Mesatarja është platformë koherente me të cilën janë dërguar të gjithë të Dërguarit e Allahut të Lartësuar dhe, është rrugë e çëndrueshme për tretman objektiv ndaj problemeve...

Qasja ndaj mesatares sfidë bashkohore Islame

Mesatarja është platformë koherente me të cilën janë dërguar të gjithë të Dërguarit e Allahut të Lartësuar dhe, është rrugë e çëndrueshme për tretman objektiv ndaj problemeve si dhe, preventivë nga kurthat e ekstremizmit dhe teprimit, gjithashtu ajo përfaqëson një nga veçoritë kryesore të Islamit.
Mesatarja nuk është e kushtëzuar vetëm në një segment, e as vetëm në ndonjë shtyllë të fesë Islame, por ajo është program superior dhe universal, nuk ndahet si pjesë nga tërsia. I gjithë botkuptimi Islam është sistem mesatar, dhe për këtë edhe ky ummet është ummet mesatar: “Dhe kështu Ne u bëmë juve një popull mesatar (të drejtë)…” (El-bekare:143)

Mesatarja e shprehur në Kur’anin Famlart
Kur’ani Fisnik, programin e mesatares e vendos në akide (besim), Ibadete (adhurime), gjykime, legjislaturë, pra si fushë shumdimenzionale, pastaj në urdhërimin në të mirë dhe në ndalimin nga e keqja, si dhe në të gjitha qështjet dhe sferat e jetës.
Lexuesi i Librit të Allahut xh.sh. do të hasë në një numër të konsiderueshëm të verseteve kuranore që ngërthejnë në vete këtë domethënie apo këtë realitet.
Për këtë, ata të cilët e pëvetësuan kuptimin e mesatares vetëm nga ato versete kuranore në të cilat është cituar fjala “Mesatare” dhe në ato që kanë prejardhje alegorike prej saj, të tillët e ngushtuan dhe e kufizuan kuptimin dhe dimensionin e saj të gjerë. Shiquar nga prizmi tjetër më i thellë disa ajete në të cilat fjala “mesatare” nuk është përmendur, kuptimi i saj alegorik është shumë më i fuqishëm dhe më transparent.

Për ta sqaruar këtë kontest do të marrim si shembuj disa nga ajetet kuranore ku Allahu i Lartësuar thotë:
“Dhe kështu Ne u bëmë juve popull mesatar (stabil) për të qenë ju dëshmitarë ndaj njerëzve, dhe për të qenë i dërguari dëshmitarë ndaj jush…” (El-Bekare: 143)
“Udhëzona në rrugën e drejtë)” (El-Fatiha:5.)
“Dhe se kjo është rruga Ime e drejtë, (stabile) pra përmbajuni kësaj, e mos ndiqni rrugë të tjera e t’ju ndajnë nga rruga e Tij…” (En’am: 153)
Rruga e drejtë e përfaqëson drejtësinë, stabilitetin dhe mirësinë, dhe e realizon kuptimin e saj, ajo është në mes të ekstremizmit dhe neglizhencës (injorimit), apo mos teprimit dhe mangësimit.
“Ti (Muhamed) përqendrohu vendosmërisht ashtu si je i urdhëruar, e bashk me ty edhe ata që u penduan, e mos tejkaloni (kufijtë e caktuar)...” (Hudë: 112)
“E për këtë shkak ti thirr dhe përqendrohu (stabilizohu) ashtu siq të është urdhëruar dhe mos shko pas dëshirave të tyre …” (Esh-shura: 15)

Në këto dy ajete vërehet esenca e cila thërret ne studimin dhe analizimin e domethënies së mesatares dhe, faktorët e argumentimit të saj.
Në ajetin e parë u tha:“…e mos tejkaloni…” (Hudë: 112), pasi urdhëroi me përqëndrim (stabilitet), ndërsa tejkalimi këtu ka për qëllim tejkalimin e kufirit të asaj me të cilën jemi të urdhëruar, dhe e kundërta e saj bie ndesh me programin e mesatares dhe është lajthitje nga rruga e drejtë.
Pjesa e ajetit të 15-të të sures Esh Shuara: “…dhe mos shko pas dëshirave të tyre…” ka kuptimin: Pasimi i dëshirave dhe imagjinatës verbale është shmangie nga përqendrimi dhe devijim i rrugës mesatare.

