli ile değersizi birbirinden ayırma özelliğini, her
zaman iyinin, güzelin ve değerlinin yanında olma şuurunu
kazandırmasıdır.

Hadislerden Öğrendiklerimiz

1. Ayakkabı giyerken önce sağ ayağı giymeli, çıkarırken de önce sol ayağı çıkarmalıdır.

2. Bir şey yerken sağ elle yemeli, içerken sağ
elle içmeli, elbise, pijama veya benzeri şeyleri giyerken önce sağ kol
veya sağ ayaktan başlanmalıdır.

3. Abdest alırken önce sağ taraftaki organlar yıkanmalıdır.

4. Böylece müslümanlar sağın önemini iyice kavramalıdır.

__________________

Titulli: Re: Riyâzü’s-Sâlihîn - İmâm Nevevî Wed 19 Sep 2012 - 8:50

728. Enes radıyallahu anh şöyle dedi:

Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellem
Mina’ya gelince hemen cemreye gitti ve taşları attı. Sonra Mina’daki
dinlenme yerine gitti ve kurbanını kesti. Bu işler bitince berberi
çağırdı ve ona önce başının sağ tarafını, sonra sol tarafını göstererek:

“Buralardan kes!” buyurdu. Daha sonra kesilen saçlarını halka dağıttı.

Buhârî, Vudû’ 33 ; Müslim, Hac 323-325. Ayrıca bk. Ebû Dâvûd, Menâsik 78.

Diğer bir rivayet ise şöyledir:

Resûl-i Ekrem cemrede taşları atıp, kurbanını
kestikten sonra tıraş olmak istedi. Başının sağ yanını berbere uzattı; o
da tıraş etti. Peygamber aleyhisselâm Ebû Talha el-Ensârî’yi çağırarak kesilen saçlarını ona verdi. Sonra başının sol tarafını berbere uzatarak:

“Tıraş et!” buyurdu. Berber de tıraş etti. Resûl-i Ekrem kesilen saçları yine Ebû Talha’ya vererek:

“Bunları halka taksim et!” buyurdu.

Müslim, Hac 326. Ayrıca bk. Tirmizî, Hac 73

Açıklamalar

Hadisimizde Resûl-i Ekrem Efendimiz’in Vedâ
haccında, Müzdelife’den sonra Mina’ya gelir gelmez hemen şeytan taşlama
görevini yaptığı, sonra da kurbanını keserek tıraş olduğu
anlatılmaktadır.

Burada olayın konumuzu ilgilendiren tarafı, Peygamber aleyhisselâm’ın
tıraş olurken bile önce sağ taraftan başlamasıdır. Tıraş olmak, insanın
güzel ve temiz görünmesini sağlayan bir iştir. Her iyi ve değerli iş
gibi ona da sağdan başlanması gerekir.

Resûlullah’ın Vedâ haccındaki berberi,
İslâmiyet’i erken bir tarihte kabul eden ve Mekkeli müşriklerin
zulmünden kurtulmak için ikinci kafileyle birlikte Habeşistan’a hicret
eden Ma`mer İbni Abdullah el-Kureşî el-Adevî idi.

Kâinatın Efendisi bu hac esnasında, dünyaya ve
ashâbına pek yakında vedâ edeceğine dair bazı ip uçları vermekteydi. 63
yaşında olduğu o sene, keseceği yüz deveden 63 tanesini bizzat kesmesi,
ashâbına hitâbederken “Belki bu yıldan sonra bir daha görüşemeyiz” şeklinde
konuşması ve hele benden size hâtıra olsun, alın saklayın dercesine
mübarek saçlarını ashâbına dağıtması Hz. Peygamber’in Rabbi’ne
döneceğini göstermekteydi.

Ashâb-ı kirâm, Peygamber aleyhisselâm’ın
sadece saçlarını değil, onun mübarek vücuduna temas eden abdest suyunu
bile elde etmek için birbiriyle âdeta yarış ederlerdi. Bu davranış
Allah’ın Resûlü’nü sevmenin farklı bir görüntüsü olduğu için Nebiyy-i
Muhterem Efendimiz bunu yadırgamazdı. Vedâ haccında tıraş olduktan sonra
mübarek saçlarını sahâbîlerine bizzat dağıttırması, Peygamber saçına
sahip olmanın, böyle bir devlete sahip olmayı arzu etmenin ve bu serveti
zaman zaman çıkararak Resûlullah’ı yâd etmenin İslâm’a ve onun ruhuna
uygunluğunu kesinlikle belirtmektedir. Nitekim gerek ashâb-ı kirâm
gerekse onlardan sonra gelen İslâm âlimleri, Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellem’in
gül kokulu saçlarına sahip olmayı büyük bir zenginlik saymışlar,
gözlerinin üzerindeki bir tel Peygamber saçıyla âhirete göçmeyi en büyük
bahtiyarlık kabul etmişlerdir.

