“Dëgjo nejin si flet dhe çfarë don të thotë,ai ankohet për ndarjen”.
“(Thotë):Qëkur më ndanë nga kallamishtja ime, rënkojnë të gjithë, burra dhe gra”.
Në burimet mevlevite haset tregimi simbolik i zbulimit të nejit, fati i të cilit është i njëllojtë me atë të çdo qënieje njerëzore:
Profeti Muhamed ( a.s.) i lë amanet Aliut ( r.a.), derës së diturisë, një pikë nga deti i diturisë së tij. Pastaj i kërkon atij të mos ua zbulojë të tjerëve.
Aliu (r.a.) nuk mundi ta mbante të gjithë peshën që iu la amanet.
Ai u ndie i rënduar vazhdimisht nga ky sekret.
U dergj e u derdh ndër shkretëtira dhe një ditë, sekretet që fshihte në thellësinë e shpirtit të tij, i flaku në një pus të humbur e të zi.
Me kalimin e kohës ky pus u mbush aq shumë, sa uji filloi të derdhej. Derdhja e ujit zbuti tokën dhe bëri të mundur formimin e një kallamishteje.
Një çoban që po kalonte andej, dëgjoi një melodi joshëse që përftohej nga era.
Këputi njërin nga kallamat dhe me të bëri një “nej”.
Tingujt e nejit ishin kaq të ëmbël dhe prekës,saqë çdonjëri që i dëgjonte, dashurohej marrëzisht pas tyre. Njerëzit filluan të krijonin një raport të shumëllojtë me tingujt: me to qanin,me to qeshnin Fama e këtij çobani u përhap shumë shpejt në krejt gadishullin arabik.
Njerëzit bënin rrugë të gjata për të përjetuar qoftë edhe për pak kohë kënaqësinë e të dëgjuarit të këtyre tingujve.(Ahmed Eflaki, Ariflerin Menkibeleri, II, 440)
Këto melodi të hedhura në fjalë, përbëjnë Mesnevinë e Mevlanës. Ato janë të ëmbla për veshin dhe plot sekrete për shpirtin.
Ata që kanë lexuar Mesnevinë dhe janë thelluar në kuptimet e pashtershme të saj, kanë qenë të detyruar ta pranojnë me gojë e me zemër bukurinë, ëmbëlsinë, thellësinë dhe urtësinë e saj.
Një mendimtar i shquar shprehet se shumica e njerëzve nuk janë në gjendje të kuptojnë thellësinë e gjendjeve shpirtërore të Mevlanës.
Ai thotë: “Ne i kemi dëgjuar vajtimet e ekzaltimeve të Mevlanës, por nuk kemi mundësi të shohim thellësitë e detit të qetësisë ku ai
noton.
Arrijmë të shohim vetëm atë çka Mevlana ka arritur të nxjerrë mbi ujë. Ne dëgjojmë jo dashurinë e Mevlanës, por vetëm vajtimet e dashurisë së tij, që mund të shprehen me fjalë.
Ajo çka kërkojmë të shpjegojmë e shprehim është pikërisht kjo: vetëm ai u zhyt në detin e qetësisë.
Mesazhin e parë të veprës e fillon me foljen “dëgjo”.
Ajo çka ne mund të bëjmë, është pikërisht plotësimi i kërkesës së tij për të dëgjuar me vëmendje vajtimet e tij.Ai, mbreti i dashurisë, shkruan në mënyrë të përmbledhur:
“Dëgjo nejin si flet dhe çfarë don të thotë. Ankohet për ndarjen”:
“(Thotë): Që kur më ndanë nga kallamishtja ime, hakërrojnë të gjithë burra dhe gra”.
Neji kërkon të thotë:
“Unë më parë isha në kallamishte. Rrënja dhe shpirti im ishin në ujë e tokë. Atje përkundesha me naze, vallëzoja me erërat. Erdhi një ditë dhe më prenë nga kallamishtja ku unë jetoja. Në lëkurën time u hapën shumë plagë. Pastaj më lanë në dorën e një fryrësi të fortë.
Frymët e Tij dashurore e të ngrohta ma përshkuan trupin, ma nxorën me furi jashtë gjithë ç’kisha brenda e që s’lidhej me dashurinë. Tani jam zhytur në rënkime dashurie.
Psherëtimat dhe rënkimet e mia janë sekrete të pafundme hyjnore brenda meje.Këndojnë të vërtetat dhe lumturitë që kam arritur.
Sekretet e mia janë kthyer në melodi. Ato janë shfaqje metaforike të enigmës sime. Njerëzit që i kanë sytë e mjegulluar dhe veshët të ndryshkur, nuk mund të më shohin e as të më dëgjojnë”.
Mevlana dëshiron që me ofshamat e tij të arrijë lartësimin dhe shenjtërimin ndjesor të atyre që dëgjojnë nejin.
Vendi prej nga u këput neji, kallamishtja, është një simbol. Ajo na kujton botën e parakrijimit, në të cilën ne ishim bashkë me Zotin. Allahu (xh.sh.) në lidhje me njeriun thotë: “I fryva (një sekret) atij nga Shpirti im”.
Ky ajet zbulon para nesh faktin se bota jonë shpirtërore mbart
një sekret të Zotit, prandaj njerëzit e mbërritur, duke qenë të vetëdijshëm për këtë, digjen nga dëshira e madhe për t’u ribashkuar me burimin e tyre.
Neji rënkon dhe hakërrohet, sepse është larg atdheut të tij, kallamishtes.
Gjithashtu, edhe njeriu, për t’u provuar, është dëbuar nga bota e para-krijimit, pra nga dergjahi i të qenurit afër Allahut (xh.sh.).
Nga kjo shkëputje prej Allahut (xh.sh.) shpirti është i lënduar. Njeriu, në këtë atdhe kurbeti, do të përpëlitet në vuajtje, sëmundje dhe fatkeqësi, por do të digjet nga malli i lumturisë dhe qetësisë së botës shpirtërore.
Kështu, nëse jo me trup, shpirtërisht jeton si i huaj dhe i syrgjynosur, pa u mashtruar në këtë stacion të përkohshëm; gjatë gjithë jetës ai ndihet i sëkëlldisur dhe hakërryes, me përpjekjen dhe përmallimin e fluturimit drejt botës së ribashkimit ashtu si britmat e nejit...
Njeriu, në këtë botë, është brenda një kafazi të mishtë.
Mishi, pra egoja dhe dëshirat fizike, përbëjnë një pengesë në arritjen e të Madhit.
Prandaj kafazi i mishit, trupi, tek shpirtrat e mbërritur dhe të dashuruar ka ndezur gjithmonë një zjarr vuajtjeje dhe malli.
Me këtë djegie të zjarrit hakërrimat e shpirtit rriten dhe ngjiten deri në qiell.
Kjo ngjitje, ashtu si melodia melankolike e nejit, shpjegon ndarjen dhe ribashkimin me të madhin Zot.
______________________________
Materiale të përodrurë kemi nga libri:
"Pika Eliksiri" Autor: Osman Nuri TOPBASH
Shkruar nga: Bujamin Salija
Thu 23 Mar 2023 - 2:31 nga 