Mesatarja e shprehur në Traditën autentike Profetike
Transmeton Xhabiri, Allahu qoftë i knaqur me të: “Ishim me Pejgamberin a.s. në një udhtim, kur ai e bëri një vijë të drejtë në tokë. Nga e djathta e saj i bëri dy vija, dhe nga e majta dy të tjera. Pastaj doren e tij e vendosi mbi vijën e mesme dhe tha: “Kjo është rruga e Allahut” pastaj e lexoi ajetin:
“Dhe se kjo është rruga Ime e drejtë, pra përmbajuni kësaj, e mos diqni rrugë të tjera e t’ju ndajnë nga rruga e Tij”. (En’am: 153)
Një njeri erdhi tek Pejgamberi a.s. dhe i tha: Unë në namazin e sabahut vonohem për shkak se filani na e zgjat namazin. Ibi Mes’ud el-Ensariu (transmetuesi i teksit profetik në fjalë) thotë: Nuk e kam parë Pejgamberin a.s. gjatë këshillimeve asnjëher më të hidhëruar se sa në atë rast, kur tha:
“O ju njerëz vërtet disa nga ju janë egoist. Ai i cili ju prinë njerëzve në namaz le të jetë i shkurtër, vërtet pas tij gjendet i moshuari, i dobëti, dhe nevojtari”.
Tregimi i tre personave të cilët pyetën për adhurimin e të Dërguarit a.s. dhe kur u infromuan nga nëna e besimtarëve Aisheja r.a. me adhurimin e Pejgamberit a.s. ata e panë veten të dobët në adhurimin e tyre, andaj njëri prej tyre tha: “Unë do të agjëroj çdo ditë pandalur, tjetri tha, tërë natën do të falem, ndërsa i treti tha, unë nuk do të martohem kurrë”.
Pejgamberi a.s. pasi dëgjoi për këtë takoi personat në fjalë, të cilëve u tha:
“ A ju jeni ata që keni thënë kështu e kështu?! Për Allahun, unë jam më i devotshmi në mesin tuaj dhe i kamë frikën Allahun më tepër se sa ju, megjithatë agjëroj dhe ushqehem, falem dhe flejë, e po ashtu martohem. Ai i cili largohet nga tradita ime nuk është me mua”. (Transmetojnë Buhariu dhe Muslimi).
Bazuar në ajetet kuranore, në hadithet e Pejgamberit a.s. si dhe në thëniet e dijetarëve në lidhje me mesataren, mund të themi se mesatarja është: Dhuratë për shoqërinë Islame: Drejtësi, mirësi, shembull për popujt tjerë, dhe argument para tyre.

Antipodet e mesatares

1.EKSTREMIZMI DHE TEPRIMI
Kjo do të thotë: tejkalimi i kufirit nga normat legjislative, duke shtuar në to, apo duke e tepruar deri në pikën e cila i nxjerr ato nga qëllimi të cilin e ka pasur Allahu i Lartësuar. Për këtë kërkohet njohja e rregullave në vazhdim:

E para: Llojet e ekstremizmit:
a) ekstremizmi lidhur me tekstet e legjislaturës Islame (sheriatike)
b) ekstremizmi lidhur me rregullat-dispozitat
c) ekstremizmi lidhur me gjykimin e të tjerëve
E dyta:Ekstremizmi në realitetin e tij është lëvizje në drejtim të zbatimit të rregullave sheriatike dhe urdhërave hyjnor, mirëpo lëvizja e tij e tejkalon gjatësinë e fushës të cilën e ka caktuar Ligjvënsi, dhe se ai është teprim i përkushtimit në fe, megjithëse nuk është dalje nga esenca.
Ai (ekstremizmi) ka lindur nga dëshira e përkushtimit në fe, dhe euforia në përvetësimin akute të normave dhe elementeve përbërse të saj.
E treta: Ekstremizmi nuk është vetëm kryerje e veprës por ndodh që të jetë edhe lënje, mangësim e vlerave të saj, siç është lënja e të lejuerës, p.sh: braktisja e gjumit, ushqimit dhe llojeve të ngjashme. Edhe kjo hyn në ekstremizëm, po edhe nëse kjo bëhet në emër të adhurimit dhe afrimit tek Allahu i Lartmadhëruar.
E katërta:Nuk është ekstremizëm kërkimi i superioritetit të adhurimit, por ekstremizëm është tejkalimi i tij, e që dërgon në mundim, iritim dhe mbingarkesë.
E pesta: Gjykimi se një vepër e caktuar është ekstreme, apo se filan njeriu është ekstrem, është gjë me kompetencë dhe e rrezikshme, mbi të cilat nuk mund të gjykojnë veçse dijetarët, të cilët i njohin mirë kufinjët e kësaj vepre, si dhe bazat e esencës së të besimit dhe degët e tij, për shkak se gjykimi në diç mund të jetë larg nga ajo që ti e paramendon, dhe anasjelltasë, mund të jetë normal, ndërsa ti e cilëson ekstremizëm (njeriu është armik i asaj që se njeh).
Lidhur me këtë Muhamedi paqja dhe mëshira e Zotit qoft mbi të thot “ Paragykimi është gënjeshtër”.

Kriteri i përgjithshëm i Mesatares
Dallimi në mes kompaktësisë dhe divergjencave
Imam Shafiu thotë: “Për çdo qështje për të cilën Allahu ka vënë argument në librin e Tij apo thëniet e Pejgamberit të Tij, e si argument është i qartë, nuk lejohet me këtë rast mospajtimi dhe diskutimi rreth saj për të gjithë ata të cilët e dinë atë” (Err-rrisale li Imam Eshafi’i)
Imam Gazali thotë: “Në atë që kanë rënë në ujdi gjeneratat e Islamit, me argumente të prera, kundërshtari i tyre dënohet, dhe se aty nuk ka vend në kërkimin e argumentit (përpjekje përsonale).
Ibni Tejmije është pyetur për pasimin e dijetarëve, e ai është përgjigjur duke thënë: “Ai i cili vepron sipas thënieve të dijetarëve në (kërkimin e argumentit) nuk urrehet, gjithashtu nuk përgenjeshtrohet ai i cili vepron me njërin mendim të tyre”.
Ibn Kudame el Makdesi thotë: “Nuk lejohet për askë që të urrejë atë i cili vepron sipas njërës prej shkollave juridike islame, për arsye se nuk ka urrejtje në kërkim të argumentit”.

2.NEGLIZHENCA
Me këtë kemi për qëllim të kundërten e ekstremizmit, që do të thotë mos zbatimi i asaj që është e kërkuar.
Lënia e faljes së namazit, dhënies së zekatit, vizitës së Shtëpisë së shënjt në kohë të caktuar etj.
Ku është vendi i mesatares dhe si ta dallojmë nga të kundërtat e saj?
Veçortië e përgjithshme të mesatares

*Dobia në posedimin e sajë
“Ju jeni populli më i dobishëm, i ardhur për të mirën e njerëzve…”.(Ali Imran: 110)
“Më i miri shekull është shekulli im” (hadith)

Shenjat kryesore të posedimit janë:
•Besimi i plotë në Allahun
•Urdhërimi në të mirë dhe ndalimi nga e keqja