Resûl-i Ekrem Efendimiz’in mübarek başının sağ tarafından kesilen saçları Ebû Talha el-Ensârî’ye
vermesi son derece mânidârdır. Zira Efendimiz, hizmetkârı Enes İbni
Mâlik’in üvey babası olan Ebû Talha ile ailesine büyük değer verirdi.
Kuba Mescidi’ni ziyarete gittiği zaman onların evine misafir olur, orada
nâfile namaz kılar, kaylûle dediğimiz öğle uykusuna yatardı. 45
numaralı hadiste Allah’ın Resûlü’nü memnun eden bir davranışları
anlatılan, 1687 numaralı hadiste hayatından söz edilecek olan Ebû Talha
ile karısı Ümmü Süleym, ileri derecede birer Peygamber âşığı idiler.
Ümmü Süleym Resûl-i Ekrem’in mübarek saçı ile cennet kokusu taşıyan
terini koku şişesinde biriktirmeyi pek severdi. Resûlullah Efendimiz
işte bu sebeple saçının önemli bir kısmını bu değerli aileye hediye
etmişti.

Hadisten Öğrendiklerimiz

1. Tıraş olurken sağ taraftan başlamalıdır. Berberler de buna uymalı ve tıraş ettiği kimsenin sağından başlamalıdır.

2. Hz. Peygamber’in saçına sahip olmak ve onu bir hatıra olarak saklamak bahtiyarlıktır.

3. Birilerine lutufta bulunan kimsenin herkese eşit davranması gerekmez.

__________________

Titulli: Re: Riyâzü’s-Sâlihîn - İmâm Nevevî Wed 19 Sep 2012 - 8:51

IV - 100 Yemek Yeme Edebi Bölümü

100. YEMEK YEME EDEBİ BÖLÜMÜ

YEMEĞE BAŞLARKEN BESMELE ÇEKMEK, SONUNDA

ELHAMDÜLİLLAH DEMEK

Hadisler

729. Ömer İbni Ebû Seleme radıyallahu anhümâ şöyle dedi:

Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellem bana şöyle buyurdu:

“Besmele çek! Sağ elinle ye! Hep önünden ye!”

Buhârî, Et`ime 2, 3; Müslim, Eşribe 108. Ayrıca bk. Tirmizî, Et`ime 47; İbni Mâce, Et`ime 8

Bir sonraki hadisle birlikte açıklanacaktır.

__________________

Titulli: Re: Riyâzü’s-Sâlihîn - İmâm Nevevî Wed 19 Sep 2012 - 8:52

730. Âişe radıyallahu anhâ Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellem’in şöyle buyurduğunu söyledi:

“Biriniz yemek yerken besmele çeksin. Şayet
yemeğe başlarken besmele çekmeyi unutursa, hatırladığı anda ‘baştan sona
bismillah’ desin.”

Ebû Dâvûd, Et`ime 15; Tirmizî, Et`ime 47

Açıklamalar

Her iki hadîs-i şerîfte de bir şey yerken
besmele çekmenin gereği üzerinde durulmaktadır. Ailenin Din Eğitimi
bahsinde 301 numarayla geçen ve orada açıklanan birinci hadisimiz, bu
alışkanlığın çocuğa erken bir yaşta kazandırılması icap ettiğini
göstermektedir.

İnsan yaptığı her işin farkında olmalı, her işi
bilerek ve anlayarak yapmalıdır. Ağzına bir lokma götürürken veya bir
şeyi yudumlarken bunu kendisine Allah’ın verdiğini hatırlamalı, O’na
şükran borçlu olduğunu bilmelidir. Yerken ve içerken besmele çekme
alışkanlığını kazanmış bir kimse, şükretme görevini son derece tabii bir
şekilde ve kendiliğinden yapmış olur.

Birlikte yemek yenildiği zaman birinin
duyulacak şekilde besmele çekmesi, diğerlerinin, özellikle çocukların bu
görevlerini hatırlamasına yardım eder. Yemeğe başlarken besmele çekmek
gerekmekle beraber, unutulduğu zaman bu kusuru gidermenin yolu da
gösterilmiştir. Bu takdirde, Resûl-i Ekrem Efendimiz’in ifadesiyle “bismillahi evvelehû ve âhirehû” yani baştan sona bismillâh denmelidir.

Aşağıdaki hadislerde besmele çekmeyi gerekli
kılan diğer sebepler arasında, şeytanın birlikte yemesinin engellenmesi
ve yemeğin bereketlenmesi konularına temas edilecektir.