*Përqëndrimi-Stabiliteti
Përqëndrimi në mesatare është e kundërta e tejkalimit - teprimit.
Ai i cili thërret në mesatare duke qëndruar vet larg nga përqëndrimi në të, kjo nuk është mesatare legjistative, por mesatare larg asaj për të cilën jemi duke biseduar.
Nga thëniet e shokëve të Muhamedit a.s për pëqëndrimin-stabilitetin në mesatare është edhe fjala e Omerit r.a.: “Përqendrohuni me besim në Allahun dhe respektimin e urdhërave të Tij,
e mos lëvizni me lëvizje të gjarpërinjëve”.
Othmani r.a thotë: “Përqëndrohuni, bëhuni të sinqertë në zbatimin e urdhërave të Allahut”.

*Lehtësimi dhe largimi i pengesave
Lehëtsimi nënkupton: Atë që njeriu mund ta përballoj në gjendje normale, jo në gjendje të vështirë dhe të rëndë. Kështu që kalimi dhe largimi i vështirësive si dhe lejimi i lehtësive brenda suazave normale, është kthim në drejtësi dhe mesatare, pra as teprim dhe as mangësim. Ndërsa ekstremizmi dhe mundimi janë kundër esencës së fesë me të cilën ka ardhur Muhamedi a.s.
“Allahu dëshiron lehtësim për ju, e nuk dëshiron vështirësim për ju”. (El-Bekare: 185)
Pejgamberi a.s. thotë: “Feja më e dashur tek Allahu është (praktikimi i saj kah) mesatarja e pastërt”. (transmeton Ahmedi)

*Mesi si model-simbol
Shprehja “mes” do të thotë ekzistimi i një drejtëze në mes dy segmenteve. Kjo mund të jetë konkrete dhe abstrakte. Mesatare apo baraspeshë mes dy anëve të kundërta, që janë të largëta për njëra-tjetrën, por njëra anë nuk merr të drejtën e anës tjetër.

*Drejtësia si model-simbol

Vetë Pejgamberi a.s e ka komentuar mesataren se ajo është drejtësi:
“Mesatare dhe Drejtësi” (tefsiri i Taberiut )

Disa nga sferat e mesatares në qështjet më kryesore të aktivitetit bashkëkohor Islam
Së pari: Mesatarja në ligjin e urdhërimit në të mirë dhe ndalimit nga e keqja
1.Nuk ka urrejtje në kërkim të argumentit
Ibni Tejmije është pyetur rreth natyrës së pasimit të dijetarëve se a është gjë e urrejtur? E ai është përgjigjur: nuk është i urrejtur veprimi sipas mendimit të disa dijetarëve në qështjet e kërkimit të argumentit. Nuk urrehet e as nuk urdhërohet (obligohet) të veproj me të, nëse njeriu e qartëson se cili mendim është më i sakt, vepron me të, përndryshe e pason në përditshmërinë e tij njërin nga dijetarët në të cilin mbështetet.

2.Kordinimi mes mundësisë dhe mbizotërimit të interesit të përgjithshëm
Gradualiteti në ndryshimin e realitetit për të mirë, sipas porosisë se Muhamedit paqja dhe mëshira e Zotit qoft mbi të, konsiston në ndryshimin me dorë pastaj me gjuhë, në pa mundësi të ndryshimit me dy të parat, pason urrejtja me zemër, nga kuptimi i thënies së “ndryshimit së pari me dorë të gjendjes” vjen argumenti për përdorimin me vixhilencë të fuqisë në këtë obligim, që është e kundërt me rastin e të tretës (ndryshimit me zemër) që asnjëherë nuk bie nga obligushmëria e saj edhe në pamundësi të ndryshimit.
Thotë El-Xhasasi:“Lajmërimi i Pejgamberit për largimin e së keqës në tri mënyra, është sipas mundësisë.”
Kurtubiu thotë: “Të gjithë muslimanët janë në pajtushmëri se ndryshimi i së keqës me dorë është obligim për të gjithë ata që kanë mundësi, e nëse nuk ka mundësi në ndryshimin e realitetit me dorë atëher me gjuhë, e nëse as kjo nuk mundë të realizohet atëherë me zemër dhe, kështu kryhet ajo që është në kompetencë nëse nuk ka mundësi tjetër”.
Hadithet që e vërtetojnë urdhërimin në të mire dhe ndalimin nga e keqja janë të shumta, mirëpo ato janë të kushtëzuara në bazë të mundësive” (Kurtubiu).
Ndërsa sa i përket lidhshmërisë së këtij obligimi me interesin e përgjithshëm, në esencë zbatimi i këti ligji konsiston në atë se, intervenimi ndaj së keqës të mos eskalojë deri në të keqen më të madhe, e cila e tejkalon sasinë e së keqes, zhdukja e së cilës është kërkuar.
Thotë Ibni Kajimi: Vërtet Pejgamberi a.s. e ligjësoi luftimin e së keqës vetëm për të arritur deri tek ajo që e don Allahu dhe i Dërguari i Tij.
Ndërsa ndalimi i së keqes që shkakton diç edhe më të keqe dhe më të urrejtur se sa ajo prezente tek Allahu dhe i Dërguari i Tij, kjo nuk përket me kuptimin e luftimit të së keqes, edhe nëse All-llahu e urren atë dhe është e pa pranueshme për besimtarët e Tij.” Derisa ka thënë “Ai i cili mediton lidhur me atë që i ka ndodhur popullit Musliman nga sfidat e mëdha dhe të vogla, e vëren dhe kupton se ajo ishte vetëm nga humbja e kësaj baze të gradualitetit në veprim dhe mos durimit në ndryshimin e së keqës dhe, nga këmbngulja për zhdukjen e saj pa kompromis duke eskaluar kështu në situata shumë më të këqia se sa vet ato.
Pejgamberi a.s. në Mekë ka jetuar në mesin e të këqiave më të mëdha dhe nuk ka mundur t’i ndryshoj, bile as që ka tentuar ti ndryshojë ato pa sjellur vetëdijësim të plotë dhe, zëvendësimin e tyre me diçka më të mirë sesa ato. Shohim se kur është çliruar Meka dhe është ngritur shteti Islam, Muhamedi a.s ka menduar që ta rivendos ndërtesën e Qabes në themelet e vëna nga Ibrahimi a.s. por është ndaluar nga një vepër e tillë edhe pse kishte fuqi dhe mundësi duke u frikësuar se mos do të ndodhë diq më e madhe se sa kjo, duke i ruajtur edhe ndjenjat e njerëzve, ai kishte para syshë se kurejshitët nuk kishin mundësi ta përballonin një vendim të tillë, sepse ata ishin të rinjë në botkuptimin dhe bindjen ndaj Islamit, pak kohë i ndante nga periudha e mosbesimit.”
Nuk lejohet që e keqja të ndryshohet me të keqe më të madhe se ajo.
Thirrësit në rrugën e Allahut duhet ta kenë të qartë këtë rregull në urdhërimin në të mirë dhe ndalimin nga e keqja, dhe se kjo nuk është çështje joserioze që merret me mendjelehtësi, por me vixhilencë, informim të drejtë dhe njohuri të thellë, për arsye se shumë kush bie në mospajtime dhe dyshime rreth saj ( modaliteteve të thirrjes).
3.Nuk lejohet zbulimi (pa arsye të plotë) i mëkatarit dhe zbulimi i të metave të tij
Disa nga djemtë e rinjë të cilët nga entuziazmi i tyre i tepërt nuk janë të durueshëm ndaj mëkatarit, shpejtojnë në sulm kundër tij, përhapje dhe hiperbolizim të të metave të tij.
4.Vërtetimi i rasteve dhe mos ngutja në to
Kërkohet nga thirrësi i denjë për në rrugën e Allahut që t’i vërtetoj të gjitha dyshimet, e mos të ngutet, dhe të ketë kujdes në butësi dhe dashuri me njerëzitë, kjo është nga mirësia që nuk ka fund dhe, nuk e arrijnë këtë vetëm se të durueshmit dhe ata që kan rezon të shëndoshë ndaj misionit të tyre.
Transmetohet nga Usame ibn Zejdi r.a., i cili thotë: “I Dërguari i Allahut s.a.v.s. na ka dërguar në një betejë dhe, unë jam takuar në atë betejë me një njeri derisa e kam mbytur në dyluftim. Pasi ne e zumë atë, ai tha: La ilahe ilallah( Nuk ka zot tjeter të perveç All-llahut të Lartësuar), por unë e godita atë me shigjetë dhe e mbyta. Pastaj vazhdonë: Kur kemi ardhur tek i Dërguari a.s. ai më është drejtuar: ‘O Usame a e mbyte pasi tha : la ilahe il Allah? I thashë: ka qenë i frikësuar. Ai prap tha: A pasi tha: la ilahe ila-Allah’? Thotë Usame këtë fjalë e ka përsëritur aq shumë sa që kisha dëshiruar që ajo ditë të jetë dita e parë e Islamit tim”.
Së dyti: Mesatarja në qështjet e kërkimit të argumentit dhe pasimit të tij