Peygamber Efendimiz yemeğin sağ elle yenmesini
tavsiye etmektedir. Başka hadîs-i şerîflerde bunun gerekçesini
açıklamakta, şeytanın sol elle yiyip içtiğini söyleyerek onun gibi
davranmaktan sakındırmaktadır (Müslim, Eşribe 105-106). Kur’ân-ı
Kerîm’de ve hadîs-i şerîflerde şeytanın bizim düşmanımız olduğu, ondan
ve onun gibi davranmaktan sakınmamız gerektiği ısrarla belirtilmektedir.
Sol elle yemek ve içmek şeytanın âdeti olduğuna, Peygamber Efendimiz de
bizi bundan sakındırdığına göre, sağ elle yemeyi ve içmeyi bir müslüman
âdeti ve özelliği kabul etmeli ve bu sünneti yaşatmalıdır.

Yemeği hep önünden yemek, sofrada herkesin bir
kaptan yediği durumlarda daha bir önem kazanmaktadır. Böylece herkes hem
kendi kısmetine razı olduğunu göstermiş hem de başkalarını rahatsız
etmemiş olur. Meyve yeme edebi, yemek yemeden farklı kabul edilmiş,
herkesin beğendiği meyveyi alabileceği söylenmiştir.

Hadislerden Öğrendiklerimiz

1. Yemeye ve içmeye besmele ile başlanmalıdır.
Yemeğe başlarken besmele unutulursa, hatırlandığı andan itibaren
“bismillâhi evvelehû ve âhirehû” veya “baştan sona bismillâh”
denilmelidir.

2. Sağ elle yiyip içilmelidir.

3. Birlikte ve bir kaptan yendiği zaman, herkes önünden yemelidir.

__________________

Titulli: Re: Riyâzü’s-Sâlihîn - İmâm Nevevî Wed 19 Sep 2012 - 8:52

731. Câbir radıyallahu anh, Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellem’i şöyle buyururken dinledim dedi:

“Kişi evine girerken ve yemek yerken
besmele çekerse, şeytan adamlarına, “Burada ne geceleyebilir ne de yemek
yiyebilirsiniz” der. Eğer o kimse eve girerken besmele çekmezse, şeytan
adamlarına, “Geceyi geçirecek bir yer buldunuz” der. O şahıs yemek
yerken besmele çekmezse, şeytan kendi adamlarına, “Hem barınacak yer hem
de yiyecek yemek buldunuz” der.”

Müslim, Eşribe 103. Ayrıca bk. Ebû Dâvûd, Et`ime 15; İbni Mâce, Duâ 19

Bir sonraki hadisle birlikte açıklanacaktır.

__________________

Titulli: Re: Riyâzü’s-Sâlihîn - İmâm Nevevî Wed 19 Sep 2012 - 8:52

732. Huzeyfe radıyallahu anh şöyle dedi:

Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellem
ile birlikte yemek yiyeceğimiz zaman, o, yemeğe dokunmadan elimizi
yemeğe sürmezdik. Yine bir gün onunla birlikte yemek yiyecektik. Derken
küçük bir kız çocuğu geldi. Sanki biri onu arkasından itiyormuş gibiydi.
Hemen elini yemeğe uzattı; fakat Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellem elini tuttu. Daha sonra bir bedevî geldi; o da arkasından itiliyormuş gibiydi. Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellem onun da elini tuttu ve sonra şöyle buyurdu:

“Şeytan besmele çekilmeden başlanan bir
yemeğe katılmayı pek arzu eder. O, şu yemeğe katılmak için bu câriyeyi
getirdi. Fakat ben elini tuttum. Bu bedevî sayesinde yemeğe katılmak
için onu alıp getirdi; onun da elini tuttum. Nefsimi kudretiyle elinde
bulunduran Allah’a yemin ederim ki, şeytanın eli, onların eliyle
birlikte avucumdaydı.”

Sonra Peygamber aleyhisselâm besmele çekip yemeğe başladı.

Müslim, Eşribe 102. Ayrıca bk. Ebû Dâvûd, Et`ime 15

Açıklamalar

Bu iki hadîs-i şerîfte, insanın en büyük
düşmanı olan şeytanın bazı zaafları, zayıf ve güçsüz yanları
gösterilmekte, onu alt etmenin, tesirsiz hale getirmenin ve kendinden
uzaklaştırmanın ipuçları verilmektedir.

Birinci hadisten öğrendiğimize göre, gruplar
halinde dolaşan şeytanlar bir eve girmek, orada gecelemek ve evdeki
nimetlerden faydalanmak isterler. Onların bir eve girmesini ve orada
kalmasını engelleyen şey, eve girenin besmele çekmesidir. Bir kimse
evine girerken besmele çekerse, bunu duyan şeytanların lideri,
adamlarına, büyük bir üzüntüyle, o gece bu evde kalamayacaklarını
söyler. Bununla beraber, yemekten faydalanabilecekleri ümidiyle yemek
vaktini beklerler. Şayet o evde yemek yenirken besmele çekilmezse,
şeytanlar büyük bir zevkle ve belki de besmelesiz yemek yiyen kimseyle
ve onun akılsızlığıyla alay ederek, sofrasında karınlarını doyururlar.
Eğer yemek yenirken besmele çekilirse, o evden hiçbir şekilde
faydalanamayacaklarını anlayarak orayı terk etmek zorunda kalırlar.

İkinci hadîs-i şerîf, şeytanların, Peygamber aleyhisselâm’ın
bulunduğu bir sofradan bile faydalanmanın yolunu araştırdıklarını
göstermektedir. Yemeğe besmelesiz başlanmasını sağlamak için önce bir
kız çocuğunu, daha sonra da câhil bir bedevîyi yemeğe doğru âdeta
sürükleyerek getirmişler, fakat Resûl-i Ekrem Efendimiz şeytanların
maksadını anlamış, saflığından ve görgüsüzlüğünden faydalanmak üzere
zorla getirdikleri kimselerin yemeğe besmelesiz başlamalarını önlemiş ve
böylece şeytanların oyununu bozmuştur.

Allah Teâlâ’nın şeytanları büsbütün serbest
bırakmayacağı, bu sebeple onların belli kurallara uymak zorunda
kalacakları şüphesizdir. Bu hadîs-i şerîfler, şeytanlara Allah’ı anmayı
unutarak gaflete düşen, evinden içeri besmelesiz giren, sofrasına
besmelesiz oturan kimselerin hem evlerinden hem de yemeklerinden
faydalanma izninin verildiğini göstermektedir. Fakat gönlü uyanık olan,
her zaman Allah’ı hatırlayıp anan, evine besmeleyle giren, sofrasına
besmeleyle oturan kimselerin ne evlerinden ne de yemeklerinden şeytanın
asla faydalanamayacağı anlaşılmaktadır.

Şeytanın bir yemekten faydalanması, acaba o
yemekten yemesi midir? Yoksa besmelesiz başlanan bir yemeğin bereketini
alıp yok etmesi midir? Yahut insanın Allah’ı anmaması, şeytan için bir
gıda, bir beslenme ve güçlenme vesilesi midir?

Hadislerden bütün bu mânaları çıkarmak
mümkündür. Fakat şurası bir gerçektir ki, şeytanın gayesi ve şüphesiz en
büyük zevki, insana maddî ve mânevî zarar vermektir. Onun bir yemeğe
ortak olması veya onun bereketini gidermesi, yahut Allah’ı anmayı
unutturması, insan için bir zarar, kendisi için de bir başarıdır. Yemeğe
başlarken besmele çeken bir kimse hem Allah’ı anmanın hazzını duymuş
hem yemeğini şeytana kaptırmamış hem de ona bir mü’mine zarar verme
zevkini tattırmamış olur.

Hadislerden Öğrendiklerimiz

1. Şeytan, besmelesiz girilen bir evde
kalmaktan, besmelesiz başlanan bir yemeği yemekten haz duyar. Üstelik
bunu kendisi için bir hak kabul eder.

2. Bir kimse evinden içeri “bismillâh” diyerek girmeli, böylece şeytana, o evde kalma fırsatını vermemelidir.

3. Yemeğe “bismillâh” diyerek başlamalı, bu suretle şeytana, o yemeğe ortak olma veya bereketini giderme fırsatı verilmemelidir.

4. Şeytanı memnun eden her hareket insanın
aleyhinedir. Öyleyse her fırsatta Allah Teâlâ’yı anarak şeytanın
ümitleri kırılmalıdır.

5. Ashâb-ı kirâm, Peygamber Efendimiz’e olan
derin saygıları sebebiyle ondan önce yemeğe başlamazlardı. Bu sebeple
yemeğe büyüklerden ve sofradaki faziletli kimselerden önce
başlamamalıdır.

__________________

Titulli: Re: Riyâzü’s-Sâlihîn - İmâm Nevevî Wed 19 Sep 2012 - 8:53

733. Sahâbî Ümeyye İbni Mahşî radıyallahu anh şöyle dedi:

Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellem’in
yanında birisi yemek yiyordu. Adam son lokmaya kadar besmele çekmedi.
Son lokmayı ağzına götürürken “bismillâhi evvelehû ve âhirehû” (baştan
sona bismillâh) dedi. Bunun üzerine Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellem güldü ve şöyle buyurdu:

“Şeytan onunla birlikte yemek yiyordu. Adam besmele çekince, şeytan yediklerini kustu.”

Ebû Dâvûd, Et`ime 15; Nesâî, es-Sünenü’l-kübrâ, Âdâbü’l-ekl, 15.

Ümeyye İbni Mahşî

Huzâa kabilesinden olan Ümeyye, ashâb
arasında fazla tanınmadığı için Nevevî onun sahâbî olduğunu özellikle
belirtmek istemiştir. Resûl-i Ekrem’in vefatından sonra Basra’ya
yerleştiği bilinen Ümeyye İbni Mahşî’nin bu hadisten başka bir rivayeti
de yoktur.