1. Nuk është i pa gabueshëm askush pas Pejgamberit a.s.
Nuk është i mbrojtur nga gabimet as dijetari kompetent, por është më pak i rrezikuar nga ato.
2. Kërkimi i argumentit konsiderohet ajo që nxirret nga mesi i dijetarëve kompetent në fusha të caktuara.
Nuk konsiderohet kërkim i argumentit ajo e cila del nga masa e gjerë e as nga kërkuesit e diturisë,(nxënësit dhe njerëzitë mesatar në dituri) e po ashtu as nga ai i cili nuk është posedues i njohur i diturisë dhe urtësisë së ndritur.
3.Lejueshmëria e studimit të legjislaturës Islame nga shkollat legjislative dhe legjitime.
Thotë dijetari i njohur Nasrudin Albani: “Njerëzitë nuk kanë përvqëse dy rrugë, ose të mbesin pa mësimin e fikhut (Jurispocences) dhe fenë e tyre ta marrin sipas thashethemeve, ose fenë e tyre ta mësojnë në njërën nga katër medhëhebet (shkollat juridike islame). S’ka dyshim se kjo rrugë është më e butë se sa rruga e parë, dhe për këtë unë ju këshilloi dhe ju thërras në të” (Në libirn Bida’a Teasub)
Së treti: Mesatarja në nxjerrjen e rregullave legjislative
1. Akuzimi i të tjerëve me mosbesim është e drejtë vetëm e Allahut të Lartësuar.
Nuk është kjo e drejtë ekskluzive e ndonjë përsoni, institucioni, organizate apo levizje , e po ashtu nuk gjykohet se dikush është pabesimtarë në bazë të asaj se si ai është sjellur me njerzitë në rrathana të përkohshme apo të caktuara, apo se i ka akuzuar, shantazhuar, ose tiranizuar ata në një formë apo tjetër. Pra të konsiderohet dikush si pabesimtarë është e drejtë vetëm e Allahut dhe e Pejgamberit a.s. Pejgamberi a.s. ka thënë: “Kur dikush akuzon tjetrin për mosbesim, njëri prej tyre bie në shkallën e tij (pabesimtarit)”.
Ibni Tejmije thotë: “Dijetarët nuk e kanë akuzuar për mosbesim atë i cili i ka kundershtuar ata, e edhe nëse ai kundershtim ka qenë në veprat të cilat dërgojnë në mosbesim. Pra akuzimi për mosbesim është kategori e Ligjit Islam, kështu që njeriu nuk ka të drejt ta gjykoj dikë me të”.
Realisht muslimani llogaritet i drejtë në islamin e tij dhe llogaritet si i tillë, derisa të vërtetohet e kundërta e saj me të gjitha ato që i kërkon Ligji Islam, dhe në asnjë mëyrë nuk lejohet që të lehtësojmë akuzimin me mosbesim dhe atë duke u frikësuar nga dy arsye:
a) shpifja dhe gënjeshtra për Allahun, dhe
b) rënia në atë që na e ka tërhjekur vërejtjen Allahu dhe i Dërguari i Tij se, akuzimi për
mosbesim, pa të drejtë, pason me rrezikun e rënies në hendekun e tij.