Allah ondan razı olsun.

Açıklamalar

Sevgili Efendimiz’in, bizim göremediğimiz
şeyleri de gördüğünü ortaya koyan bu hadîs-i şerîf son derece
ibretlidir. Allah’ın Resûlü, yanında yemek yiyen zâtın yemeğe başlarken
besmele çekmeyi unuttuğunu, bunun üzerine şeytanın onunla birlikte
yediğini görünce, işin sonunu merakla beklemeye başladı. Adam son
lokmayı ağzına götürürken besmele çekince, şeytan yediklerini dışarı
çıkardı. Resûl-i Ekrem sallallahu aleyhi ve sellem de, pek hoşuna giden bu hâdiseyi, ashâbına gülerek haber verdi.

Demekki yemeğe başlarken “bismillâh” demek
şeytanı sofradan uzaklaştırır. Şayet yemeğin başında besmele unutulursa,
hatırlandığı andan itibaren “bismillâhi evvelehû ve âhirehû = baştan
sona bismillâh” demek yine aynı görevi yapar. Üstelik yediğine
yiyeceğine bin pişman ederek şeytana yediklerini kusturur.

Yemek boyunca besmele çekilmediği zaman ise,
orada bulunan şeytan veya şeytanlar hep birlikte yemeğe başlar ve
yemeğin bereketini silip süpürürler.

Bu hadis, besmelenin mü’minin silahı olduğunu çarpıcı bir şekilde ortaya koymaktadır.

Hadisten Öğrendiklerimiz

1. Yemeğe başlarken besmele çekilmelidir.

2. Besmeleyi unutan kimse, hatırladığı andan itibaren “bismillâhi evvelehû ve âhirehû = baştan sona bismillâh” demelidir.

3. Besmelesiz yenen yemeğe şeytan ortak olur.

4. Besmele, şeytandan gelecek zararları yok eder.

5. Peygamber Efendimiz, Allah izin verdiği zaman, insanların görmediği şeyleri de görebilirdi.

__________________

Titulli: Re: Riyâzü’s-Sâlihîn - İmâm Nevevî Wed 19 Sep 2012 - 8:53

734. Âişe radıyallahu anhâ şöyle dedi:

Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellem
ashâbından altı kişiyle birlikte yemek yiyordu. Bu sırada bir bedevî
geldi ve yemeği iki lokmada bitiriverdi. Bunun üzerine Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellem şöyle buyurdu:

“Şayet o besmele çekseydi, yemek hepinize yeterdi.”

Tirmizî, Et`ime 47. Ayrıca bk. İbni Mâce, Et`ime 7

Açıklamalar

Bedevîler çölde yaşayan, İslâm’ı ve İslâm
terbiyesini yeterince bilemeyen kimselerdi. Hadisimizde zikri geçen
bedevî, altı sahâbîsi ile birlikte yemek yiyen Peygamber Efendimiz’in
yanına geldi ve sofraya oturdu. Hepsini de doyuracağı anlaşılan yemeği,
şeytanların da katılmasıyla iki lokmada bitirince hem kendisi doymadı
hem de öteki sahâbîleri aç bıraktı.

Daha önce geçen hadislerde muhtelif
misalleriyle görüldüğü üzere yemeğin bereketini koruyan besmeledir.
İnsanın düşmanı olan şeytan, başka konularda olduğu gibi, yediği yemeğin
bereketini gidermek suretiyle insana zarar vermek için fırsat kollar.
Bir müslüman mânevî düşmanı olan şeytanı her zaman önemsemeli, onun
oyununa gelmemek için tedbirli olmalı, gerek yemek yerken ve gerekse bir
yere girip çıkarken besmele çekmeyi unutmamalıdır. Şüphesiz bu da,
küçük yaştan itibaren alınacak olan İslâm terbiyesiyle mümkündür.

Hadisten Öğrendiklerimiz

1. Besmele yemeğin bereketini korur.

2. Besmele çekilmediği zaman şeytan yemeğe ortak olur ve bereketini yok eder.

__________________

Titulli: Re: Riyâzü’s-Sâlihîn - İmâm Nevevî Wed 19 Sep 2012 - 8:53

735. Ebû Ümâme radıyallahu anh’den rivayet edildiğine göre Peygamber aleyhisselâm sofrasını kaldırdığı zaman şöyle derdi:

“Ey Rabbimiz! Sana tertemiz duygularla,
eksilmeyip artan, huzurundan geri çevrilmeyip kabul edilen sayısız hamd
ile hamd ederiz.”

Buhârî, Et`ime 54. Ayrıca bk. Ebû Dâvûd, Et`ime 52; Tirmizî, Daavât 55; İbni Mâce, Et`ime 16

Bir sonraki hadisle birlikte açıklanacaktır.