2. Muslimani nuk akuzohet me mosbesim përveç kur ndaj tij shfaqet argumenti dhe, atë akuzim e determinon institucioni fetarë legjislativ kompetent i shtetit të caktuar.
Thotë i Lartësuari: “E ne nuk dënuam askë para se t’i dërgojmë të dërguarin Tonë”. (Isra: 15)
3. Akuzimi me mosbesim kërkon ndarje të së përgjithshmes nga e veqanta. Kjo d.m.th. se fjala në vetvete mund të përmbajë mosbesim, por nuk lejohet që ne t’i akuzojmë njerëzit me mosbesim, përderisa të vërtetohen kushtet dhe të mirren në konsideratë faktet të cilat tregojnë të kundërten.
Thotë Ibni Haxher: “Fjala në vetvete mund të jetë mosbesim, mirëpo vepruesi i saj mund të jetë mosbesimtarë vetëm nëse i plotëson kushtet, dhe ketë dobi nga ndalaesat e saj?. Shembull për sqarimin e kësaj:
Ai i cili betohet në diq përveç Zotit ka bër shoqërim-rivalitet, mirëpo neve nuk na takon që ta akuzojmë personin e tillë me mosbesim, përderisa nuk e vërtetojmë se ai këtë e ka bërë me qëllim duke qenë i vetëdijshëm për të gjitha ato që i bashkangjiten kësaj vepre, pra kjo vepër konsiderohet vepër mosbesimi, por nuk e diagnostifikon apriori përsonin si mosbesimtar.
Ibni Tejmije thotë: “Akuzimi me mosbesim përmes shembujve të veçant apo të përgjithshëm të cilët ofrohën që të gjykohet se vërtetë përsoni është mosbesimtar nuk lejohet, veçëse pasi t’i është qartësuar atij argumenti”.
4. Njerëzitë që drejtohen kah kibla nuk lejohet të akuzohen me mosbesim duke i gjykuar në mëkatet e tyre, veqëse nëse këmbngulin, krenohen dhe i lejojnë ato.
Dijetarët janë në pajtueshmëri se mëkatari me gjëra të injorancës (padijes) nuk akuzohet me mosbesim përveqëse nëse i lejon ato.
Imam Ahmedi thotë: “Kush vdes duke qenë nga ata të cilët kiblen e konsiderojnë drejtim të tyre, i falet namazi pas vdekjesë dhe kërkohet falje për të, dhe nuk i lihet namazi për ndonjë mëkat të vogël apo të madh, ndërsa qështja e tij është te Allahu i Lartësuar”.
Ibn Tejmije thotë: “Atij, islami i të cilit dëshmohet me argument, nuk i mohohet me dyshim”.
Së katërti: Mesatarja në sferën e thirrjes
1.Baraspesha mes mundësive dhe obligimeve
Muslimanët në periudhën Mekase i kishin mundësitë e kufizuara, andaj edhe All-llahu i Lartësuar dhe i Dërguari i Tij nuk i obligoi më shumë me dispozita dhe direktiva për thirrje. Kështu veprimet më serioze, më të rënda dhe me më peshë u obliguan tek pas emigrimit, atëherë kur pema e imanit lëshoi rrënjë në zemrat e tyre, pra etapë pas etape duke preferuar gradualitetin në, obligim dhe pranim, zbatim dhe veprim si:

• Obligimi i luftës në rast të mbrojtjes të dinjitetit dhe cenimit të lirisë .
• Pajtimi dhe negociatat me Jehudinjët si palë konfliktuoze në Medine
• Marrveshja e Hudejbisë dhe amendamentet e sajë
• Ndalimi me preventivë graduale ndaj alkoolit etj.

2. Baraspesha mes urrejtjes dhe tolerancës
Njerëzitë janë tre llojesh:
1. Ata të cilët i ka mundur e keqja në jetën e tyre dhe jetojnë me të, siq ishin Beni Israilët që nuk e ndalonin tjetrin nga e keqja që e vepronte.
2. Ata të cilët frikësohen nga punët e liga dhe qëndrojnë larg nga mëkatarët, nuk i ftojnë në të mirën e as nuk i qortojnë për veprat e tyre të këqia.
3. Dhe lloji i tretë: qëndrojnë në baraspeshë mes obligimeve dhe misionit tyre, jetojnë si thirrësa në mesin e shoqërisë dhe i shërojnë të ligat e tyre ashtu siq e mjekon mjeku sëmundjen, kështu ata vet janë të shëndoshë dhe i mjekojnë të tjerët.
3.Baraspesha mes elasticitetit të programit dhe frymës bashkëkohore

Shembuj:
• Përmbledhja e Kur’anit në një mus’haf në kohën e Ebu Bekrit edhe pse
Pejgamberi a.s. nuk kishte këshilluar një gjë të tillë

• Themelimi i burgut në kohën e Omerit r.a si preventivë dhe edukim i kushtëzuar
• Mjetet teknologjike bashkëkohore të cilat sot janë shfaqur, kërkojnë tretman adekuat konform trendit bashkohor pa tejkaluar suazat e traditës Islame, etj…
4.Baraspesha mes përgëzimit dhe qortimit
Butësia dhe përgëzimi janë veçori esenciale të Islamit dhe njëherit prej qëllimeve më të larta të tij, kështu që ai qëndron në mes të ekstremizmit dhe neglizhencës.
Kur Pejgamberi a.s. i dërgoi Aliun r.a dhe Muadhin r.a. në Jemen u tha: “Lehtësoni e mos vështirësoni, përgëzoni e mos kërcënoni”.
Pra kërkohet të kemi parasyshë dallimin mes lehtësimit dhe përgëzimit në njërën anë dhe mes neglizhences dhe kërcënimit në anën tjetër. Shembuj:
• Për njeriun i cili ishte shprehur se: “Nuk do të shtoj e as nuk do të mangoi asgjë nga ajo me të cilën më ka obliguar mua Allahu ”, Pejgamberi a.s. u kishte thënë sahabëve për këtë njëri: “Kush dëshiron që të shoh një njëri nga banorët e Xhennetit le të shikojë në këtë njëri”.
• Lehtësimi i Pejgamberit a.s. në Haxh: “Vepro e ska problem” ?
• Refuzimi i Pejgamberit a.s. për ata të cilët thanë: “Të besatojmë për Islamin por jo edhe për obligim ndaj luftës dhe lëmoshës”, e Pejgamberi a.s. ju tha atyre: Islami pa obligimin për luftë (në raste të nevojshme) dhe pa lëmoshë?!! Atëherë me çka do të hyni në xhenet?
Pra, mesatarja është veçori esenciale e Islamit, dhe ne mesataren e konsiderojmë bazament të fortë të ndërtesës Islame të cilën nuk duhet ngurtësuar por dhe as tjetërsuar, pa të cilën shoqëria nuk mundë të vetëdijësohet, rizgjohet dhe të ngritet në piedestal të lartë.

Përgatiti: Fatos Gërvalla Botuar në DITURIA ISLAME[i]