__________________

Titulli: Re: Riyâzü’s-Sâlihîn - İmâm Nevevî Wed 19 Sep 2012 - 8:53

736. Muâz İbni Enes radıyallahu anh’den rivayet edildiğine göre Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellem şöyle buyurdu:

“Bir kimse yemek yedikten sonra: Bana bu
yemeği yediren, sonucu etkileyecek bir güç ve kudretim olmaksızın onu
bana nasip eden Allah’a hamd olsun, derse, geçmiş günahları bağışlanır.”

Ebû Dâvûd, Libâs 1; Tirmizî, Daavât 56. Ayrıca bk. İbni Mâce, Et`ime 16

Açıklamalar

Her iki hadîs-i şerîf de, yemek yedikten sonra
Allah’a hamd etme görevimizi hatırlatmaktadır. Resûl-i Ekrem
Efendimiz’in pek güzel işaret ettiği gibi, insanoğlu yiyip içtiği
sayısız nimetlerden en küçüğünü bile ortaya koymaktan âcizdir. Öte
yandan, kendisi için yaratılan bu nimetleri yiyip içmesi için de
Allah’ın yardımına, kendisine güç, kuvvet vermesine muhtaçtır. Durum
böyle olunca, insan pek çok sebepten dolayı Rabbine hamd ve şükretmek
zorundadır.

Hadisimizin son tarafı, Yüce Rabbimiz’in bir
başka nimetine, kendisini tanıyan kullarına olan affına ve bağışına
işaret etmektedir. Yarattığı nimetleri kullarının ayağına getiren, sonra
da onları yedirip içiren Rabbimiz, kendisine hamd ve şükredenlere, hiç
kimsenin veremeyeceği bir diş kirası lutfetmekte, onların daha önce
işlediği günahları bağışlamaktadır.

Bağışlanacak bu hataların küçük günahlar
olduğunu biliyoruz. Zira Rabbimiz büyük günahların bağışlanması için şu
şartı koymuştur: Eğer yapılan büyük günahlar Allah Teâlâ’yı
ilgilendiriyorsa, o günahı işleyen kimsenin Mevlâ’sından af dileyip
günahına tövbe etmesi gerekir (Bu konuda geniş bilgi için 14-25.
hadislerin bulunduğu “Tövbe” bahsine bakılmalıdır). Şayet kulu
ilgilendiriyorsa, o günahı yapan kimsenin, ilgili şahsın yanına giderek
ondan af dileyip hakkını helâl ettirmesi veya ödeyebileceği bir borcu
ona ödeyerek sorumluluktan kurtulması zorunludur.

Burada, İslâm görgü kurallarını bilmeyenlerin
yaptığı bir hataya işaret etmeliyiz. Müslüman olmayanların yemek
kurallarını göre göre onları taklit eden müslümanlar, yemeğe başlarken
dua etmektedirler. Halbuki bu bahiste genişçe açıklandığı üzere, yemeğe
başlarken bismillâh, yemekten sonra da en azından elhamdülillâh
demek gerekir. Verdiği nimetlerden dolayı Allah’a daha çok dua etmek
isteyenler, Peygamber Efendimiz’in bu iki hadiste geçen veya daha başka
hadislerde zikredilen dualarından birini okumalıdır. Resûl-i Ekrem
Efendimiz’in en çok yaptığı dualardan biri de şudur:

“Elhamdü lillâhillezî et`amenâ ve sekânâ ve ce`alenâ müslimîn” (Bizi yediren, içiren ve bizi müslüman eden Allah’a hamd olsun.)

Hadislerden Öğrendiklerimiz

1. Peygamber Efendimiz’in yaptığı gibi yemeklerden sonra Allah’a hamdetmeliyiz.

2. Allah’a hamdederek kulluk görevini yapan bir insan, O’nun bağışını kazanarak geçmiş günahlarından kurtulur.

3. Allah’ın lutfu olmadan, insanın hiçbir şey yapamayacağı unutulmamalıdır.

__________________

Titulli: Re: Riyâzü’s-Sâlihîn - İmâm Nevevî Wed 19 Sep 2012 - 8:54

IV - 101 Yemekte Kusur Aramayip Onu Beğendiniğini Söylemek

101. YEMEKTE KUSUR ARAMAYIP
ONU BEĞENDİĞİNİ SÖYLEMEK

Hadisler

737. Ebû Hüreyre radıyallahu anh şöyle dedi:

Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellem yemekte hiçbir zaman kusur aramazdı. İştahı varsa yer, canı çekmiyorsa yemezdi.

Buhârî, Menâkıb 23; Et`ime 21; Müslim, Eşribe 187, 188. Ayrıca bk. Ebû Dâvûd, Et`ime 13; Tirmizî, Birr 84

Bir sonraki hadisle birlikte açıklanacaktır.

__________________

Titulli: Re: Riyâzü’s-Sâlihîn - İmâm Nevevî Wed 19 Sep 2012 - 8:55

738. Câbir radıyallahu anh şöyle dedi:

Bir gün Peygamber aleyhisselâm ev halkından ekmekle birlikte yiyeceği bir katık istedi. Onlar da:

- Evde sirkeden başka bir şey yok, dediler.

Resûl-i Ekrem onu getirmelerini söyledi. Sonra da:

- “Sirke ne güzel katık; sirke ne güzel katık!” diyerek yemeğini yemeye başladı.

Müslim, Eşribe 167-169. Ayrıca bk. Ebû Dâvûd, Et`ime 39; Tirmizî, Et`ime 35; İbni Mâce, Et`ime 33

Açıklamalar

Sahîh-i Müslim’deki
bir rivayetten öğrendiğimize göre (Eşribe 169), bir gün Efendimiz genç
sahâbîsi Câbir İbni Abdullah’ın evine uğramıştı. Câbir, babası Abdullah
İbni Amr İbni Harâm’ın Uhud Gazvesi’nde şehid düşmesinden sonra yedi
veya dokuz kız kardeşini geçindirmek zorunda kaldığı, bu hususta hiçbir
fedakârlıktan kaçınmadığı için Efendimiz onu çok severdi. Bu genç
sahâbîsine bir ikramda bulunmak istedi. Onun elinden tutarak
hanımlarından birinin evine uğradı ve yiyecek bir şeyler istedi.
Hizmetçi önlerine hurma yaprağından yapılmış bir sofra serdikten sonra
üç parça ekmek getirdi. Efendimiz ekmeğin birini kendi önüne, diğerini
Câbir’in önüne koydu. Üçüncü parçayı da aralarında taksim ettikten
sonra:

- “Ekmekle yiyeceğimiz bir katık yok mu?” diye sordu.

- Hayır; ama biraz sirke var, dediler. O zaman Efendimiz:

- “Getirin onu, sirke ne güzel katıktır” buyurdu.

Peygamber Efendimiz’in, onun ev halkının ve
sahâbîlerinin son derece sade bir hayatları vardı. Allah’ın Resûlü,
eline geçen bir nimeti yoksul müslümanlarla paylaştığı, özellikle
Mescid-i Nebevî’de yatıp kalkan ehl-i Suffe dediğimiz müslümanların
geçimini sağladığı için çoğu zaman elinde ve evinde fazla bir şey
bulunmazdı. Onlar kendilerinden çok başkalarını düşündükleri, din
uğrunda fedakârlığı ön planda tuttukları için yemeye içmeye fazla önem
vermezlerdi. Bununla beraber hali vakti iyi, sofrası daha zengin
müslümanlar da yok değildi.

Resûlullah Efendimiz gerek içinde bulundukları
şartların etkisiyle, gerekse dünyaya fazla önem vermemesi sebebiyle,
yemekleri beğenmezlik etmezdi. Hiçbir zaman bu az pişmiş, bu çok pişmiş
demezdi. Bu tuzlu olmuş, buna tuz atılmamış diye kusur aramazdı. Yemekte
kusur aramanın onu yapanı üzüp gönlünü inciteceğini bilirdi. Birini
kırıp incitmek ise Resûlullah Efendimiz’in en fazla sakındığı bir şeydi.

Hanımlar ve ahçılar yemeklerinin mükemmel
olmasını ve onu yiyenlerin beğenmesini arzu ederler. Fakat insanın her
hali bir olmaz. Bir şeye üzülen veya rahatsız olan kimseler,
dikkatlerinin dağılması sebebiyle hata edebilirler; hatta yemeği
yakabilir veya benzeri kusurlara istemeden meydan verebilirler. Bu gibi
durumlarda Peygamber Efendimiz’i örnek alarak bağışlayıcı olmak ve
yemekteki kusuru bir şakayla geçiştirmek en güzel davranıştır.

Bazı kimselerin yemek seçmesi, bir kısım
yemekleri yiyip bir kısmından hoşlanmaması esasen güzel bir şey
değildir. Ne var ki bu tutum, daha çok bir huy ve tabiat meselesidir.
Onların bu tavrını değiştirmek zor olduğu için alışkanlıklarını normal
karşılamalıdır. Şüphesiz onlar da beğenmedikleri bir yemek karşısında
kırıcı davranmamalı, kendi özel kusurlarını göz ardı etmemelidir.

Câbir İbni Abdullah’ın: “Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellem’in
sirke ne güzel katıktır, buyurduğunu duyduğum günden beri sirkeyi
severim” demesi; bu rivayeti Câbir’den öğrenen tâbiîn muhaddislerinden
Talha İbni Nâfi`in de: “Ben bu hadisi Câbir’den işiteli beri sirkeyi
severim” demesi (Müslim, Eşribe 167), Peygamber aleyhisselâm’ın sevdiğini sevme, onun huylarını benimseme konusunda bizim için ne güzel örnektir.

Hadislerden Öğrendiklerimiz

1. Peygamber Efendimiz mütevâzi bir insan olduğu için yemekte kusur aramazdı. Canı çekiyorsa yer, çekmiyorsa yemezdi.

2. Yemeği beğenmemek kibirden, lükse ve israfa düşkünlükten kaynaklanan kötü bir huydur.

3. Sofraya getirilen yemek ne kadar sade olursa
olsun, Allah’ın bir ihsânı olduğunu düşünerek şükretmeli ve yemek
hakkında iyi sözler söylemelidir.

__________________

Titulli: Re: Riyâzü’s-Sâlihîn - İmâm Nevevî Wed 19 Sep 2012 - 8:57

IV - 102 Yemek Sofrasinda Bulunan Oruçlunun Yemek Yemediği Takdirde Ne Diyeceği

102. SOFRASINDA BULUNAN ORUÇLUNUN
YEMEK YEMEDİĞİ TAKDİRDE NE DİYECEĞİ

Hadis

739. Ebû Hüreyre radıyallahu anh’den rivayet edildiğine göre Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellem şöyle buyurdu:

“Biriniz yemeğe davet edildiği zaman gitsin; şayet oruçluysa yemek sahibine dua etsin; oruçlu değilse yesin.”

Müslim, Nikâh 106. Ayrıca bk. Müslim, Sıyâm 159; Ebû Dâvûd, Et`ime 1, Savm 75

Açıklamalar

Davet vermek, verilen davete gitmek önemli bir
İslâm geleneğidir. Zira dinimiz cuma ve bayram namazları gibi bazı
ibadetler ve düğün, dernek gibi bazı gelenekler vesilesiyle müslümanları
bir araya getirmeyi, böylece onları birliğin ve beraberliğin şuuruna
erdirmeyi uygun görmüştür.

268 numaralı hadîs-i şerîfte geçtiği ve orada
açıklandığı üzere, Resûl-i Ekrem Efendimiz yemek davetlerine gidilmesini
tavsiye etmiş, hiçbir mâzereti olmadığı halde gitmeyen kimselerin “Allah’a ve Resûlü’ne karşı gelmiş sayılacaklarını” belirtmiştir.
Muhtelif vesilelerle müslümanların bir araya gelip kaynaşmasını arzu
eden Sevgili Peygamberimiz, velîme denilen düğün yemeklerine ayrı bir
önem vermiş ve “Biriniz düğün yemeğine davet edildiği zaman mutlaka gitsin” (Buhârî, Nikâh 71)
buyurmuştur. Onun bu konudaki titizliğini bilen ve yaptığı her işi
aynen yapmaya gayret gösteren sahâbîsi ve kayın biraderi Abdullah İbni
Ömer, düğün yemeklerine ve diğer dâvetlere oruçlu olduğu zamanlarda bile
mutlaka gitmiştir (Buhârî, Nikâh 74). Konumuzun başlığı ve Resûl-i
Ekrem Efendimiz’in buyruğu da bunu göstermekte, oruçluyken bile yemek
davetine gidilmesi tavsiye edilmektedir.

Bir kimse keffâret orucu gibi farz veya vâcip
bir oruç tutuyorsa, onu elbette bozmayacak, davete katılacak ve yemek
veren kimseye dua edecektir. Tuttuğu oruç nâfile bir oruç ise, orucunu
bozup bozmamak tamamen kendisine kalmıştır. Gittiği yerin havasına
uyarak orucunu bozup ikram edilen yemeği yemesi, bozduğu orucun yerine
daha sonra bir oruç tutması uygundur. Hatta orucunu bozmadığı takdirde
davet sahibi gücenecekse, orucunu bozup yemeği yemesi daha münasip olur.
Daha sonra oruç tutmak kendisine zor gelen kimselerin, davete gitmekle
beraber oruçlu olduğunu söyleyerek bir kenarda oturması ve yemek
sahibine hayırlı ve mübarek olsun diye dua etmesi de mümkün görülmüştür.

Oruç tutmayanlar ise, canları çekmese veya mideleri müsâit olmasa bile, birkaç lokma yiyerek davet sahibini memnun etmelidirler.

Hadisten Öğrendiklerimiz

1. Yemeğe davet edilen kimse, oruçlu bile olsa mutlaka davete katılmalıdır.

2. Tuttuğu oruç bozulmaması gereken farz bir
oruçsa, yemekte bulunmalı ve yemek sahibine hayır dua etmelidir. Nâfile
oruç tutuyorsa, duruma göre hareket etmelidir; yemediği takdirde davet
sahibi gücenecekse, orucunu bozmalı, yerine sonradan bir oruç
tutmalıdır.

__________________

» • Imam Ebu Hanife •
» kamerayı gören imam
» Imam i nderuar...!?
» Imam Hanbeli dhe Furrtari
» Xhibrili a.s. Imam i Pejgamberit s.a.v.s.